İçeriğe atla

Türkiye'de hava kirliliği

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Türkiye'de hava kirliliği, ülkedeki en ölümcül çevre sorunudur: her yıl binlerce insan hava kirliliği ile ilişkili hastalıktan ölmektedir.[1] Türkiye'de hava kirliliği ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ilgilenmektedir.

İstanbul

Temiz Hava Hakkı Platformu'nun hazırladığı ve 2016-2019 yılları arasındaki istatistikleri baz alan rapora göre, 3 yıl üst üste Türkiye'de havası en temiz olarak ölçülen iller Rize, Artvin, Ardahan ve Tunceli'yken; son dört yıl boyunca yüksek miktarlarda kirli hava soluyan Muş, Denizli, Ağrı, Kayseri, Iğdır, Tokat, Malatya, Çorum, Erzincan ve Edirne, hava kirliliği sorununun çözülemeyen kronik bir sorun haline geldiğini gösteriyor.[1]

Hava kirliliğin önlememesinin nedenleri olarak; 25 ilde alım gücü düşük vatandaşların kalitesiz kömür kullanımı, 15 ilde arazi şartları, 14 il toplumsal bilincin eksikliği, 6 ilde yetersiz denetim, 6 ilde ateşçi eğitimsizliği, 6 ilde meteorolojik nedenler, belirlenmiştir.

Kirliliğin kaynakları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Trafikte solunan kirli hava sonucu her yıl İstanbul'da yüz binde 460, Ankara'da ise yüz binde 410 çocuğa astım teşhisi konuyor.[2] 2023 yılı rakamlarına göre 11 milyon 23 bin 923 araca egzoz emisyon ölçümü yapıldı ve bu araçlardan %2,6'sına denk gelen 287 bin 275 araç ilk muayenede uygunluk alamadı.[3]

Kömür yakan termik santraller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Greenpeace Akdeniz'e göre Afşin-Elbistan ve Soma termik santralleri sağlığa, Avrupa'daki termik santrallerinden daha fazla tehlikelidir. Kömür yakan termik santrallerin bazıları yüksek miktarlarda kükürt dioksit salınmaktadır, bunların arasında Kemerköy, Afşin-Elbistan, Seyitömer, Kangal ve Çayırhan termik santralleri bulunur.[4]

Dünya Sağlık Örgütüne göre bazı şehirlerde partikül seviyesi tehlikeli miktarlara ulaşmıştır. Türkiye'deki mevzuatlarda, insanların sağlığını tehdit eden en zehirli hava kirletici PM 2,5'lere dair hiçbir kısıtlama yer almamaktadır.[5]

Iğdır'ın hava kirliliği 5 yıldır artmış durumda.[6] İstanbul, Bursa, Karabük, Düzce, Kocaeli, Hatay ve Bilecik sanayi nedeniyle hava kirliliği yaşamaktadır. Sakarya, Aydın, Eskişehir, Malatya ve Kayseri'de kara yolu trafiği, Çanakkale'de termik santral öncelikli kirleticilerdir.

Göğüs hastalıklarına[hangileri?]} neden olan PM 2,5 gibi kirleticilere dair de herhangi bir kısıtlama Türkiye'deki mevzuatlarda yer almamaktadır.[5][7][8]

Erzincan'da yapılan araştırmaya göre PM10 hastane masraflarını yükseltiyor.[9]

İstanbul için trafiğin yoğun olduğu yerleri araçlara düşük emisyon alanı[10][11] ve Türkiye'nin vergi sisteminin emisyonları da dikkate alacak şekilde revize edilmesi gerekir.[12]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Kara Rapor 2021: Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri 20.sayfa. Temiz Hava Hakkı. 30 Eylül 2021. 30 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022. 
  2. ^ "Trafikte solunan kirli hava sonucu 'her yıl 4 milyon çocuğa astım teşhisi konuyor' - BBC News Türkçe". BBC Online. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020. 
  3. ^ "Geçen yıl 282 bin 229 araç egzoz muayene tekrarı yaptı". TRT Haber. 21 Ocak 2024. 22 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  4. ^ Türkiye'de Kronik Kömür Kirliliği: Kömürün Sağlık Yükü ve Kömür Bağımlılığını Sonlandırmak. Health and Environment Alliance. 4 Şubat 2021. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  5. ^ a b "Hava Kirliliği ve İstanbul; Alarm zilleri". Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği. 23 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. 
  6. ^ "Iğdır'da hava kirliliği sorunu neden çözülemiyor, 'kenti taşımak' gerçekçi mi?". BBC News Türkçe. 29 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2022. 
  7. ^ "Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri KARA RAPOR" (PDF). 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2019. 
  8. ^ "Kömürlü termik santraller tüm Türkiye'ye zehir yayıyor". 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "The Effect of Air Pollution on Respiratory System Disease Admissions and Health Expenditures". doi:10.14744/ejmi.2019.56609. 
  10. ^ Melis Alphan. "Yetti artık İstanbul'un trafiği!". Hürriyet. 18 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. 
  11. ^ "DIŞ ORTAM HAVA KALİTESİNİN YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ". 22 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "Türkiye'de Ulaşım Emisyonlarının Azaltılmasında Motorlu Araç Vergileri ve Trafik Yoğunluğu Ücreti Nasıl Kullanılabilir?" (PDF). SABANCI ÜNİVERSİTESİ-. 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019.