Bój pod Niestanicami
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
14 sierpnia 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Niestanicami | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
Bitwa Lwowska | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Bitwa pod Niestanicami – walki polskiego 14 pułku ułanów mjr. Jerzego Bardzińskiego z oddziałami sowieckiej 45 Dywizji Strzelców Iony Jakira toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]W końcu lipca Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego planowało uderzenie na prawe skrzydło nacierających wojsk Michaiła Tuchaczewskiego. Do przeprowadzenia operacji zamierzano użyć także jednostek ściągniętych z Frontu Południowo-Wschodniego generała Edwarda Rydza-Śmigłego[3]. Warunkiem sukcesu było wcześniejsze pobicie 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego w obszarze Brodów i Beresteczka[4].
Po pięciu dniach bitwy, szala zwycięstwa zaczęła przechylać się na stronę polską. Jednak sytuacja na Froncie Północnym, a szczególnie upadek Brześcia, zmusiła Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego do przerwania bitwy[5].
W tym czasie dowódca sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego Aleksander Jegorow nakazał 1 Armii Konnej Budionnego zdobyć Lwów. Jej dywizje wdarły się w słabo obsadzoną lukę między polskimi 2 i 6 Armią, a 7 sierpnia pod Szczurowicami sforsowały Styr. 6 i 14 Dywizja Kawalerii z 45 Dywizją Strzelców miały działać zaczepnie w kierunku na Radziechów–Chołojów–Dobrotwór–Kamionkę Strumiłową, zaś 4 i 11 Dywizja Kawalerii na Busk[6]. Północne skrzydło 1 Armii Konnej osłaniała walcząca pod Łuckiem 24 Dywizja Strzelców, a południowe 45 Dywizja Strzelców[7].
Działania opóźniające na tym kierunku prowadziła Grupa Operacyjna Jazdy generała Jana Sawickiego[8]. 3 Armia gen. Zygmunta Zielińskiego pozostawała jeszcze nad Styrem do 5 sierpnia, a następnie rozpoczęła odwrót. 8 sierpnia 1 Dywizja Jazdy płk. Juliusza Rómmla starła się pod Antoninem z oddziałami sowieckiej 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego[9], w dniach 11-13 sierpnia walczyła o Radziechów.
Po utracie Radziechowa dowódca zreorganizowanej 1 Dywizji Jazdy płk Juliusz Rómmel zamierzał zatrzymać sowieckie dywizje pod Chołojowem i tym samym dać piechocie czas na zorganizowanie obrony nad Bugiem[10][11].
Walki pod Niestanicami
[edytuj | edytuj kod]14 sierpnia, podczas bitwy 1 Dywizji Jazdy płk. Juliusza Rómmla pod Chołojowem z oddziałami 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego, 14 pułk ułanów zajął stanowiska na lewym skrzydle dywizji pod Niestanicami[12][13]. Zadaniem 14 pułku ułanów było osłonić lewe skrzydło dywizji, broniąc północnego i wschodniego skraju Niestanic, umożliwić odejście na Dobrotwór północnej kolumny, trzymając wieś do chwili, kiedy straż tylna tej kolumny osiągnie linię drogi Niestanice – Zalesie[14]. Dowódca pułku mjr Jerzy Bardziński przyjął następujące ugrupowanie: spieszone 2 i 3 szwadrony obsadziły północny i wschodni skraj wsi, a szwadron techniczny skraj południowy[a]. 1 szwadron por. Edwarda Dunina-Borkowskiego i 4 szwadron ppor. Edwarda Godlewskiego ześrodkowały się w centrum wsi i stanowiły odwód[15].
Od rana wioskę próbowały zdobyć oddziały 45 Dywizji Strzelców, atakując z kierunku Pawłowa, ale dobrze zorganizowana polska obrona była dla nich przeszkodą nie do pokonania. Około 14.00 oddziały sowieckiej 14 Dywizji Kawalerii dokonały włamania na prawym skrzydle obrony 1 Dywizji Jazdy i zdobyły Chołojów[16]. W tym samym czasie 45 Dywizja Strzelców wznowiła natarcie na Niestanice. Także od strony Chołojowa ukazały się ławy kozackie, zagrażające tyłom pułku[12]. W takim położeniu dowódca pułku wprowadził do walki odwodowe szwadrony. Te przeszły do szarży, a dołączył do nich szwadron techniczny. Szarża trzech polskich szwadronów odrzuciła nieprzyjaciela aż pod Pawłów.
W tym czasie, gdy kończył się bój pod Niestanicami, straż tylna kolumny północnej zdołała podejść do skrzyżowania grobli niestanickiej z drogą na Chołojów-Dobrotwór, a odwrót oddziałów na linię Bugu ubezpieczał 8 pułk ułanów. Wieczorem pułki dywizji osiągnęły rubież Bugu na odcinku Dobrotwór-Sielec Bieńków, zastając tam własne oddziały piechoty[17].
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]Obrona Niestanic i brawurowa szarża trzech szwadronów umożliwiły odwrót spieszonych szwadronów i ewakuację taborów pułku. Za tę szarżę pułk został przedstawiony do odznaczenia Orderem Virtuti Militari. We wniosku napisano: Rozpaczliwą wprost walką pod Niestanicą 14 sierpnia, pułk ochrania lewe skrzydło dywizji i zabezpiecza jedyne wyjście odwrotowe dywizji[15]. W okresie walk 14 pułk ułanów stracił 18 poległych, 52 rannych i wiele koni[12].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Skibiński 1937 ↓, s. 8 podaje, że w rzeczywistości był to najzwyczajniejszy liniowy szwadron.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ a b c Skibiński 1937 ↓.
- ↑ Wyszczelski 2011 ↓, s. 233.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 28.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 170.
- ↑ Nowak 2010 ↓, s. 178.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 28.
- ↑ Wyszczelski 2008 ↓, s. 252.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 10.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 75.
- ↑ Wyszczelski 2009 ↓, s. 259.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 284.
- ↑ Czaykowski 1928 ↓, s. 31.
- ↑ Skibiński 1937 ↓, s. 8.
- ↑ a b Czaykowski 1928 ↓, s. 32.
- ↑ Skibiński 1937 ↓, s. 9.
- ↑ Nowak 2010 ↓, s. 184.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Witold Czaykowski: Zarys historji wojennej 14-go pułku ułanów jazłowieckich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Włodzimierz Nowak: Samhorodek – Komarów 1920. Walki jazdy polskiej z konnicą Budionnego, maj – wrzesień 1920. Warszawa: Bellona SA, 2010. ISBN 978-83-11-11897-3.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Franciszek Skibiński. Szarża 14 pułku ułanów Jazłowieckich pod Niestanicami dnia 14 sierpnia 1920 r.. „Przegląd Kawaleryjski”. 14 (7), s. 3-12, 1937. Warszawa: Departament Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2: Poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
- Lech Wyszczelski: Kijów 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2008. ISBN 978-83-11-11431-9.
- Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.
- Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.