16 Eskadra Towarzysząca

16 Eskadra Towarzysząca
16 Eskadra Obserwacyjna
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1937
Rozformowanie	1939
	Tradycje
Święto	19 maja
Rodowód	13 eskadra towarzysząca
	Dowódcy
Pierwszy	kpt. obs. Tadeusz Nowacki
Ostatni	kpt. obs. Eugeniusz Lech
	Działania zbrojne
	kampania wrześniowa
	Organizacja
Dyslokacja	Warszawa-Okęcie; we wrześniu 1939; Pęchery; Belsk; Kołbiel; Brześć; Folwark Niepokojczyce; Brody-Hutniki; Tarnopol; Horodenka; Kołomyja
Rodzaj sił zbrojnych	Wojsko
Rodzaj wojsk	Lotnictwo
Podległość	VI/1 dywizjon towarzyszący

Pilot Mieczysław Halicki w składzie 16 eskadry

16 Eskadra Towarzysząca (obserwacyjna, łącznikowa) – pododdział lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

16 eskadra towarzysząca została sformowana w 1937. W kampanii wrześniowej jako 16 eskadra obserwacyjna była jednostką dyspozycyjną dowódcy Okręgu Korpusu nr I, a następnie naczelnego dowódcy Lotnictwa.

Formowanie i zmiany organizacyjne

16 eskadra towarzysząca została zorganizowana w październiku 1937 na podstawie rozkazu DDO MSWojsk. L.dz. 4359 z 19 lipca 1937. Sformowania dokonano na lotnisku Okęcie w Warszawie w ramach 1 pułku lotniczego. Pododdział powstał na bazie IV plutonu IV/13 eskadry towarzyszącej. Wyposażenie stanowiły samoloty Lublin R-XIIID^[1]. Wraz z 13 i 19 eskadrą eskadra tworzyła VI/1 dywizjon towarzyszący. Sprawność ćwiczebną osiągnęła na przełomie 1937/1938 roku. W lutym 1938 I/16 pluton ćwiczył współdziałanie ze sztabem 9 Dywizji Piechoty. Następnie, załogi eskadry odleciały na poligon Błędów odbywając tam szkołę ognia. Program strzelecki kończono na poligonie Pohulanka. Ćwiczenia letnie przeprowadzono na przełomie sierpnia i września w remach manewrów jednostek DOK nr I^[1].

Działania 16 eskadry obserwacyjnej w 1939

Z nadejściem wiosny 1939 oba plutony eskadry uczestniczyły w ćwiczeniach w rejonie Czerwonego Boru, a w czerwcu odbyły szkołę ognia na poligonie Trauguttowo^[1].

Mobilizacja eskadry

W dniach 24 i 25 sierpnia na macierzystym lotnisku Okęcie dokonano mobilizacji eskadry, a jednostka została przemianowana na 16 eskadrę obserwacyjną^[2] (łącznikową^[3]).

W nocy z 27 na 28 sierpnia 1939 rzut kołowy przemieścił się na lotnisko polowe Pęchery^[4]. 31 sierpnia na tym lotnisku wylądował rzut powietrzny: 7 samolotów obserwacyjnych Lublin R-XIIID i 2 samoloty łącznikowe RWD-8^[5].

Działania eskadry w kampanii wrześniowej

W kampanii wrześniowej eskadra była jednostką dyspozycyjną dowódcy Okręgu Korpusu Nr I, a następnie naczelnego dowódcy Lotnictwa^[6]^[5].

1 i 2 września, przebywając w dyspozycji gen. dyw. Edwarda Trojanowskiego, nie prowadziła żadnej działalności bojowej. 3 września dowódca eskadry otrzymał rozkaz przesunięcia jednostki do Ogrodzienic. Tam również nie nadchodziły rozkazy bojowe. W tym czasie w Ogrodzienicach wylądowały samoloty Instytutu Technicznego Lotnictwa i Polskich Linii Lotniczych LOP. 4 września eskadra wróciła na lądowisko Pęchery^[7]. 5 września nastąpił przerzut eskadry na lądowisko Kołbiel. Z tym dniem eskadra stała się jednostką łącznikową naczelnego dowódcy Lotnictwa. Przy lądowaniu ppor. Mirosław Maciejewski rozbił samolot. Z braku możliwości naprawy, samolot spalono^[8]. 6 września nastąpiła kolejna zmiana lądowiska. Samoloty poleciały do Czerwonego Boru. 10 września padł rozkaz o przesunięciu eskadry na lotnisko Niepokojczyce^[7]. 11 września załoga por. obs. Lemieszonek i plut. pil. Halicki poleciała z rozkazami gen. Józefa Zająca dla: dowódcy „Armii Karpaty”, a załoga ppor. obs. Kiełkiewicz i ppor. pil. Szajdecki z analogicznymi rozkazami dla dowódcy Brygady Pościgowej. 12 września, prawdopodobnie z powodu braku łączności ze sztabem gen. Zająca, zadań bojowych eskadra nie wykonywała. 13 września nastąpiło przesunięcie eskadry na lotnisko Hutniki. 14 września lotnisko Hutniki zostało zbombardowane przez Luftwaffe. Uszkodzony został jeden samolot. Po bombardowaniu rzut powietrzny odleciał na lądowisko koło Tarnopola. Podczas lądowania samolot ppor. obs. Kiełkiewicza i kpr. pil. Wojczyńskiego uszkodził podwozie^[9]. 15 września nastąpił odlot eskadry na lądowisko koło Horodenki. Z powodu awarii silnika ppor. pil. Maciejewski i kpr. Szypulewski nie wystartowali, a sierż. pil. Murzynowski przy lądowaniu rozbił RWD-8. 16 września jeden R-XIII i RWD-8 przerzucono w rejon Kołomyi, a rzut kołowy skierowano do Kornic. 17 września dowódca eskadry otrzymał rozkaz ewakuacji samolotów i personelu do Rumunii. Z braku map i niekorzystnych warunków atmosferycznych kpt. Eugeniusz Lech kazał spalić samoloty i z całym rzutem kołowym oraz personelem latającym przekroczył w godzinach wieczornych granicę polsko-rumuńską^[9].

Bilans działań^[9]^[10]
Działania eskadry
	Loty bojowe	w tym łącznikowe	Zestrzelenia
	12	12	0
Straty eskadry
Zaginieni	ppor. Maciejewski, kpr. Szypulewski
Samoloty
Stan	Uzupełnienie	Zniszczone	Ewakuacja
7 Lublin R-XIIID	0	7	0

Żołnierze eskadry

Dowódcy eskadry^[3]
Stopień, imię i nazwisko	Okres pełnienia służby
kpt. obs. Tadeusz Nowacki	1937 – XI 1938
kpt. dypl. pil. Władysław Polesiński	XI 1938 – 1939
kpt. obs. Franciszek Kalinowski	1939 – 15 VII 1939
kpt. obs. Eugeniusz Lech	15 VII 1939 – IX 1939

Personel eskadry w marcu 1939^[11]^[b]
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
dowódca eskadry	kpt. dypl. pil. Władysław Polesiński
dowódca I/16 plutonu	por. Mieczysław Sadowski
dowódca II/16 plutonu	kpt. Mieczysław Kwieciński
obserwator	por. Jan Lemieszonek
obserwator	por. Jerzy Stachurski
obserwator	por. Władysław Wilkiewicz

Personel eskadry we wrześniu 1939^[13]^[14]
Stanowisko	Stopień imię i nazwisko
dowódca eskadry	kpt. obs. Eugeniusz Lech
dowódca I/16 plutonu	por. obs. Jan Lemieszonek
dowódca II/16 plutonu	por. obs. Jerzy Stachurski
szef mechaników	st. majster wojsk. Franciszek Jarmurzyk
szef eskadry	sierż. Franciszek Smykowski
Obserwatorzy	Piloci
por. Józef Kwieciński por. Kazimierz Mrozowski ppor. Roman Błaszak ppor. Jerzy Homan ppor. Antoni Kiełkiewicz ppor. Stanisław Likindorf ppor. Marian Piotrowski ppor. Józef Rojek	ppor. Józef Szajdecki ppor. rez. Mirosław Maciejewski st. sierż. Ludwik Cybulski st. sierż. Marian Niepiekło sierż. Feliks Murzyński plut. Mieczysław Halicki plut. Mieczysław Kończewski plut. Wacław Szypulewski kpr. Edward Wojczyński

Samoloty eskadry

We wrześniu 1939 na uzbrojeniu eskadry znajdowało się 7 samolotów Lublin R.XIII^[7] i 2 RWD-8^[5].

Lublin R.XIII
(1937–1939)
RWD-8
(łącznikowy)

Uwagi

↑ Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku obrony (Dz.U. z 1938 r. nr 25, poz. 220). W skład Sił Zbrojnych II RP wchodziły wojska lądowe nazywane ówcześnie wojskiem i Marynarka Wojenna. Wojsko składało się z jednostek organizacyjnych wojska stałego i jednostek organizacyjnych Obrony Narodowej, a także jednostek organizacyjnych Korpusu Ochrony Pogranicza.
↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[12].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Pawlak 1989 ↓, s. 143.
↑ Pawlak 1982 ↓, s. 187.
↑ ^a ^b Pawlak 1989 ↓, s. 143-144.
↑ Pawlak 1989 ↓, s. 144.
↑ ^a ^b ^c Pawlak 1991 ↓, s. 350.
↑ Koliński 1978 ↓, s. 86.
↑ ^a ^b ^c Pawlak 1991 ↓, s. 352.
↑ Pawlak 1982 ↓, s. 197.
↑ ^a ^b ^c Pawlak 1991 ↓, s. 353.
↑ Pawlak 1982 ↓, s. 198.
↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 773.
↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
↑ Pawlak 1991 ↓, s. 350-351.
↑ Pawlak 1982 ↓, s. 196.

Bibliografia

Izydor Koliński: Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego (lotnictwo). Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Cz. 9. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1982. ISBN 83-206-0281-5.
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0795-7.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.

Linki zewnętrzne

16 eskadra obserwacyjna – zdjęcia.

[1] Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku obrony (Dz.U. z 1938 r. nr 25, poz. 220). W skład Sił Zbrojnych II RP wchodziły wojska lądowe nazywane ówcześnie wojskiem i Marynarka Wojenna. Wojsko składało się z jednostek organizacyjnych wojska stałego i jednostek organizacyjnych Obrony Narodowej, a także jednostek organizacyjnych Korpusu Ochrony Pogranicza.

[14] Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[12].

[CITEREFPawlak1989143-2] Pawlak 1989 ↓, s. 143.

[CITEREFPawlak1982187-3] Pawlak 1982 ↓, s. 187.

[CITEREFPawlak1989143-144-4] Pawlak 1989 ↓, s. 143-144.

[CITEREFPawlak1989144-5] Pawlak 1989 ↓, s. 144.

[CITEREFPawlak1991350-6] Pawlak 1991 ↓, s. 350.

[CITEREFKoliński197886-7] Koliński 1978 ↓, s. 86.

[CITEREFPawlak1991352-8] Pawlak 1991 ↓, s. 352.

[CITEREFPawlak1982197-9] Pawlak 1982 ↓, s. 197.

[CITEREFPawlak1991353-10] Pawlak 1991 ↓, s. 353.

[CITEREFPawlak1982198-11] Pawlak 1982 ↓, s. 198.

[CITEREFRocznik_oficerski1939773-12] Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 773.

[CITEREFRocznik_oficerski1939VI-13] Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.

[CITEREFPawlak1991350-351-15] Pawlak 1991 ↓, s. 350-351.

[CITEREFPawlak1982196-16] Pawlak 1982 ↓, s. 196.

[:1-17] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br ^bs ^bt ^bu ^bv ^bw ^bx ^by ^bz ^ca ^cb ^cc ^cd ^ce ^cf ^cg ^ch ^ci ^cj ^ck ^cl ^cm ^cn ^co ^cp ^cq ^cr ^cs ^ct ^cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[b]

[13]

[14]

[12]

[A]

Myśliwskie	Albatros D.II^[A] Albatros D.III^[A] Albatros D.III (Oef)^[A] Albatros D.V^[A] Ansaldo A.1 Balilla^[A] Ansaldo SVA.5^[A] Blériot-SPAD S.51^[A] Blériot-SPAD S.61^[A] Bristol F.2 Fighter^[A] Fokker D.VII^[A] Fokker D.VIII^[A] Halberstadt C.V^[A] Halberstadt CL.II^[A] Halberstadt CL.IV^[A] Hannover CL.II^[A] Hannover CL.V^[A] Martinsyde F.4^[A] Nieuport 16^[A] Nieuport 17^[A] Nieuport 23^[A] Nieuport 24^[A] Nieuport 27^[A] Pfalz D.XII^[A] PWS-A^[A] PWS-10 PZL P.7 PZL P.11 RAF S.E.5^[A] Sopwith Camel^[A] Sopwith Dolphin^[A] SPAD S.VII^[A] SPAD S.XIII^[A] Wibault 70^[A]
Bombowe	Airco DH.9^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] Farman F-68 Goliath^[A] Fokker F.VII^[A] Friedrichshafen G.III^[A] Gotha G.IV^[A] PZL.23 Karaś PZL.37 Łoś Rumpler C.I^[A] LWS-6 Żubr
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe (towarzyszące)	AEG C.IV^[A] Albatros B.II^[A] Albatros C.I^[A] Albatros C.III^[A] Albatros C.V^[A] Albatros C.VII^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Albatros C.XV^[A] Anatra Anasal^[A] Ansaldo A.300^[A] Ansaldo SVA-9^[A] Aviatik C.III^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] De Havilland DH.60 Moth^[A] DFW C.V^[A] Hannover CL.II^[A] Hansa-Brandenburg C.I^[A] Lloyd C.II^[A] Lloyd C.IV^[A] Lloyd C.V^[A] Lublin R.X Lublin R.XIII LWS-3 Mewa LVG B.I^[A] LVG C.II^[A] LVG C.V^[A] LVG C.VI^[A] Oeffag C.I^[A] Oeffag C.II^[A] Potez XV^[A] Potez XXV^[A] Potez XXVII^[A] PWS-5 PZL Ł.2 Rumpler C.I^[A] Rumpler C.VII^[A] Rumpler C.VIII^[A] RWD-14 Czapla Salmson 2^[A]
Szkolne	Albatros B.I^[A] Albatros B.II^[A] LVG B.I^[A] Bartel BM-4 Bartel BM-5 Hansa-Brandenburg B.I^[A] Caudron G.III^[A] Hanriot H.19^[A] Hanriot H.28 Morane-Saulnier MS.35^[A] PWS-12 PWS-16 PWS-18 PWS-26 Rumpler C.VIII^[A] RWD-8 Lublin R.VIII Lublin R-XIV RWD-17
Szturmowe	Albatros J.I^[A]
Transportowe i sanitarne	Lublin R.XVI LWS-2
Wodnosamoloty	CANT Z.506^[A] CAMS-30^[A] Friedrichshafen FF.33^[A] Friedrichshafen FF.49^[A] Latham 43^[A] LeO H.13^[A] LeO H.135B3^[A] Lublin R.VIII Lublin R.XIII Lübeck-Travemünde F4^[A] Macchi M.9^[A] Schreck FBA-17H^[A]
Balony i sterowce	Parseval-Sigsfeld^[A] Caquot typ R^[A] WBS-Caquot DB^[A] WBS-Caquot N-NN^[A] WBS model 39 WBS Jumping WBS E2 Zodiac VZ-11 Lech^[A] Gwiazda Polski
Samoloty prototypowe	Bartel BM-2 Bartel BM-3 Bartel BM-6 CWL WZ-X Lublin R-XX Nikol A-2 PWS-1 PWS-6 PWS-11 PWS-15 PWS-19 PWS-33 Wyżeł PWS-35 Ogar PWS-40 Junak PZL P.1 PZL P.6 PZL P.8 PZL.12 PZL.38 Wilk PZL.42 PZL.46 Sum PZL.50 Jastrząb
Projekty	Bartel BM-1 CWL WZ-VIII CWL WZ-IX Pteranodon PWS-2 PWS-3bis PWS-20ter/hydro PWS-22 PWS-40 PWS-42 PZL.3 PZL.8 PZL.9 PZL.15 PZL.18 PZL P.28 PZL.39 PZL.45 Sokół PZL.48 Lampart PZL.49 Miś PZL.53 Jastrząb II PZL.54 Ryś PZL.55 PZL.56 Kania PZL Łosoś RWD-22 RWD-25 WBS LOPP (sterowiec)
Produkowane na eksport	PZL P.24 PZL.43