Paź królowej
| Papilio machaon | |
| Linnaeus, 1758 | |
 Paź królowej | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Podrodzaj | |
| Gatunek |
paź królowej |
Paź królowej[1] (Papilio machaon) – gatunek motyla dziennego z rodziny paziowatych (Papilionidae). Ma żółte ubarwienie skrzydeł z czarnymi i niebieskimi wzorami. Zamieszkuje całą Europę, Azję i północną Afrykę.
Występują następujące podgatunki pazia królowej:
- Papilio machaon aliaska (Scudder, 1869)[2];
- Papilio machaon bairdii (W. H. Edwards, 1866)[2];
- Papilio machaon dodi (McDunnough, 1939)[2];
- Papilio machaon hudsonianus (A. Clark, 1932)[2];
- Papilio machaon oregonia (W. H. Edwards, 1876)[2];
- Papilio machaon pikei (Sperling, 1987)[2].
Łacińska nazwa rodzajowa oznacza „motyl” i pochodzi być może od francuskiego papilion (pol. motyl) lub od wyspy Pafos, a łaciński epitet gatunkowy pochodzi od postaci z mitologii greckiej – Machaona[3].
Wygląd
[edytuj | edytuj kod]Ciało smukłe, mała głowa. Czułki są zakończone niewielkim zgrubieniem – (buławką). Na przednich nogach posiada długie włoski, skrzydła są opatrzone ogonkami. Długość skrzydła samców to ok. 3,4 cm[4]. Skrzydła są żółte, z czarnymi i niebieskimi wzorami, dwiema czerwonymi kropkami przy końcu wewnętrznej ich krawędzi. Ich rozpiętość to 60–80 mm[5]. Motyle pokolenia wiosennego są jasnożółte, pokolenia późnoletniego - większe i ciemniejsze[6]. Dymorfizm płciowy niewyraźny. Jajeczka są kuliste, składane pojedynczo rozwijają się 8-10 dni.
-
♂ -
♂ △ -
♀
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]W Polsce występują dwa pokolenia: I w maju, II w sierpniu. Gatunek prawie kosmopolityczny, występuje na większości terytorium Europy i Azji. Zasiedla także północną Afrykę. W Polsce żyje wszędzie, z wyjątkiem wysokich gór. Młoda gąsienica jest czarna z czerwonymi brodawkami i dużą plamą na grzbiecie. Z biegiem czasu staje się zielona, ma czarne pierścienie, na każdym znajduje się sześć pomarańczowych plam.
Środowisko
[edytuj | edytuj kod]Otwarte tereny, od wybrzeży morskich, po góry do wysokości 2000 m. Na wyższych stanowiskach występuje głównie podczas lata. Preferuje wówczas suche i nasłonecznione stoki oraz skałki[6]. Często spotykany w ogrodach w których rosną rośliny z rodziny baldaszkowatych (np. marchew zwyczajna, koper, kminek).
Tryb życia i odżywianie się imago
[edytuj | edytuj kod]Jedno pokolenie na północy Europy rozwija się między czerwcem a sierpniem. Podczas gorącego lata, na południu kontynentu występują z reguły dwie, a w północnej Afryce nawet trzy generacje. Dojrzały motyl żyje kilka tygodni, ginie zwykle po zapłodnieniu i złożeniu jaj. Imago pobiera mało pokarmu, zjada małe ilości nektaru i rosy. Zdarza się, że paź królowej siada na solniskach czy odchodach zwierzęcych, aby pobrać substancje mineralne.
Tryb życia i odżywianie się gąsienicy
[edytuj | edytuj kod]Dwa pokolenia: od maja do czerwca i od sierpnia do września. Przemiana od gąsienicy do poczwarki trwa 6-7 tygodni, a rozwój poczwarki 2-24 tygodnie. Zimuje poczwarka[6]. Gąsienice pazia królowej zjadają liście roślin baldaszkowatych, takich jak dzika i ogrodowa marchew, koper, biedrzeniec, kminek i pietruszka[4]. Żywią się również rutą zwyczajną (Ruta graveolens), dyptamem jesionolistnym (Dictamnus albus), goryszem błotnym (Peucedanum palustre), goryszem sinym (Peucedanum cervaria), goryszem pagórkowatym (Peucedanum oreoselinum), przewiercieniem sierpowatym (Bupleurum falcatum L.), sierpnicą pospolitą (Falcaria vulgaris Bernh.)[5].
Gęstość zasiedlenia
[edytuj | edytuj kod]Był niegdyś bardzo licznym motylem (jego gąsienice żerują na bardzo pospolitych roślinach baldaszkowatych), ale wskutek nowoczesnego rolnictwa i działalności kolekcjonerów[potrzebny przypis], w niektórych miejscach niemal wyginął.
Filatelistyka
[edytuj | edytuj kod]Poczta Polska wyemitowała 14 października 1967 r. znaczek pocztowy przedstawiający pazia królowej o nominale 20 gr, w serii Motyle. Autorem projektu znaczka był Jerzy Desselberger. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.[7]. Kolejny raz paź królowej pojawił się na znaczku w serii Motyle z kolekcji Instytutu Zoologii PAN w Warszawie, wyemitowanej 16 listopada 1991. Autorem projektu znaczka o nominale 1000 zł był Ovidiu Oprescu. Wydrukowano 2.500.000 sztuk. Znaczek pozostawał w obiegu do 15 stycznia 1994[8].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zoltán Mészáros, András Vojnits, Motyle i ćmy, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 288, ISBN 83-01-01078-9.
- ↑ a b c d e f Papilio machaon, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2010-11-11] (ang.).
- ↑ Krzysztof Smagowicz: Etymologiczny słownik nazw zwierząt. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2004, s. 205–206. ISBN 83-233-1743-7.
- ↑ a b Reichholf-Riehm Helgard, Motyle leksykon przyrodniczy, s.16
- ↑ a b Некрутенко Ю., Чиколовець Β., Деннi метелики України, s.51
- ↑ a b c Bogusław Pawłowski: Motyle Karpat [w:] "Parki Narodowe" nr 4/2005, ISSN 0867-6550, s. 2-4
- ↑ Marek Jedziniak: Motyle. www.kzp.pl. [dostęp 2018-05-31]. (pol.).
- ↑ Marek Jedziniak: Motyle z kolekcji Instytutu Zoologii PAN w Warszawie. www.kzp.pl. [dostęp 2018-06-03]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Papilio machaon, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2010-11-11] (ang.).
- Некрутенко Ю., Чиколовець Β., Деннi метелики України, Видавництво Раєвського, Київ, 2005, ISBN 966-7016-17-X
- Reichholf-Riehm Helgard, Motyle leksykon przyrodniczy, GeoCenter International, Warszawa, 1996, ISBN 83-7129-936-2
- James Harry Ernest Brock, Thomas B. Allen, Jeffrey Glassberg: Caterpillars in the field and garden: a field guide to the butterfly caterpillars of North America. Oxford: Oxford University Press, 2005. ISBN 0-19-514987-4.