Türk Dili ve Edebiyatı

Yusuf Atılgan'ın 1959 yılında yayımlanan Aylak Adam'ı, modernist roman olmakla birlikte aynı yıllarda Fransa'da ortaya çıkan Yeni Roman akımının da niteliklerini barındıran bir eserdir. Bu hususta dikkati çeken ilk nokta, romanın başkişisinin adının C. olmasıdır. Bu adlandırma, bilinen klasik roman anlayışının dışında bir uygulamadır. Roman, bu ve bunun gibi yeniliklerle dönemin roman anlayışından ayrılır. Konuyla ilgili, Aylak Adam'ın ikinci olduğu Yunus Nadi Roman Ödülü'nün jürisi Orhan Kemal de, "Aylak Adam'ı okudum. O da güzel roman doğrusu… Oğlanın romancı dokusu var. Kumaş iyi kumaş…İşçilik güzel… Beliriyor… Ama romanın meselesi ne? Getirdiği yorum ne? Bir delikanlı var, geliri kıyak… Bir çevresi var… Baylan çevresi sanki… Ressamı var, şairi var, kızı var, oğlanı var… Fındıklı apartmanları, Akademi züppeleri… Sanat, manat; aşk hepsi var… Ve oğlan aylak… Sevimli, hoş bir avare… Ama biraz filozof.. Bunalan genç adamlar ve meyhaneler… Ve bu adam yaşıyor.. Sevişiyor… Güzel… Romanın kapağını kapatınca bana vermek istediği, bana duyurmak zahmetine katlandığı mesaj ne?.. Kaypak bir mesajı var ama, bir roman için, hem de iyi bir roman için bu yetmez…" 1 diyerek, okuduğunun güzel bir roman olduğunu fakat vermek istediği mesajın ne olduğunun anlayamadığını ifade etmiştir. Orhan Kemal'in bu sözleri, Aylak Adam'ın devrinden ayrılan bir anlayışa sahip olduğunu ve usta romancılar tarafından bile tam olarak anlaşılamadığının göstergesidir. Çünkü Aylak Adam farklı bir romandır. Aylak Adam, Köy romanının Türk edebiyatına hakim olduğu bir dönemde kaleme alınmıştır. Yayımlandığı yılların terminolojisinde, modernist bir roman algısının, yabancılaşma olgusunun yer almayışı neticesinde anlamlandırılması zor olmuştur.

ÖZ: Güney Sibirya Türk topluluklarından biri olan Tuvaların zengin bir sözlü geleneği vardır. Tuvalar, 1930'dan itibaren kendi dillerini yazı dili olarak kullanmaya başlamışlardır. Bu çalışmada, Tuva destanlarında kullanılmış olan, ancak Tuva yazı dilini temsil eden sözlüklerde yer almayan sözcükler ele alınmıştır. Böylece, sözlüklerde bulunmayan bu sözcükleri ortaya koymak amaçlanmıştır. Ayrıca, Tuva yazı dilinin halk edebiyatı ürünleri ile ilişkisi üzerinde de durulmuştur. Makalenin giriş bölümünde Tuva destanları ve bu konudaki yayımlar hakkında genel bir bilgi verilmiş ve incelemenin yöntemi açıklanmıştır. Ardından, bu sözlü gelenek ürünlerinin söz varlığı ile yazı dili arasındaki ilişki üzerinde durulmuştur. Son olarak, destanlardan tespit edilen bu sözlerin genel bir değerlendirilmesi yapılmış ve bu sözler alfabetik olarak sıralanarak açıklanmıştır. İnceleme, destan metinlerindeki söz varlığı ile yazı dili sözlüklerinin karşılaştırılması suretiyle yapılmıştır. Tuva yazı dili ile halk edebiyatı ürünlerinin söz varlığı arasında yakın bir ilişki vardır. Sözlü edebiyat ürünleri, yazı dilinin oluşum sürecinde önemli birer kaynak olarak kullanılmıştır. Bu nedenle bu ikisi arasındaki ilişki incelemeye değer görülmüştür. İnceleme neticesinde, sözlüklerde bulunmadığını tespit ettiğimiz bu sözlerin önemli bir kısmının Tuva-Moğol dil ilişkilerine dayandığı görülmüştür. Sözcüklerin bir kısmı da lehçeler arası ödünçleme ürünüdür. Sözlü gelenek içerisinde aktarılan bu metinlerin doğasına bağlı olarak, arkaikleşme de diğer bir önemli sebeptir. Anahtar Kelimeler: Tuva Türkçesi, Tuva destanları, söz varlığı, sözlü gelenek, yazı dili.
ABSTRACT: Tuvans, one of the Turkic communities of the southern Siberia, have a rich oral tradition. Tuvan people started to use their own language as a written language in 1930. In this study, the words that are used in Tuvan epics but do not exist in dictionaries which represent the vocabulary of Tuvan written language have been analysed. Thereby, it is aimed to reveal these words which can not be found in dictionaries. In addition, the relationship between Tuvan folk literature and written language is also elaborated. In the introduction of the study, a general information about Tuvan epics and relevant publications is given and method of the study is explained. Then, the relationship between vocabulary of these oral narratives and written language is mentioned. Finally, the words from epics are overviewed and then they are explained in alphabetical order. The analysis has been made by comparing the vocabulary in the epics with the written language dictionaries. There is a close relationship between the Tuvan written language and the vocabulary of folk literature. Oral literature has been used as an important resource in the formation process of written language. Therefore, the relationship between the two is deemed worthy of examination. As a result of the examination, it is seen that a significant part of those words which could not be found in dictionaries are based on Tuva-Mongol language contacts. And some of the words are based on borrowings from other Turkic dialects. Depending on the nature of these texts conveyed in the oral tradition, archaicism is another fundamental reason for not existing in dictionaries.
Keywords: Tuvan Language, Tuvan epics, vocabulary, oral tradition, written language.

Qırımtatar edebiyatı ve gazetacılığı tarihinde “I. Qurultay devri” özgünligi ve haqiqiyligile zemaneviy oquyıcılar kütlesiniñ merağını daima qozğalağan bir zamandır. Mevzumız üzerinde yazılğan ilmiy, tenqidiy çalışmalarınıñ sırasını izleyerek, farqlı fikirlerini, araştırma metodlarını rastketiremiz. Ki, bular evvelki muhitni açıqlamaqnen beraber fazla suallerniñ peydalanmasına yol aça. I. Qurultayı ve qurultay yazıcılarınıñ moral, estetik printsiplerini, meyillerini añlamaq (añlatmaq) niyetinen çalışmamızda zaman çerçivelerini qısqartıp biribirile teñeştiremiz. Böyleliknen, edebiyat klassiklerimizniñ dünyabaqışları nasıl deñişmelerge oğrağanını körmek içün 1917’den itibaren 1944 senesine qadar Qırımda çıqqan qırımtatar gazetalarını, mecmualarını, kitaplarını incelemege; bularda devir ve hem oquyıcılar talabınen yazılğan eserler sayesinde qırımtatar halqında milliy, edebiy şuurnıñ uyanma protsesslerini seyretmege muvaffaq olamız.
İş sırasında qalem ustalarınıñ faaliyetleri üzerinde yapılğan neticeler ğayet meraqlı körüne. Vesilesiyle, Qırımda matbu sözüniñ şekillenme tendentsiyalarını ifadelegen eki gazetasından bahs etmeli. Bu eki kutup yıldızı kibi zaman mesafelerine baqmadan milliy mefkürelerini aks ettirgen “Millet” (1917-44) ve “Azat Qırım” (1942-44) gazetalarıdır. Az ögrenilgenlerinden ötrü, üzerinde peydalanğan yañlış tüşünceleriniñ ardını kesmek niyetile büyük araştırma işini keçirdik ve ciddiy neticelerni elde ettik. Böyleliknen, mezkür yayınlarınıñ malümatlarını ayrıca bir tertip ve tasnifke çekip, bular milletniñ birleşip öz vatanını qorumağa; I. Qurultayınıñ demokratik ğayelerini devamlamağa; eski konservativ baqışlarını Avrupa yaşayış tarzına avuştırmağa çağırğanlarını açıqtan açığa köremiz. N. Çelebicihan, C. Seydahmet (Qırımer), B. Çobanzade, H. Odabaş, H. Çergey, E. Grabov, N. Baybörü kibi edebiyat erbaplarınıñ misalge ketirdigimiz bediy ve publitsistik eserleri yuqarıdaki fikirlerimizni de tasdıqlayabileler.

Our music contains almost all the aspects of our national culture. The need for the studies of common terminology in order to interpret our music through more extensive and meaningful expressions is recognized through the problems. If common musical terminology is designated, the musical misconception between Anatolian Turkish music and other Turkic music might be partially resolved in order to settle these problems. We assume that like in other fields, introducing words supporting common musical terminology among Turkic people will not only solve the problems but also constitute a useful source for learning regional differences in music.
This article discusses common musicological problems between the term “ashula” and “mani” basing on the relationship, similarity and current functioning of the two terms. These two genres, based on the verse types “aruz” and “parmak” and sung with particular melody types (makam),  have enriched their sources while completing their development with the time. These developments led to association of these genres with similar kinds or their differentiation. Whereas had the commonality of expressions been maintained since past, the time would not have been lost for these disputes and more novelties would have been observed instead. These problems are observed not only between the terms “ashule” and “mani”. The same is true for many terms used today. In conclusion, we will examine the term “ashula” equivalent of the Anatolian term “mani”, in terms of its prevalence within the territory of Uzbekistan and its terminological problems in comparison with the term “mani” while seeking new ways to solve this common problem.

Bu çalışmamızda 1889 yılında Sultan II. Abdülhamit’in görevlendirmesiyle Müsteşrikler Kongresi’ne katılan ve Batı’yı yakından tanıma fırsatına şahit olan Ahmet Mithat Efendi’nin, bu seyahatten döndükten sonra kaleme aldığı Avrupa’da Bir Cevelan eseri üzerinden, yazarın gözüyle “Avrupa’da Aile ve Evlilik” konusu ele alacağız. Batı’yı, Doğulu bir gözle inceleyen ve sorgulayan Ahmet Mithat Efendi, Avrupa’nın maddi olarak ileride fakat manevi açıdan geride kalmış olduğunu ifade etmektedir.

Mazmun, klâsik Türk şiiri ile yolu kesişen herkesin aşina olduğu bir kavramdır. Bununla birlikte, onun tam olarak neyi kastettiğine dair tartışmalar devam etmektedir. Bazı araştırmacılar onu, klâsik şiirin kalıplaşmış benzetme dünyasını kastetmek için kullanırken bazıları ise zaten bir adı bulunan çeşitli edebî sanatları mazmun olarak nitelemiştir. Sözcüğün herhangi bir sınır çizilmeksizin gelişigüzel kullanımı, klâsik şiire ait herhangi bir hususu ifade etmek için mazmun teriminin tercih edilmesi sonucunu doğurmuştur. Elinizdeki kitap, beyitlerin arka plânına kusursuzca yerleştirilmiş mazmunları mercek altına almaktadır. Bu anlamda eser, daha önce mazmun örneği olarak aktarılan beyitleri sorgulamakta, literatüre yeni numuneler eklemektedir. Böylece, klâsik Türk şiirinin gizemli hüner gösterilerini deşifre ederek eski edebiyatseverlere bu geleneğin farklı bir yönünü tanıtmaktadır. Çalışmanın, beyitlerde gizlenen kavramları ifade eden “mazmun” terimini kitap hacminde işleyen ilk kaynak olduğunu belirtmekte fayda vardır.

Bir kısım araştırmacıların;
"Vekil uzun uzun ekonomik ilişkilerden bahsetti."
" İnsandan hoşlanmıyor."
" Herkes ondan şüphelerıiyordu."
"Ayşe pastalardan yedi."
vb. cümlelerde altı çizili +DAn ekli ögeleri nesne kabul etmelerine rağmen,
dilcilerin büyük bir kısmı, bu konudan hemen hiç bahsetmez. Bunun önemli sebeplerinden
biri nesne anlayışındaki farklılık olsa gerek.

Aruz vezni Türk edebiyatının uzunca bir dönemine damgasını vurmuş önemli bir ahenk unsurudur. Bu
veznin günümüzde daha iyi anlaşılabilmesi ve hatta yeni metinlere uygulanabilmesi amacıyla
hazırlanan elinizdeki kitap, aruz fobisi olanlara ilaç gibi gelecek, aruzla yazılmış şiirlerdeki ahengin
daha görülebilmesini sağlayacaktır. Gereksiz ve işlevsiz bilgilerden arındırılarak sunulan
alıştırmalarda, kişinin aruz veznini kendi kendine geliştirmesi sağlanmış, herkesin aruz vezni ahengine
aşina olması amaçlanmıştır. Verilen bilgiler ve örnekler takip edilerek alıştırmalar yapıldığında, hangi
seviyeden olursa olsun şiirdeki müzikal ahengin peşinde koşanlar umduklarını bulacaklar ve -kim bilir
belki de- aruzla şiir yazma çabası içine gireceklerdir.

Canik Başarı Üniversitesi’nde öğrencilerimizin akademik geleneği öğrenmeleri, bilimsel çalışmalara teşvik edilmesi, kişisel ve sosyal gelişimine katkı sağlanması, düşündüklerini ve hayal ettiklerini sunma ve anlatma fırsatı verilmesi, bilimsel anlamda genç yeteneklerin keşfedilmesi ve desteklenmesi amaçlanmaktadır. Üniversitelerin, öğrencilerin akademik anlamda kendilerini geliştirecek programlara, etkinliklere yer vermesi gerekmektedir. Bugün gençlerin, hayal ettiklerini gerçekleştirme ve bilime, teknolojiye, yaşama katma değer üretebilmesi için bu tür faaliyetlere ihtiyaç vardır. Öğrencilerin, kişisel ve sosyal anlamda kendilerini geliştirebilmeleri, problemi teşhis etme, araştırma, hipotez kurma ve bilimsel süreçleri takip etme becerilerini artırmaları açısından da bu tür etkinliklerin önemli katkısı bulummaktadır.

Epics have their own narrative styles and there are many expressions
which consist of formulaic structures in them. From these expressions, elliptical words and epithets have been examined in terms of linguistics in this study. Elipsis are formed by deleting a part of a word, phrase or sentence and the remaining elements of the expression stand for the whole meaning of the structure. Examples of ellipsis given in this study belong to syntactic level. Elliptical words may lexicalize over time, depending on their use frequencies. Epithets are formulaic words that describe the heros or various creatures and objects in folkloric texts. Epithets are seen in Turkic epics widely and they are characteristic stylistic features of Tuvan epics as well. These formulaic expressions spesific to oral tradition may also lexicalize by formulization. Some epithets and elliptical structures in the epics analysed in this study are also found in the literary texts and thus, these words have a place in Tuvan dictioanries too. In this context, it is seen that these elements which arise from the vocabulary of epics are transferred to literary language too. Accordingly, our analysis is done comparatively between oral literature and literary language.
Keywords: Tuvan language, Tuvan epics, ellipsis, epithet, vocabulary,
lexicalization.

Edebî eleştiri metin üzerinden yapılır ve herhangi bir şairi, yazarı değerlendirmenin yolu onun ortaya koyduğu metinlerden geçer. Söz konusu biyografik eleştiri değil de edebi eleştiriyse şüphesiz malzeme de yazarın hayatı (hatta özel hayatı) değil bizzat metnin kendisi olmalıdır. Özellikle günümüzde popüler kültürün ve edebiyatı magazinsel-ticari bir araca dönüştürmeye çalışan akımların etkisiyle sık sık “ikinci yeninin gelini, üç büyük şairin sevgilisi, edebiyatımızın sahip olunamayan kadını, 1 kadın peşinde 3 şair vb” gibi tanımlara maruz bırakılan, özel hayatı edebî hayatını gölgeleyecek şekilde anılan Tomris Uyar bu muameleyi hak etmeyecek yazarlarımızdandır. Çünkü o, titizlikle yaptığı çevirilerle dünya edebiyatından birçok önemli eseri dilimize kazandırmış, sadece öykü yazarak  bu türe sadık kalmış, hem kurgu hem de anlatım teknikleriyle yenilikler deneyerek farklı yollar açmaya çalışmış, hikâye ve öykü üzerine kafa yormuş, Türk dili ve edebiyatına hizmet etmiş, emek vermiş bir yazarımızdır. Dolayısıyla Tomris Uyar’ın çalışmalarını göz ardı ederek onu sadece üç erkek şairin peşinde koştuğu bir kadın gibi göstermek, yazarı metalaştırarak özel hayatı üzerinden edebiyat yapmaya çalışmak hoş bir tavır değildir. Zira Tomris Uyar edebiyatımızda kendi sesiyle, kendi rengiyle var olabilmiş ve öyle kalabilmiş güçlü ve özgün bir kalemdir.

Kramer, Tarih Sümer‘de başlar der. Aynı adı taşıyan kitabı incelendiğinde anlaşılır ki yalnızca tarih değil, insanlığa ait pek çok olgu da orada başlar. Toprak altından öbek öbek çıkan kil tabletler, insanoğlunun ilkleri hakkında inanılmaz bilgiler verir. Bu çalışma, ilklerin yaratıcısı bu gizemli uygarlığın tabletlere sinmiş dil özelliklerine sözdizimsel ve biçimbilimsel bir dokunuştur. Diller arası yapı birliğini göstermede aynı sözcüklere sahip olmak yeterli değildir. Çünkü en aykırı diller arasında bile sözcük değişimi son derece olağandır. Dildeki doku ve örgüyü biçimbilimsel yapıda aramak ve sözcükler arası bağlantıyı sağlayan sözdizimsel birimleri çözümlemek gereklidir. Bu çalışma Sümerce uzmanlarınca okunmuş tabletlerdeki metinlerin dilbilimsel özelliklerini tarihsel ve çağdaş Türkçe verilerle karşılaştırmayı amaçlamıştır. Binyılların ve bölgelerin ayırdığı diller arasında sözdizim ve biçimbilim ilkelerinin ışığında karşılaştırmalar yapıldı. Her iki dile ait tipolojik veriler de sunuldu. Sümerce hakkında bugüne kadar araştırma yapan dilbilimcilerin başında; S. Noah Kramer, O. D. Edzard, B. Landsberger, Marıe L. Thomsen, Anton Deimel, Arno Poebel, Jeremy Black, şabor Zolyomi gibi isimler gelmektedir. Türkiye‘de akla gelen isimlerin en başında ise Muazzez şlmiye Çığ, Sümer tabletlerinin okunması ve yorumlanması konusunda başı çekmektedir. Bu dilin grameri ile ilgili çalışan kişilerin başında da; Mebrure Tosun ve Kadriye Yalvaç gibi önemli isimler akla gelmektedir.
Başlama aşamasından bitimine kadar her zaman yanımda olan, değerli fikirleriyle çalışmama yön veren, ihtiyaç duyduğum her anımda yardımını esirgemeyen değerli Danışman Hocam Yrd. Doç. Dr. Mustafa SARICA‘ya teşekkür ederim.

Freud, Cinsellik, Psikanaliz, Histeri, Rüyaların Yorumu, Sembolizm, Kadın, Erkek, Latent Rüyalar, Manifest Rüyalar, Serbest Çağrışım Metodu, Tedai-yi Efkâr, Te'vil, Rüya Çalışması, Kaydırma, Benzetme, Gerileme Rüyaları, İlerleme Rüyaları, İd, Ego, Süperego, Geçmiş, Gelecek, Dışa Dönük, İçe Dönük, İntrovert, Extrovert, Jung.

Binomials are the word groups that are seen in the vocabulary of the Turkic since old times. Especially Old Uighur Turkic is rich in this respect. Among the modern Turkic languages, Tuvan has interesting characteristics in terms of binomial vocabulary. In this study, the term “ikileme” in Turkish, which is commonly used to name these expressions, and its scope have been discussed, and then the semantic features of the binomials are analysed in the case of Tuvan. Binomials in Turkic have been studied from various perspectives in several studies. However, it remains up-to-date with its various aspects starting from the terminology. In the studies on this topic in Turkey, the terms ikileme, ikizleme, yineleme, tekrar, hendiadyoin, koshma etc. are used to mark these expressions. Among them, the term ikileme is widely used and accepted. When we look at the definition of this word in the dictionaries, it is seen that the word is intertwined with the concept of “repetition”. But binomials stand as a different linguistic phenomenon than repetition/reduplication. In addition, it is seen that there is no coordination in the terms in the publications in Turkey with the terms in the international literature. Hendiadyoin and reduplication are mostly used terms in this context. These terms also represent different linguistic phenomenons than binomials. In the second and third section of our study, the terms used in the field and their scopes have been discussed comparatively and in conclusion, it is suggested that to name these expressions as “ikili sozler” in Turkish for the equivalent of the term binomials/binomial expressions. Binomials, in general, can be defined as phrases formed by two coordinated words in the same word class that come together with semantic relations. Then, on this theoretical ground, the semantic features of the binomials have been examined in the case of Tuvan. Since the words compose binomial structures combine with each other by some semantic relations, in this study, semantic features of the binomals have been analysed. We compiled the material in our study from the headwords in Tuvan dictionaries. Based on our material, we have classified these expressions semantically. According to this, meronymy, relating to the same conceptual field, synonymy and antonymy are determined as the major topics. When we look at the whole of these expressions, it is seen that the need to express a whole or concept together comes to the fore. Binomial expressions also show characteristic features in terms of both intralingual developments and relations with other languages or dialects. In this context, to mention to lexical and etymological features of the words create binomial structure stands as another side of the problem. For this reason, we mentioned the lexical and etymological characteristics of the binomials in the 4th part of our study. Considering their origins, it is seen that Mongolic borrowings are mostly found in the binomials in Tuvan. In terms of lexical features, as can be seen in other areas of the Turkic, some binomials in Tuvan can contain words that are not used alone. These may be words borrowed from other dialects or languages. Mongolic borrowings are mostly seen in this kind of binomials too.
Keywords: Turkic, Tuvan, binomaials, binomial expressions, hendiadyoin, reduplication

Öz: İkilemeler/ikili sözler, Türk dilinin söz varlığında eski devirlerden beri görülen söz öbekleridir. Özellikle Eski Uygur Türkçesi bu açıdan zenginlik taşır. Çağdaş Türk lehçelerinden de Tuva Türkçesi bu söz varlığı ögeleri bakımından dikkat çekici özellikler gösterir. Bu araştırmada “ikileme” terimi ve kapsamı tartışılmış; Tuva Türkçesi örneğinde ikilemelerin/ikili sözlerin semantik özellikleri incelenmiştir. “İkilemeler” şimdiye kadar çeşitli açılardan pek çok çalışmaya konu edilmiştir. Bununla birlikte, terim sorunundan başlayarak konunun üzerinde durulması gereken yönleri bulunmaktadır. Türkiye’de bu konuda yapılmış çalışmalarda söz konusu yapıların ikileme, ikizleme, yineleme, tekrar, hendiadyoin, koşma gibi terimlerle işaretlendikleri görülmektedir. Bunlardan ikileme, en yaygınlaşmış ve genel kabul görmüş olan terimdir. İkileme sözcüğünün sözlüklerdeki tanımına bakıldığında, konunun “tekrar” kavramıyla iç içe geçmiş olduğu anlaşılmaktadır. Ancak, çeşitli anlam ilişkileriyle bir araya gelen eş görevli iki sözcüğün oluşturduğu söz öbekleri, tekrardan ayrı bir dil olgusuna işaret etmektedir. Ayrıca, Türkiye’de yapılan yayınlarda, bu yapıların uluslararası literatürdeki karşılığı için kullanılan terimlerde de tam bir örtüşme olmadığı görülmektedir. Bu bağlamda en çok kullanılan terimler hendiadyoin ve reduplication terimleridir. Ancak söz konusu terimler,esasında bu yapılardan ayrı dil olgularını ifade etmektedir. İncelememizin ikinci ve üçüncü bölümlerinde, alanda kullanılan terimlerin ve bunların kapsamlarının tartışması yapılmış; söz konusu yapıların ikili sözler (binomials/binomial expressions) olarak adlandırılması tercih edilmiştir. İkili sözler, genel olarak, çeşitli anlam ilişkileriyle bir araya gelen aynı türden ve eş görevli iki sözcüğün oluşturduğu söz öbekleri şeklinde tanımlanabilir. Ardından, bu teorik zeminde Tuva Tükçesi örneğinde ikili sözlerin semantik özellikleri incelenmiştir. İkili sözleri oluşturan sözcükler, çeşitli anlam ilişkileriyle bir araya gelmektedir. Bu nedenle incelemede ikili sözlerin semantik özellikleri üzerinde durulmuştur. İnceleme materyali, Tuva Türkçesine ait sözlüklerde madde başı olan sözler arasından derlenmiş; oluşturulan örneklem esasında bu sözler ayrıntılı bir semantik sınıflandırmaya tabi tutulmuştur. Buna göre; parça-bütün ilişkisi, aynı kavram ya da anlam alanına ait olma, yakın anlamlılık, zıt anlamlılık ilişkilerinin öne çıktığı tespit edilmiştir. Bu yapıların bütününe bakıldığında ise birlikte bir bütünü ya da kavramı ifade etme ihtiyacının öne çıktığı anlaşılmaktadır. İkili sözler, hem dil içi gelişmeler hem de başka diller veya lehçelerle ilişkiler bakımından da karakteristik özellikler gösterir. Bu bağlamda ikili yapıyı oluşturan sözcüklerin leksik ve etimolojik özellikleri de konunun üzerinde durulması gereken diğer bir yönüdür. Bu nedenle, incelemenin dördüncü bölümünde, ikili yapıyı oluşturan sözcüklerin leksik ve etimolojik özellikleri üzerinde de durulmuştur. Kökenlerine göre bakıldığında, Tuva Türkçesindeki ikili sözlerin bünyesinde en çok Moğolca alıntılar görülmektedir. Leksik bakımdan, Türk dilinin diğer sahalarında da görülebildiği gibi, Tuva Türkçesindeki bazı ikili sözlerin bünyesinde de tek başına kullanımı olmayan sözcükler bulunabilmektedir. Bunlar, başka lehçe ya da dillerden alıntı sözcükler olabilmektedir. Bu tür yapılarda da yabancı alıntı olarak en çok Moğolca sözcükler tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Türk dili, Tuva Türkçesi, ikileme, ikili sözler, hendiadyoin, tekrar, yineleme

Yaban romanı, Türk Edebiyatı’nın ve Milli Edebiyatı’nın en önemli romanlarındandır. Yaban romanı anlatıldığı dönemin özelliklerini çok iyi bir şekilde ele alarak, o dönemin halkını, ülkeyi ve Kurtuluş Savaşı’nı çok etkili bir biçimde okuyucuya aktarmıştır.

Nedîm Dîvânı Lügatçesi, Halil Nihat (Boztepe) tarafından hazırlanıp 1340/1921 tarihinde İstanbul İkdam Matbaası’nda neşredilen Nedîm Dîvânı’nın son kısmında bulunur. Halil Nihat, kendisini etkileyen şâirler arasında saydığı Nedîm’in Dîvân’ını yirmi yedi yazma nüshayı karşılaştırarak hazırlar. Bu çalışmasının sonuna lügatçe ekleyerek Dîvân’da geçen ifadelerden 642 maddenin îzâhını yapar. Maddelerden 245’ine Nedîm Dîvânı’ndan örnek mısralar, beyitler ekler. Elinizdeki çalışmada Nedîm ve Halil Nihat Boztepe hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra Nedîm Dîvânı’nda Lügatçe başlığı altındaki maddelerin günümüz diline aktarımı yapıldı, örnek beyit verilmeyen 397 maddenin örnek beyitleri dîvândan bulunarak eklendi ve bütün şiirlerin nesre çevirisi yapıldı.

Aktarma Sözlüğü

Abide-mezar: Anıtkurgan
Afiyet olsun!: Aşolsun!
Artezyen: Yuşuk
Atıf: Atav
Balina: Alabuğa
Beste: Sarın
Bisiklet: Tuguy
Cin: Yelpin
Demokratik: Aratçıl
Destan: Üliger
Deterjan: Açalga
Diyet: Açır
Efsane: Anız
Ehliyet: Yeterge
Ejderha: Evreğen
Elektrik: Çakılgağan
Elektron: Yalçırak
Enfeksiyon: Alız
Fal: Bakav
Fil: Yağna
Gazi: Alpavut
Güfte: Koşun
Harf: Üsük
Hayalet: Yör
Helalleşme: Adaldaşma
Heykel: Yontav
Hipopotam: Araman
Hurç: Aşmag
İftar: Ağzaçar
İthaf: Adav
İyon: Yüküt
Jokey: Atçapar
Kainat: Açan
Kanguru: Yepelek
Kanunname: Yasarga
Kommemerasyon: Anıştay
Kongre: Hural
Konsey: Keneş
Koordinat: Yönter
Kutup: Yiğdiz
Kurye: Yalavaş
Lades: Yeteş
Lanet: Yeksek
Lif (temizlik): Yunça
Mahkeme: Yarganak
Manyetizma: Yiğdeme
Mersiye: Yuğut
Meteorit: Ağmazak
Motor: Yörter
Muska: Yomdar
Mühür: Yuzak
Nadas: Ahtar
Nüfus: Arat
Olimpiyat: Yarıştay
Oruç: Baçağ
Örümcek adam: Ağalcan
Özür dileme: Ağzınma
Parlamento: Yasatay
Patates: Yumurgan
Pelerin: Arkaç
Penguen: Ağkarın
Petrol: Yakız
Planör: Yarkanat
Polemik: Ağzalak
Polen: Ürleç
Polis: Yasavul
Radyan: Yayçan
Radyo: Sesbeğen
Rota: Yöney
Reçete: Yorlav
Seyis: Atbakar
Sörf: Yelder
Steril: Arılçak
Süvari: Atavul
Şarj: Yüklenç
Tabir (rüya): Yorav
Teselsül: Ardışma
Teşekkürler!: Bayartay!
Televizyon: Gözbeğen
Vaha: Yeşerge
Vahiy: Açış
Vampir: Vupar
Veda: Yolgar
Virüs: Yukuz
“Y” (bilinmeyen değer): Yiğrek
Yakamoz: Yaldırak
Yarasa adam: Bavbagay
Yılbaşı günü: Yılgayak
Zürafa: Anağaş

Aktarma Sözlüğü Abide-mezar: Anıtkurgan Afiyet olsun!: Aşolsun! Artezyen: Yuşuk Atıf: Atav Balina: Alabuğa Beste: Sarın Bisiklet: Tuguy Cin: Yelpin Demokratik: Aratçıl Destan: Üliger Deterjan: Açalga Diyet: Açır Efsane: Anız Ehliyet: Yeterge Ejderha: Evreğen Elektrik: Çakılgağan Elektron: Yalçırak Enfeksiyon: Alız Fal: Bakav Fil: Yağna Gazi: Alpavut Güfte: Koşun Harf: Üsük Hayalet: Yör Helalleşme: Adaldaşma Heykel: Yontav Hipopotam: Araman Hurç: Aşmag İftar: Ağzaçar İthaf: Adav İyon: Yüküt Jokey: Atçapar Kainat: Açan Kanguru: Yepelek Kanunname: Yasarga Kommemerasyon: Anıştay Kongre: Hural Konsey: Keneş Koordinat: Yönter Kutup: Yiğdiz Kurye: Yalavaş Lades: Yeteş Lanet: Yeksek Lif (temizlik): Yunça Mahkeme: Yarganak Manyetizma: Yiğdeme Mersiye: Yuğut Meteorit: Ağmazak Motor: Yörter Muska: Yomdar Mühür: Yuzak Nadas: Ahtar Nüfus: Arat Olimpiyat: Yarıştay Oruç: Baçağ Örümcek adam: Ağalcan Özür dileme: Ağzınma Parlamento: Yasatay Patates: Yumurgan Pelerin: Arkaç Penguen: Ağkarın Petrol: Yakız Planör: Yarkanat Polemik: Ağzalak Polen: Ürleç Polis: Yasavul Radyan: Yayçan Radyo: Sesbeğen Rota: Yöney Reçete: Yorlav Seyis: Atbakar Sörf: Yelder Steril: Arılçak Süvari: Atavul Şarj: Yüklenç Tabir (rüya): Yorav Teselsül: Ardışma Teşekkürler!: Bayartay! Televizyon: Gözbeğen Vaha: Yeşerge Vahiy: Açış Vampir: Vupar Veda: Yolgar Virüs: Yukuz “Y” (bilinmeyen değer): Yiğrek Yakamoz: Yaldırak Yarasa adam: Bavbagay Yılbaşı günü: Yılgayak Zürafa: Anağaş

Bu çalışmada Melamîliğin teşekkülü, gelişimi; dayandığı düşünce, felsefe ve anlayış; Melâmî anlayışına bağlı olanların yaşamlarından özetler, Melâmîlikten doğan fütüvvet anlayışı ve Melâmîliğin tarikat şekillenmesi sorunsalının irdelenmesi işlenecektir. Bu çalışmayı daha anlaşılır kılmak için başlıklandırmalar yapılmış ve konular bu başlıklar altında incelenmiştir.