Słowaczyzna
Słowaczyzna lub Ziemia słowacka[1][2] (słow. Slovenská zem, Slovensko; węg. Tótország[3]) – kraina historyczna w środkowej Europie, położona mniej więcej na terenie dzisiejszej Słowacji.
| Państwa | |
|---|---|
| Stolica | |
| Ważniejsze miejscowości | |
Położenie na mapie
| |
W latach 1003–1025/1031 ziemie te wchodziły w skład Księstwa/Królestwa Polskiego, po przyłączeniu przez Bolesława Chrobrego. Kronika polsko-węgierska opisywała, że: „Granice Polaków rozciągały się bowiem aż do brzegu Dunaju, do miasta Ostrzyhomia, potem wiodły do miasta Egeru, a dalej kierując się ku rzece, która zwie się Ciepłą (Topľa) aż do grodu Salis, i tam kończyły się granice między Węgrami, Rusinami i Polakami”[4][5][6].
Historia
edytujPierwszym znanym słowiańskim tworem państwowym na terytorium Słowacji było Państwo Samona w VII wieku. W VIII wieku na tych terenach powstało Księstwo nitrzańskie. W 833 roku władca Nitry Pribina został wypędzony przez Mojmira I i odtąd aż do 906 roku obszar ten wraz z Czechami i Morawami tworzył państwo wielkomorawskie. W tym też okresie rozpoczęła się chrystianizacja. W państwie tym działali m.in. św. Cyryl i Metody. Około 880 roku powstała tu Diecezja nitrzańska. Był to, oprócz XX wieku, jedyny okres w historii kraju, gdy był on związany politycznie z Czechami. Po upadku państwa wielkomorawskiego księstwo nitrzańskie stało się częścią Węgier i było apanażem członków dynastii Arpadów.
W latach 1003–1018 i chwilowo w 1031 roku tereny Słowacji należały do władców Polski, po czym około 1031 roku zostały podbite przez Królestwo św. Stefana[a]. Od tego czasu ziemie słowackie stanowiły integralną część Królestwa Węgier, tworząc jego północne komitaty (tzw. Górne Węgry – węg. Felvidék). Północ kraju zamieszkana była przez ludność pochodzenia słowiańskiego, południe zaś stanowiło obszar intensywnej kolonizacji szlachty węgierskiej. Od XVII wieku na tych terenach osiedliło się wielu Niemców (tzw. Ostsiedlung)[6][7][8][9].
W 1526 roku, wraz z przejściem Węgier we władanie dynastii Habsburgów, Słowaczyzna stała się częścią monarchii habsburskiej. Pod koniec XVIII w. w środowisku nielicznej inteligencji zaczęła się kształtować słowacka świadomość narodowa za sprawą działalności Ľudovíta Štúra i zainspirowanych przez niego szturowców. W czasie Wiosny Ludów doszło do zderzenia powstania słowackiego z rewolucją węgierską. Na wiecu w Liptovským Svätým Mikulášu (maj 1848) słowaccy działacze uchwalili swoje postulaty narodowe. Sprzeciw Węgrów spowodował, że politycy słowaccy dochowali wierności Habsburgom. Jednakże cesarz Franciszek Józef I nie zgodził się na autonomię Słowacji. Ugoda austriacko-węgierska z 1867 pozwoliła Węgrom wzmóc urzędową madziaryzację. Dochodziło do krwawych zajść (masakra demonstracji w Černovej). W obliczu tego nasiliły się wśród Słowaków idee wspólnego bytu czesko-słowackiego. W czasie I wojny światowej czeskie i słowackie środowiska emigracyjne w USA opowiedziały się za utworzeniem wspólnego państwa. 28 październiku 1918 w czasie rozpadu Austro-Węgier, Czesi proklamowali w Pradze powstanie państwa czechosłowackiego[10]. Dwa dni później słowaccy delegaci zadeklarowali jedność z narodem czeskim w deklaracji martińskiej[11].
Wkrótce po układzie monachijskim i rozpadzie Czechosłowacji, 14 marca 1939 roku sejm słowacki proklamował powstanie Pierwszego Państwa Słowackiego, formalnie niepodległego, w praktyce będące protektoratem III Rzeszy Niemieckiej[10].
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Nie jest jasne, w którym momencie Słowaczyzna odpadła od Polski. W historiografii przyjmowane są przede wszystkim dwa możliwe przedziały czasowe: 1007–1009 i 1030–1031, z czego drugi przeważa w nowszych pracach (Labuda G., Granice południowe Polski w X i XI wieku, czyli castrum' Trecen w dokumentach biskupstwa wrocławskiego (1155, 1245) w Studia nad początkami państwa polskiego, tom II, s. 212–239). Spotkać można też daty 1018 i 1029.
Przypisy
edytuj- ↑ Orgelbrand, S.: Encyklopedyja powszechna. Orgelbrand, 1866, s. 620. [dostęp 2015-04-10].
- ↑ Bobrownicka, M.: Zwia̜zki i paralele literatur polskiej i słowackiej. Ossolineum, 1972, s. 109–113. [dostęp 2015-04-10]. (pol.).
- ↑ Szarka, L.: Slovenský národný vývin: národnostná politika v Uhorsku 1867-1918. Kalligram Könyvkiadö, 1999, s. 348. ISBN 978-80-7149-318-1. [dostęp 2015-04-10]. (słow.).
- ↑ Kwartalnik historyczny, t. 39, s. 296, Towarzystwo Historyczne, 1925.
- ↑ Uniwersytet Jagielloński. Studium Słowiańskie, Polska Akademia Nauk. Komitet Słowianoznawstwa. 1989. Pamiętnik słowiański.
- ↑ a b Kościelak 2010 ↓.
- ↑ Słownik władców Europy średniowiecznej, pod red. J. Dobosza i M. Serwańskiego, Wyd. Poznańskie, Poznań 1999, s. 337.
- ↑ Jan Owsinski, P.E.: Ethnic Groups and Population Changes in Twentieth-Century Central-Eastern Europe. M.E. Sharpe, s. 104. ISBN 978-0-7656-1833-7. [dostęp 2015-04-10].
- ↑ Třeštík 2001 ↓.
- ↑ a b Słowacja. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-01-02].
- ↑ Grzegorz Chmielewski: Geneza państwa i naczelnych instytucji państwowych Republiki Słowackiej. [dostęp 2018-11-20]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Tadeusz Lehr-Spławiński: Działalność Konstantyna i Metodego a Słowaczyzna. Studium Słowiańskie UJ, 1948.
- Lech Kościelak: Historia Słowacji. Wrocław: Ossolineum, 2010, s. 488. ISBN 978-83-04-05048-8.
- Dušan Třeštík: Vznik Velké Moravy. Moravané, Čechové a střední Evropa v letech 791–871. Praga: 2001. ISBN 80-7106-482-3.