Tanzimat Dönemi Gazete-Edebiyat İlişkisi

İletişim Çalışmaları 2022 isimli kitapta, kitap bölümü olarak yayınlanmıştır., 2022

Bu çalışmada Türk basının doğuşu ve gelişimi, Türk edebiyatıyla etkileşimi, Tanzimat öncesi ve I. Meşrutiyet’e kadar olan dönem çerçevesinde ele alınmaya çalışılmıştır. Haberleşme ihtiyacı ilk insandan bu yana artarak çoğalmıştır. Yapılan arkeolojik, antropolojik, sosyolojik ve etimolojik araştırmalar bunu göstermektedir. Sözlü kültürden yazılı kültüre geçişin köşe taşı matbaanın icadı olmaktadır. Bu bağlamda çalışmamız ilk Türk matbaasının kuruluşu hakkında açıklamalarla başlamaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk Türk gazeteleri ve kurucu ile yazarlarının hem basın hem de edebiyata katkıları incelenmiştir. İlgili çalışmamızın son kısmında ise Türk basınının içinde bulunduğu toplumla paralellik gösteren Türk edebiyatına katkısı üzerine tespitler yapılmıştır.

2005

The Journal of International Scientific Researches, 2019

Öz Tanzimat Dönemi kültürel anlamda önemli değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Özellikle Islahat Fermanı sonrası gazete aracılığı ile başlayan edebi muhalefet uyandırdığı etkiler ve kamuoyunun gelişimi ile beraber siyasal bir anlam kazanmıştır. Ancak bu anlamların gerisinde edebi nitelikleri değişen bir kültür dünyasının yattığı ortadadır. Ortaya konan eserlerin reformlara karşı duranları veya mevcut reformistleri yermekten öteye geçtiği açıkça öne sürülebilir. Bu durum layihalarda görülen önerilerden farklı olarak belirli bir fikre, toplum görüşüne ve bilince dayanması yöneyle de önemli ölçüde siyasal bir niteliğe sahiptir. Edebi muhalefet, edebiyatın ideolojik yeniden üretiminde önemli bir anlam taşıması açısından da teknik değişimini aşmış, sosyal ve siyasal işlevleri-kimlik, birey ve toplum ile ilgili-olan bir kisveye sahip olmuştur. Abstract The Tanzimat Period brought about important cultural changes. The literary opposition, which began with the newspaper after the Islahat Fermanı, gained political meaning with the effects it aroused and the development of public opinion. However, it is clear that behind these meanings there is a cultural world whose literary qualities change. It can be argued that the literary works outlined aim at more than criticizing the opponents of reform or the existing reformists. This situation, unlike the suggestions seen in the explanatory document, has a significant political character from the point of view of a certain idea, community view and consciousness. The literary opposition has had a social and political function which has exceeded its technical change in terms of having an important meaning in the ideological reproduction of literature. Giriş Tanzimat Dönemi, içerdiği siyasal ve ekonomik gelişmelerle beraber söz söyleme ve yazı yazma fiillerinin evirilmesi açısından da değişim vetiresinin önemli bir kavşağıdır. Mezkur dönemde yanşanan toplumsal farklılaşma ve kurumsallaşmayı tasarlayan seçkinlerin zihniyetindeki değişim kültürel aktivitenin evriminin önemli bir göstergesidir. Ânı, dünü ve geleceği açıklamada başvurulan referanslar, Tanzimat Dönemi'nin siyasal atmosferinden etkilendiği gibi toplumsal eylemi anlamlandırması veya yeni iktidar kaynaklarını meşrulaştırması açısından da dönemin siyasal gelişmelerine yön vermiştir. Edebiyat mahfillerinin sakinleri olarak beliren Tanzimat'ın genç kuşağı, bürokratik kökenlerinin ötesinde muhalif bir düşünce ve eylem topluluğu olarak ortaya çıkmışlardır. Edebi muhalifler olarak tanımlanan bu grubun siyasal mücadeleye edebi muhalefetle başladıkları kabul edilmektedir. Bu makalede Tanzimat Dönemi siyasal muhalefetinin, edebiyat çevrelerinde gelişen yeni bir akımın ve bu akımın öncüleri olarak İbrahim Şinasi ve Namık Kemal'in düşünceleri çerçevesinde geliştiği varsayılmaktadır. Tanzimat Dönemi'nde yaşanan muhalefet hareketinin siyasal kurumlar içerisinde olmadığı göz önünde bulundurulduğunda kamuoyu ve edebi kültür içerisinde geliştiği söylenebilir. Bu açıdan siyasal muhalefetin anayasal dönem öncesi gelişiminin anlaşılması önemli görülmüştür. Temel sorunsal olarak edebiyat sahasında gelişen yeni akımın nasıl-gizil mi açıktan mı-siyasal alana tesir ettiği hususu kabul edilmiştir. Eski edebiyattan veyahut divan şiirinden kopuş geleneğin reddiyesi ile mi yoksa sembollerin farklılaşması, modernin gelenekle uyuşturulması ile mi mümkün olmuştur? Tanzimat Dönemi'nin koşulları içerisinde edebi tarzın içeriği sunmada ne derece önemli olduğu tarihsel bir veri olarak kabul edildiğinde, edebi muhalefetin yeni metotlar ve vasıtalar benimsemesi kültürel anlamda yeni bir kurgunun da

Muhafazakar Düşünce Dergisi, 2007

Cumhuriyetin 100. Yılında Balıkesir'in Kültürel Birikimi - Edebî Hayat, 2023

Kitap bölümü, ss. 107-125

Karadeniz Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2022

Mitoloji, Batı toplumlarının aksine Osmanlı’ya geç bir vakitte girer. Âyet-i kerîmelerden hareketle “esâtîrü’l-evvelîn” (eskilerin anlatıları/masalları) şeklinde yorumlanan kavram, uzun bir süre gündelik hayatımızda ve edebiyatımızda göz ardı edilir. Divan edebiyatında belirlenmiş bazı mitolojik kavramların (yüksek oranda İran mitolojisi) sıklıkla kullanıldığı görülse de bu kavramların içyüzünde birçok milletin (Hint, Çin, Yunan vd.) mitolojik izlerini barındırdığı anlaşılır. Ne var ki mitolojinin ciddî bir uğraş olarak ele alınmaması ve bilimsel açıdan değerlendirilmemesi, Osmanlı’nın Batı’ya olan kültürel uzaklığını perçinler. Batılılaşmanın gündeme gelmesiyle yapılan askerî ve idarî atılımlar dışında yazın’ın da Batılılaştırılmak istenmesi, birçok yeni konu ve kavram aranmasıyla sonuçlanır. Felsefî ve didaktik mahiyetli çeviri eserlerle hayatımıza dâhil olan mitoloji, Münif Paşa’nın Muhâverât-ı Hikemiyye’si (1859) ve Yusuf Kâmil Paşa’nın Telemak’ı (1862), Şemseddin Sâmi ve Nâbizâde Nâzım gibi aydınların ilk telif eserleri vermeleri, Şinâsi, Nâmık Kemal ve Abdülhak Hâmid gibi şâirlerin şiirlerinde mitolojik kavramları kullanmalarıyla edebî bir hal alır. Eserlere dâhil olan kavramların iptidaî bir boyutta olduğu görülse de bu dönemde başlayan mitolojik yönelim, sonraki isimler üzerinde büyük tesirler yaparak edebiyatımızın Batı’ya açılan kollarından birini oluşturur

Asosjournal, 2022

Yalova sosyal bilimler dergisi, 2015

Bu çalışmanın amacı Türk Edebiyatı'nın sözlü kültür döneminden başlayarak Klasik, Tanzimat, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde tenkidin ne olduğunu, nasıl anlaşıldığını ortaya koymaktır. Bugünkü modern anlamda tenkid ile o zamanki tenkid arasındaki fark nedir, edebi tenkid ne türlü değişimler geçirmiş ve günümüzdeki şekline nasıl ulaşmıştır bunu incelemeye çalıştık. Bu incelemeyi yaparken özellikle dönemin önde gelen edebi şahıslarının bu konudaki düşüncelerini etraflı olarak ele aldık. Bunu yaparken edebiyatçıların kendilerinin temsil etmiş olduğu yeniyi yaşatmak için eskiyi kıyasıya eleştirdiklerini de gözardı etmedik. Gözardı edilmemesi gereken bir konu da edebi tenkidin sosyal hayat ve siyaset ile olan ilişkisidir. Yukarıda belirtmiş olduğumuz dönemlerde sosyal olarak ve siyaseten meydana gelen her değişim edebiyatta da yansımasını bulmuştur. Bu nedenle edebiyat, siyaset ve sosyal hayat arasındaki bağı da göstermek istedik.