Tokio

Tokio 東京都 東京都 (Tōkyō-to, Tokio Metropolia)
metropolitan prefecture (en)
Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Japonia
Uhartea Eskualdea Gobernaria	Honshu Kantō Yōichi Masuzoe
Zuhaitza Lorea Txoria	Ginkgoa Somei-Yoshino gerezi lorea Antxeta mokogorria
Alkatea	Yuriko Koike (en)
Izen ofiziala	東京都 江戸 Tokio
Jatorrizko izena	東京都
Herriburua	Shinjuku Tokio
Geografia
Koordenatuak	35°41′22″N 139°41′30″E
Azalera	2.187,08 km²
Altuera	6 m
Mugakideak	Chiba, Saitama, Yamanashi eta Kanagawa prefektura
Demografia
Biztanleria	14.264.798 (2022) 217.204 (2020)
Dentsitatea	6.502 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1868ko irailaren 6a
Ordu eremua	Japan Standard Time (en)
Hiri senidetuak	Berlin, New York, Hegoaldeko Gales Berria, Jakarta, Seul, Kairoko gobernazioa, Pekin, Erroma, Paris, Mosku, São Paulo, Londres, Damasko, Amman, Casablanca, Delhi eta Honolulu
http://www.metro.tokyo.jp www.metro.tokyo.jp
1989 urtean, Tokiok irudi hau hartu zuen ikurtzat, T itxurako Ginkgo hostoa, Tokioren garapen eta oparotasun handia, xarma eta lasaitasuna irudikatuz.

Tokio (japonieraz: 東京, Tōkyō, «Ekialdeko Hiriburua», toːkjoː ahoskatua) , ofizialki Tokioko Metropolia (japonieraz: 東京都, Tōkyō-to) Japoniako hiriburua da. Munduko hiririk jendetsuena da, 40,8 milioi biztanlerekin metropoli gunean. Honshu uharteko erdi-ekialdean dago, Kantō eskualdean. Tokioko aglomerazioak Japoniako 47 prefekturetako bat osatzen du, baina ofizialki metropoli edo hiriburu (都 -to) deitzen zaio. Hiri hau herrialdeko zentro politiko, ekonomiko eta kulturala da, eta beste hiriek baino komunikabide, finantza instituzio, unibertsitate, ikastegi, museo, teatro eta gune komertzial kontzentrazio handiagoa dauka.

Etimologia

Hasiera batean hiria Edo izenrekin sortu zen, zeinak "estuarioa" esan nahi duen, izan ere Sumida ibaia bertan itsasoratzen baita. 1868an hiriburu bihurtzerakoan izena aldatu zuen eta gaur egungo Tōkyō ("Ekialdeko Hiriburua") izena hartu zuen. Meiji aroan Tōkei izena ere izan zuen, karaktere beren txinerazko ahoskera da.

Geografia

Kokapen geografikoa

Tokio bi zonalde ezberdinetan banatua dago: Honshu irla nagusian kokatzen den zonaldea, metropolitarra deitua, eta ondoan dauden irlatxoez osatutakoa. Hiriaren koordenatuak hauek dira: 35°41' Iparrerantz, 139°46' Ekialderantz. Honshu irlan dagoen zatiak, ekialdean Chibako prefekturarekin egiten du muga, mendebaldean Yamanashirekin, hegoaldean Kanagawa prefekturarekin eta iparraldean Saitamarekin.

Irlatxoz osatutako zatiak Ozeano Bareko bi uharte-kate hartzen ditu bere baitan: hegoalderantz Izu uharteak, Izu penintsulari paralelo daudenak (Shizuoka prefektura), eta Ogasawara uharteak, uharte nagusitik mila kilometro baino gehiagora daudenak (urrunena Minamitorishima izanki, 1850 Km-tara).

Tokio Tokio Handia zonaldearen parte da, Kanagawa, Saitama eta Chiba prefeturekin batera.

Metropolia

Gaur egun, Tokio gure planetako hiritar gune garrantzitsuenetako bat da. Herrialdeko finantza gune nagusia eta hiriburu politikoa, Tokio munduko tren-sistema konplexuenaren jabe da. Bere tamainako beste hiri batzuekin konparatuta, ez ditu etxe orratz ugari lurrikara arriskuaren ondorioz. Horregatik, hiri honetako eraikinek ez dute 10 solairu baino gehiago izaten.

Japoniar legeak Tokio -to (都, metropoli) gisa izendatzen du, eta haren banaketa administratiboa beste prefekturenaren antzekoa da. Tokioren metropoli zonaldeak 23 Auzo Berezi (特別区, -ku) ditu, 1943 arte Tokio Hiria beraren barne zirenak. Horrez gain, Tokiok 26 hiri satelite (市, -shi), bost herri (町, -chō edo -machi) eta zortzi herrixka (村, -son edo -mura) ditu; bakoitzak bere gobernua duelarik.

Oro har, Tokiok hiru zentzu geografiko ditu:

1.- Tokio hiria, nahiz eta "Tokio" izeneko udalik ez dagoen 1943an bezala. Japoniako hiririk handiena da, 8.336.611 biztanle eta 621,3 km²-ko hedadurarekin. 1943ko hiriaren mugek osatzen dute eta 23 "auzo berezi"-tan banaturik dago.

2.- Tokioko prefektura Tokio hiriak, auzoek, hiri sateliteek etb. osatutako eremua da. 12.527.115 biztanle eta 2.187,08 km²-ko hedadura du.

3.- Tokio Handia (東京圏, Tōkyō-ken) izeneko eremua, Kantō eskualdeko lau prefekturek osatua: Tokio, Chiba, Kanagawa eta Saitama. Guztira 37.818.369 biztanle eta 13.555,8 km²-ko hedadura lortzen dute. Erabat hiritartutako gune honen %35a itsasoari jandako lurretan kokatzen da, gomi izeneko materialaren gainean. Gomia aukeratutako eta zanpatutako zakarrez egina dago, eta eraikinak egiteko erabiltzen da.

Hidrografia

Tokioko Badiaren inguruan kokaturik dago Tokio. Bertan bi ibai itsasoratzen dira nagusiki, Arakawa ibaia eta Sumida ibaia.

Klima.

Datu klimatikoak (Tokio (1981-2010))
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	9.9	10.4	13.3	18.8	22.8	25.5	29.4	31.1	27.2	21.8	16.9	12.4	20
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	2.5	2.9	5.6	10.7	15.4	19.1	23.0	24.5	21.1	15.4	9.9	5.1	12.9
Pilatutako prezipitazioa (mm)	45	60	100	125	138	185	126	148	180	164	89	46	1406
Prezipitazio egunak (≥ 0.5 mm)	5	7	11	11	10	14	12	10	13	10	7	4	114
Elur egunak (≥ 1 mm)	2.8	3.7	2.2	0.2	0	0	0	0	0	0	0	0.8	9.7
Eguzki orduak	175	150	165	161	182	123	137	177	110	129	137	166	1812
Hezetasuna (%)	49	50	55	60	65	72	73	71	71	66	59	52	61.9
Iturria (1): Japan Meteorological Agency
Iturria (2): The Weather Network

Etxebizitza

Tokioko populazio ikaragarriak etxebizitza eskaera handi bat sortu du. Iraganean, hiriko biztanle gehienak solairu bateko edo biko etxetan bizi ziren, zurezkoak gehienak, bakoitza bere lorategiarekin, patioarekin eta erlijio kaperarekin (Butsudan, etxe budistetan). Tokioko biztanleria hazi ahala, baina, halako etxeak eraitsi egin ziren eta, ordez, apartamentu eraikin handiak egin ziren. Eskualdeko biztanleriaren dentsitate izugarria kontuan hartuta, hiriko apartamentu eta etxe gehienak txikiak dira, bi heldu eta bizpahiru umeko familia batentzat diseinatuta daude.

Etxebizitzak eraikitzeko jarduera etengabea izan zen arren, etxebizitzen eskaria eskaintza baino handiagoa izan zenes, lursailen eta alokairuaren prezioak goratu egin ziren, batez ere 23 auzo berezietan. Ondorioz, 1970eko hamarkadatik aurrera, pertsona askok 23 auzo berezietako eskualdea utzi eta Tamara (Tokioko prefekturaren zati bat) edo inguruko beste hiri urrunago batzuetara joan ziren. Taman, Tokioko Metropoliko Gobernuak diru sarrera apaleko familientzako etxebizitza merkeen proiektua sortu zuen. Hala ere, etxebizitzak saltoki eta industria zentro nagusietatik oso urrun daudenez, langile askok egunean lau ordu baino gehiago ematen dituzte garraiobide publikoren baten barruan.

Demografia

Tokio munduko gune metropolitar populatuena da. Egunero bi milioi eta erdi pertsona mugitzen dira Tokio barrura eta kanpora. Biztanleriaren gehiengoa japoniarra bada ere, badaude hainbat inmigrante komunitate ere, batez ere txinatarrak (164.199), korearrak (105.522), filipinarrak (29.540) eta estatubatuarrak (17.342).

Biztanle kopurua, 5 urteko taldetan
Populazio estimazioa, 2003ko urriaren 1ean
Guztira [milaka pertsonatan]

taldea	biztanleak
0 - 4 urte	490
5 - 9	473
10 - 14	513.
15 - 19	651
20 - 24	860
25 - 29	1.045
30 - 34	1.116
35 - 39	968
40 - 44	800
45 - 49	710
50 - 54	871
55 - 59	858
60 - 64	794
65 - 69	699
70 - 74	569
75 - 79	417
80 urte eta gehiago	476

Biztanle kopurua, 5 urteko taldetan
Populazio estimazioa, 2003ko urriaren 1ean
Gizonen eta emakumeen arteko alderaketa [milaka pertsonatan]

gizonak	taldea	emakumeak
251	0 - 4 urte	239
242	5 - 9	231
260	10 - 14	253
334	15 - 19	317
446	20 - 24	414
545	25 - 29	500
573	30-34	543
504	35-39	464
415	40 - 44	385
364	45 - 49	346
442	50 - 54	429
426	55 - 59	432
383	60 - 64	411
330	65-69	369
261	70 - 74	308
180	75-79	237
163	80 urte eta gehiago	313

Historia

Meiji enperadorea, Kiototik Tokiora bidaian (1868).

Tokio bonbakatua 1945ean.

Hiriaren sorrera

Kanto lautada k.a. 3.000 urtean populatu zen. Tokio hasiera batean Edo (江戸) izeneko arrantzale herri txikia izan zen baina toki estrategikoan kokaturik zegoenez Edo leinuak XII mendean herrixka gotortu egin zuen. Edo Shigenagak garrantzi militarra eman zion eta 1457an Ota Dokan samuraiak Edo Gaztelua eraiki zuen.

Edo Aroa (1603-1867)

Sakontzeko, irakurri: «Edo Aroa»

1603an, Tokugawa Ieyasuk, shogun titulu ofiziala lortu zuen eta Tokion ezarri zuen bere egoitza. Honi esker Edoren biztanleria azkar hazi zen eta XVIII menderako milioi bat pertsonatik gora bizi ziren bertan. Enperadorea Kyoton egonik hiriburua berau izan arren Edo bihurtu zen Japoniako hiriburu ez ofiziala. 1857ko martxoaren 21ean gertaera lazgarria izan zen, lurrikara batek 100.000 hildako baino gehiago utzi zituen hirian.

Meiji Aroa (1868-1943)

Sakontzeko, irakurri: «Meiji berrezarkuntza»

1866 eta 1869 arteko Meiji berrezarkuntzan samuraien erregimen despotikoak kendu eta aldaketa sozial handiak gertatu ziren Japonian. Enperadoreak bere egoitza Kyototik Edora pasa zuen eta hiria berrizendatua izan zen, Tokio izena hartuz. Edo gaztelua berriztu eta Tokioko jauregi inperiala bihurtu zen. 1900 inguruan trenbideen elkarguneen inguruan dentsitate handiko auzoak eratu ziren. 1923ko irailaren 1ean beste lurrikara handi batek hiria suntsitu zuen. 140.000 pertsona hil ziren.

Tokio prefektura metropolitanoa (1943- )

1943an Tokio hiriak bat egin zuen inguratzen zuen metropoliarekin eta prefektura bereizia bihurtu zen. 1944 eta 1945 artean Bigarren Mundu Gerrako bonbaketak pairatu zituen eta hiriaren erdia erabat suntsitua gelditu zen.

1964ko urrian bertan Olinpiar Jokoak antolatu zituzten, Asian jokaturiko lehenak izan ziren. 70. hamarkadan Japoniak ezaguturiko burbuila ekonomikoari esker Tokioko auzoak eta garraiobideak nabarmen garatu ziren, 1978an Naritako aireportua eraiki zen eta Tokioko metroa munduko erabiliena bihurtu zen.

90. hamarkadan burbuilak eztanda egin zuen eta herrialdea oraindik errekuperazio bidean dago. 2020an berriz ere Olinpiar Jokoak antolatuko ditu.

Garraioa

Tokio da Japonia barneko eta nazioarteko bidaia plataforma nagusia, tren geltokiak, lurreko garraioa eta aireportuak baititu. Tokioko garraioak kontrol sare zabal bat du, bidaiak azkar eta eraginkortasunez egin ahal izateko.

Metroa eta trenbide sarea

Tokiotik abiatuta, hiriarteko garraio publikoa trenbide eta metro sarean oinarritzen da batez ere. Trena eta metroa konbinatuta, 70 linea baino gehiago dituzte, munduko trenbide sarerik handiena. Tokioko metroak, hiriko garraioaren bizkarrezurra, 250 geltoki inguru ditu; munduko handienetariko bat da, oso lurralde zabala hartzen baitu eta egunero bidaiari kopuru handi bat garraiatzen baitu. Sarearen operadore nagusia Tokyo Metro Co. Ltd. enpresa da (東京地下鉄株式会社 Tōkyō Chikatetsu Kabushiki-gaisha). Salbuespenak dira Toei metroa eta Arakawa tranbia linea, Tokioko Gobernu Metropolitarrak kudeatzen baititu.

Metroaren laguntza gisa, hiriak zazpi tren geltoki ditu; Japonia osotik hiriburura joan-etorriak egiteko milioika lagunek erabiltzen dituzte. Sei konpainia pribatu dira trenbide sarearen operadore. Akihabara, Ikebukuro, Shibuya, Shinagawa, Shinjuku, Tokio eta Ueno geltokiak Tokioko metropoli barrutiaren barruan daude.

Japan Railways (JR) estatuko tren konpainia nagusiak Yamanote linea operatzen du. Tren honek geltokiak elkarrekin eta metroko sarearekin lotzen ditu eta hiriaren puntu inportante asko litzen ditu linea zirkular batean. Japoniara doazen turistek aldi baterako JR Pass izeneko txartela erabili ohi dutelarik, horrekin Tokion bertan nahiko erraz ibiltzeko aukera dago.

Tokioko geltokia, gainera, Japoniako zortzi Shinkansen (abiadura handiko trenak) lineetako seiren elkargunea da: Tokaido, Tohoku, Joetsu, Nagano, Yamagata eta Akita. Geltoki nagusiaz gain, hego-ekialderantz (Kyoto eta Hiroshimarantz) doan Shinkansen trenak geldiunea du halaber Tokioko aldirietako Shinagawa geltoki handian.

Hiriko autobusak

Toei sistemaren autobusa

Irismen laburreko bidaietarako eta trenbide edo metro sarean sartzeko, bidaiarien lurreko garraiorako sistema publiko eta pribatu bana ditu Tokiok.

Tokioko Gobernu Metropolitarrak Toei autobus sistema kudeatzen du, batez ere Tokio barruko 23 auzo berezietan. Beste linea batzuk konpainia pribatuek kudeatzen dituzte. Hiriko autobusen terminal gehienak metro edo tren geltokietan daude.

Errepideak

Tokion hiru mailako errepideak daude, agintaritza kudeatzailearen arabera: metropolitarrak, prefekturaren ardurapekoak eta maila nazionalekoak. Japoniako autobide handienetako batzuk Tokion hasten dira. Nabarmentzekoak dira Osakara doan 1. ibilbidea, Sendaira eta Aomorira doazen 4. eta 6. ibilbideak, Chibako prefekturara doan 14. ibilbidea, eta Tokio eta Yokohama, Yokosuka, Chiba eta Saitama lotzen dituen 16. ibilbidea. Baita ere, 17. ibilbidea Tokiotik abiatzen da Niigatako prefekturara.

Aireko garraioa

Tokiok nazioarteko bi aireportu ditu:

• Naritako nazioarteko aireportua, Chibako prefekturan, batez ere nazioarteko hegaldietarako erabiltzen da. Tokiorekin lotuta dago Narita Express trenaren bidez.
• Tokioko nazioarteko aireportua (edo Hanedako aireportua) barneko hegaldietarako erabiltzen da, nazioarteko hegaldiak ere jasotzen dituen arren.

Tokion helikopteroen flota pribatu handi bat dago, Tokioko heliportua (東京へリポート) erabiltzen dutenak, basea Kōtōn duena. Heliportua zerbitzu publikoek ere erabiltzen dute, hala nola poliziak eta suhiltzaileek.

Ekonomia

Japoniako bankua.

Finantza zentrua

Tokioko metropolia munduko ekonomia erdigune handiena da. 1'479 trilioi dolarretako Barne produktu gordina (BPG) dauka hiriak (2008) eta munduko 500 konpainia indartsuenetako 51k bertan daukate beren egoitza, zerrendako bigarren hiria den Parisen bikoitza da hau. Inbertsio bankuak, aseguru konpainiak, garraio konpainiak, publizitatea eta komunikazio industriak dira nagusi.

Munduko hiru ekonomia gidarien artean sartzen da Tokio, New York eta Londresekin batera. Tokioko Burtsa munduko laugarrena da.

Lehen sektorea

Tokioren mendebaldean 8.460 hektareatako nekazal eremua dauka eta barazki eta fruita hornitzaile handia da. Ziazerba eta komatsuna dira gehien ekoizten diren produktuak. Honetaz gain Tokioko lurren %36a basoek estalia dago. Zuhaitz ohikoena Cryptomeria da eta polinizazio garaian arazo handiak sortzen ditu hirian. Japoniako altzifrea ere ugaria da.

Arrantzari dagokionez, garai batean Tokioko badia zen arrantzagune nagusia baina gaur egun badiatik kanpoko uharteak dira arrain hornitzaile nagusiak.

Turismoa

2006an ia bost milioi turista atzerritar hartu zituen, bai eta milioi erdi japoniar turista ere. Turistek batez ere auzo berezietako eremu komertzialak bisitatzen dituzte, baina baita museo nazionala ere.

Ingurumena

Tokio Hiriko bero-uhartearen adibide garbia da. Horregatik 2020 urterako 2000n zeuden negutegi gasen %25a jeisteko helburua azaldu zuen Shintaro Ishihara gobernadoreak. Horretarako hainbat ekintza hasi dira burutzen. Esate baterako 2006an 1.000 hektarea ingurune berde gehitzea erabaki zen, bai eta 10 urteren epean kale ertzetan milioi erdi zuhaitz landatzea ere.

Hezkuntza

Japoniako unibertsitate handienak eta prestigiotsuenak Tokion daude. Aipatzekoak dira:

• Tokioko Unibertsitatea
• Hitotsubashi Unibertsitatea
• Tokioko Teknologia Institutua
• Waseda Unibertsitatea
• Keio Unibertsitatea

Kultura eta aisialdia

Sanja Matsuri jaialdia Sensō-ji tenploan.

Tokioko biztanle gehienak budista dira. Ehunka tenplu budista daude probintzian, nahiz eta Tokioko biztanle asko tenplu horietara ezkontza eta hileta gisako zeremonia berezietan bakarrik joaten diren, eta nahiago izaten dute erlijio errituak etxean egitea. Bizitoki asko Japoniako altzari eta estilo tradizionalaz hornituta daude, baina beste batzuk mendebaldeko estiloaren arabera daude eginak. Jende gehienak mendebaldeko jantziak erabiltzen ditu eguneroko bizitzan. Adineko pertsona batzuek —bereziki emakumeek— oraindik kimonoa erabiltzen dute, japoniar jantzi tipikoa. Japoniako jantzi tradizionalak egun edo gertaera berezietan baino ez dira erabiltzen.

Antzerkia, musika eta dantza

Tokioko Operaren Hiria

Japoniako bi antzerki mota, nō eta kabuki, dira probintziako biztanleen entretenimendurako modu gogokoenak. Nō Antzoki Nazionala, Sendagaya tren geltokitik gertu dagoena, asteburu guztietan eskaintzen ditu ikuskizunak. Nō eskola asko daude, besteak beste Kanze nō-gakudo. Kabuki-za antzokiak kabuki funtzio bat eskaintzen du egunero. Baita ere, kabuki antzerkiaren emanaldiak eskaintzen dira Antzoki Nazionalean urtarrilean, martxoan eta urritik abendura.

Hiriko musika adierazpenik handiena izaten da Tokioko Udako Jaialdia, ekaina eta uztaila bitartean egiten dena urtero. Jaialdian musika klasikoa, folklorikoa, rock eta jazz egiten dira. Urtean zehar, zuzeneko musika eskaintzen da zenbait gunetan, hala nola, Tokioko Nazioarteko Foroan, Suntory aretoan, NHK aretoan eta Tokioko Operaren Hirian.

Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero.

Munduko zortzi leku muturreko: Tokio da munduko gune metropolitar jendetsuena.

Dantzak leku berezia du Tokioko kultur jardueretan; dantza tradizionaleko eta mendebaldeko dantzako ikuskizunak ugariak dira urte osoan. Azuma Odori dantza, musika eta antzerki ekitaldia nabarmentzen da; urtero, maiatzaren amaieran, Shinbashi Enbujo antzokian egiten da.

Museoak

Tokion museo ugari ditu, arte, historia, zientzia eta teknologia alorrekoak.

Japoniako museorik garrantzitsuena Tokioko Museo Nazionala da, Ueno parkearen ipar-ekialdean dagoena. Museo hau bertako gobernuak kudeatzen du, Kultura Gaietarako Agentziak. Irismen museografikoak Japoniaren historia biltzen du, historiaurreko garaietatik aro modernoraino.

Metropoliko Artea Museoa, 1926an sortua, bi galeriatan dago banatuta: batean, artista nazional garaikideen lanak erakusten dira; eta bestean, atzerrietako artisten lanak biltzen dira. Ueno parkearen hego-ekialdean dagoen Shitamachi museoak Edo aroko Tokioren kultura babesten du. Mingeikan museoa 1931n sortu zuen Yanagi Sōetsu filosofo eta arte kritikariak, herrialde osoko herri artisautza zaintzeko. Goto museoak arte budista erakusten du Tokyu Corporation-eko lehendakari Goto Keitaren bilduma pribatua. Museo horretan gordetzen dira XII. mendeko biribilkiak daude, Genji Monogatari izeneko legenda kontatzen dutenak, Fujiwara Takayoshiko pinturen bitartez. Japoniar Ezpataren Museoa, edo Token Hakubutsunkan, Japoniar Ezpataren Artea Kontserbatzeko Elkarteak kudeatzen duena, sei mila pieza baino gehiagoren funstaren jabe da, horietatik hogeita hamar altxor nazional gisa katalogatutakoak. Tokioko Metropolitiko Argazkigintza Museoa argazkilari nazionalen eta atzerritarren erakusketa iraunkorrak eskainzten ditu.

Zientzia eta teknologia esparruko museo garrantzitsuenen artean, bi daude Odaiba uharte artifizialean: Itsas Zientzien Museoa eta Gorabideko Zientziaren eta Berrikuntzaren Museo Nazionala.

Liburutegiak

Tokiok liburutegi ugari dauka, horietako batzuk Japoniako garrantzitsuenak. Herrialdeko liburutegirik garrantzitsuena Dieta Nazionalaren Liburutegia da (japonieraz: 国立国会図書館 Kokuritsu kokkai toshokan), Chiyoda auzoan. Bere bi milioi liburu baino gehiagoren artean, 50.000 aldizkari eta 1.500 egunkari inguru gordetzen ditu, herrialdeko testu bilduma handiena. Gainera, atzerriko hizkuntzetako testu bilduma handiena du. Garrantzitsua da, baita ere, Tokioko Metropoliko Liburtegia (japonieraz: 東京都立図書館 Tokio tōritsu toshokan; hiru liburutegik osatzen dute:

1. Liburutegi Nagusia: Arisugawa parkean (Minato-ku), Minami-Azabun. Hiriko gobernuaren liburutegi nagusia da, eta hori da Tokiori buruzko informazioa bilatzeko erreferentziarik onena.
2. Hibiyako liburutegia: hiriko gobernuaren beste liburutegi garrantzitsu bat, Chiyodan baita ere. Aurrekoek ez bezala, Hibiyan liburuak mailegatu ere egiten dira.
3. Tamako liburutegia.

Tokioko Metropoliko Liburutegiak 12 milioi bisitari inguru ditu urtean.

Liburutegi publikoez gain, Tokioko unibertsitate zentro nagusien liburutegiak dadue:

• Tokioko Metropoliko Unibertsitate Liburutegia, 1950ean sortua, 700.000 liburutik gora ditu (1997).
• Tokioko Unibertsitateko Liburutegia, 1877an sortua, 8.000.000 liburutik gora ditu (2006), Japoniako liburu-bilduma handiena.
• Tokioko Unibertsitateko Atzerriko Ikasketetarako Liburutegia, 1899an sortua, 400.000 bolumen ditu (1997).
• Chuoko Unibertsitateko Liburutegia, 1885. urtean sortua, 1.365.000 bolumen ditu (1997).
• Kokugakuin Unibertsitateko liburutegia, 1882an sortua, 998.200 liburuki ditu (1997).
• Hitotsubashiko Unibertsitateko liburutegia, 1887an sortua, 1.320.000 liburuki ditu (1997).
• Wasedako Unibertsitateko liburutegia, 1882an sortua, 4.500.000 liburutik gora ditu (2006).
• Keioko Unibertsitateko Komunikabideen Mita Zentroa, jatorriz Keioko Unibertsitateko Liburutegia, 1912an sortua, 2.300.000 bolumen ditu (1997).

Horrez gain, 360 bat liburutegi txiki daude Tokioko metropoli barrutian.

Arkitektura

1923ko lurrikarak eta Bigarren Mundu Gerrako bonbaketek hiria suntsitu ondoren Tokiok berriztu beharra izan zuen eta arkitektura modernoenaren erakusle diren eraikinak jaso zituen. Tokyo Nazioarteko Foruma, Asahi Beer Hall, Mode Gakuen Cocoon Tower, NTT Docomo Yoyogi Eraikina eta Rainbow Bridge dira aipagarrienak. Ezin alde batera utzi Tokioko bi dorreak, Tokioko Dorrea eta 2012an bukaturiko Tokyo Sky Tree, 634 metrotako altuera daukana.

Kirola

Ryōgoku Kokugikan sumo estadioa.

Japoniako kirol garrantzitsuenak beisbola eta sumoa dira, baina azken aldian futbolak ere bere tokia hartu du.

• Beisbol taldeak:
  • Yomiuri Giants
  • Tokyo Yakult Swallows
• Futbol taldeak:
  • F.C. Tokyo
  • Tokyo Verdi

Borroka-arteak ere asko praktikatzen dira, batez ere judoa, karatea eta aikidoa.

Honetaz gain, aipatzekoa da 1964ko Udako Olinpiar Jokoak antolatu zituela eta 2020an Olinpiar Joko berriak izango direla bertan.

Ondasun nabarmenak

Erdiguneko auzoak

Sakontzeko, irakurri: «Tokioko auzo bereziak»

Tokio Hiriko 23 auzoak.

Hauek dira Tokio Hiriko 23 auzoen artean interesgarrienak:

• Bunkyō: Tokio erdialdean kokaturik dago eta batez ere auzo erresidentziala eta unibertsitarioa da.
• Chiyoda: Auzo honetan daude Enperadorearen jauregia, Japoniako Dieta Nazionala eta Japoniako Epaitegi Gorena. Akihabara barrutia (Electric City) manga eta teknologia berrien eremua da.
• Chūō: Tokioren erdialdean dago eta batez ere bi barruti dira aipagarriak; Ginza, merkatalguneak, luxuzko boutiqueak, jatetxeak eta kafetegiak dituena eta Tsukiji, Tokioko Arrain Merkatua dagoen barrutia.
• Kōtō: Tokioko auzo handienetakoa da. Tokioko Badiaren ertzean dago eta Odaiba uharte artifizialaren zati bat ere hartzen du.
• Minato: Konpainia handien egoitzak eta 49 herrialderen enbaxadak dauden auzoa da. Tokioko Dorrea da eraikinik aipagarriena.
• Shibuya: Tokioko auzorik garrantzitsuenetakoa da, hiriko denda eta merkataritza gunerik handienak bertan daude. Meiji santutegia ere bertan dago.
• Shinjuku: Bi eremu oso desberdin ditu. Mendebaldean Tokioko etxe orratzen kontzentrazio handiena duen auzoa dago. Bertan bulegoak eta Tokioko udaletxea daude besteak beste. 250.000 pertsona joaten dira egunero bertako bulegoetan lan egitera. Ekialdean berriz Tokioko entretenimendu eta gaugiroko auzoa dago. Tokion lan egin ondoren etxera bueltan datorren jendeak betetzen ditu Golden Gai eremuko taberna txikiak eta Kabukichō auzo "gorriko" lokalak.
• Sumida: Sumida ibaiaren ekialdean dagoen auzoa da eta Tokioko auzoen artean dentsitate handienetakoa du. Eraikinik aipagarriena Tokyo Skytree dorrea da.
• Taitō: Hiriko auzo interesgarrienetakoa da, besteak beste Ueno parkea eta Sensō-ji tenplua daude bertan.
• Toshima: Tokioko auzo kosmopolitenetakoa da. Ikebukuro barrutia dago bertan, aisialdi eta merkatal barrutia da.

Eraikin aipagarriak

• Dorreak:
  • Tokyo Skytree
  • Tokioko Dorrea
  • Tokioko udaletxea
  • Sunshine 60
  • Tokioko Operaren Hiria
• Jauregiak:
  • Kōkyo, Tokioko jauregi inperiala
• Tenpluak eta santutegiak:
  • Sensō-ji
  • Meiji santutegia
  • Yasukuni santutegia
  • Kanda santutegia
  • Shibamata Taishakuten
  • Ikegami Honmon-ji
  • Tokioko katedrala
• Museoak:
  • Tokioko Museo Nazionala
  • Japoniako Zientzia Museo Nazionala
  • Mendebaldeko Artearen Museo Nazionala
  • Tokioko arte modernoko museoa
• Besterik:
  • Kabuki-za antzokia
  • Tsukiji Arrain Merkatua
  • Rainbow zubia

Parkeak

• Ueno parkea
• Jauregi inperialaren lorategiak
• Yoyogi parkea
• Shinjuku Gyoen
• Hibiya parkea
• Shakujii parkea

Jaialdiak

• Kanda Matsuri
• Sanja Matsuri
• Sannō Matsuri
• Tokioko Nazioarteko Zinemaldia

Iruditegia

• 
  Tokioko etxe orratzak, atzean Fuji mendia.
• 
  Kōkyo, Tokioko jauregi inperiala.
• 
  Tokyo Skytree dorrea.
• 
  Tokioko Dorrea.
• 
  Tokioko udaletxea, Kenzo Tange arkitektoak egina.
• 
  Sunshine 60 dorrea.
• 
  Tokioko Operaren Hiria.
• 
  Asahi Beer Hall.
• 
  Sensō-ji tenplua.
• 
  Meiji santutegia.
• 
  Yasukuni santutegia.
• 
  Kanda santutegia.
• 
  Shibamata Taishakuten tenplua.
• 
  Ikegami Honmon-ji tenplua.
• 
  Tokioko katedrala.
• 
  Sumida ibaia.
• 
  Harumi zubia.
• 
  Odaiba uharta artifiziala gauez.
• 
  Ueno parkea udaberrian.
• 
  Tokioko Museo Nazionala.
• 
  Yoyogi parkea.
• 
  Hibiya parkea.
• 
  Shakujii parkea.
• 
  Tokioko Unibertsitatea.
• 
  Tsukiji Arrain Merkatua.
• 
  Ginza barrutiko luxuzko dendak.
• 
  Shinjuku auzoa.
• 
  Akihabara "Electric City" barrutia.
• 
  Pachinko aretoa.
• 
  Shibuya auzoa, gauez.
• 
  Kabukichō "auzo gorria".
• 
  Ikebukuro barrutia.
• 
  Rainbow zubia.
• Tokioko metroa.
  Tokioko metroa.
• 
  Sanja Matsuri.
• 
  Tokioko maratoia.

Tokiotar ospetsuak

• Tazuki Tezuka,Marioren (Nintendo)zuzendaria
• Shigeru Miyamoto,Nintendoren zuzendaria
• Arai Hakuseki (1657-1725), idazle eta politikaria.
• Ajima Naonobu (1732-1798), matematikaria.
• Katsushika Hokusai (1760-1849) margolaria.
• Utagawa Hiroshige (1797-1858), margolaria eta grabatzailea.
• Futabatei Shimei (1864-1909), idazlea.
• Söseki Natsume (1867-1916), idazlea.
• Taishō enperadorea (1879-1926), Japoniako enperadorea.
• Jun'ichirō Tanizaki (1886-1965), idazlea.
• Akutagawa Ryunosuke (1892-1927), idazlea.
• Hirohito (1901-1989), Japoniako enperadorea.
• Yasujiro Ozu (1903-1963), zinemagilea.
• Hideki Yukawa (1907-1981), fisikaria.
• Akira Kurosawa (1910-1998), zinemagilea.
• Yoichiro Nambu (1921-), fisikaria.
• Yukio Mishima (1925-1970), idazlea.

• Sadako Ogata (1927-), politikaria.
• Shūsaku Endō (1923-1996), idazlea.
• Shohei Imamura (1926-2006), zinegilea.
• Toru Takemitsu (1930-1996), musikaria.
• Momoko Kōchi (1932-1998), aktorea.
• Akihito (1933-), Japoniako enperadorea.
• Koichiro Matsuura (1937-), diplomatikoa eta UNESCOren zuzendari orokorra izandakoa.
• Hayao Miyazaki (1941-), manga zuzendaria eta komikigilea.
• Akira Haraguchi (1946-), matematikaria.
• Takeshi Kitano (1947-), aktorea, idazlea eta bidejokoen diseinatzailea.
• Ichiro Mizuki (1948-), abeslaria.
• Mamoru Oshii (1951-), zinemagilea eta idazlea.
• Shinya Tsukamoto (1960-), aktorea.
• Mayumi Iizuka (1977-), anime aktorea eta musikaria.

Hiri senidetuak

Tokiok honako hiriekin ditu harremanak:

• Pekin (Txina)
• Berlin (Alemania)
• Kairo (Egipto)
• Jakarta (Indonesia)
• Mosku (Errusia)
• Hegoaldeko Gales Berria (Australia)
• New York (AEB)
• Paris (Frantzia)
• Erroma (Italia)
• São Pauloko estatua (Brasil)
• Seul (Hego Korea)

Ikus, gainera

• Fuji mendia
• Japonia

Kanpo estekak

• (Japonieraz) (Ingelesez) Tokioko udal webgunea
• (Gaztelaniaz) (Ingelesez) "EuskadiAsia". Ekialdearen Ikerketarako Euskal Elkartea.
• (Gaztelaniaz) (Ingelesez) Go Tokioko Turismoaren webgunea.

• Datuak: Q1490
• Multimedia: Tokyo / Q1490

	Tokio prefektura