Wideo na żądanie jako przedmiot regulacji prawnych

View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE provided by Analecta Cracoviensia Studia Socialia Cracoviensia 8 (2016) nr 2 (15), s. 97–111 http://dx.doi.org/10.15633/ssc.2002 Agata Dziekan‑Łanucha Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wideo na żądanie jako przedmiot regulacji prawnych Abstract Video on demand as a subject of law regulation. European Union Directive on Audiovisual Media Services imposed the obligation to incorporate regulation concerning video on demand as non‑linear service into national law. Poland accomplished it in 2012. There had been disputes over the definition of new medium before this regulation was passed. The aim of this article is to show new regulations, controversies about these regulations and also status of their implementation. This article answers the question, among other things, about method of protection of youngest viewers from an access to harmful content in the video on demand services. Wideo na żądanie jako przedmiot regulacji prawnych. Unijna dyrektywa o au‑ diowizualnych usługach medialnych wprowadziła konieczność uwzględnienia w przepisach krajowych regulacji dotyczących wideo na żądanie jako usługi nieli‑ nearnej. Polska dokonała tego w 2012 roku. Uchwalenie unormowań poprzedziły spory wokół definicji nowego medium. Artykuł ma na celu zaprezentowanie nowych regulacji, kontrowersji, które wzbudziły te regulacje, a także pokazanie stanu ich realizacji. Odpowiada m.in. na pytanie dotyczące sposobu ochrony najmłodszych widzów w serwisach wideo na żądanie przed dostępem do nieod‑ powiednich dla nich treści. Keywords video on demand, non‑linear service, European Union Directive on Audiovisual Media Services, protection of the youngest viewers, National Broadcasting Council wideo na żądanie, usługa nielinearna, unijna dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych, ochrona najmłodszych widzów, Krajowa Rada Radio‑ fonii i Telewizji 98 Agata Dziekan‑Łanucha W 1989 roku została przyjęta unijna dyrektywa „Telewizja bez granic”, wyznacza‑ jąca ramy prawne dla tego medium i znajdująca swoje odzwierciedlenie w uregulowa‑ niach państw członkowskich 1. Unia Europejska dostrzegła potrzebę wskazania drogi prawnej w odniesieniu do telewizji jako masowego środka przekazu mającego ogrom‑ ny wpływ na odbiorców. Dyrektywa „Telewizja bez granic” obowiązywała przez prawie 20 lat. W 2007 roku zastąpiła ją dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych, znowelizowana następ‑ nie w 2010 roku 2. Przyczyną tej zmiany były przekształcenia głównie o charakterze tech‑ nologicznym, dotykające telewizji, a związane z rozwojem internetu, cyfryzacją, eks‑ pansją nowych mediów. Ich wyrazem jest już sam tytuł dyrektywy. Nie ma w nim mowy o telewizji. Zamiast tego pojęcia pojawiło się sformułowanie „audiowizualne usługi me‑ dialne”. Analizę skutków, które niesie ze sobą nowe unijne uregulowanie, trzeba bowiem rozpocząć od podkreślenia, iż dyrektywa nie dotyczy już samej telewizji. W obrębie jej zainteresowania pojawiło się jednak nie nowe medium, ale coś, co sama dyrektywa na‑ zywa quasi‑telewizją, a dokładniej usługą quasi‑telewizyjną. Dyrektywa zatem wyzna‑ cza ramy prawne dla usług telewizyjnych (czyli po prostu telewizji, albo – tym sformu‑ łowaniem posługuje się także dyrektywa – rozpowszechniania telewizyjnego) oraz dla usług quasi‑telewizyjnych. Obie usługi, jako że dotyczą treści audiowizualnych (tego, co oferuje telewizja), zostały nazwane audiowizualnymi usługami medialnymi. Należy teraz wyjaśnić, czym jest owa quasi‑telewizja. Jak nazwa wskazuje, blisko jej do tradycyjnej telewizji, chociaż nią nie jest. Kluczem jest tu wprowadzone przez dy‑ rektywę rozróżnienie na audiowizualne usługi medialne linearne i nielinearne. Usługą linearną jest właśnie telewizja, medium oferujące swoje treści w czasie rzeczywistym, mające ramówkę, przedstawiające swoje propozycje linearnie, jedna po drugiej. Usługa quasi‑telewizyjna należy do drugiej kategorii, do usług nielinearnych, nieuporządko‑ wanych, bez ramówki, prezentowanych wtedy, kiedy widz zdecyduje, że chce oglądać, czyli na życzenie widza czy raczej – co jest bardziej popularną nazwą – na żądanie. Druga z kategorii to zatem audiowizualne usługi medialne na żądanie, inaczej nazy‑ wane wideo na żądanie. 1. Czym jest audiowizualna usługa medialna na żądanie Aby przywołać definicję audiowizualnej usługi medialnej na żądanie zaprezentowaną w dyrektywie, należy najpierw podać, jak w tejże regulacji opisywane są audiowizualne 1 Dyrektywa „Telewizja bez granic” – dyrektywa Rady z dnia 3 października 1989 r. w sprawie koordy‑ nacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich, doty‑ czących wykonywania telewizyjnej działalności transmisyjnej (89/552/EWG). 2 Dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych – Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawodawczych, wyko‑ nawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług me‑ dialnych. Wideo na żądanie jako przedmiot regulacji prawnych 99 usługi medialne. (Jest to ważne, ponieważ audiowizualne usługi medialne na żądanie są przecież najpierw audiowizualnymi usługami medialnymi w ogóle). Dyrektywa wskazuje, że są to usługi masowego przekazu przeznaczone do odbioru przez znaczną część ogółu odbiorców i mogące mieć na nią wyraźny wpływ 3, są to środki masowego przekazu jako nośniki informacji, rozrywki i edukacji dla ogółu odbiorców 4. Te cechy zatem łączą usługi telewizyjne i wideo na żądanie. Jakie – według dyrekty‑ wy – są różnice? Audiowizualne usługi medialne na żądanie różnią się od usług prze‑ kazu telewizyjnego możliwościami wyboru i kontroli, jakie dają użytkownikom, a także wpływem, jaki wywierają na społeczeństwo. Ten wpływ jest mniejszy niż w przypad‑ ku tradycyjnej telewizji, dlatego też dyrektywa wyznaczająca ramy regulacyjne dla po‑ szczególnych państw członkowskich nakazuje objąć audiowizualne usługi medialne na żądanie węższym zakresem regulacji niż w przypadku usług telewizyjnych 5. Powyższe rozważania znajdują się w preambule dyrektywy. W części zawierającej konkretne wskazania regulacyjne umiejscowiona została definicja audiowizualnej usługi medialnej na żądanie, która oznacza audiowizualną usługę medialną świadczoną przez dostawcę usług medialnych, umożliwiającą użytkownikowi odbiór audycji w wybra‑ nym przez niego momencie i na jego życzenie w oparciu o katalog audycji przygotowa‑ ny przez dostawcę usług medialnych 6. W ustawie o radiofonii i telewizji audiowizualne usługi medialne zostały określo‑ ne jako usługa medialna świadczona w ramach prowadzonej w tym zakresie działalno‑ ści gospodarczej, polegająca na publicznym udostępnianiu audycji audiowizualnych na podstawie katalogu ustalonego przez podmiot dostarczający usługę 7. Zdefiniowane zo‑ stało także publiczne udostępnianie audiowizualnej usługi medialnej na żądanie. Jest to świadczenie tej usługi w sposób umożliwiający ogółowi użytkowników, w wybranym przez nich momencie i na ich życzenie, odbiór wybranej przez nich audycji z katalogu udostępnionego w ramach takiej usługi 8. Nowelizacja ustawy o radiofonii i telewizji wprowadzająca do polskiego prawa wraz z powyższymi definicjami regulacje dotyczące wideo na żądanie jako efekt implementa‑ cji dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych została uchwalona w 2012 roku. Polska spóźniła się z dostosowywaniem swojego prawa do wymogów unijnych prawie trzy lata (powinna była to zrobić do grudnia 2009 roku). Tak duże opóźnienie było 3 Pkt 21 preambuły Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawodawczych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych. 4 Pkt 22 preambuły Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawodawczych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych. 5 Pkt 58 preambuły Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawodawczych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych. 6 Art. 1 ust. 1 pkt g Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawodawczych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych. 7 Art. 4 pkt 6a Ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, Dz.U. z 2015 r., poz. 1531. 8 Art. 4 pkt 8a Ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, Dz.U. z 2015 r., poz. 1531. 100 Agata Dziekan‑Łanucha m.in. skutkiem sporów wokół kształtu owej nowelizacji, w które włączyły się podmioty prowadzące serwisy wideo na żądanie, internauci (osoby prywatne aktywne w interne‑ cie ze względu na np. prowadzone blogi) oraz m.in. Helsińska Fundacja Praw Człowieka i Fundacja Panoptykon. 2. Spór wokół regulacji dotyczących wideo na żądanie Prezentując przyczynę konfliktu dotyczącego kształtu nowelizacji ustawy o radio‑ fonii i telewizji, można przytoczyć opinię Katarzyny Szymielewicz jako reprezentant‑ ki Fundacji Panoptykon, instytucji zajmującej się przyszłością internetu i regulacjami prawnymi, które mogą go obejmować. Uczestniczka sporu rozumiała, że we wprowa‑ dzanych przepisach chodziło o nadzór nad profesjonalnymi dostawcami filmów i pro‑ gramów telewizyjnych. Nowa ustawa nie miała obejmować autorskich materiałów wi‑ deo. Takie były założenia. Co innego jednak założenia, a co innego forma tworzonych zapisów, nieprecyzyjnych i niejasnych, niedających jednoznacznej odpowiedzi na py‑ tanie, czym jest audiowizualna usługa medialna na żądanie, wyłączających z obszaru ustawy blogi czy fora dyskusyjne, ale równocześnie wywołujących wątpliwości typu: „od którego momentu transmisja treści przestaje mieć charakter «prywatny», a zaczy‑ na być nielinearną usługą audiowizualną w rozumieniu projektu ustawy, czy stały ka‑ nał organizacji pozarządowej lub osoby prywatnej utworzony w serwisie YouTube to jeszcze rodzaj blogu, czy nielinearna usługa medialna?” 9. Sprzeciw spotęgowany był przez fakt dążenia do wprowadzenia pewnego systemu ewidencjonowania dostawców audiowizualnych usług medialnych na żądanie. Zgodnie z projektem każdy podmiot dostarczający wideo na żądanie miał dokonywać zgłosze‑ nia do wykazu (podając żądane dane o sobie i swojej działalności). Wykaz ten miał być szczególnie przydatny KRRiT, która otrzymała zadanie zadbania o przestrzeganie prze‑ pisów przez dostawców wideo na żądanie. W prowadzeniu ewidencji chodziło o zi‑ dentyfikowanie podmiotów objętych nowymi regulacjami. Chodziło też o to, aby zy‑ skać dodatkową możliwość ich dyscyplinowania. Projekt przewidywał bowiem, że bez uwzględnienia w wykazie nie można prowadzić działalności, równocześnie wprowa‑ dzając zapis, że dostawca może być wykreślony z tego wykazu, jeśli dostarczana przez niego usługa w postaci wideo na żądanie stanowiłaby poważne zagrożenie dla porząd‑ ku, zdrowia, bezpieczeństwa publicznego lub ochrony konsumentów, a zagrożenia tego nie udałoby się KRRiT usunąć w inny sposób 10. Katarzyna Szymielewicz podnosiła, że tego rodzaju regulacje przyniosą efekt w po‑ staci filtrowania ruchu w sieci i naruszania jednej z podstawowych zasad funkcjonowania 9 K. Szymielewicz, YouTube pod kontrolą KRRiT? Analiza nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji, https://panoptykon.org/wiadomosc/youtube‑pod‑kontrola‑krrit‑analiza‑nowelizacji‑ustawy‑o‑radiofonii‑ ‑i‑telewizji (25.11.2015). 10 Art. 1 pkt 35 Projektu ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 3812, 17 stycznia 2011 roku. Wideo na żądanie jako przedmiot regulacji prawnych 101 internetu, jego neutralności. KRRiT zostanie bowiem zmuszona do szerokiego kontro‑ lowania zasobów internetu, sprawdzając, czy wszystkie zobowiązane do tego serwisy zgłosiły swoją działalność do wykazu oraz czy przypadkiem te zgłoszone nie zawiera‑ ją treści, które z kolei powodują konieczność ich wykreślenia. Objęcie nadzorem tre‑ ści internetowych, nawet realizowane w dobrej wierze, może jednak doprowadzić do błędnych decyzji i np. nałożenia ograniczeń na niekomercyjnych twórców lub dystry‑ butorów. Będzie o to łatwo właśnie ze względu na nieprecyzyjne zapisy czy też gene‑ ralnie trudność w sprecyzowaniu, kiedy dokładnie mamy do czynienia z serwisem wi‑ deo na żądanie 11. Na te wątpliwości próbowała odpowiedzieć sama KRRiT, wydając dokument Audio­ wizualne usługi medialne. Przewidywana praktyka regulacyjna Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji 12. Jej wyjaśnienia wydają się klarowne i faktycznie niosą ze sobą przekonanie, że wprowadzane regulacje ograniczą swój zakres do komercyjnych podmiotów oferu‑ jących treści audiowizualne na żądanie. KRRiT skupia się przede wszystkim na terminologii dotyczącej usług wideo na żąda‑ nie. W nowelizacji zdecydowano się wprowadzić nie pojęcie wideo na żądanie, w którym „słowo «wideo» może sugerować, że chodzi o wszelkie materiały audiowizualne” 13, ale właśnie audiowizualne usługi medialne na żądanie. Takie nazwanie zjawiska pozwala na bardziej jednoznaczne jego zdefiniowanie. Mamy tu bowiem do czynienia nie z jakimś materiałem wideo, ale usługą medialną, gdzie musi występować odpowiedzialność redak‑ cyjna dostawcy, gdzie dostawca oferuje audycje, które są uporządkowane w katalogu 14. KRRiT uzupełnia analizę zwróceniem uwagi na pojawiające się w definicji audio‑ wizualnej usługi medialnej na żądanie pojęcie audycji audiowizualnej jako elementu, który może pomóc we wskazaniu, czy w danej sytuacji mamy do czynienia z serwisem wideo na żądanie, czy nie. Nie definiuje tejże audycji, ale – co wydaje się skuteczniej‑ sze – wymienia jej przykłady za dyrektywą o audiowizualnych usługach medialnych: filmy pełnometrażowe, transmisje wydarzeń sportowych, seriale komediowe, filmy do‑ kumentalne, audycje dla dzieci, filmy i seriale telewizyjne. KRRiT starała się także uspokoić dostawców wideo na żądanie, na których zgod‑ nie z projektem chciano nałożyć obowiązek dokonywania zgłoszenia do wykazu: „wy‑ kaz ten służyć będzie jedynie celom identyfikacyjnym oraz informacyjnym, określeniu jurysdykcji i możliwości dochodzenia przez KRRiT naruszeń najbardziej podstawo‑ wych zapisów ustawy” 15. Czy jednak sama Krajowa Rada, w czasie kiedy trwały dyskusje nad noweliza‑ cją ustawy o radiofonii i telewizji w zakresie objęcia regulacjami wideo na żądanie, 11 K. Szymielewicz, YouTube pod kontrolą KRRiT? Analiza nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji, dz. cyt. 12 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Audiowizualne usługi medialne na żądanie. Przewidywana prak­ tyka regulacyjna Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, http://www.krrit.gov.pl/Data/Files/_public/Portals/0/ dyrektywa/110323_audiowizualne_uslugi_medialne_na_zadanie.pdf (26.11.2015). 13 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Audiowizualne usługi medialne na żądanie…, dz. cyt. 14 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Oświadczenie w sprawie audiowizualnych usług medial­ nych na żądanie w Internecie, http://www.mkidn.gov.pl/pages/posts/oswiadczenie‑w‑sprawie‑audiowizualnych‑ ‑uslug‑medialnych‑na‑zadanie‑w‑internecie‑1681.php (26.11.2015). 15 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Audiowizualne usługi medialne na żądanie…, dz. cyt. 102 Agata Dziekan‑Łanucha faktyczne miała pełną wiedzę na temat tego, które internetowe serwisy można zali‑ czyć do tej kategorii? Wątpliwości pojawiają się w związku z analizą przywołanego już dokumentu Audiowizualne usługi medialne na żądanie. Przewidywana prakty­ ka…. KRRiT nie tylko podejmuje się w nim zdefiniowania usługi w postaci wideo na żądanie, ale także podaje listę podmiotów, które w tym czasie (marzec 2011) można było zaliczyć do dostawców tej usługi. Próbuje zatem dokonać ich identyfikacji. Robi to przede wszystkim po to, aby pokazać, że wśród tychże podmiotów nie znajdą się na pewno strony prywatnych użytkowników internetu. Przy okazji jednak okazuje się, że Krajowa Rada błędnie zaliczyła do tej grupy serwisy, które raczej nie powin‑ ny podlegać regulacjom dotyczącym wideo na żądanie. Należy wymienić tu chociaż‑ by witryny Interia.pl, Onet.pl, Gazeta.pl, Ostrów TV czy Krak TV. Fakt, że nie są to serwisy wideo, wynieść można z definicji tychże serwisów prezentowanej w unijnej dyrektywie. Dla jasności wywodu konieczne jest ponowne przytoczenie najbardziej dobitnych stwierdzeń tego dokumentu dotyczących wideo na żądanie: są to usługi ma‑ sowe, czyli przeznaczone do odbioru przez znaczną część odbiorców i mogące mieć na nich wyraźny wpływ. Chodzi tu przede wszystkim o usługi mogące stanowić kon‑ kurencję dla rozpowszechniania telewizyjnego 16 i skierowane do tych samych odbior‑ ców co przekazy telewizyjne 17. Dyrektywa wskazuje natomiast, że do tej kategorii nie zalicza się z całą pewnością usług, których celem głównym nie jest dostarczanie au‑ dycji, to znaczy usług, w przypadku których przekaz treści audiowizualnych nie jest celem głównym, ale jedynie częścią uboczną usługi 18. Nie zalicza się do tej kategorii także elektronicznych wersji gazet i czasopism 19. Błędne zidentyfikowanie przez KRRiT niektórych portali jako serwisów wideo na żą‑ danie, mimo iż organ ten potrafił przecież zaprezentować przekonującą definicję, czym owe serwisy są, wskazuje na trudność regulowanej materii. Trudność ta oraz wspomnia‑ ne wyżej kontrowersje płynące ze środowiska internautów, gdzie nowelizację w zakresie audiowizualnych usług medialnych na żądanie nazywano „cenzurą” oraz kneblem dla „wideoblogerów”, doprowadziły ostatecznie do wstrzymania zmian w ustawie o radiofo‑ nii i telewizji 20. Co prawda nowelizację 4 marca 2011 roku uchwalił sejm 21, ale 17 marca 16 Pkt 21 preambuły Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawodawczych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych. 17 Pkt 24 preambuły Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawodawczych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych. 18 Pkt 22 preambuły Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawodawczych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych. 19 Pkt 28 preambuły Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawodawczych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych. 20 Nowelizacja ustawy medialnej bez kontrowersyjnych przepisów dotyczących Internetu, http://www. hfhrpol.waw.pl/obserwatorium/index.php?option=com_content&view=article&id=3633:nowelizacja‑ ‑ustawy‑medialnej&catid=42:z‑kraju‑polska&Itemid=64 (28.11.2015). 21 Opis tego procesu legislacyjnego można znaleźć na stronie: http://orka.sejm.gov.pl/proc6.nsf/ opisy/3812.htm (28.11.2015). Wideo na żądanie jako przedmiot regulacji prawnych 103 senat zgłosił poprawkę usuwającą z przyjmowanej ustawy zapisy dotyczące wideo na żądanie. Zdecydowano wtedy, że kwestia audiowizualnych usług medialnych na żąda‑ nie zostanie uregulowana w nowej, osobnej nowelizacji 22. 3. Treść nowego prawa w zakresie audiowizualnych usług medialnych na żądanie Rzeczona nowelizacja ustawy o radiofonii i telewizji zawierająca regulacje dotyczą‑ ce audiowizualnych usług medialnych na żądanie została uchwalona przez sejm 12 paź‑ dziernika 2012 roku 23, a weszła w życie 28 lutego 2013 roku. Czy jej kształt okazał się zgodny z oczekiwaniami środowisk do tej pory protestujących przeciwko zmianom? Nowe unormowania raczej nie rozwiewały wątpliwości w kwestii precyzyjnego zdefi‑ niowania, kiedy mamy do czynienia z wideo na żądanie, a kiedy internetowe serwisy na pewno nimi nie są 24. Okazały się jednak mniej restrykcyjne niż w pierwotnej wersji, co zapewne uspokoiło podmioty prowadzące serwisy wideo na żądanie. Zrezygnowano bowiem z instytucji wpisu do wykazu audiowizualnych usług medialnych na żąda‑ nie, czyli zgłaszania przez dostawców tych usług swojej działalności Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji. Porzucenie pomysłu o tego rodzaju identyfikacji serwisów wideo na żądanie mu‑ siało zostać zastąpione innym. Unijna dyrektywa zobowiązywała przecież do nałożenia na dostawców tychże serwisów obowiązków i ich egzekwowania, ustalając ponadto, że o szczegółach w sprawie przestrzegania jednego z nich ma się dowiadywać sama Komisja Europejska (chodzi tu o realizację zadania dotyczącego promocji produkcji europejskiej) na podstawie sprawozdań składanych jej co cztery lata przez państwa Unii Europejskiej 25. Należało zatem w jakiś sposób dokonywać rozpoznania tego sektora mediów. Polski ustawodawca postanowił obarczyć tym zadaniem Krajową Radę Radiofonii i Telewizji. W analizowanej nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji pojawił się w związ‑ ku z tym zapis wskazujący, że funkcją tego organu jest „prowadzenie monitoringu ryn‑ ku audiowizualnych usług medialnych na żądanie w celu ustalenia kręgu podmiotów dostarczających audiowizualne usługi medialne na żądanie oraz oceny wykonania obo‑ wiązków wynikających z ustawy przez te podmioty” 26. Równocześnie unormowania 22 Senat za wykreśleniem z ustawy medialnej zapisów dot. Internetu, http://prawo.gazetaprawna.pl/arty‑ kuly/497181,senat_za_wykresleniem_z_ustawy_medialnej_zapisow_dot_internetu.html (02.03.2015). 23 Ustawa z dnia 12 października 2012 r. o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji, Dz.U. z 2012 r., poz. 1315. 24 W nowelizacji pojawił się zapis przytaczany już w niniejszej rozprawie, że audiowizualną usługą me‑ dialną na żądanie jest usługa medialna świadczona w ramach prowadzonej w tym zakresie działalności go‑ spodarczej, polegająca na publicznym udostępnianiu audycji audiowizualnych na podstawie katalogu usta‑ lonego przez podmiot dostarczający usługę. 25 Art. 13 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 roku w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawodawczych, wykonawczych i administracyjnych państw członkow‑ skich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych. 26 Art. 1 ust. 4b Ustawy z dnia 12 października 2012 r. o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji, Dz.U. z 2012 r., poz. 1315. 104 Agata Dziekan‑Łanucha wprowadziły obowiązek składania corocznego sprawozdania przez dostawców wideo na żądanie Krajowej Radzie w zakresie realizacji dwóch ważnych zadań – promocji pro‑ dukcji europejskiej oraz stosowania zabezpieczeń technicznych wobec treści udostęp‑ nianych w serwisie, które stanowią zagrożenie dla widzów niepełnoletnich. Wprowadzone rozwiązania dawały zatem swobodę w zakresie rozpoczynania dzia‑ łalności w postaci dostarczania audiowizualnych usług medialnych na żądanie bez oba‑ wy, że można stracić prawo do prowadzenia tego rodzaju przedsięwzięcia. Poddawały jednak ten rodzaj aktywności medialnej kontroli Krajowej Rady, która, jak wskazywała nowelizacja, mogła na podmioty reprezentujące tę aktywność nakładać kary finanso‑ we, gdyby nie realizowały one wymienionych w nowelizacji zadań lub nie dostosowały się do unormowania dotyczącego składania sprawozdań. Zadania postawione przed dostawcami usługi w postaci wideo na żądanie wyraź‑ nie odwołują się do obowiązków realizowanych przez tradycyjną telewizję, dotykając podobnych obszarów, m.in. ochrony najmłodszych widzów, promocji audycji europej‑ skich, regulacji w zakresie reklamy, sponsoringu i lokowania produktu. Są one jednak łagodniejsze. Dostawcy nie mogą w swoich katalogach oferować audycji pornograficznych lub nadmiernie eksponujących przemoc bez zastosowania zabezpieczeń technicznych, któ‑ re uniemożliwią dostęp osobom niepełnoletnim. Są też zobowiązani do odpowiedniego kwalifikowania i oznaczania każdej z audycji, aby widz uzyskiwał informację, od jakiego wieku jest ona wskazana do oglądania. W odniesieniu do promocji utworów europej‑ skich, w tym polskich, ustalono, iż dostawcy przeznaczają co najmniej 20 proc. zawarto‑ ści katalogu na tego rodzaju audycje oraz odpowiednio je eksponują w tymże katalogu. Mają również za zadanie dbać o niepełnosprawnych widzów, stopniowo wprowadzając w audycjach udogodnienia dla osób niewidzących i niesłyszących w postaci audiode‑ skrypcji, napisów oraz tłumaczenia na język migowy. Dostawcy wideo na żądanie muszą dokładnie analizować treści obecne w oferowa‑ nych przez nich audycjach. Zabronione jest bowiem dostarczanie tych, które zawierają treści dyskryminujące ze względu na rasę, niepełnosprawność, płeć, wyznanie lub na‑ rodowość albo nawołujące do nienawiści. Dostawcy mają też obowiązek czuwać nad tym, jakiego rodzaju reklamy emitowane są przed dostarczanymi przez nich filmami i innymi audycjami. Audiowizualne usłu‑ gi medialne zostały bowiem objęte przepisami dotyczącymi przekazów handlowych (przekaz handlowy to nie tylko reklama, to także telesprzedaż, sponsorowanie, loko‑ wanie produktu) 27 obecnymi już wcześniej w ustawie o radiofonii i telewizji, a do tej pory odnoszącymi się do radia i telewizji. Te przepisy m.in. nakazują, aby przekazy han‑ dlowe były łatwo rozpoznawalne, zakazują pokazywania reklam (i innych przekazów handlowych) nawołujących bezpośrednio małoletnich do nabywania produktów lub usług, naruszających godność ludzką, zawierających treści dyskryminujące ze względu 27 Definicja przekazu handlowego z ustawy o radiofonii i telewizji brzmi: „przekazem handlowym jest każdy przekaz, w tym obrazy z dźwiękiem lub bez dźwięku albo tylko dźwięki, mający służyć bezpośrednio lub pośrednio promocji towarów, usług lub renomy podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą lub zawodową, towarzyszący audycji lub włączony do niej, w zamian za opłatę lub podobne wynagrodzenie, albo w celach autopromocji, w szczególności reklama, sponsorowanie, telesprzedaż i lokowanie produktu”. Wideo na żądanie jako przedmiot regulacji prawnych 105 na rasę, płeć, narodowość, pochodzenie etniczne, wyznanie lub światopogląd, niepeł‑ nosprawność, wiek czy orientację seksualną 28. Ustawa o radiofonii i telewizji zawiera zapisy dotyczące bezpośrednio sponsoro‑ wania audycji zawarte w artykule 17, do tej pory stosowane do audycji w radiu i tele‑ wizji. Od momentu wejścia w życie analizowanej nowelizacji zapisy te dotyczą także serwisów wideo na żądanie 29, podobnie jak zapisy odnoszące się do lokowania pro‑ duktu w audycjach 30. W zakresie sposobu realizacji zadań przez dostawców wideo na żądanie swoje funk‑ cje do wypełnienia miała także Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Nowe regulacje prawne zobowiązały ją do uszczegółowienia kwestii kwalifikowania poszczególnych audycji do odpowiednich kategorii wiekowych. Krajowa Rada miała wydać rozpo‑ rządzenie tego dotyczące. W wydanym 5 lutego 2013 roku rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad ochrony małoletnich w audiowizualnych usługach medialnych na żądanie ustalono, iż audycje oferowane w katalogu wideo na żądanie muszą być kwalifikowanie do jednej z czterech kategorii: bez ograniczeń wiekowych, od lat 12, od lat 16 i od lat 18. W tym akcie prawnym Krajowa Rada przedstawiła także wzory symboli graficznych dla trzech z tych kategorii, ustalając, że kategoria „bez ograni‑ czeń wiekowych” nie wymaga żadnych oznaczeń. W rozporządzeniu zrealizowano jeszcze jedno ważne zadanie: organ regulacyjny podał charakterystykę poszczegól‑ nych grup wiekowych, wskazując na treści medialne, które te grupy mogą oglądać, oraz na te, które w ich wypadku są nieodpowiednie 31. Tego rodzaju opis ma poma‑ gać dostawcom audiowizualnych usług medialnych na żądanie w prawidłowym kwa‑ lifikowaniu swoich audycji. Powyżej przedstawione rozporządzenie nie jest rozwiązaniem nowym. Od 2005 roku obowiązuje podobne rozporządzenie dotyczące programów radiowych i tele‑ wizyjnych. Krajowa Rada w tym wypadku miała więc ułatwione zadanie. Widać wy‑ raźnie, że sporządzając akt prawny dla serwisów wideo na żądanie, wzorowała się na wcześniejszym swoim akcie, m.in. wprowadzając identyczne symbole graficzne odpo‑ wiadające kategoriom wiekowym. Krajowa Rada została także zaangażowana w możliwość ustalenia dokładnych wy‑ tycznych dotyczących stosowania przez serwisy wideo na żądanie zabezpieczeń tech‑ nicznych wobec treści pornograficznych lub nadmiernie eksponujących przemoc, tak aby nie miały do nich dostępu osoby niepełnoletnie. Trzeba nadmienić, że terminem „treści pornograficzne lub nadmiernie eksponujące przemoc” ustawa o radiofonii i te‑ lewizji posługuje się już od dawna. Są to treści (w ustawie próżno szukać ich dokład‑ niejszego zdefiniowania), których obecność jest całkowicie zakazana w tradycyjnej te‑ lewizji i radiu. Mówi o tym art. 18 ust. 4: zabronione jest rozpowszechnianie audycji lub innych przekazów zagrażających fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi 28 Audiowizualne usługi medialne na żądanie w zakresie przekazu handlowego obowiązują przepisy art. 16 ust. 1, art. 16b ust. 1–3a, art. 16c ustawy o radiofonii i telewizji. 29 Konkretnie chodzi o art. 17 ust. 1–2, 4, 5, 6a i 7 ustawy o radiofonii i telewizji. 30 Konkretnie chodzi o art. 17a ust. 1–3, 5 i 6 ustawy o radiofonii i telewizji. 31 Rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 5 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony małoletnich w audiowizualnych usługach medialnych na żądanie, Dz.U. z 2013 r., poz. 209. 106 Agata Dziekan‑Łanucha małoletnich, w szczególności zawierających treści pornograficzne lub w sposób nie‑ uzasadniony eksponujących przemoc 32. Na organ regulacyjny nie został jednak nałożony bezwzględny obowiązek wyda‑ nia rozporządzenia w powyżej analizowanej kwestii. Zapisy nowelizacyjne mówiły je‑ dynie o takiej możliwości. Zatem Krajowa Rada mogła podjąć inicjatywę, ale nie mu‑ siała tego robić. Krajowa Rada nie wydała rozporządzenia. Zajęła się jednak rzeczonym zagadnie‑ niem w nieco inny sposób. Wśród zapisów nowelizacyjnych pojawiła się także regula‑ cja dotycząca nowego zadania wyznaczonego Radzie: inicjowanie i wspieranie samore‑ gulacji i współregulacji w zakresie dostarczania usług medialnych 33. Organ regulacyjny postanowił wykorzystać właśnie tę drogę. Rozpoczął działania, a następnie brał udział w konsultacjach dotyczących utworzenia kodeksu dobrych praktyk w zakresie ochro‑ ny najmłodszych użytkowników serwisów wideo na żądanie, współpracując w tym za‑ kresie ze Związkiem Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska. Kodeks dobrych praktyk w sprawie szczegółowych zasad ochrony małoletnich w au‑ diowizualnych usługach medialnych na żądanie, noszący datę 26 czerwca 2014 roku i fir‑ mowany właśnie przez Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska 34, został oficjalnie ogłoszony 13 października 2014 roku 35. W momencie ogłoszenia jego treści było wiadomo, że przystępują do niego największe podmioty reprezentujące sektor wideo na żądanie: Cyfrowy Polsat, Grupa Onet, Grupa Wirtualna Polska, Iplex, Cineman, Ipla. tv 36. Niedługo później sygnatariuszem porozumienia została także Telewizja Polska 37. Kodeks jako forma samoregulacji nie mógł oczywiście wprowadzić żadnych więk‑ szych restrykcji za jego nieprzestrzeganie. Ustanawiał on powołanie Sądu Koleżeńskiego IAB Polska wyznaczonego do nadzoru nad przestrzeganiem kodeksu oraz orzekaniem w sytuacjach jego naruszenia 38. Najważniejsze postanowienie kodeksu dotyczyło formy zabezpieczeń technicznych, jakie powinny stosować dostawcy wideo na żądanie, aby uniemożliwić dostęp małolet‑ nim do treści zagrażających ich prawidłowemu rozwojowi. Podstawowym założeniem jest weryfikacja pełnoletności przy pomocy danych z karty kredytowej lub poprzez uisz‑ czenie opłaty przy pierwszej próbie dostępu do nieodpowiednich treści (na przykład za pomocą karty kredytowej, przelewu). Szczegółowa regulacja kodeksu w tym zakresie 32 Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji, Dz.U. z 2015 r., poz. 1531. 33 Art. 1 pkt 4 Ustawy z dnia 12 października 2012 r. o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji, Dz.U. z 2012 r., poz. 1315. 34 Kodeks dobrych praktyk w sprawie szczegółowych zasad ochrony małoletnich we audiowizualnych usługach medialnych na żądanie, http://iab.org.pl/wp‑content/uploads/2014/07/iab_kdp_vod_maloletni_2014. pdf (28.11.2015). 35 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Ochrona małoletnich w Internecie – Kodeks dobrych praktyk http:// www.krrit.gov.pl/krrit/aktualnosci/news,1624,ochrona‑maloletnich‑w‑internecie—kodeks‑dobrych‑praktyk. html (28.11.2015). 36 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Ochrona małoletnich w Internecie – Kodeks dobrych praktyk, dz. cyt. 37 Informacje na temat kodeksu dobrych praktyk, http://iab.org.pl/standardy‑i‑dobre‑praktyki/kdp‑vod‑ ‑nieletni/ (28.11.2015). 38 Regulamin Sądu Koleżeńskiego, http://iab.org.pl/wp‑content/uploads/2014/07/regulamin_sadu_kole‑ zenskiego_iab_polska.pdf (10.03.2015). Wideo na żądanie jako przedmiot regulacji prawnych 107 mówi, że weryfikacja pełnoletności następuje poprzez „podanie przez Usługobiorcę da‑ nych karty kredytowej w celu np. sprawdzenia jej ważności, pre‑autoryzacji lub tymcza‑ sowego zablokowania symbolicznej kwoty środków (np. jednorazowo na etapie rejestra‑ cji Usługobiorcy lub każdorazowo na etapie logowania się lub zapoznawania się przez Usługobiorcę z daną Treścią Nieodpowiednią) i/lub uiszczenie płatności (np. jednora‑ zowych, abonamentowych, przy pierwszej próbie dostępu do Treści nieodpowiednich przez danego Usługobiorcę) za dostęp do Treści nieodpowiednich (za pomocą karty kredytowej, bankowego przelewu elektronicznego lub innego równoważnego rozwią‑ zania, np. PayPal)” 39. 4. Przestrzeganie przepisów przez dostawców wideo na żądanie Przedstawione powyżej regulacje wprowadzone do ustawy o radiofonii i telewi‑ zji w zakresie funkcjonowania mediów mają doniosłe znaczenie. Wyodrębniły one bo‑ wiem i zdefiniowały zupełnie nowy sektor dostawców treści medialnych, nieobjęty do tej pory żadnymi restrykcyjnymi unormowaniami. Jest to też sektor „młody”, którego początki w Polsce wyznacza się na rok 2008, kształtujący się i ciągle jeszcze mało ren‑ towny 40. Czy zatem jego przedstawiciele, będący w pierwszej fazie rozwoju, okażą się skłonni przyjąć na siebie wynikające z unormowań obowiązki wobec widzów? Częściowy obraz tego, jak zachowują się dostawcy wideo na żądanie, dają ustalenia Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. W momencie wejścia w życie nowelizacji organ ten musiał najpierw zająć się iden‑ tyfikacją dostawców wideo na żądanie. Krajowa Rada, chcąc ułatwić precyzyjne okre‑ ślenie, jakiego rodzaju podmiotu dotyczą nowe regulacje, sformułowała zasady identyfi‑ kacji dostawców wideo na żądanie. KRRiT, określając, czy serwis dostarcza analizowaną usługę, czy nie, sprawdza, czy: usługa nie podlega wyłączeniu ustawowemu; dostawca usługi medialnej ustanowiony jest na terytorium Polski; jest to usługa medialna świad‑ czoną w ramach działalności gospodarczej; usługa polega na publicznym udostępnianiu audycji audiowizualnych na podstawie katalogu ustalonego przez podmiot dostarcza‑ jący usługę; podmiot, który zawarł umowę z odbiorcą, ma wpływ na ustalanie katalo‑ gu audycji audiowizualnych; usługa nie jest serwisem, który zajmuje się hostingiem, czyli udostępnianiem zasobów serwerowni przez dostawcę usług internetowych, gdyż to działanie nie podlega analizowanym regulacjom 41. 39 Pkt 3.1 Kodeksu dobrych praktyk w sprawie szczegółowych zasad ochrony małoletnich w audiowizu‑ alnych usługach medialnych na żądanie, http://iab.org.pl/wp‑content/uploads/2014/07/iab_kdp_vod_malo‑ letni_2014.pdf (10.03.2015). 40 Perspektywy rozwojowe wideo online w Polsce (raport IAB Polska), s. 8, http://www.hbrp.pl/fboan/uplo‑ ad/Perspektywy_rozwojowe_online.pdf (11.03.2015). 41 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Sprawozdanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w 2013 roku, Warszawa, marzec 2014, s. 38, http://www.krrit.gov.pl/Data/Files/_public/Portals/0/sprawozda‑ nia/sprawozdanie.pdf (12.03.2015). 108 Agata Dziekan‑Łanucha W ciągu pierwszych kilku miesięcy od wejścia w życie nowelizacji Rada miała go‑ tową listę 40 internetowych dostawców 42. Obok nich funkcjonowały również serwi‑ sy wideo dostępne na platformach satelitarnych i dostarczane przez operatorów kab‑ lowych. Krajowa Rada nie ograniczyła się jednak w tym okresie tylko do sporządzenia ich spisu. Już w kwietniu 2013 roku rozpoczęła monitoring 21 wybranych internetowych dostawców pod kątem realizacji przez nich nowych obowiązków. Wybrała największe podmioty mające znaczący udział w rynku usług na żądanie 43. We wnioskach po za‑ kończeniu kontroli w lipcu 2013 roku podawała, że nowe przepisy są realizowane w nie‑ wielkim zakresie. Dostawcy nie przestrzegali unormowań dotyczących oznaczania audy‑ cji odpowiednimi symbolami graficznymi wskazującymi określoną kategorię wiekową oraz promowania produkcji europejskiej. W związku z tym Krajowa Rada zwróciła się do 17 z nich o przedstawienie wyjaśnień dotyczących zaistnienia tych nieprawidłowo‑ ści. Pozostałych czterech dostawców zostało upomnianych w bardziej surowy sposób. Monitoring wykazał bowiem, że w ich serwisach treści pornograficzne lub nadmier‑ nie eksponujące przemoc, czyli treści uznane za zagrażające prawidłowemu rozwojowi dzieci, były dostępne bez żadnych zabezpieczeń technicznych 44. Krajowa Rada wezwa‑ ła ich zatem do zaniechania łamania prawa 45. We wrześniu 2013 roku Krajowa Rada ponowiła monitoring 21 dostawców wideo na żądanie. Kontrola pokazała, że serwisy upomniane podczas pierwszego sprawdza‑ nia solidniej realizują obowiązujące je przepisy. Stopień realizacji nie okazał się jed‑ nak w pełni zadowalający. Zapisy dotyczące podawania informacji, dla której kategorii wiekowej przeznaczone są poszczególne audycje, w pełnym zakresie realizowało 15 do‑ stawców – pozostałych 6 zostało więc wezwanych przez przewodniczącego KRRiT do stosowaniu potrzebnych symboli graficznych. W zakresie promowania produkcji euro‑ pejskiej Krajowa Rada mogła mieć dużo więcej uwag. Tylko połowa dostawców poda‑ wała dane o kraju produkcji swoich audycji, jedynie sześciu dostawców miało odrębne katalogi poświęcone produkcji europejskiej, a trzy serwisy promowały tę produkcję po‑ przez udostępnianie wyszukiwarek. Krajowa Rada podnosiła, że dostawcy nie koncen‑ trują się na udogodnieniach dla niepełnosprawnych: tylko trzy filmy (oferowane przez dwóch dostawców) zostały zaopatrzone w opcję audiodeskrypcji 46. Monitoring obejmujący 53 witryny internetowe zawierające materiały wideo na żą‑ danie Krajowa Rada przeprowadziła w 2015 roku. Kontrola pokazała, że dostawcy prze‑ strzegają już zapisów dotyczących chronienia najmłodszych odbiorców przed nieodpo‑ wiednimi dla nich treściami – stosują symbole graficzne zgodne z kwalifikacją wiekową odbiorcy. Nie realizują jednak w pełni wytycznych w zakresie promowania produkcji 42 Jest o tym mowa w prezentacji dotyczącej wyników pierwszej kontroli dostawców wideo na ży‑ czenie: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Dostawcy VOD skontrolowani, http://www.krrit.gov.pl/dla‑ ‑nadawcow‑i‑operatorow/audiowizualne‑uslugi‑medialne‑na‑zadanie/aktualnosci‑dla‑dostawcow‑aum‑ ‑na‑zadanie/news,1341,dostawcy‑vod‑skontrolowani.html (15.03.2015). 43 M.in. Iplex.pl, TVN Player, wp.tv, Cineman.pl, Interia.tv, vod.pl, Ipla.tv, vod.tcp.pl. 44 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Dostawcy VOD skontrolowani, dz. cyt. 45 Krajowa Rada posłużyła się tu instytucją wezwania do zaniechania nieprawidłowych działań. Instru‑ menty tego rodzaju wymienia artykuł 10 ustawy o radiofonii i telewizji. Najbardziej restrykcyjny mówi o na‑ łożeniu kary finansowej. 46 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Dostawcy VOD ponownie skontrolowani, dz. cyt. Wideo na żądanie jako przedmiot regulacji prawnych 109 europejskiej. Nie uwzględniają niemal w ogóle oferty dla osób niesłyszących i niewi‑ domych (poprzez udostępnianie filmów czy innych audycji z napisami lub audiode‑ skrypcją 47. *** Wideo na żądanie jest postrzegane jako medium, które w przyszłości może zastąpić tradycyjną, linearną telewizję. Oferuje podstawową korzyść: nie uzależnia widzów od te‑ lewizyjnej ramówki, narzuconej przez nadawcę pory oglądania poszczególnych audycji. Rynek dostawców wideo na żądanie charakteryzuje się dużym potencjałem. Chodzi tu szczególnie o segment zajmowany przez podmioty oferujące treści audiowizualne poprzez internetowe portale lub aplikacje tworzone z myślą o smartfonach czy telewi‑ zorach. Szanse na coraz większy rozwój widoczne są dzięki występowaniu kilku czyn‑ ników: przenoszeniu budżetów reklamowych do internetu, wzrostowi popularności reklamy online, zwiększaniu zasięgu sieci szerokopasmowych, dominacji urządzeń mo‑ bilnych, rosnącej liczbie podłączonych do internetu telewizorów 48. Wartość rynku wideo na żądanie w Polsce ciągle rośnie, chociaż zaangażowane w jego tworzenie podmioty wskazują, że sektor ten jest jeszcze na etapie inwestycji. Wskazują też na podstawowy z ich punktu widzenia problem: brak odpowiednich regulacji praw‑ nych chroniących legalnie działające serwisy wideo na żądanie i zwalczających serwi‑ sy udostępniające treści audiowizualne bez licencji 49. Z tego też powodu, aby wesprzeć legalnie działające serwisy, IAB Polska w 2014 roku uruchomiła akcję „Oglądaj leganie”. Dostawcy wideo na żądanie działający zgodnie z prawem otrzymują odpowiednie cer‑ tyfikaty. Akcja prowadzona jest z myślą o użytkownikach wideo na żądanie, którzy szu‑ kając treści na żądanie, powinni zwracać uwagę na ich pochodzenie 50. Ten czynnik – dominację pirackich witryn z materiałami wideo – podaje się jako główną przyczynę jeszcze dość ubogiej – w porównaniu z serwisami europejskimi i ame‑ rykańskimi – oferty polskich serwisów wideo na żądanie. Zdaniem Krajowej Rady wi‑ dać tego konsekwencje. Mało urozmaicone propozycje mogą odpowiadać za stagnację w powiększaniu widowni, jaką dało się zauważyć w 2013 roku. W tym czasie niewielki wzrost liczby widzów w stosunku do roku wcześniejszego zanotowały tylko dwa serwisy: TVN Player (obecnie Player) oraz vod.tvp.pl. Pozostałe zadowoliły się podobną liczbą widzów 51. Te dane w żadnym stopniu nie są jednak podstawą pesymistycznych rokowań. 47 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Dostawcy VOD coraz lepsi, http://www.krrit.gov.pl/krrit/aktual‑ nosci/news,2117,dostawcy‑vod‑coraz‑lepsi.html (20.11.2015). 48 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2013 roku, Warszawa, marzec 2014, s. 48, http://www.krrit.gov.pl/Data/Files/_public/Portals/0/sprawozdania/in‑ formacja.pdf (20.03.2015). 49 Perspektywy rozwojowe wideo online w Polsce (raport IAB Polska), s. 7, http://www.hbrp.pl/fboan/uplo‑ ad/Perspektywy_rozwojowe_online.pdf (11.03.2015). 50 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2014 roku, Warszawa, marzec 2015, s. 23, http://www.krrit.gov.pl/Data/Files/_public/Portals/0/konferencje/spra‑ wozdania/informacja‑www.pdf (22.11.2015). 51 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2013 roku, dz. cyt., 48. 110 Agata Dziekan‑Łanucha Dostawcy serwisów wideo na żądanie ciągle inwestują w tę usługę jako medium, które pewnie w przyszłości zastąpi tradycyjną telewizję. Dlatego w 2014 roku uatrakcyjniali oni zawartość programową serwisów i uruchamiali nowe serwisy 52. Polska widownia wykazuje dużą zgodność w kwestii najbardziej odpowiadającego im sposobu ponoszenia kosztów za pobierane materiały wideo na żądanie. Nie chce za nie płacić, wybierając opcję bezpłatną z równoczesną koniecznością obejrzenia reklam przed oglądaną audycją lub w jej trakcie 53. Ma to wpływ na model biznesowy wybie‑ rany przez dostawców wideo na żądanie. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, bada‑ jąc w lipcu 2015 roku 53 witryny takich dostawców, wskazywała, że znacząca większość (36 dostawców) udostępnia swoją ofertę za darmo w zamian za konieczność obejrzenia reklam, tylko 5 realizuje model płatnej oferty, a 23 charakteryzuje się ofertą mieszaną 54. Odbiorcy wideo na żądanie mają też wyraźne preferencje co do urządzeń, na których oglądają oferowane im filmy lub seriale. Dane za 2014 rok mówią, że dominują w tym zakresie laptopy i komputery (korzysta z nich ponad 80 proc. użytkowników wideo na żądanie). Na drugim miejscu są telewizory podłączone do internetu (smart TV), któ‑ rych dotyczy 21 proc. wskazań. 14 proc. badanych osób wskazało z kolei na smartfony. Na następnych miejscach były tablety, netbooki i konsole do gier 55. Literatura Dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 roku w sprawie koordynacji niektórych przepisów usta‑ wodawczych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadcze‑ nia audiowizualnych usług medialnych. Informacje na temat kodeksu dobrych praktyk, http://iab.org.pl/standardy‑i‑dobre‑praktyki/ kdp‑vod‑nieletni/ (28.11.2015). Kodeks dobrych praktyk w sprawie szczegółowych zasad ochrony małoletnich w audiowizu‑ alnych usługach medialnych na żądanie, http://iab.org.pl/wp‑content/uploads/2014/07/iab_kdp_ vod_maloletni_2014.pdf (28.11.2015). Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Audiowizualne usługi medialne na żądanie. Przewidywana praktyka regulacyjna Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, http://www.krrit.gov.pl/Data/Files/_ public/Portals/0/dyrektywa/110323_audiowizualne_uslugi_medialne_na_zadanie.pdf (26.11.2015). Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Dostawcy VOD coraz lepsi, http://www.krrit.gov.pl/krrit/ aktualnosci/news,2117,dostawcy‑vod‑coraz‑lepsi.html (20.11.2015). Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Dostawcy VOD ponownie skontrolowani, http://www. krrit.gov.pl/dla‑nadawcow‑i‑operatorow/audiowizualne‑uslugi‑medialne‑na‑zadanie/aktualnosci‑ 52 TVP uruchomiła serwis VOD pod nazwą Strefa Widza. Mają do niego dostęp osoby, które uiszczają abonament radiowo‑telewizyjny. 53 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2013 roku, dz. cyt., s. 47. 54 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Dostawcy VOD coraz lepsi, dz. cyt. 55 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2014 roku, dz. cyt., s. 15. Wideo na żądanie jako przedmiot regulacji prawnych 111 ‑dla‑dostawcow‑aum‑na‑zadanie/news,1396,dostawcy‑vod‑ponownie‑skontrolowani.html (14.03.2015). Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Dostawcy VOD skontrolowani, http://www.krrit.gov. pl/dla‑nadawcow‑i‑operatorow/audiowizualne‑uslugi‑medialne‑na‑zadanie/aktualnosci‑dla‑ ‑dostawcow‑aum‑na‑zadanie/news,1341,dostawcy‑vod‑skontrolowani.html (15.03.2015). Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i tele­ wizji w 2013 roku, Warszawa, marzec 2014, http://www.krrit.gov.pl/Data/Files/_public/Portals/0/ sprawozdania/informacja.pdf (20.03.2015). Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i tele­ wizji w 2014 roku, http://www.krrit.gov.pl/Data/Files/_public/Portals/0/konferencje/sprawozda‑ nia/informacja‑www.pdf (22.11.2015). Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Ochrona małoletnich w Internecie – Kodeks dobrych praktyk http://www.krrit.gov.pl/krrit/aktualnosci/news,1624,ochrona‑maloletnich‑w‑internecie— kodeks‑dobrych‑praktyk.html (28.11.2015). Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Sprawozdanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dzia­ łalności w 2013 roku, Warszawa, marzec 2014, http://www.krrit.gov.pl/Data/Files/_public/Portals/0/ sprawozdania/sprawozdanie.pdf (12.03.2015). Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Oświadczenie w sprawie audiowizualnych usług medialnych na żądanie w Internecie, http://www.mkidn.gov.pl/pages/posts/oswiadczenie‑ ‑w‑sprawie‑audiowizualnych‑uslug‑medialnych‑na‑zadanie‑w‑internecie‑1681.php (26.11.2015). Nowelizacja ustawy medialnej bez kontrowersyjnych przepisów dotyczących Internetu, http:// www.hfhrpol.waw.pl/obserwatorium/index.php?option=com_content&view=article&id=3633:n owelizacja‑ustawy‑medialnej&catid=42:z‑kraju‑polska&Itemid=64 (28.11.2015). Perspektywy rozwojowe wideo online w Polsce (raport IAB Polska), http://www.hbrp.pl/fbo‑ an/upload/Perspektywy_rozwojowe_online.pdf (11.03.2015). Projekt ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 3812, 17 stycznia 2011 roku. Regulamin Sądu Koleżeńskiego, http://iab.org.pl/wp‑content/uploads/2014/07/regulamin_ sadu_kolezenskiego_iab_polska.pdf (10.03.2015). Rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 5 lutego 2013 r. w sprawie szcze‑ gółowych zasad ochrony małoletnich w audiowizualnych usługach medialnych na żądanie, Dz.U. z 2013 r., poz. 209. Senat za wykreśleniem z ustawy medialnej zapisów dot. Internetu, http://prawo.gazetapraw‑ na.pl/artykuly/497181,senat_za_wykresleniem_z_ustawy_medialnej_zapisow_dot_internetu.html (02.03.2015). Szymielewicz K., YouTube pod kontrolą KRRiT? Analiza nowelizacji ustawy o radiofonii i telewi­ zji, https://panoptykon.org/wiadomosc/youtube‑pod‑kontrola‑krrit‑analiza‑nowelizacji‑ustawy‑ ‑o‑radiofonii‑i‑telewizji (25.11.2015). Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji, Dz.U. z 2015 r., poz. 1531. Ustawa z dnia 12 października 2012 r. o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji, Dz.U. z 2012 r., poz. 1315.