Her kitap, çalışmayla yoğrulmuş bir hayalin mahsulüdür. Bu kitap da edebiyatın teknolojiyle olan ... more Her kitap, çalışmayla yoğrulmuş bir hayalin mahsulüdür. Bu kitap da edebiyatın teknolojiyle olan irtibatını geçmişten günümüze kadar derli toplu ve örnekler üzerinden
aktarma düşüncesinin bir neticesidir. Bu kapsamda edebiyatın; kâğıt, matbaa, gazete, dergi, radyo, fotoğraf, televizyon, bilgisayar, internet ve nihayetinde yapay zekâ ile kurduğu bağ ele alınmıştır. Tarihsel süreçlerine değinilen bu teknolojik buluşların edebiyatla ilişkileri olumlu ve olumsuz yönleriyle irdelenmiştir. Teknolojinin, insan zihninin tahayyül sınırlarını zorladığı günümüz dünyasında, edebiyatın teknolojiye ve sanal âleme nasıl uyum sağladığı; şiir, roman ve hikâye türleri bağlamında incelenmiştir.
Teknolojinin edebî dinamikler üzerindeki etkisine yönelik kapsamlı bir analiz sunan bu
kitap hem edebiyatseverler hem de dijital çağın edebiyatını anlamak isteyenler için mühim bir kaynak niteliğindedir.
Dönem aydınlarının teklif ettikleri rol-model kimlikleri tespit etmeyi amaçlayan bu çalışmada, Ta... more Dönem aydınlarının teklif ettikleri rol-model kimlikleri tespit etmeyi amaçlayan bu çalışmada, Tanzimat Edebiyatı döneminde (1859-1896) yazılan edebi eserler ele alınmıştır. Derinlemesine bir inceleme olması için ise belirlenen kriterler doğrultusunda dönem eserleri arasından Namık Kemal'in Vatan Yahut Silistre, Akif Bey, Cezmi, Celaleddin Harzemşah; Ahmet Mithat Efendi'nin Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Paris'te Bir Türk, Arnavutlar Solyotlar, Müşahedat, Ahmet Metin ve Şirzat; Mizancı M. Murad'ın Turfanda mı Yoksa Turfa mı? eserleri seçilmiştir. Böylece bu roman ve tiyatrolardaki kahramanlar incelenerek dönem yazarların topluma tavsiye ettikleri yeni insan modellerinin millî bir kimliğe sahip olup olmadıkları değerlendirilmiştir.
ESKİŞEHİR Ekim, 2005 ÖZET SÂMİHA AYVERDİ'NİN ESERLERİNDE ÜÇ TEMEL MEKÂN: KONAK, KÖŞK ve YALI ALAN... more ESKİŞEHİR Ekim, 2005 ÖZET SÂMİHA AYVERDİ'NİN ESERLERİNDE ÜÇ TEMEL MEKÂN: KONAK, KÖŞK ve YALI ALAN, Selami Yüksek Lisans-2005 Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bölümü Danışman: Yard. Doç. Dr. Muharrem DAYANÇ Bu çalışmanın amacı; konak, köşk ve yalı ortamında büyüyen Sâmiha Ayverdi'nin bu mekânları, romanlarının itibarî âlemine nasıl yansıttığını tespit etmektir. Ayrıca yazarın, romanları haricindeki eserlerinde bu mekânlara ve bu mekânlarda yaşayan insanlara bakış açısını belirlemektir. Bu çalışmada, evlerin insan hayatındaki önemi incelenmiş ve bu evler arasında özel bir konumu bulunan konakların edebiyatımızdaki yeri üzerinde durulmuştur. Çalışmamızla bağlantılı olarak da, Sâmiha Ayverdi'nin konak, köşk ve yalılara yer verdiği eserleri ele alınmıştır. Yaptığımız çalışmanın sonucunda, Sâmiha Ayverdi'nin, çocukluğunda derin izler bırakan bu mekânları gerek fiziksel gerek sosyal yönleriyle romanlarına aktardığı görülmüştür. Ayrıca yazarın, bu konutları kültürel mekânlar olarak algıladığı ve buralardaki geleneksel değerleri eserlerinde yaşatmaya çalıştığı belirlenmiştir. II ABSTRACT THE THREE MAIN RESIDENCES IN SÂMIHA AYVERDI'S WORKS: MANSION, VILLA and WATERSIDE RESIDENCES ALAN, Selami Master -2005 Turkish Language and Literature Branch New Turkish Literature Section Advisor: Muharrem DAYANÇ, Assistant Professor
İnsanın özünü ortaya çıkarmaya çalışan ve insan olmanın önemi üzerinde
duran varoluşçuluk, belli ... more İnsanın özünü ortaya çıkarmaya çalışan ve insan olmanın önemi üzerinde duran varoluşçuluk, belli başlı izlekler üzerinden ilerler. Bunlar; varlık, hiçlik, bunalım, özgürlük, yabancılaşma, sorumluluk, yalnızlık gibi kavramlardır. İnsan, özünü oluştururken bu izlekler altında ruhsal bir savaş verir. Teknolojinin ilerlemesi, rasyonalist ve materyalist yaklaşımlar, değerlerin yitirilmesi, insanın doğadan uzaklaşması gibi etmenler, varoluşçu izleklerin oluşma kaynaklarıdır. Ayşe Şasa, 2004 yılında yazdığı Şebek Romanı adlı romanında din olgusu üzerinde durmuştur. Şebekleşme kavramı üzerinden yozlaşmaya dikkat çeken Şasa, 2075 yılında geçen bir zamanın tekno-uygarlığını kurgulamıştır. Din olgusu üzerinden ilerlerken kahramanlar kendi özlerini bulma yolculuğuna çıkmıştır. Bu yolculuk, varoluşçu izlekler üzerinden geçmektedir. Kurguladığı tekno-uygarlıkta yaşayan kahramanlar, varoluşçu izleklerin izini taşımaktadır. Bu makalede; bir bilimkurgu parodisi olan Şebek Romanı ve varoluşçu izleklerden izler taşıyan roman kahramanları incelenmiştir. Din olgusundan yola çıkarak, kahramanların özüne ulaşırken etkisinde kaldığı varoluşçu izleklerin izleri tespit edilmeye çalışılmıştır. İnceleme; varoluşçuluğun temel izlekleri olan bunalım, yalnızlık, yabancılaşma ve özgürlük olmak üzere dört alt başlığa ayrılmıştır.
The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)
Tanzimat Dönemi'nden sonra resmîlik kazanan Batılılaşma hareketleri, Osmanlı Devleti'ni b... more Tanzimat Dönemi'nden sonra resmîlik kazanan Batılılaşma hareketleri, Osmanlı Devleti'ni birçok açıdan etkileşmiştir. Nitekim bu dönemde modern anlamda matbaanın kurulmasıyla, bu yenileşme adımlarına basın ve yayın hareketleri de dâhil olmuştur. Bir müddet sonra da gazete ve dergiler gibi kitlesel iletişim araçları ortaya çıkmıştır. Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e kadar belli bir oranda gelişen bu hareketlilik, II. Meşrutiyet'in ilanı sonrası daha da artmıştır. Bu dönem içerisinde yayın hayatına başlayan dergilerden biri de Resimli Roman Mecmuası olmuştur. II. Meşrutiyet’in ilanından sekiz ay sonra yayınlanmaya başlayan bu dergide roman, hikâye, tiyatro, şiir gibi edebî türlere yer verilmiştir. Ayrıca bazı yazılar resimlerle desteklenmiştir. Resimli Roman Mecmuası, 1 Mart 1325/14 Mart 1909 ile 1 Temmuz 1325/14 Temmuz 1909 tarihleri arasında 5 sayı olarak çıkmıştır. Sayı bakımından az olmasına karşılık her sayısında en az 80 sayfa içerik ve dergiye ilave olarak yer v...
international journal of turkish literature culture education, 2022
Manastırlı Mehmet Rıfat tarafından yazılan ve 1873/1874 yılında yayımlanan Görenek adlı tiyatro o... more Manastırlı Mehmet Rıfat tarafından yazılan ve 1873/1874 yılında yayımlanan Görenek adlı tiyatro oyunu, toplumdaki bazı gelenek ve göreneklerin lüzumsuzluğunu ele alan komedi türünde bir eserdir. Üç fasıl ve üç perdeden oluşan bu oyunda, bir sünnet düğünü için yapılması planlanan işler dolayısıyla aile fertleri arasında yaşanan tartışmalar sahnelenir. Ayrıca oyunun sonlarında hem cariyelik ve esaret konularına değinilir hem de bunların gelenek ve göreneklerle olan bağı irdelenir. Mehmet Rıfat, gelenek ve göreneklerdeki bazı yanlışlıklar üzerine tertip ettiği bu oyunu, iki farklı ev ortamında ve iki farklı aile etrafında işler. Bu ailelerdeki kadınların göreneklere olan bağlılıkları ile erkeklerin bu âdetler karşısındaki tutumlarını kıyaslar. Kadınlar ile erkeklerin bakış açılarındaki farklılıklardan hareketle de değerlendirmelerde bulunur. Oyuncu kadrosunu çok geniş tutmayan yazar; bu kahramanlar üzerinden seyirciyi uyarmayı ve bilinçlendirmeyi hedefler. Aynı zamanda da kahramanlarının konuşmaları, tavır ve davranışlarıyla üzerinden o günün yaşam şartlarını yansıtır. Yapılan bu çalışmada, Görenek adlı bu oyun yapısal ve tematik açılardan incelenmiş, Mehmet Rıfat’ın tiyatro yazarlığı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca eser, Arap alfabesinden Latin alfabesine aktarılarak günümüz edebiyatına kazandırılmak istenmiştir.
Türk edebiyatında 19. yüzyıla kadar yalnızca geleneksel anlatılar mevcutken, bu tarihten itibaren... more Türk edebiyatında 19. yüzyıla kadar yalnızca geleneksel anlatılar mevcutken, bu tarihten itibaren Batı'daki modern edebî türlerden izler taşıyan eserler yazılmaya başlanmıştır. Türk edebiyatında modern öykücülüğün tam anlamıyla başlangıcı ise Sami Paşazade Sezai'nin 1891'de yayımladığı ve Küçük Şeyler adını verdiği eserde topladığı öyküler ile olmuştur. Bu öyküler, Sezai Bey'in hassas kişiliği ve detaycılığından izler taşımaları bakımından birbirlerine benzemektedir. Sezai Bey bu hikâyelerde, hikâyenin "küçük şeyler"den oluştuğunu fark eden bir yaklaşımla günlük yaşamın dikkat çekmeyen, silik tiplerini ele almıştır. Bunu yaparken de daha yoğun bir ifade biçimi yakalayabilmek için düz bir anlatım yerine sembollerle, çağrışımlarla dolu mecazî bir anlatım tercih etmiştir. Bu makalede de yazarın böyle bir yöntemi tercih etmesinin nedenleri ve bu yaklaşımın hikâye kurgusuna katkıları tespit edilmeye çalışılmıştır. Daha ayrıntılı bir inceleme yapabilmek için ise Küçük Şeyler'deki hikâyelerden biri olan "Pandomima" ve özellikle de bu hikâyenin başkişisi olan Paskal ele alınmıştır.
Edebi eserler cogaldikca, bu eserleri anlama ve yorumlama ihtiyaci da artmistir. Bu ihtiyaca bina... more Edebi eserler cogaldikca, bu eserleri anlama ve yorumlama ihtiyaci da artmistir. Bu ihtiyaca binaen ise bircok edebi elestiri teknigi ortaya cikmis, metin cozumleme yontemleri gelistirilmistir. Bu yontemlerden bazilari donem donem daha on plana cikmis ve daha etkili olmustur. Yirminci yuzyildan itibaren edebiyata yon veren ve arastirmalara damgasini vuran kuram ise yapisalcilik olmustur. Sanatcinin yasam hikâyesini, sosyal cevreyi veya kulturel unsurlari degil, sadece metni esas alan ve kelime-anlam iliskisiyle metni cozumlemeye calisan bir kuram olan yapisalcilik, ozellikle siir metinlerine farkli bir bakis acisi getirmistir. Yapisalcilara gore sanat, parcalardan olusan bir makine gibidir ve bu parcalarin her biri mekanizmanin islemesinde onemli bir rol ustlenir. Iste bu parcalarin incelenmesi ve birbirleriyle olan bagin ortaya cikarilmasi, yapinin butunu hakkinda bilgi edinmeyi de saglayacaktir. Ayni mantik dille kurulmus edebi metin icin de gecerlidir. Eger metnin ozu hakkinda bilgi edinilmek isteniyorsa dil parcalarinin incelenmesi gerekir. Yapisalciligin dil uzerine yogunlasan bu bakis acisindan hareketle, bu makalede Arif Nihat Asya’nin “Besik” siiri incelenmeye calisilmistir. Boylece siirin hammaddesi olan dil ele alinarak “Besik” siirinin ses, sekil, anlam, estetik ve sanatsal degerleri saptanmistir.
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Dec 30, 2016
Türk tarihinin dönüm noktalarından biri olan Çanakkale Zaferi, günümüze kadar geçen yüzyıllık sür... more Türk tarihinin dönüm noktalarından biri olan Çanakkale Zaferi, günümüze kadar geçen yüzyıllık süre içerisinde birçok edebî esere konu edilmiş; vatan, millet ve özgürlük uğruna can veren şehitler hatırlatılmaya çalışılmıştır. Bu savaş sırasında yaşanan kahramanlıkları unutturmamak isteyen sanatçılarımızdan biri de Oyhan Hasan Bıldırki olmuştur. Koçaklar 1915 Çanakkale eserini kaleme alan Oyhan Hasan, bu eserinde geleneksel anlatı tekniğiyle modern anlatı türlerini harmanlamaya çalışmıştır. Yani, Türk kültür tarihinin temel taşlarından biri olan Dede Korkut Hikâyeleri'ndeki üslubu kullanarak Çanakkale Zaferini anlatmayı denemiştir. Böylece okuyucusuna hem Çanakkale'yi ve Dede Korkut'u hatırlatmayı istemiş hem de Türk tarihini bir bütün olarak ele almıştır. Kaynak olarak Dede Korkut Hikâyeleri ile Koçaklar 1915 Çanakkale eserini kullandığımız bu çalışmada, eserde geçen olaylar aracılığıyla Çanakkale'de yaşanan kahramanlıklardan kesitler sunmanın yanı sıra eserle hikâyeler arasındaki söylem benzerliklerini tespit ederek Dede Korkut ağzının günümüzde hâlâ var olduğunu göstermek hedeflenmiştir.
international journal of turkish literature culture education, 2022
Manastırlı Mehmet Rıfat tarafından yazılan ve 1873/1874 yılında yayımlanan Görenek adlı tiyatro o... more Manastırlı Mehmet Rıfat tarafından yazılan ve 1873/1874 yılında yayımlanan Görenek adlı tiyatro oyunu, toplumdaki bazı gelenek ve göreneklerin lüzumsuzluğunu ele alan komedi türünde bir eserdir. Üç fasıl ve üç perdeden oluşan bu oyunda, bir sünnet düğünü için yapılması planlanan işler dolayısıyla aile fertleri arasında yaşanan tartışmalar sahnelenir. Ayrıca oyunun sonlarında hem cariyelik ve esaret konularına değinilir hem de bunların gelenek ve göreneklerle olan bağı irdelenir. Mehmet Rıfat, gelenek ve göreneklerdeki bazı yanlışlıklar üzerine tertip ettiği bu oyunu, iki farklı ev ortamında ve iki farklı aile etrafında işler. Bu ailelerdeki kadınların göreneklere olan bağlılıkları ile erkeklerin bu âdetler karşısındaki tutumlarını kıyaslar. Kadınlar ile erkeklerin bakış açılarındaki farklılıklardan hareketle de değerlendirmelerde bulunur. Oyuncu kadrosunu çok geniş tutmayan yazar; bu kahramanlar üzerinden seyirciyi uyarmayı ve bilinçlendirmeyi hedefler. Aynı zamanda da kahramanlarının konuşmaları, tavır ve davranışlarıyla üzerinden o günün yaşam şartlarını yansıtır. Yapılan bu çalışmada, Görenek adlı bu oyun yapısal ve tematik açılardan incelenmiş, Mehmet Rıfat’ın tiyatro yazarlığı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca eser, Arap alfabesinden Latin alfabesine aktarılarak günümüz edebiyatına kazandırılmak istenmiştir.
Edebiyat tarihçileri, Türk edebiyatını dönemlere ayırırken genel itibariyle önemli tarihî olaylar... more Edebiyat tarihçileri, Türk edebiyatını dönemlere ayırırken genel itibariyle önemli tarihî olayları ya da popüler yazar/şairleri dikkate almışlardır. Bu sebeple bazı dönemler arasında boşluklar ortaya çıktığı ve bu zaman dilimlerinde edebî çalışmaların durduğu gibi bir algı oluşmuştur. Oysa Türk edebiyatına katkı sağlayanlar, sadece dönemlerinde ün kazanmış yazar/şairlerden ibaret kalmamış ve dolayısıyla edebiyat varlığını her daim devam ettirmiştir. Sanatçıların birçoğu isim olarak arka planda kalsalar da kaleme aldıkları eserlerle Türk edebiyatının sürekliliğini sağlamışlardır. Bu doğrultuda Türk edebiyat tarihinde uzun yıllar farkına varılmayan ve mevzubahis edilmeyen dönemlerden biri, Tanzimat Edebiyatı ile Servet-i Fünûn Edebiyatı arasında kalan geçiş yılları olmuştur. 1946 yılında Mehmet Kaplan tarafından "Ara Nesil" olarak adlandırılan bu devre, başlangıç tarihi kesin ifade edilememekle birlikte, on beş yirmi yıl civarında oldukça önemli bir süreyi kapsamaktadır. Öte yandan yapılan yeni araştırmalar, Mehmet Kaplan tarafından yirmi beş otuz kişiyle sınırlandırılan bu dönem sanatçılarının sayısının çok daha fazla olduğunu ortaya çıkarmıştır. Nitekim bu makalede, bugüne kadar yapılan araştırmalar incelenerek Ara Nesil Edebiyatının genel çerçevesi belirlenmeye çalışılmıştır. Bu döneme mensup kişilerin sanat görüşleri ve edebî türlere yaklaşımlarından hareketle, önceki edebiyatçılardan ne kadar etkilenip kendilerinden sonra gelenleri ne kadar etkilediklerinin cevabı aranmıştır.
Mehmet Akif, varlık ve yaşamını devleti ve milletine vakfeden mümtaz şahsiyetlerden biridir. Siya... more Mehmet Akif, varlık ve yaşamını devleti ve milletine vakfeden mümtaz şahsiyetlerden biridir. Siyasî, sosyal ve kültürel değişim ve dönüşümün maddî ve manevi açıdan yediden yetmişe herkes tarafından en derinden hissedildiği bir devirde, toplumu doğruya sevk etmek için hitabı, kalemi ve icraatlarıyla kılavuzluk yapmaya çalışmıştır. Meclis kürsüsünden camii minberine, manzum hikâyeden tercüme, makale ve denemeye kadar eline geçen her tür ortam ve vasıtayla halka seslenmiş ve neticede halkın sesi olmuştur. Mehmet Akif'in halka ulaşmak için kullandığı vasıtalardan biri, yayın hayatına 1908 yılında Sırâtımüstakîm ismiyle başlayıp 183. sayıdan itibaren ise Sebîlürreşâd adıyla devam eden dergi olmuştur. Akif; Eşref Edip Fergan ile Ebulula Mardin tarafından çıkarılmaya başlanan bu derginin başyazarlığını yapmış ve bilhassa Anadolu insanına moral ve motivasyon kazandırmayı hedefleyen yazılarıyla Kurtuluş Savaşı'na büyük katkı sağlamıştır. Öte yandan sadece Milli Mücadele'ye yönelik yazılarla yetinmemiş, hayalini kurduğu medeniyetin ve görmek istediği insan modelinin niteliklerini anlatan yazılar da kaleme almıştır. Dolayısıyla bu dergi, kapatıldığı 1925 yılına kadar çıkan 641 sayısıyla Mehmet Akif'in fikir dünyasından parça parça izler taşıyan bir belge hüviyeti kazanmıştır. Yapılan bu araştırmada ise Mehmet Akif'in dergideki "Hasbihâl", "Eski Hâtıra" ve "Eski Hâtıralar" gibi başlıklı yazıları incelenerek bu büyük mütefekkirin eğitim ve dil eğitimi üzerindeki düşünceleri tespit edilmeye çalışılmıştır.
Edebi eserler cogaldikca, bu eserleri anlama ve yorumlama ihtiyaci da artmistir. Bu ihtiyaca bina... more Edebi eserler cogaldikca, bu eserleri anlama ve yorumlama ihtiyaci da artmistir. Bu ihtiyaca binaen ise bircok edebi elestiri teknigi ortaya cikmis, metin cozumleme yontemleri gelistirilmistir. Bu yontemlerden bazilari donem donem daha on plana cikmis ve daha etkili olmustur. Yirminci yuzyildan itibaren edebiyata yon veren ve arastirmalara damgasini vuran kuram ise yapisalcilik olmustur. Sanatcinin yasam hikâyesini, sosyal cevreyi veya kulturel unsurlari degil, sadece metni esas alan ve kelime-anlam iliskisiyle metni cozumlemeye calisan bir kuram olan yapisalcilik, ozellikle siir metinlerine farkli bir bakis acisi getirmistir. Yapisalcilara gore sanat, parcalardan olusan bir makine gibidir ve bu parcalarin her biri mekanizmanin islemesinde onemli bir rol ustlenir. Iste bu parcalarin incelenmesi ve birbirleriyle olan bagin ortaya cikarilmasi, yapinin butunu hakkinda bilgi edinmeyi de saglayacaktir. Ayni mantik dille kurulmus edebi metin icin de gecerlidir. Eger metnin ozu hakkinda bi...
Dönem aydınlarının teklif ettikleri rol-model kimlikleri tespit etmeyi amaçlayan bu çalışmada, Ta... more Dönem aydınlarının teklif ettikleri rol-model kimlikleri tespit etmeyi amaçlayan bu çalışmada, Tanzimat Edebiyatı döneminde (1859-1896) yazılan edebi eserler ele alınmıştır. Derinlemesine bir inceleme olması için ise belirlenen kriterler doğrultusunda dönem eserleri arasından Namık Kemal'in Vatan Yahut Silistre, Akif Bey, Cezmi, Celaleddin Harzemşah; Ahmet Mithat Efendi'nin Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Paris'te Bir Türk, Arnavutlar Solyotlar, Müşahedat, Ahmet Metin ve Şirzat; Mizancı M. Murad'ın Turfanda mı Yoksa Turfa mı? eserleri seçilmiştir. Böylece bu roman ve tiyatrolardaki kahramanlar incelenerek dönem yazarların topluma tavsiye ettikleri yeni insan modellerinin millî bir kimliğe sahip olup olmadıkları değerlendirilmiştir.
Toplumun temel yapi tasi olan aile; anne, baba ve cocuklardan olusan bir kurumdur. Tarih boyunca ... more Toplumun temel yapi tasi olan aile; anne, baba ve cocuklardan olusan bir kurumdur. Tarih boyunca toplumlarin yasadigi degisimler, Turk aile yapisini da etkilemistir. Geleneksel yapinin hâkim oldugu donemlerde degisimler daha az iken, Batililasmayla birlikte bu surec hizlanmistir. Onceleri “genis aile” seklinde olan Turk aile yapisi, zamanla “cekirdek aile” bicimine donusmustur. Geleneksel aile modelinde baba, bir otorite olarak gorulurken, modern aileye gecisle birlikte bu otorite azalmis, anne ve baba arasinda sorumluluklar paylasilmaya baslanmistir. Bu durum, Turk romanlarina da yansimistir. Baba-ogul arasindaki iliski Turk romanina bir catisma seklinde yansirken gunumuz romancilarindan Hasan Ali Toptas, Kuslar Yasina Gider romaninda babaya daha yumusak bakmistir. Kuslar Yasina Gider romanini ele alan bu makalede ise tarih icerisinde sevgi, saygi ve otorite duygulariyla degisik sekillere burunen baba-ogul arasindaki iliskinin bir ornegi incelenmeye calisilmistir.
Değerler; bir toplumdaki bireyleri bir arada tutan, onlara kimlik ve kişilik kazandıran, sosyal d... more Değerler; bir toplumdaki bireyleri bir arada tutan, onlara kimlik ve kişilik kazandıran, sosyal düzenin devamını sağlayan maddî ve manevî ögelerdir. Dolayısıyla millî ve manevî değerlerin, toplumdaki fertlere hem kazandırılması hem de zaman zaman hatırlatılması gerekmektedir. Bu amaçla kullanılabilecek yöntemler arasında yer alan etkili vasıtalardan biri ise edebiyattır. Çünkü yazar/şair, edebiyatın kendisine sunduğu geniş imkân doğrultusunda istediği ortamı ve istediği insan tipini kurgulama hürriyetine sahiptir. Böylece bir taraftan okurunu eğlendirirken bir taraftan da bilgilendirmiş ve yönlendirmiş olur. Çoğu sanatçı gibi edebiyatın bu işlevsel yönünü kullananlardan biri de Mustafa Kutlu’dur. Eserlerini kaleme alırken estetik kaygıyı da muhafaza eden Kutlu, sanatına ulvî görevler yüklemiş ve eserleri vasıtasıyla topluma ışık tutmayı ve okurlarına çeşitli mesajlar vermeyi hedeflemiştir. Gerçek veya tasarlanmış olayları hikâyeleştirirken aynı zamanda kendi gönül ve fikir dünyasınd...
Her kitap, çalışmayla yoğrulmuş bir hayalin mahsulüdür. Bu kitap da edebiyatın teknolojiyle olan ... more Her kitap, çalışmayla yoğrulmuş bir hayalin mahsulüdür. Bu kitap da edebiyatın teknolojiyle olan irtibatını geçmişten günümüze kadar derli toplu ve örnekler üzerinden
aktarma düşüncesinin bir neticesidir. Bu kapsamda edebiyatın; kâğıt, matbaa, gazete, dergi, radyo, fotoğraf, televizyon, bilgisayar, internet ve nihayetinde yapay zekâ ile kurduğu bağ ele alınmıştır. Tarihsel süreçlerine değinilen bu teknolojik buluşların edebiyatla ilişkileri olumlu ve olumsuz yönleriyle irdelenmiştir. Teknolojinin, insan zihninin tahayyül sınırlarını zorladığı günümüz dünyasında, edebiyatın teknolojiye ve sanal âleme nasıl uyum sağladığı; şiir, roman ve hikâye türleri bağlamında incelenmiştir.
Teknolojinin edebî dinamikler üzerindeki etkisine yönelik kapsamlı bir analiz sunan bu
kitap hem edebiyatseverler hem de dijital çağın edebiyatını anlamak isteyenler için mühim bir kaynak niteliğindedir.
Dönem aydınlarının teklif ettikleri rol-model kimlikleri tespit etmeyi amaçlayan bu çalışmada, Ta... more Dönem aydınlarının teklif ettikleri rol-model kimlikleri tespit etmeyi amaçlayan bu çalışmada, Tanzimat Edebiyatı döneminde (1859-1896) yazılan edebi eserler ele alınmıştır. Derinlemesine bir inceleme olması için ise belirlenen kriterler doğrultusunda dönem eserleri arasından Namık Kemal'in Vatan Yahut Silistre, Akif Bey, Cezmi, Celaleddin Harzemşah; Ahmet Mithat Efendi'nin Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Paris'te Bir Türk, Arnavutlar Solyotlar, Müşahedat, Ahmet Metin ve Şirzat; Mizancı M. Murad'ın Turfanda mı Yoksa Turfa mı? eserleri seçilmiştir. Böylece bu roman ve tiyatrolardaki kahramanlar incelenerek dönem yazarların topluma tavsiye ettikleri yeni insan modellerinin millî bir kimliğe sahip olup olmadıkları değerlendirilmiştir.
ESKİŞEHİR Ekim, 2005 ÖZET SÂMİHA AYVERDİ'NİN ESERLERİNDE ÜÇ TEMEL MEKÂN: KONAK, KÖŞK ve YALI ALAN... more ESKİŞEHİR Ekim, 2005 ÖZET SÂMİHA AYVERDİ'NİN ESERLERİNDE ÜÇ TEMEL MEKÂN: KONAK, KÖŞK ve YALI ALAN, Selami Yüksek Lisans-2005 Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bölümü Danışman: Yard. Doç. Dr. Muharrem DAYANÇ Bu çalışmanın amacı; konak, köşk ve yalı ortamında büyüyen Sâmiha Ayverdi'nin bu mekânları, romanlarının itibarî âlemine nasıl yansıttığını tespit etmektir. Ayrıca yazarın, romanları haricindeki eserlerinde bu mekânlara ve bu mekânlarda yaşayan insanlara bakış açısını belirlemektir. Bu çalışmada, evlerin insan hayatındaki önemi incelenmiş ve bu evler arasında özel bir konumu bulunan konakların edebiyatımızdaki yeri üzerinde durulmuştur. Çalışmamızla bağlantılı olarak da, Sâmiha Ayverdi'nin konak, köşk ve yalılara yer verdiği eserleri ele alınmıştır. Yaptığımız çalışmanın sonucunda, Sâmiha Ayverdi'nin, çocukluğunda derin izler bırakan bu mekânları gerek fiziksel gerek sosyal yönleriyle romanlarına aktardığı görülmüştür. Ayrıca yazarın, bu konutları kültürel mekânlar olarak algıladığı ve buralardaki geleneksel değerleri eserlerinde yaşatmaya çalıştığı belirlenmiştir. II ABSTRACT THE THREE MAIN RESIDENCES IN SÂMIHA AYVERDI'S WORKS: MANSION, VILLA and WATERSIDE RESIDENCES ALAN, Selami Master -2005 Turkish Language and Literature Branch New Turkish Literature Section Advisor: Muharrem DAYANÇ, Assistant Professor
İnsanın özünü ortaya çıkarmaya çalışan ve insan olmanın önemi üzerinde
duran varoluşçuluk, belli ... more İnsanın özünü ortaya çıkarmaya çalışan ve insan olmanın önemi üzerinde duran varoluşçuluk, belli başlı izlekler üzerinden ilerler. Bunlar; varlık, hiçlik, bunalım, özgürlük, yabancılaşma, sorumluluk, yalnızlık gibi kavramlardır. İnsan, özünü oluştururken bu izlekler altında ruhsal bir savaş verir. Teknolojinin ilerlemesi, rasyonalist ve materyalist yaklaşımlar, değerlerin yitirilmesi, insanın doğadan uzaklaşması gibi etmenler, varoluşçu izleklerin oluşma kaynaklarıdır. Ayşe Şasa, 2004 yılında yazdığı Şebek Romanı adlı romanında din olgusu üzerinde durmuştur. Şebekleşme kavramı üzerinden yozlaşmaya dikkat çeken Şasa, 2075 yılında geçen bir zamanın tekno-uygarlığını kurgulamıştır. Din olgusu üzerinden ilerlerken kahramanlar kendi özlerini bulma yolculuğuna çıkmıştır. Bu yolculuk, varoluşçu izlekler üzerinden geçmektedir. Kurguladığı tekno-uygarlıkta yaşayan kahramanlar, varoluşçu izleklerin izini taşımaktadır. Bu makalede; bir bilimkurgu parodisi olan Şebek Romanı ve varoluşçu izleklerden izler taşıyan roman kahramanları incelenmiştir. Din olgusundan yola çıkarak, kahramanların özüne ulaşırken etkisinde kaldığı varoluşçu izleklerin izleri tespit edilmeye çalışılmıştır. İnceleme; varoluşçuluğun temel izlekleri olan bunalım, yalnızlık, yabancılaşma ve özgürlük olmak üzere dört alt başlığa ayrılmıştır.
The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)
Tanzimat Dönemi'nden sonra resmîlik kazanan Batılılaşma hareketleri, Osmanlı Devleti'ni b... more Tanzimat Dönemi'nden sonra resmîlik kazanan Batılılaşma hareketleri, Osmanlı Devleti'ni birçok açıdan etkileşmiştir. Nitekim bu dönemde modern anlamda matbaanın kurulmasıyla, bu yenileşme adımlarına basın ve yayın hareketleri de dâhil olmuştur. Bir müddet sonra da gazete ve dergiler gibi kitlesel iletişim araçları ortaya çıkmıştır. Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e kadar belli bir oranda gelişen bu hareketlilik, II. Meşrutiyet'in ilanı sonrası daha da artmıştır. Bu dönem içerisinde yayın hayatına başlayan dergilerden biri de Resimli Roman Mecmuası olmuştur. II. Meşrutiyet’in ilanından sekiz ay sonra yayınlanmaya başlayan bu dergide roman, hikâye, tiyatro, şiir gibi edebî türlere yer verilmiştir. Ayrıca bazı yazılar resimlerle desteklenmiştir. Resimli Roman Mecmuası, 1 Mart 1325/14 Mart 1909 ile 1 Temmuz 1325/14 Temmuz 1909 tarihleri arasında 5 sayı olarak çıkmıştır. Sayı bakımından az olmasına karşılık her sayısında en az 80 sayfa içerik ve dergiye ilave olarak yer v...
international journal of turkish literature culture education, 2022
Manastırlı Mehmet Rıfat tarafından yazılan ve 1873/1874 yılında yayımlanan Görenek adlı tiyatro o... more Manastırlı Mehmet Rıfat tarafından yazılan ve 1873/1874 yılında yayımlanan Görenek adlı tiyatro oyunu, toplumdaki bazı gelenek ve göreneklerin lüzumsuzluğunu ele alan komedi türünde bir eserdir. Üç fasıl ve üç perdeden oluşan bu oyunda, bir sünnet düğünü için yapılması planlanan işler dolayısıyla aile fertleri arasında yaşanan tartışmalar sahnelenir. Ayrıca oyunun sonlarında hem cariyelik ve esaret konularına değinilir hem de bunların gelenek ve göreneklerle olan bağı irdelenir. Mehmet Rıfat, gelenek ve göreneklerdeki bazı yanlışlıklar üzerine tertip ettiği bu oyunu, iki farklı ev ortamında ve iki farklı aile etrafında işler. Bu ailelerdeki kadınların göreneklere olan bağlılıkları ile erkeklerin bu âdetler karşısındaki tutumlarını kıyaslar. Kadınlar ile erkeklerin bakış açılarındaki farklılıklardan hareketle de değerlendirmelerde bulunur. Oyuncu kadrosunu çok geniş tutmayan yazar; bu kahramanlar üzerinden seyirciyi uyarmayı ve bilinçlendirmeyi hedefler. Aynı zamanda da kahramanlarının konuşmaları, tavır ve davranışlarıyla üzerinden o günün yaşam şartlarını yansıtır. Yapılan bu çalışmada, Görenek adlı bu oyun yapısal ve tematik açılardan incelenmiş, Mehmet Rıfat’ın tiyatro yazarlığı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca eser, Arap alfabesinden Latin alfabesine aktarılarak günümüz edebiyatına kazandırılmak istenmiştir.
Türk edebiyatında 19. yüzyıla kadar yalnızca geleneksel anlatılar mevcutken, bu tarihten itibaren... more Türk edebiyatında 19. yüzyıla kadar yalnızca geleneksel anlatılar mevcutken, bu tarihten itibaren Batı'daki modern edebî türlerden izler taşıyan eserler yazılmaya başlanmıştır. Türk edebiyatında modern öykücülüğün tam anlamıyla başlangıcı ise Sami Paşazade Sezai'nin 1891'de yayımladığı ve Küçük Şeyler adını verdiği eserde topladığı öyküler ile olmuştur. Bu öyküler, Sezai Bey'in hassas kişiliği ve detaycılığından izler taşımaları bakımından birbirlerine benzemektedir. Sezai Bey bu hikâyelerde, hikâyenin "küçük şeyler"den oluştuğunu fark eden bir yaklaşımla günlük yaşamın dikkat çekmeyen, silik tiplerini ele almıştır. Bunu yaparken de daha yoğun bir ifade biçimi yakalayabilmek için düz bir anlatım yerine sembollerle, çağrışımlarla dolu mecazî bir anlatım tercih etmiştir. Bu makalede de yazarın böyle bir yöntemi tercih etmesinin nedenleri ve bu yaklaşımın hikâye kurgusuna katkıları tespit edilmeye çalışılmıştır. Daha ayrıntılı bir inceleme yapabilmek için ise Küçük Şeyler'deki hikâyelerden biri olan "Pandomima" ve özellikle de bu hikâyenin başkişisi olan Paskal ele alınmıştır.
Edebi eserler cogaldikca, bu eserleri anlama ve yorumlama ihtiyaci da artmistir. Bu ihtiyaca bina... more Edebi eserler cogaldikca, bu eserleri anlama ve yorumlama ihtiyaci da artmistir. Bu ihtiyaca binaen ise bircok edebi elestiri teknigi ortaya cikmis, metin cozumleme yontemleri gelistirilmistir. Bu yontemlerden bazilari donem donem daha on plana cikmis ve daha etkili olmustur. Yirminci yuzyildan itibaren edebiyata yon veren ve arastirmalara damgasini vuran kuram ise yapisalcilik olmustur. Sanatcinin yasam hikâyesini, sosyal cevreyi veya kulturel unsurlari degil, sadece metni esas alan ve kelime-anlam iliskisiyle metni cozumlemeye calisan bir kuram olan yapisalcilik, ozellikle siir metinlerine farkli bir bakis acisi getirmistir. Yapisalcilara gore sanat, parcalardan olusan bir makine gibidir ve bu parcalarin her biri mekanizmanin islemesinde onemli bir rol ustlenir. Iste bu parcalarin incelenmesi ve birbirleriyle olan bagin ortaya cikarilmasi, yapinin butunu hakkinda bilgi edinmeyi de saglayacaktir. Ayni mantik dille kurulmus edebi metin icin de gecerlidir. Eger metnin ozu hakkinda bilgi edinilmek isteniyorsa dil parcalarinin incelenmesi gerekir. Yapisalciligin dil uzerine yogunlasan bu bakis acisindan hareketle, bu makalede Arif Nihat Asya’nin “Besik” siiri incelenmeye calisilmistir. Boylece siirin hammaddesi olan dil ele alinarak “Besik” siirinin ses, sekil, anlam, estetik ve sanatsal degerleri saptanmistir.
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Dec 30, 2016
Türk tarihinin dönüm noktalarından biri olan Çanakkale Zaferi, günümüze kadar geçen yüzyıllık sür... more Türk tarihinin dönüm noktalarından biri olan Çanakkale Zaferi, günümüze kadar geçen yüzyıllık süre içerisinde birçok edebî esere konu edilmiş; vatan, millet ve özgürlük uğruna can veren şehitler hatırlatılmaya çalışılmıştır. Bu savaş sırasında yaşanan kahramanlıkları unutturmamak isteyen sanatçılarımızdan biri de Oyhan Hasan Bıldırki olmuştur. Koçaklar 1915 Çanakkale eserini kaleme alan Oyhan Hasan, bu eserinde geleneksel anlatı tekniğiyle modern anlatı türlerini harmanlamaya çalışmıştır. Yani, Türk kültür tarihinin temel taşlarından biri olan Dede Korkut Hikâyeleri'ndeki üslubu kullanarak Çanakkale Zaferini anlatmayı denemiştir. Böylece okuyucusuna hem Çanakkale'yi ve Dede Korkut'u hatırlatmayı istemiş hem de Türk tarihini bir bütün olarak ele almıştır. Kaynak olarak Dede Korkut Hikâyeleri ile Koçaklar 1915 Çanakkale eserini kullandığımız bu çalışmada, eserde geçen olaylar aracılığıyla Çanakkale'de yaşanan kahramanlıklardan kesitler sunmanın yanı sıra eserle hikâyeler arasındaki söylem benzerliklerini tespit ederek Dede Korkut ağzının günümüzde hâlâ var olduğunu göstermek hedeflenmiştir.
international journal of turkish literature culture education, 2022
Manastırlı Mehmet Rıfat tarafından yazılan ve 1873/1874 yılında yayımlanan Görenek adlı tiyatro o... more Manastırlı Mehmet Rıfat tarafından yazılan ve 1873/1874 yılında yayımlanan Görenek adlı tiyatro oyunu, toplumdaki bazı gelenek ve göreneklerin lüzumsuzluğunu ele alan komedi türünde bir eserdir. Üç fasıl ve üç perdeden oluşan bu oyunda, bir sünnet düğünü için yapılması planlanan işler dolayısıyla aile fertleri arasında yaşanan tartışmalar sahnelenir. Ayrıca oyunun sonlarında hem cariyelik ve esaret konularına değinilir hem de bunların gelenek ve göreneklerle olan bağı irdelenir. Mehmet Rıfat, gelenek ve göreneklerdeki bazı yanlışlıklar üzerine tertip ettiği bu oyunu, iki farklı ev ortamında ve iki farklı aile etrafında işler. Bu ailelerdeki kadınların göreneklere olan bağlılıkları ile erkeklerin bu âdetler karşısındaki tutumlarını kıyaslar. Kadınlar ile erkeklerin bakış açılarındaki farklılıklardan hareketle de değerlendirmelerde bulunur. Oyuncu kadrosunu çok geniş tutmayan yazar; bu kahramanlar üzerinden seyirciyi uyarmayı ve bilinçlendirmeyi hedefler. Aynı zamanda da kahramanlarının konuşmaları, tavır ve davranışlarıyla üzerinden o günün yaşam şartlarını yansıtır. Yapılan bu çalışmada, Görenek adlı bu oyun yapısal ve tematik açılardan incelenmiş, Mehmet Rıfat’ın tiyatro yazarlığı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca eser, Arap alfabesinden Latin alfabesine aktarılarak günümüz edebiyatına kazandırılmak istenmiştir.
Edebiyat tarihçileri, Türk edebiyatını dönemlere ayırırken genel itibariyle önemli tarihî olaylar... more Edebiyat tarihçileri, Türk edebiyatını dönemlere ayırırken genel itibariyle önemli tarihî olayları ya da popüler yazar/şairleri dikkate almışlardır. Bu sebeple bazı dönemler arasında boşluklar ortaya çıktığı ve bu zaman dilimlerinde edebî çalışmaların durduğu gibi bir algı oluşmuştur. Oysa Türk edebiyatına katkı sağlayanlar, sadece dönemlerinde ün kazanmış yazar/şairlerden ibaret kalmamış ve dolayısıyla edebiyat varlığını her daim devam ettirmiştir. Sanatçıların birçoğu isim olarak arka planda kalsalar da kaleme aldıkları eserlerle Türk edebiyatının sürekliliğini sağlamışlardır. Bu doğrultuda Türk edebiyat tarihinde uzun yıllar farkına varılmayan ve mevzubahis edilmeyen dönemlerden biri, Tanzimat Edebiyatı ile Servet-i Fünûn Edebiyatı arasında kalan geçiş yılları olmuştur. 1946 yılında Mehmet Kaplan tarafından "Ara Nesil" olarak adlandırılan bu devre, başlangıç tarihi kesin ifade edilememekle birlikte, on beş yirmi yıl civarında oldukça önemli bir süreyi kapsamaktadır. Öte yandan yapılan yeni araştırmalar, Mehmet Kaplan tarafından yirmi beş otuz kişiyle sınırlandırılan bu dönem sanatçılarının sayısının çok daha fazla olduğunu ortaya çıkarmıştır. Nitekim bu makalede, bugüne kadar yapılan araştırmalar incelenerek Ara Nesil Edebiyatının genel çerçevesi belirlenmeye çalışılmıştır. Bu döneme mensup kişilerin sanat görüşleri ve edebî türlere yaklaşımlarından hareketle, önceki edebiyatçılardan ne kadar etkilenip kendilerinden sonra gelenleri ne kadar etkilediklerinin cevabı aranmıştır.
Mehmet Akif, varlık ve yaşamını devleti ve milletine vakfeden mümtaz şahsiyetlerden biridir. Siya... more Mehmet Akif, varlık ve yaşamını devleti ve milletine vakfeden mümtaz şahsiyetlerden biridir. Siyasî, sosyal ve kültürel değişim ve dönüşümün maddî ve manevi açıdan yediden yetmişe herkes tarafından en derinden hissedildiği bir devirde, toplumu doğruya sevk etmek için hitabı, kalemi ve icraatlarıyla kılavuzluk yapmaya çalışmıştır. Meclis kürsüsünden camii minberine, manzum hikâyeden tercüme, makale ve denemeye kadar eline geçen her tür ortam ve vasıtayla halka seslenmiş ve neticede halkın sesi olmuştur. Mehmet Akif'in halka ulaşmak için kullandığı vasıtalardan biri, yayın hayatına 1908 yılında Sırâtımüstakîm ismiyle başlayıp 183. sayıdan itibaren ise Sebîlürreşâd adıyla devam eden dergi olmuştur. Akif; Eşref Edip Fergan ile Ebulula Mardin tarafından çıkarılmaya başlanan bu derginin başyazarlığını yapmış ve bilhassa Anadolu insanına moral ve motivasyon kazandırmayı hedefleyen yazılarıyla Kurtuluş Savaşı'na büyük katkı sağlamıştır. Öte yandan sadece Milli Mücadele'ye yönelik yazılarla yetinmemiş, hayalini kurduğu medeniyetin ve görmek istediği insan modelinin niteliklerini anlatan yazılar da kaleme almıştır. Dolayısıyla bu dergi, kapatıldığı 1925 yılına kadar çıkan 641 sayısıyla Mehmet Akif'in fikir dünyasından parça parça izler taşıyan bir belge hüviyeti kazanmıştır. Yapılan bu araştırmada ise Mehmet Akif'in dergideki "Hasbihâl", "Eski Hâtıra" ve "Eski Hâtıralar" gibi başlıklı yazıları incelenerek bu büyük mütefekkirin eğitim ve dil eğitimi üzerindeki düşünceleri tespit edilmeye çalışılmıştır.
Edebi eserler cogaldikca, bu eserleri anlama ve yorumlama ihtiyaci da artmistir. Bu ihtiyaca bina... more Edebi eserler cogaldikca, bu eserleri anlama ve yorumlama ihtiyaci da artmistir. Bu ihtiyaca binaen ise bircok edebi elestiri teknigi ortaya cikmis, metin cozumleme yontemleri gelistirilmistir. Bu yontemlerden bazilari donem donem daha on plana cikmis ve daha etkili olmustur. Yirminci yuzyildan itibaren edebiyata yon veren ve arastirmalara damgasini vuran kuram ise yapisalcilik olmustur. Sanatcinin yasam hikâyesini, sosyal cevreyi veya kulturel unsurlari degil, sadece metni esas alan ve kelime-anlam iliskisiyle metni cozumlemeye calisan bir kuram olan yapisalcilik, ozellikle siir metinlerine farkli bir bakis acisi getirmistir. Yapisalcilara gore sanat, parcalardan olusan bir makine gibidir ve bu parcalarin her biri mekanizmanin islemesinde onemli bir rol ustlenir. Iste bu parcalarin incelenmesi ve birbirleriyle olan bagin ortaya cikarilmasi, yapinin butunu hakkinda bilgi edinmeyi de saglayacaktir. Ayni mantik dille kurulmus edebi metin icin de gecerlidir. Eger metnin ozu hakkinda bi...
Dönem aydınlarının teklif ettikleri rol-model kimlikleri tespit etmeyi amaçlayan bu çalışmada, Ta... more Dönem aydınlarının teklif ettikleri rol-model kimlikleri tespit etmeyi amaçlayan bu çalışmada, Tanzimat Edebiyatı döneminde (1859-1896) yazılan edebi eserler ele alınmıştır. Derinlemesine bir inceleme olması için ise belirlenen kriterler doğrultusunda dönem eserleri arasından Namık Kemal'in Vatan Yahut Silistre, Akif Bey, Cezmi, Celaleddin Harzemşah; Ahmet Mithat Efendi'nin Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Paris'te Bir Türk, Arnavutlar Solyotlar, Müşahedat, Ahmet Metin ve Şirzat; Mizancı M. Murad'ın Turfanda mı Yoksa Turfa mı? eserleri seçilmiştir. Böylece bu roman ve tiyatrolardaki kahramanlar incelenerek dönem yazarların topluma tavsiye ettikleri yeni insan modellerinin millî bir kimliğe sahip olup olmadıkları değerlendirilmiştir.
Toplumun temel yapi tasi olan aile; anne, baba ve cocuklardan olusan bir kurumdur. Tarih boyunca ... more Toplumun temel yapi tasi olan aile; anne, baba ve cocuklardan olusan bir kurumdur. Tarih boyunca toplumlarin yasadigi degisimler, Turk aile yapisini da etkilemistir. Geleneksel yapinin hâkim oldugu donemlerde degisimler daha az iken, Batililasmayla birlikte bu surec hizlanmistir. Onceleri “genis aile” seklinde olan Turk aile yapisi, zamanla “cekirdek aile” bicimine donusmustur. Geleneksel aile modelinde baba, bir otorite olarak gorulurken, modern aileye gecisle birlikte bu otorite azalmis, anne ve baba arasinda sorumluluklar paylasilmaya baslanmistir. Bu durum, Turk romanlarina da yansimistir. Baba-ogul arasindaki iliski Turk romanina bir catisma seklinde yansirken gunumuz romancilarindan Hasan Ali Toptas, Kuslar Yasina Gider romaninda babaya daha yumusak bakmistir. Kuslar Yasina Gider romanini ele alan bu makalede ise tarih icerisinde sevgi, saygi ve otorite duygulariyla degisik sekillere burunen baba-ogul arasindaki iliskinin bir ornegi incelenmeye calisilmistir.
Değerler; bir toplumdaki bireyleri bir arada tutan, onlara kimlik ve kişilik kazandıran, sosyal d... more Değerler; bir toplumdaki bireyleri bir arada tutan, onlara kimlik ve kişilik kazandıran, sosyal düzenin devamını sağlayan maddî ve manevî ögelerdir. Dolayısıyla millî ve manevî değerlerin, toplumdaki fertlere hem kazandırılması hem de zaman zaman hatırlatılması gerekmektedir. Bu amaçla kullanılabilecek yöntemler arasında yer alan etkili vasıtalardan biri ise edebiyattır. Çünkü yazar/şair, edebiyatın kendisine sunduğu geniş imkân doğrultusunda istediği ortamı ve istediği insan tipini kurgulama hürriyetine sahiptir. Böylece bir taraftan okurunu eğlendirirken bir taraftan da bilgilendirmiş ve yönlendirmiş olur. Çoğu sanatçı gibi edebiyatın bu işlevsel yönünü kullananlardan biri de Mustafa Kutlu’dur. Eserlerini kaleme alırken estetik kaygıyı da muhafaza eden Kutlu, sanatına ulvî görevler yüklemiş ve eserleri vasıtasıyla topluma ışık tutmayı ve okurlarına çeşitli mesajlar vermeyi hedeflemiştir. Gerçek veya tasarlanmış olayları hikâyeleştirirken aynı zamanda kendi gönül ve fikir dünyasınd...
Öz Roman türü, sosyal bir varlık olan insanı ele alması itibariyle genel olarak toplumsal konular... more Öz Roman türü, sosyal bir varlık olan insanı ele alması itibariyle genel olarak toplumsal konulardan uzak duramamıştır. Bu yönüyle romanlar, ele aldıkları dönemlerin toplum ve birey yapısını bütün yalınlığıyla ve farklı açılardan yansıtan birer ayna konumunda olmuştur. Kaleme alındığı dönemi yansıtan bu romanlardan biri, Metin Savaş'ın Zemheri Kuyusu adlı eseridir. Yazar, 2005 yılında yayımladığı bu postmodern romanın kurgusu kapsamında siyasî, dinî, sosyal ve kültürel birçok konuya değinmiştir. Yazarın ele aldığı bu konular arasında öne çıkanlardan biri, Yaşayan Türkçe meselesidir. Çünkü tarih içerisinde hangi kelimelerin Türkçe kabul edileceği üzerine birçok tartışma yapılmış ve değişik birçok görüş ortaya atılmıştır. Dilin sınırlarını belirlemeye çalışan bu görüşlerden bazıları toplum tarafından kabul görürken bazıları tepkiyle karşılanmıştır. Bu makalede de yapılan bu dil tartışmalarının Zemheri Kuyusu örneğinden hareketle bir roman kurgusu içinde nasıl ele alındığı incelenmiştir. Böylece hem dil tartışmalarının toplumdaki karşılığı hem de Metin Savaş'ın dil konusundaki tespit, tenkit ve teklifleri belirlenmeye çalışılmıştır.
RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 2020
Mehmet Asaf [Borsacı] tarafından yazılan ve 1918 yılında yayınlanan Beyimin Edebiyata Merakı adlı... more Mehmet Asaf [Borsacı] tarafından yazılan ve 1918 yılında yayınlanan Beyimin Edebiyata Merakı adlı tiyatro oyunu bir perde ve beş meclisten oluşmaktadır. Komedi türünde kaleme alınan bu oyunda, dönemin güncel edebî konuları ele alınır. Bu konular arasında öne çıkanlar; hece-aruz, eski-yeni, şiir dili, muhteva ve millî-gayrı millî tartışmalarıdır. Mehmet Asaf, bu konuları anlatabilmek için oyunda karşıt iki grup oluşturur. Bu gruplara savundukları vezinle şiirler okutur. Böylece hece ile aruz vezinlerinin kıyaslanabilmesi için ortam oluşturur. Muallim Naci, Mehmet Celal, Cenap Şahabettin, Süleyman Nazif, Recaizade Mahmut Ekrem gibi dönemin önde gelen edebiyatçılarından bahsederek şiirde eskilik-yenilik konusuna değinir. Nitekim oyunun ilerleyen kısımlarında millî edebiyatın sınırlarını sorgular ve yüzyıllardır yazılan edebî eserlerin millî kabul edilip edilmeyeceğini sorar. Mehmet Asaf edebî tartışmalar üzerine bina ettiği bu oyunu; anne, baba, oğul, hizmetçiler ve bir misafirden ibar...
Türk edebiyatında 19. yüzyıla kadar yalnızca geleneksel anlatılar mevcutken, bu tarihten itibaren... more Türk edebiyatında 19. yüzyıla kadar yalnızca geleneksel anlatılar mevcutken, bu tarihten itibaren Batı’daki modern edebî türlerden izler taşıyan eserler yazılmaya başlanmıştır. Türk edebiyatında tam anlamıyla modern öykücülüğün başlangıcı ise Sami Paşazade Sezai’nin 1891’de yayımladığı ve Küçük Şeyler adını verdiği eserde topladığı öyküler olmuştur. Bu öyküler, Sezai Bey’in hassas kişiliği ve detaycılığından izler taşımaları bakımından birbirlerine benzemektedir. Sezai Bey bu hikâyelerde, hikâyenin “küçük şeyler”den oluştuğunu fark eden bir yaklaşımla günlük yaşamın dikkat çekmeyen, silik tiplerini ele almıştır. Bunu yaparken de daha yoğun bir ifade biçimi yakalayabilmek için düz bir anlatım yerine sembollerle, çağrışımlarla dolu mecazî bir anlatım tercih etmiştir. Bu makalede de yazarın böyle bir yöntemi tercih etmesinin nedenleri ve bu yaklaşımın hikâye kurgusuna katkıları tespit edilmeye çalışılmıştır. Daha ayrıntılı bir inceleme yapabilmek için ise Küçük Şeyler’deki hikâyelerden...
Bağrında doksan bin şehidi ağırlayan Sarıkamış hem kahramanlığın hem de hüznün abidesidir. Büyük ... more Bağrında doksan bin şehidi ağırlayan Sarıkamış hem kahramanlığın hem de hüznün abidesidir. Büyük acıların yaşandığı bu mekân, bugüne kadar birçok şiire, türküye, ağıta, tiyatroya veya romana konu olmuştur. Fakat bu edebî türler arasında romanlar ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Çünkü kurmaca dünyanın imkânlarından da faydalanan bu eserlerin, tasvir ve tahliller yaparak olayları daha detaylı, daha etkili anlatma güçleri vardır. Üzerinde durulması gereken husus, bu eserlerin savaşla ilgili duygu ve düşünceleri okura nasıl yansıttıklarıdır. Bu bakış açısıyla incelenebilecek eserlerden biri, İsmail Bilgin’in Sarıkamış / Beyaz Hüzün adlı romanıdır. Sarıkamış Harekâtı’nı ve bu harekât sırasında şehit olan askerleri hatırlatma hedefiyle kaleme alınan Sarıkamış / Beyaz Hüzün romanında, ana olay çevresinde değişik birçok olay kesitler hâlinde sunulmuştur. Böylece hem cepheye giden askerlerin hem de bu seferberlikten etkilenen halkın duygularına yer verilmiş ve okurun oradaki çetin savaş ortamı...
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016
Türk tarihinin dönüm noktalarından biri olan Çanakkale Zaferi, günümüze kadar geçen yüzyıllık sür... more Türk tarihinin dönüm noktalarından biri olan Çanakkale Zaferi, günümüze kadar geçen yüzyıllık süre içerisinde birçok edebî esere konu edilmiş; vatan, millet ve özgürlük uğruna can veren şehitler hatırlatılmaya çalışılmıştır. Bu savaş sırasında yaşanan kahramanlıkları unutturmamak isteyen sanatçılarımızdan biri de Oyhan Hasan Bıldırki olmuştur. Koçaklar 1915 Çanakkale eserini kaleme alan Oyhan Hasan, bu eserinde geleneksel anlatı tekniğiyle modern anlatı türlerini harmanlamaya çalışmıştır. Yani, Türk kültür tarihinin temel taşlarından biri olan Dede Korkut Hikâyeleri'ndeki üslubu kullanarak Çanakkale Zaferini anlatmayı denemiştir. Böylece okuyucusuna hem Çanakkale'yi ve Dede Korkut'u hatırlatmayı istemiş hem de Türk tarihini bir bütün olarak ele almıştır. Kaynak olarak Dede Korkut Hikâyeleri ile Koçaklar 1915 Çanakkale eserini kullandığımız bu çalışmada, eserde geçen olaylar aracılığıyla Çanakkale'de yaşanan kahramanlıklardan kesitler sunmanın yanı sıra eserle hikâyeler arasındaki söylem benzerliklerini tespit ederek Dede Korkut ağzının günümüzde hâlâ var olduğunu göstermek hedeflenmiştir.
Köroğlu, eski zamanlardan beri Türk toplulukları arasında
hakkında destanlar söylenen yiğit bir k... more Köroğlu, eski zamanlardan beri Türk toplulukları arasında hakkında destanlar söylenen yiğit bir kahramandır. Babasının gözlerine mil çeken ve yaptıklarıyla halkı bezdiren zalim Bolu Beyi’nden intikam almak için dağlara çıkan bir özgürlük savaşçısıdır. O, tıpkı diğer tarihî kahramanlar gibi; cesur, mücadeleci, özgür ruhlu, adil, iyiliksever ve âşık kişiliğiyle toplum tarafından hayal edilen insan profilinin bir sembolü olmuştur. Bu yönüyle de aslında kim olduğu hâlâ net olarak bilinmemesine karşın, kendisine atfedilen hikâyelerle değişik türde birçok anlatının kahramanı hâline gelmiş ve varlığını günümüze kadar sürdürmüştür. Köroğlu’nun destansı kişiliğini kullanarak topluma yön vermek ve kimlik kazandırmak isteyenlerden biri de Ahmet Kutsi Tecer olmuştur. Kaleme aldığı “Koçyiğit Köroğlu” adlı tiyatro eseriyle, Türk tarihinin eski zamanlarına dönerek seyircisine kültürel ve manevi değerlerle donatılmış bir rol-model sunmuştur. Bu vesileyle, bebekliklerinden itibaren çevrelerindeki kişileri gözlemleyerek nasıl biri olmaları gerektiğine karar veren insanlara, taklit edebilecekleri bir örnek şahsiyet göstermeyi istemiştir. Yapılan bu çalışmayla ise, Ahmet Kutsi Tecer’in, ideal kahraman Köroğlu üzerinden seyircilerine kazandırmak istediği değerlerin tespit edilmesi hedeflenmiştir. Böylece hem Köroğlu’na yüklenen vasıfların hem de bir aydın sorumluluğuyla hareket eden yazarın edebiyat aracılığıyla inşa etmeyi arzuladığı insan modelinin belirlenmesi amaçlanmıştır.
Özet 13. yüzyılda yaşayan Nasreddin Hoca; hem bildiği ve inandığı doğruları çevresindeki insanlar... more Özet 13. yüzyılda yaşayan Nasreddin Hoca; hem bildiği ve inandığı doğruları çevresindeki insanlara aktarmak hem de karşılaştığı yanlışları, kimseyi kırmadan düzeltmek için mizah yolunu kullanan bilge birisidir. Çocukluğundan itibaren hazırcevapları ve pratik çözümleriyle insanları şaşırtmış; bir taraftan güldürüp eğlendirirken diğer taraftan düşünmeye sevk etmiştir. Bu yönüyle de sadece yaşadığı dönemde kalmamış, sesini fıkralar vasıtasıyla günümüze kadar ulaştırmıştır. Bugün bu fıkraları derleyip kayıt altına almış yüzlerce eser bulmak mümkündür. Fakat Nasreddin Hoca'nın edebiyatımızdaki yeri sadece bu eserlerle sınırlı değildir. Sayıları az da olsa, Nasreddin Hoca'nın hayatını konu edinen romanlar da mevcuttur. Bu romanlar arasından Osman Çelik'in Nasreddin Hoca adlı eseri üzerinde yapılan bu çalışmanın amacı ise hem bu romanı teknik açıdan incelemek hem de yazarın Nasreddin Hoca karakteri üzerinden okurlarına kazandırmak istediği değerleri tespit etmektir. Abstract An Evaluation On The Novel About Nasreddin Hodja Nasreddin Hodja, who lived in 13th century, was a wise man who used humor to covey the truths that he believed in or know to the people and to correct the mistakes without hurting anyone. He surprised the people with his repartee and practicality, and he made people laugh and smile simultaneously. With this aspect, his voice is not limited to the period in which he lived , and became audible even today through his jokes. There are many works which recorded these jokes. However, his position in our literature is not limited to this works. Although a few in number, there are some novels which area about Nasreddin Hodja. The aim of the present study, focusing on the novels Nasreddin Hoca Nasreddin Hoca by Osman Çelik, is to analyze this novel in terms of technique and to determine the values that this novel aim to convey to readers.
İnsanlık tarihiyle başlayan ve bütün zamanlarda, bütün yerlerde, bütün toplumlarda var olan anlat... more İnsanlık tarihiyle başlayan ve bütün zamanlarda, bütün yerlerde, bütün toplumlarda var olan anlatı ; mit, efsane, fabl, masal, destan, mesnevi, hikaye, trajedi , dram, komedi, sinema, roman gibi daha da arttırılabilecek sayıda birçok türle günümüze kadar uzanmaktadır (Çıkla , 2002: 112). Bu türterin ortak özellikleri arandığında ise karşımıza , "vaka" anlatımı çıkmaktadır.
Uploads
Books by Selami Alan
aktarma düşüncesinin bir neticesidir. Bu kapsamda edebiyatın; kâğıt, matbaa, gazete, dergi, radyo, fotoğraf, televizyon, bilgisayar, internet ve nihayetinde yapay zekâ ile kurduğu bağ ele alınmıştır. Tarihsel süreçlerine değinilen bu teknolojik buluşların edebiyatla ilişkileri olumlu ve olumsuz yönleriyle irdelenmiştir. Teknolojinin, insan zihninin tahayyül sınırlarını zorladığı günümüz dünyasında, edebiyatın teknolojiye ve sanal âleme nasıl uyum sağladığı; şiir, roman ve hikâye türleri bağlamında incelenmiştir.
Teknolojinin edebî dinamikler üzerindeki etkisine yönelik kapsamlı bir analiz sunan bu
kitap hem edebiyatseverler hem de dijital çağın edebiyatını anlamak isteyenler için mühim bir kaynak niteliğindedir.
Papers by Selami Alan
duran varoluşçuluk, belli başlı izlekler üzerinden ilerler. Bunlar; varlık, hiçlik,
bunalım, özgürlük, yabancılaşma, sorumluluk, yalnızlık gibi kavramlardır.
İnsan, özünü oluştururken bu izlekler altında ruhsal bir savaş verir.
Teknolojinin ilerlemesi, rasyonalist ve materyalist yaklaşımlar, değerlerin
yitirilmesi, insanın doğadan uzaklaşması gibi etmenler, varoluşçu izleklerin
oluşma kaynaklarıdır.
Ayşe Şasa, 2004 yılında yazdığı Şebek Romanı adlı romanında din olgusu
üzerinde durmuştur. Şebekleşme kavramı üzerinden yozlaşmaya dikkat çeken
Şasa, 2075 yılında geçen bir zamanın tekno-uygarlığını kurgulamıştır. Din
olgusu üzerinden ilerlerken kahramanlar kendi özlerini bulma yolculuğuna
çıkmıştır. Bu yolculuk, varoluşçu izlekler üzerinden geçmektedir. Kurguladığı
tekno-uygarlıkta yaşayan kahramanlar, varoluşçu izleklerin izini taşımaktadır.
Bu makalede; bir bilimkurgu parodisi olan Şebek Romanı ve varoluşçu
izleklerden izler taşıyan roman kahramanları incelenmiştir. Din olgusundan
yola çıkarak, kahramanların özüne ulaşırken etkisinde kaldığı varoluşçu
izleklerin izleri tespit edilmeye çalışılmıştır. İnceleme; varoluşçuluğun temel izlekleri olan bunalım, yalnızlık, yabancılaşma ve özgürlük olmak üzere dört alt başlığa ayrılmıştır.
aktarma düşüncesinin bir neticesidir. Bu kapsamda edebiyatın; kâğıt, matbaa, gazete, dergi, radyo, fotoğraf, televizyon, bilgisayar, internet ve nihayetinde yapay zekâ ile kurduğu bağ ele alınmıştır. Tarihsel süreçlerine değinilen bu teknolojik buluşların edebiyatla ilişkileri olumlu ve olumsuz yönleriyle irdelenmiştir. Teknolojinin, insan zihninin tahayyül sınırlarını zorladığı günümüz dünyasında, edebiyatın teknolojiye ve sanal âleme nasıl uyum sağladığı; şiir, roman ve hikâye türleri bağlamında incelenmiştir.
Teknolojinin edebî dinamikler üzerindeki etkisine yönelik kapsamlı bir analiz sunan bu
kitap hem edebiyatseverler hem de dijital çağın edebiyatını anlamak isteyenler için mühim bir kaynak niteliğindedir.
duran varoluşçuluk, belli başlı izlekler üzerinden ilerler. Bunlar; varlık, hiçlik,
bunalım, özgürlük, yabancılaşma, sorumluluk, yalnızlık gibi kavramlardır.
İnsan, özünü oluştururken bu izlekler altında ruhsal bir savaş verir.
Teknolojinin ilerlemesi, rasyonalist ve materyalist yaklaşımlar, değerlerin
yitirilmesi, insanın doğadan uzaklaşması gibi etmenler, varoluşçu izleklerin
oluşma kaynaklarıdır.
Ayşe Şasa, 2004 yılında yazdığı Şebek Romanı adlı romanında din olgusu
üzerinde durmuştur. Şebekleşme kavramı üzerinden yozlaşmaya dikkat çeken
Şasa, 2075 yılında geçen bir zamanın tekno-uygarlığını kurgulamıştır. Din
olgusu üzerinden ilerlerken kahramanlar kendi özlerini bulma yolculuğuna
çıkmıştır. Bu yolculuk, varoluşçu izlekler üzerinden geçmektedir. Kurguladığı
tekno-uygarlıkta yaşayan kahramanlar, varoluşçu izleklerin izini taşımaktadır.
Bu makalede; bir bilimkurgu parodisi olan Şebek Romanı ve varoluşçu
izleklerden izler taşıyan roman kahramanları incelenmiştir. Din olgusundan
yola çıkarak, kahramanların özüne ulaşırken etkisinde kaldığı varoluşçu
izleklerin izleri tespit edilmeye çalışılmıştır. İnceleme; varoluşçuluğun temel izlekleri olan bunalım, yalnızlık, yabancılaşma ve özgürlük olmak üzere dört alt başlığa ayrılmıştır.
hakkında destanlar söylenen yiğit bir kahramandır. Babasının gözlerine
mil çeken ve yaptıklarıyla halkı bezdiren zalim Bolu Beyi’nden intikam
almak için dağlara çıkan bir özgürlük savaşçısıdır. O, tıpkı diğer tarihî
kahramanlar gibi; cesur, mücadeleci, özgür ruhlu, adil, iyiliksever ve âşık
kişiliğiyle toplum tarafından hayal edilen insan profilinin bir sembolü
olmuştur. Bu yönüyle de aslında kim olduğu hâlâ net olarak
bilinmemesine karşın, kendisine atfedilen hikâyelerle değişik türde birçok
anlatının kahramanı hâline gelmiş ve varlığını günümüze kadar
sürdürmüştür. Köroğlu’nun destansı kişiliğini kullanarak topluma yön
vermek ve kimlik kazandırmak isteyenlerden biri de Ahmet Kutsi Tecer
olmuştur. Kaleme aldığı “Koçyiğit Köroğlu” adlı tiyatro eseriyle, Türk
tarihinin eski zamanlarına dönerek seyircisine kültürel ve manevi
değerlerle donatılmış bir rol-model sunmuştur. Bu vesileyle,
bebekliklerinden itibaren çevrelerindeki kişileri gözlemleyerek nasıl biri
olmaları gerektiğine karar veren insanlara, taklit edebilecekleri bir örnek
şahsiyet göstermeyi istemiştir. Yapılan bu çalışmayla ise, Ahmet Kutsi
Tecer’in, ideal kahraman Köroğlu üzerinden seyircilerine kazandırmak
istediği değerlerin tespit edilmesi hedeflenmiştir. Böylece hem
Köroğlu’na yüklenen vasıfların hem de bir aydın sorumluluğuyla hareket
eden yazarın edebiyat aracılığıyla inşa etmeyi arzuladığı insan modelinin
belirlenmesi amaçlanmıştır.