Slacht bie Actium
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ju Slacht bie Actium (of Slacht bie Aktion, uumdät dät ne griechiske Stääd waas) waas ne Seeslacht twikse do Leegere fon Octavianus (uk bekoand as Augustus) un Marcus Antonius ap dän 2. September 32 f. Kr. oun dän Uutgong fon dän Ambrakisken Gulf. Dät waas ne wichtige Slacht in dän Ptolemäisken Kriech. Ju Slacht wuude fon Octavianus sien Leeger wunnen, wiermäd dät Eende fon ju Roomske Republik fääststuude un die Begin fon de Kaisertied in't Roomske Riek häärounkoom.
Bäätergruunde
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Dät Twäide Triumviroat, n Buund fon Octavian, Marcus Antonius Marcus Aemilius Lepidus hiede sik in Twistegaid aploosed. Antonius hiede naan gouden Roup moor in't roomske Foulk, uumdät sien Ooldske ju ägyptiske Kööniginne Kleopatra VII. waas: Do Ljuude kwieden, dät hie sik fon buutloundske Moachthääbere be'ienfloudje liet, buppedät bestuude die Fertoacht, dät truch dät Ferhooldnis ätter Antonius sin Dood Deele fon't Roomske Riek oun muugelke (ägyptiske) Bäidene fon do bee gunge kuuden.
Octavianus, die sik aaltied as gjuchtmäitigen Ätterfoulger fon Caesar saach un Wräike oun sien Möärendere nieme wüül, waas truch ju Skeedenge fon sien Suster Octavia un Antonius eendgultich tou Antonius sin Juunstrieder wuuden. Bloot militäärisk kuude dät ne Äntskeedenge reeke. So briek die Ptolämiske Kriech uut.
Antonius sien Strategie waas nit die Oungriep fon't italieenske Hoolichailound, hie wüül Octavianus uurswain staale. Wildääge waas dät uk die Räid fon Kleopatra, ju uut Suurge uum Ägypten ne defensive Strategie beeter foont. Antonius häd oaber Besteetengs-Jäild ätter Room seende lät, uum juun Octavianus foar tou gungen.
Do bee Sieden koomen sik in Griechenlound toumäite.
Ferloop
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Bee do Sieden hieden hunnerde Skiepe, man Octavianus sien Paatäi hiede moor as dubbeld so fuul as Antonius sien. Dät mout uk kweeden wäide, dät Octavianus sien Skiepe maast litjer un gauer, wilst Antonius sien Skiepe maast gratter un beeter befäästiged wieren. Kleopatra, ju Ooldske un deermäd Ferbuundede fon Antonius, hiede hiere gaue Sailskiepe touhoope bääte ju Slachtoardenge fon Antonius lääsen. Deer wieren uk groote Skätte so as ju Kriechskasse ap Kleopatra hiere Skiepe, do skuulen seeker weese.
Antonius koom truch ju See-Äängte uut dän Ambrakisken Gulf un liet sien Skiepe in n Hoolichkring äänge Apstaalenge iennieme. Hie wiste, dät do Skiepe ääng bienuur blieuwe moasten, uumdät do litje Liburnen fon Octavianus sien Paatäi deer nit truch kuume. Hie wüül in düsse goadelke Staalenge blieuwe un outäiwe, bit ju uur siede mäd dän Oungriep begint. Dan wüül hie ap ju Juunsiede skjoote, bit ju läip meenuumen is un ätters ju Blokoade truchbreeke un mäd dän deegelk smiddegees apkuumenden Noudwäästwiend ätter Suude sailje.
Antonius sin Ploan geen deeruum nit ap, uumdät aan fon sien Uppermonljuude, Gaius Sosius, nit moor fääre täiwe wüül un sunner Befeel fon Antonius ätter foare fuur. Do uur kuuden also nit uurs as mee tou moakjen, uum ju Slachtoardenge nit noch moor stukken tou moakjen.
Octavianus sien Siede look sik tourääch, uumdät hiere litje Skiepe besunners in't joope Woater n Foardeel hieden. As jo dät wüülen, begon Sosius, die nit outäiwe wüül, mäd ju Ferfoulgenge. Do troalden jo sik wier uume un ju Slacht begon. Masse Skiepe fon Octavianus sien Siede roiden twiske Antonius sien Skiepe truch un kuuden fon aal do Sieden oungriepe. Antonius kuude mäd Katapulte groote Steene ap do litje Skiepe smiete, do fersoachten, Antonius sien Skiepe tou fersinken of ju Stjuuerenge stukken tou moakjen.
Wät nu daach slumpede, dät waas, dät die Noudwäästwiend apkoom un do gaue Sailskiepe fon Kleopatra twiske Octavianus sien Skiepe truchbreeke kuude. Ju heele Flotte fon Antonius hiede oaber neen Kansje, juust so tou fluchtjen, uumdät do Skiepe fon Octavian noch goarn't so fernäild wieren, as jo hooped hieden. Also noom Antonius n poor Monljuude un fluchtede stilkens mäd n litjet Roiboot uut ju Slacht. Hie kuude Kleopatra hiere Skiepe roakje un wuude meenuumen ätter Ägypten.
Man die grootste Deel fon ju Flotte (Träi Fjoodendeele) bleeuw in ju Slacht. Jo kampeden so strääwich, dät Octavianus tou Middele greep, do hie jädden fermieden hiede: Hie liet do Skiepe fon Antonius inne Bround skjoote. Dät hiede hie eerste nit dwo wüüld, uumdät hie hooped hiede, ätter ju Slacht do Skiepe un hiere Fracht as Büüte nieme tou konnen. Man nu saach hie uurs neen Muugelkhaid moor.
Groote Deele fon Antonius sien Suldoaten stoorwen truch Fjuur un Smook, uurswäkke jumpeden in't Woater un ferdroanken. Uk wan Antonius un Kleopatra äntkuume kuuden, waas ju Slacht foar hiere Troppen un deermäd foar hiere Seeke n hädden Sleek.
Foulgen
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Antonius hiede uk Lound-Troppen bie Actium, do uundäidich toukeeken. As jo siegen, dät ju Slacht ferlädden geen, fluchteden jo in ju Gjuchte fon Makedonien. Do uur bääte-ien. Soogen Deege leeter moasten sik Antonius sien Lound-Troppen ätter Ferhonnelenge fon goadelke Bedingengen reeke.
Antonius un Kleopatra wieren foar't eerste seeker in Ägypten, man een Jier leeter wuude (uk truch dän Sieden-Wiksel fon ju ägyptiske Flotte un Kavallerie, Alexandria iennuumen. Antonius broachte dän 1. August 30 f. Kr. sik sälwen uume, Kleopatra n poor Deege leeter, ap dän 12. August, juust so.