II
5. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları
Kongresi
02-03 Kasım 2018, Antalya-Türkiye
5th International Congress on Multidisciplinary
Studies
th
th
02 -03 November 2018, Antalya, Turkey
CİLT III
VOLUME III
Editörler / Editors
Prof. Dr. Mehmet Canbulat
Prof. Dr. Hilmi Demirkaya
Doç. Dr. Fürüzan Aslan
Doç. Dr. Meriç Eraslan
Doç. Dr. Bekir Direkci
Dr. Öğr. Üyesi Mustafa Kılınç
Birinci Basım / First Edition• © Aralık 2018 // December 2018
ISBN: 978-605-258-221-3
III
IV
KURULLAR
DÜZENLEYEN KURUMLAR
Akdeniz Üniversitesi
Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
DESTEKLEYENLER
Akademik İletişim
ASOS Journal
Asos Yayınları
Akademisyen Yayınevi
SOBIAD
ONUR KURULU
Prof. Dr. Mustafa ÜNAL, Akdeniz Üniversitesi Rektörü
Prof. Dr. Adem KORKMAZ, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
Rektörü
KONGRE BAŞKANI
Prof. Dr. Mehmet CANBULAT, Akdeniz Üniversitesi, Türkiye
V
KONGRE DÜZENLEME KURULU
Prof. Dr. Ellie ABDI, MontclairState Üniversitesi, ABD
Prof. Dr. Roger ENOKA, Colarado Üniversitesi, ABD
Prof. Dr. Tomasz NIZNIKOWSKI, Josef Pilsudski Üniversitesi,
Romanya
Doç. Dr. Bekir DİREKCİ, Akdeniz Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Meriç ERASLAN, Akdeniz Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi, Mustafa KILINÇ, Burdur Mehmet Akif Ersoy
Üniversitesi, Türkiye
DAVETLİ KONUŞMACILAR
Prof. Dr.Mohammad Ahmad QUDAH, Jordan University, Jordan
Assoc. Prof. Dr. Nihada DELIBEGOVIĆ DŽANIĆ, Universitas
Studiorum Tuzlaensis, Bosnia and Herzegovina
Dr. Zelfira ŞÜKRÜVCIYEVA, Kırım Mühendislik ve Pedagoji
Üniversitesi, Russia
Asst. Prof. Dr. Mir Hamid SLEAIHAN, Islamic Azad University, Iran
Dr. Hatixhe AHMEDI, National Archives of Kosovo, Kosovo
BİLİM VE HAKEM KURULU
Prof. Dr. Abdildacan AKMATALİEV, Kırgız Milli Devlet
Akademisi, Kırgızistan
Prof. Dr. Akmaral İBRAYEVA, M. Kozybayev Kuzey Kazakistan
Devlet Üniversitesi, Kazakistan
VI
Prof. Dr. Ali YAKICI, Gazi Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Alparslan DAYANGAÇ, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi,
Türkiye
Prof. Dr. Bahram GADIMI, İslamic Azad Üniversitesi İran
Prof. Dr. Beykan ÇİZEL Akdeniz Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Birgit PEPIN, Sor-Trondelag University, Norveç
Prof. Dr. Çiğdem ÜNAL, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Dana BABAU, Medicine and Pharmacy of Targu Mures
Üniversitesi, Romanya
Prof. Dr. Danny Wyffels, KATHO University, Belçika
Prof. Dr. David BRIDGES, Camridge University, İngiltere
Prof. Dr. Dimitris CHATZOPOULOS, Aristotle University of
Thessaloniki, Yunanistan
Prof. Dr. Dušan MITIĆ, Belgrade Üniversitesi, Sırbistan
Prof.Dr. Elif ÇADIRCI, Atatürk Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Emanuele ISIDORI, University of Rome Foro Italico, İtalya
Prof. Dr. Fatma Ebru İkiz, Dokuz Eylül Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Farshad TOJARI, İslamic Azad Üniversitesi İran
Prof. Dr. Feda Rehimov Hannanoğlu, Bakü Devlet Üniversitesi,
Azerbaycan
Prof. Dr. Gencay ZAVOTÇU, Kocaeli Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Georgi GAGANİDZE, Ivane Javakhishvili Tiflis Devlet
Üniversitesi, Gürcistan
Prof. Dr. Haluk BODUR, Gazi Üniversitesi, Türkiye
VII
Prof. Dr. Hilmi DEMİRKAYA, Akdeniz Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Kamal ABDULLAYEV, Azerbaycan Diller Akademisi,
Azerbaycan
Prof. Dr. Kamil BEŞİROV, Azerbaycan Pedegoji Üniversitesi,
Azebaycan
Prof. Dr. Levent SON, Mersin Üniversitesi, Türkiye
Porf. Dr. Marufjon YULDASHEV, Alişer Nevai Özbek Dili ve
Edebiyatı Üniversitesi, Özbekistan
Prof. Dr. Michael LEİTNER, California State University, ABD
Prof. Dr. Mehmet Kayhan KURTULDU, Karadeniz Teknik
Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Mine YAZICI, İstanbul Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Muradov Reşad ŞAHBAZOĞLU, Azerbaycan Devlet İktisat
Üniversitesi, Azerbaycan
Prof. Dr. Murat ATAN, Gazi Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Mustafa ATMACA, Marmara Üniversitesi
Prof. Dr. Mustafa Fedai ÇAVUŞ, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi,
Türkiye
Prof. Dr. Muzaffer SÜMBÜL, Çukurova Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Mühsin NAĞISOYLU, Azerbaycan Bilimler Akademisi,
Azerbaycan
Prof. Dr. Münir YILDIRIM, Çukurova Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Naciye YILDIZ, Gazi Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Nasriddin Sadriddinov TALBAKOVİCH, Kurgan Tube
Devlet Üniversitesi, Tacikistan
VIII
Prof. Dr. Nergis BİRAY, Pamukkale Üniversitesi, Türkiye
Prof.Dr. Neşe ÇEĞİNDİR, Gazi Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Olga Nosova VALENTYNOVNA, Khrakov Üniversitesi,
Ukrayna
Prof. Dr. Orhan BAŞ, Ordu Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Orhan SÖYLEMEZ, Kastamonu Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Pelin YILDIZ, Hacettepe Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Rajabov Rajab KUCHAKOVİCH, Tacik Devlet Ticaret
Üniversitesi, Tacikistan
Prof. Dr. Ramazan SEVER, Giresun Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Ramazan KAZAN, Süleyman Demirel Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Rauf AMİROV, Cumhuriyet Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Rıdvan KARAPINAR, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi,
Türkiye
Prof. Dr. Roger ENOKA, Colarado Üniversitesi, ABD
Prof. Dr. Sayfulina FLERA, Kazan Federal Üniversitesi,
Tataristan/Rusya
Prof. Dr. Shadmehr MİRDAR, Mazandaran Üniversitesi, İran
Prof. Dr. Simon GELASHVİLİ, Ivane Javakhishvili Tiflis Devlet
Üniversitesi, Gürcistan
Prof. Dr. Sven PERSSON, Malmö University, İsveç
Prof. Dr. Svetlana Tyutyunnykova VLADİMİROVNA, Khrakiv
Ulusal Üniversitesi, Ukrayna
Prof. Dr. Tamara Merkulova VYKTOROVNA, Khrakiv Ulusal
Üniversitesi, Ukrayna
IX
Prof. Dr. Teimuraz BERİDZE, Ivane Javakhishvili Tiflis Devlet
Üniversitesi, Gürcistan
Prof. Dr. Tologon OMOSHEV, Kırgızistan İktisat ve Girişimcilik
Üniversitesi, Kırgızistan
Prof. Dr. Turgay BİÇER, Marmara Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Tülin ARSEVEN, Akdeniz Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Ursula CASANOVA, Arizona State University, ABD
Prof.Dr. Zekai HALICI, Atatürk Üniversitesi, Türkiye
Prof. Dr. Zuhal YÜKSEL, Gazi Üniversitesi, Türkiye
Doç.Dr. Abdülmecit ALBAYRAK, Atatürk Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Ahmet ÇOBAN, Dicle Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Ainur NOGAYEVA, Avrasya Milli Üniversitesi, Kazakistan
Doç. Dr. Ali AYBEK, Kahramanmaraş Sütçüimam Üniversitesi,
Türkiye
Doç. Dr. Ali KORKMAZ, Erciyes Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Asiman GULİYEV, Azerbaycan İktisat ve Girişimcilik
Üniversitesi, Azerbaycan
Doç. Dr. Ayhan HORUZ, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Aysel ÇİMEN, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi,
Türkiye
Doç. Dr. Aytekin ÇIBIK, Gazi Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Bekir MAMUT, Kırım Mühendislik ve Pedogoji
Üniversitesi, Kırım/Rusya
Doç. Dr. Berna BALCI İZGİ, Gaziantep Üniversitesi, Türkiye
X
Doç. Dr. Burak ÇAMURDAN, Pamukkale Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Burhan YILMAZ, Düzce Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Bülent ELİTOK, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Cırgalbek İSMANOV, Kırgızistan İktisat ve Girişimcilik
Üniversitesi, Kırgızistan
Doç. Dr. Davran YOLDAŞEV, Kırgızistan İktisat ve Girişimcilik
Üniversitesi, Kırgızistan
Doç. Dr. Evşen NAZİK, Çukurova Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Fariz AHMADOV , Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi,
Azerbaycan
Doç. Dr. Ferah SEFEROVA, Kırım Mühendislik ve Pedogoji
Üniversitesi, Kırım/Rusya
Doç. Dr. Firdaus NOROV, Kurgan Tube Devlet Üniversitesi,
Tacikistan
Doç. Dr. Füruzan ASLAN, İnönü Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Gaini MUKHANOVA, Т. Riskulıva Kazakistan İktisat
Üniversitesi, Kazakistan
Doç. Dr. Gökçe KEÇECİ, Yakındoğu Üniversitesi, KKTC
Doç. Dr. Hamdi ERCAN, Erciyes Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Haşim AKÇA, Çukurova Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Hatice AKKOÇ, Marmara Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Hilale CAFEROVA, AMEA, Azerbaycan
Doç. Dr. Hülya YÜCEER, Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi,
Türkiye
XI
Doç. Dr. H. Turgay ÜNALAN, Eskişehir Anadolu Üniversitesi,
Türkiye
Doç. Dr. İbrahim GİRİTLİOĞLU, Gaziantep Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Kadir BAYRAMLI, Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi,
Azerbaycan
Doç. Dr. Lilya MEMETOVA, Kırım Mühendislik ve Pedogoji
Üniversitesi, Kırım/Rusya
Doç. Dr. Mariya KOCHKORBAEVA, Kırgızistan İktisat ve
Girişimcilik Üniversitesi, Kırgızistan
Doç. Dr. Mehmet Kasım ÖZGEN, Erciyes Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Mesut TEKŞAN, Ordu Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Naime Filiz ÖZDİL, Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi
Doç. Dr. Orçun ÇADIRCI, Mersin Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Özgür SARI, TODAİE, Türkiye
Doç. Dr. Özlem SAĞIROĞLU, Gazi Üniversitesi. Türkiye
Doç. Dr. Rabia ÇİZEL, Akdeniz Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Ragif QASİMOV , Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi,
Azerbaycan
Doç. Dr. Ranetta GAFAROVA, Ardahan Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Rıza BİNZET, Mersin Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Rovshan ALİYEV, Bakü Devlet Üniversitesi, Azerbaycan
Doç. Dr. Rustamov Shavkat RAKHİMOVİCH, Tacik Devlet
Üniversitesi, Tacikistan
Doç. Dr. Saadet Gandilova TAGIKIZI, Azerbaycan Devlet İktisat
Üniversitesi -UNEC, Azerbaycan
XII
Doç. Dr. Sevgi AVCI, Dokuz Eylül Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Sevgi TÜZÜN RAD, Mersin Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Südabe SALİHOVA, Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi
-UNEC, Azerbaycan
Doç. Dr. Şafak KAYPAK, Mustafa Kemal Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Şebnem HELVACIOĞLU, İstanbul Teknik Üniversitesi,
Türkiye
Doç. Dr. Tamila SEİTYAGYAYEVA, Tavriya Milli Üniversitesi,
Ukrayna
Doç. Dr. Tarkan YAZICI, Mersin Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Yahya BOZKURT, Marmara Üniversitesi, Türkiye
Doç. Dr. Yavuz DUVARCI, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü,
Türkiye
Doç. Dr. Zülküf KAYA, Erciyes Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Abdullah AKPINAR, Adnan Menderes Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Abdullah KARATAŞ, Niğde Ömer Halisdemir
Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Kürşat ERSÖZ, Akdeniz Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Ahmet TAYLAN, Mersin Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Aslı AKYILDIZ HATIRNAZ, Yeditepe Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Aqil MEMMEDOV, Azerbaycan Devlet İktisat
Üniversitesi -UNEC, Azerbaycan
Dr. Öğr. Üyesi Aydın EFE, Çankırı Karatekin Üniversitesi, Türkiye
XIII
Dr. Öğr. Üyesi Behçet Yalın ÖZKARA, Eskişehir Osmangazi
Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Behzad DİVKAN, East Tahran Branch İslamic
Üniversitesi, İran
Dr. Öğr. Üyesi Berrin GÜNER, Adnan Menderes Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Bilge Hakan AGUN, Trakya Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi M. Burhanettin COŞKUN, Osmaniye Korkut Ata
Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Burcu GÜRKAN, Hasan Kalyoncu Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Çağrı Vakkas YILDIRIM, Erciyes Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Deniz GÜNER, Kırklareli Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Dilan ALP, Şırnak Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Ebru DELİKAN, Mersin Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Eda ÇINAROĞLU, Erciyes Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Elçin YILMAZKAYA, Niğde Ömer Halisdemir
Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Emel TOZLU, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Emine AKSAN ALDANMAZ, Mustafa Kemal
Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Esin YALÇIN, Mersin Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Eray YAĞANAK, Mersin Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Erhan AKDEMİR, Anadolu Üniversitesi, Türkiye
XIV
Dr. Öğr. Üyesi Eşref ARAÇ, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Fatih ÇAVDAR, Trakya Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Faruk TAŞKIN, Artvin Çoruh Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Fethi NAS, Bartın Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Gözde TANTEKİN ÇELİK, Çukurova Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Gülbin ÇETİNKALE, Niğde Ömer Halisdemir
Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Gülden SANDAL ERZURUMLU, Niğde Ömer
Halisdemir Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Gülşah GÜVELOĞLU, Recep Tayyip Erdoğan
Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Güner ÇİÇEK, Hitit Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Gürol ZIRHLIOĞLU, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Hakkı ÇİFTÇİ, Çukurova Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi H. Nilüfer SÜZEN, Uşak Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Haydar ALINOK, Kırıkkale Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Hüsnü BİLİR, Aksaray Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi İlker KEFE, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi İrem TÖRE, Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi İrfan DÖNMEZ, Şeyh Edebali Üniversitesi, Türkiye
XV
Dr. Öğr. Üyesi İsmail Erim GÜLAÇTI, Yıldız Teknik Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Kadir ŞAHİN, Karabük Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Kemal ADEM, Gazi Osman Paşa Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Kenan BOZKURT, Batman Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Lütfi ALICI, Kahramanmaraş Sütçüimam Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Mahdi REZAGOLİZADE, İslamic Azad Zanjan
Üniversitesi, İran
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Bülent ÖNER, Gelişim Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet ÇAKIR, Karamanoğlu Mehmetbey
Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Emin KAHRAMAN, Yıldız Teknik
Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Hanifi DOĞRULUK, Gaziantep Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Sedat UĞUR, Çankırı Karatekin Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Melike ÖZYURT, Gaziantep Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Mir Hamid SALEHIAN, Tabriz Branch İslamic Azad
Üniversitesi, İran
Dr. Öğr. Üyesi Muhammet Fazıl HİMMETOĞLU, Osmaniye Korkut
Ata Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed YAYLA, Kars Kafkas Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Murat ÖZCAN, Gazi Üniversitesi, Türkiye
XVI
Dr. Öğr. Üyesi Mustafa CANER, Akdeniz Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi N. Müge SELÇUK, Eskişehir Osman Gazi
Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Nalan Gülten AKIN, Bozok Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Nazan KOÇAK, Mersin Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Nihat PAMUK, Bülent Ecevit Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Nil YAPICI, Çukurova Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Nurdin USEEV, Kırgızistan-Türkiye Manas
Üniversitesi, Kırgızistan
Dr. Öğr. Üyesi Nurkhodzha AKBULAEV, Azerbaycan Devlet İktisat
Üniversitesi, Azerbaycan
Dr. Öğr. Üyesi Oya ÖGENLER, Mersin Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Ramis KARABULUT, Niğde Ömer Halisdemir
Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Rıdvan DEMİR, Mustafa Kemal Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Rıza ÇITIL, Gazi Osman Paşa Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Reza BEHDARİ, East Tahran Branch İslamic Azad
Üniversitesi, İran
Dr. Öğr. Üyesi Rozelin AYDIN, Adana Bilim ve Teknoloji
Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Seçil TÜMEN AKYILDIZ, Fırat Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi, Shurubu KAYHAN, İstanbul Kültür Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Selda DOĞAN ÇALHAN, Mersin Üniversitesi,
Türkiye
XVII
Dr. Öğr. Üyesi Selda KARAVELİ ÇAKIR, Kastamonu Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Serdar Vural UYGUN, Nevşehir Hacı Bektaş Veli
Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Servet TEKİN, Kahramanmaraş Sütçüimam
Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Suna ÇETİN, Çukurova Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Süleyman ÖZMEN , İstanbul Rumeli Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Seda ÇELLEK, Ahi Evran Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Sedat BOYACI, Ahi Evran Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Selahattin BUDAK, Gümüşhane Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Senem SOYER, Kırıkkale Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Sevda DOLAPÇIOĞLU, Mustafa Kemal Üniversitesi,
Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Şahin EKBEROV, Azerbaycan Devlet İktisat
Üniversitesi, Azerbaycan
Dr. Öğr. Üyesi Toğrul NAĞIYEV, Çukurova Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Tolga AKAY, Kafkas Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Ümit AYATA, Atatürk Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Yusuf OKŞAR, Mustafa Kemal Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Zehra Doğan SÖZÜER, Haliç Üniversitesi, Türkiye
Dr. Öğr. Üyesi Zeynep GÜNEŞ ÖZİNAL, Maltepe Üniversitesi,
Türkiye
Dr. A. Selçuk KÖYLÜOĞLU, Selçuk Üniversitesi, Türkiye
XVIII
Dr. Ali BİRBİÇER, Milli Eğitim Bakanlığı, Türkiye
Dr. Elçin İBRAHİMOV, Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi,
Azerbaycan
Dr. Elif Figen KOÇAK, Çukurova Üniversitesi, Türkiye
Dr. Emin BİLGİLİ, Doğu Akdeniz Tarımsal Araş. Müd. Adana,
Türkiye
Dr. Esra ASICI, Dokuz Eylül Üniversitesi, Türkiye
Dr. Figen SEVİL KİLİMCİ, Adnan Menderes Üniversitesi, Türkiye
Dr. İlksun Didem ÜLBEĞİ, Çukurova Üniversitesi, Türkiye
Dr. Işıl AYDIN ÖZKAN, Sinop Üniversitesi, Türkiye
Dr. Lazslo MARACZ, Amsterdam Üniversitesi, Hollanda
Dr. Mehibe ŞAHBAZ, Çukurova Üniversitesi, Türkiye
Dr. Mehmet TÜTÜNCÜ, SOTA Research Centre for Turkish and
Arabic World, Hollanda
Dr. Nermin TANBUROĞLU, Çukurova Üniversitesi, Türkiye
Dr. Neslihan BOLAT BOZASLAN, Gaziantep Üniversitesi, Türkiye
Dr. Nigar NAGİYEVA YORULMAZ, Girne Amerikan Üniversitesi,
KKTC
Dr. Orhan ALTAN, Mersin Üniversitesi, Türkiye
Dr. Özlem TOPRAK, Gazi Osman Paşa Üniversitesi, Türkiye
Dr. Pınar ÇAKIR, İstanbul Üniversitesi, Türkiye
Dr. Rifat OYMAK, Kocaeli Üniversitesi, Türkiye
Dr. Selçuk DUMAN, Çukurova Üniversitesi, Türkiye
XIX
Dr. Songül BARLAZ US, Mersin Üniversitesi, Türkiye
Dr. Südabe SALİHOVA, Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi,
Azerbaycan
Dr. Turgay AYAŞAN, Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırmalar
Enstitüsü, Türkiye
Dr. Zakir ÇOTAEV, Kırgızistan Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Dr. Zelfira ŞÜKÜRCİYEVA, Kırım Mühendislik ve Pedegoji
Üniversitesi, Kırım/Rusya
XX
İÇİNDEKİLER / CONTENTS
KURULLAR ...................................................................................... IV
DÜZENLEYEN KURUMLAR ......................................................... IV
DESTEKLEYENLER ........................................................................ IV
ONUR KURULU ............................................................................... IV
KONGRE BAŞKANI ........................................................................ IV
KONGRE DÜZENLEME KURULU ................................................. V
DAVETLİ KONUŞMACILAR .......................................................... V
BİLİM VE HAKEM KURULU .......................................................... V
TARİH ÖNCESİ GÜNEYDOĞU ANADOLU VE
MEZOPOTAMYA'DA İNANÇ VE TAPINMA ................................. 1
TÜRK OTOMOTİV SEKTÖRÜNÜN GÜMRÜK BİRLİĞİ’NİN
DİNAMİK ETKİLERİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ ...... 18
SANAYİ 4.0 DÖNEMİNDE PAZARLAMADA DİJİTAL
ARAYIŞLAR VE BAZI KÜRESEL ŞİRKETLERDEN ÖRNEKLER
............................................................................................................ 26
ANTİK YUNAN TOPLUMUNDA SAVAŞA UĞURLAMA VE
LİBASYON........................................................................................ 56
ABBASÎ HALÎFESİ MEHDÎ’NİN YÖNETİM ANLAYIŞI ............. 63
2007 YILINDA KURULAN DEVLET ÜNİVERSİTELERİNİN
STRATEJİK PLANLARININ KARŞILAŞTIRILMASI .................. 76
SURİYELİ ÇOCUK VE GENÇLERİN GELİŞİM DÖNEMLERİNE
BAĞLI İHTİYAÇLARINA YÖNELİK TÜRKİYE’DE SOSYAL
HİZMET UYGULAMALARI ......................................................... 118
1768-1774 OSMANLI RUS SAVAŞINA AKDENİZ’DEN (KIBRIS)
BAKMAK ........................................................................................ 134
KIBRIS MESELESİNİN BAŞLANGICI: 1821 YUNAN İSYANI VE
KIBRIS ADASINDAKİ SONUÇLARI ........................................... 146
İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ GÖSTERGESİ KURAMINA GÖRE
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN MOTİVASYON
KAYNAKLARININ İNCELENMESİ ............................................ 156
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN MOTİVASYON
KAYNAKLARINA YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA....................... 164
XXI
RUSYA’NIN NÜKLEER DOKTRİNİNİ ANLAMAK: ‘GERİLİMİ
DÜŞÜRMEK İÇİN TIRMANDIRMA’ STRATEJİSİ .................... 172
MISIR’IN SİNA YARIMADASINDAKİ TERÖRİST
FALİYETLERİN MISIR’IN DIŞ POLİTİKA ALGISINA ETKİLERİ
.......................................................................................................... 187
İRFAN YALÇIN’IN ÖLÜMÜN AĞZI ROMANINDA MADEN
İŞÇİLİĞİ VE MÜKELLEFİYET..................................................... 205
KAHRAMANMARAŞ’TA KONUTLARIN VE KİRA
FİYATLARININ MEKÂNSAL ARZI ............................................ 222
DİKEY ENTEGRASYON TERCİH SEBEPLERİ; AHP VE MOORA
YÖNTEMİYLE İMALAT VE DIŞ TİCARET FİRMASI İÇİN BİR
UYGULAMA ÖRNEĞİ .................................................................. 235
VATANDAŞIN MEMNUNİYET DÜZEYİ, ŞEHRİN MARKA
KİŞİLİĞİ ALGILAMASINI DEĞİŞTİRİR Mİ? ............................. 262
NEUTRALITY AS A STRATEGIC TOOL OF STATES .............. 277
İKTİDAR VE ANAMUHALEFET PARTİLERİNİN
SEÇMENLERİNİN BAKIŞ AÇILARIYLA PARLAMENTER
SİSTEM VE BAŞKANLIK SİSTEMİ KARŞILAŞTIRMASI ........ 293
ENGELLİ BİREYLERİN İSTİHDAM MODELLERİ ÜZERİNE BİR
SWOT ANALİZİ ÇALIŞMASI ....................................................... 328
KOBİ’LERİN EKONOMİK BÜYÜMEYE KATKILARI VE TÜRK
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE KOBİ’LERE SAĞLANAN
FİNANSMAN OLANAKLARI ....................................................... 354
SOSYAL MEDYADA SOSYAL SORUMLULUĞUN
YANSIMALARI VE İTİBARA ETKİSİ: FİLLİ BOYA'NIN
#OZGECANİCİN SOSYAL MEDYA ÇALIŞMASI İLE İLGİLİ
GERİ BİLDİRİMLERİN İNCELENMESİ ...................................... 366
FİNANSAL ARAÇLARIN TMS/TFRS (IAS/IFRS) VE BOBİ FRS
ÇERÇEVESİNDE MUHASEBELEŞTİRİLME ESASLARININ
KARŞILAŞTIRILMASI .................................................................. 387
KÜLTÜREL FARKLILIKLARIN ÇEVREYE DUYARLI
İŞLETMECİLİK UYGULAMALARINA YANSIMASI:
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLARI ÜZERİNE BİR
DEĞERLENDİRME ........................................................................ 405
BEYİN GÖÇÜ; SEBEPLERİ, ETKİLERİ VE POLİTİKALAR ..... 415
XXII
KOSOVA GJON BUZUKU FEN LİSESİ 10. SINIF
ÖĞRENCİLERİNİN MATEMATİK TUTUMLARININ
DEĞERLENDİRİLMESİ................................................................. 439
SOKAK SANATI İMAJLARININ GRAFİK TASARIM
ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ............................................................... 472
KOSOVA’ DA 10.SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ALTERNATİF
ÖLÇME DEĞERLENDİRME TEKNİKLERİNİ KULLANIMLARI
.......................................................................................................... 484
LAPARASKOPİK NİSSEN FUNDOPLİKASYONU
OPERASYONLARINDA EREKTOR SPİNAE PLANE BLOĞU:
OLGU SERİSİ ................................................................................. 512
SOSYAL GİRİŞİMCİLİK ÖRNEKLERİ İLE AHİ TEŞKİLATI ... 514
FİTNESS MERKEZİNE GİDEN SEDANTER BİREYLERİN
PROFİLLERİNİN İNCELENMESİ ................................................ 535
ÖĞRENCİLERİNİN FİZİKSEL AKTİVİTE VE YAŞAM
KALİTESİNİN İNCELENMESİ ..................................................... 550
KOBİ’LERİN EKONOMİK BÜYÜMEYE KATKILARI VE TÜRK
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE KOBİ’LERE SAĞLANAN
FİNANSMAN OLANAKLARI ....................................................... 570
HEMŞİRELİK EĞİTİMİNDE YENİLİK: 3D YAZICILARLA
ÜRETİLEN MATERYALLERİN KULLANIMI ............................ 582
ÜLKEMİZDE KURULU OLAN SAĞLIK KURULUŞLARININ
UYGULAMIŞ OLDUKLARI KALİTE STANDARTLARININ
İNCELENMESİ ............................................................................... 587
56
ANTİK YUNAN TOPLUMUNDA SAVAŞA UĞURLAMA VE
LİBASYON
SENDING WAR AND LIBRATION IN ANTIQUE GREEK SOCIETY
Dr. Laleş Uslu
Atatürk Üniversitesi, lalesuslu@gmail.com
ÖZ
Bu yazıda Antik Yunan’ın toplum yaşantısında bir dönüm noktası
olan savaşa uğurlamada libasyonun önemi ve gerekliliğinden söz
edilmiştir. “Phiale” denilen özel bir kapla gerçekleştirilen bu ritüelin
vazolar üzerinde, daha çok kadınlar tarafından gerçekleştirilirken
betimlendiğini görüyoruz. Bu önemli ritüelin kadınlar tarafından
gerçekleştirilmesi ve bu saygın rolün kendisine verilmesi, kadının
Antik Yunan toplumunun sosyal yaşamdaki tali rolünün aksine ön
planda olması önemlidir. Bu durum belki de Ana Tanrıça
zamanlarında olduğu gibi kadının gücünün ve inancının geçmişten
gelen etkisiyle, hala saygınlığını koruduğunu göstermektedir.
Anahtar Kelimeler: Libasyon, Antik, Yunan, Kadın, Phiale
ABSTRACT
In this article, it is mentioned the importance and necessity of libation
in the event of war, which is a turning point in the social life of
Ancient Greece. We see that this ritual performed with a special pot
called “Phiale” that is on vases, performed by more women. It is
important that this important ritual is carried out by women and that
this prestigious role is given to them, as opposed to the talisman role
of the ancient Greek society in social life. This shows perhaps that the
power of the woman and her faith in the past, as in the Mother
Goddess, still retains her prestige by the influence of the past.
Keywords: Libation, Ancient, Greek, Female, Phiale
GİRİŞ
Antik Yunan dini törenlerinde libasyon önemli bir yer tutardı.
Antik dönem Yunan vazolarında sık işlenen kompozisyonlardan biri
olan savaşa uğurlama ve libasyon betimlerinin Yunanlı sanatçılar
tarafından sevilerek işlendiğini görüyoruz. Libasyon aynı zamanda
57
gidiş-dönüş anlarında, törene katılanlar ve her katılımcıyla tanrı
arasında var olan bağları belirtmeye hizmet ederdi (Lissarague, 2005:
20).
Birçok vazo resimlerinde, kadınlar bir savaşçıyı uğurlarken ve
libasyonu gerçekleştirirken betimlenmiştir.
Libasyon Ritüelinde Kadının Yeri
Libasyon, Antik Yunan’da bir ibadet şekli olarak tanrıların
onuruna şarap içme ve içilen şarabın bir kısmını yere dökme ritüeliydi
(Lissarague, 2005: 187). Libasyon sahnelerinde genellikle kadınlar,
şarap dökme eylemini gerçekleştirirken betimlenirlerdi. Savaşa giden
erkek elinde bir “phiale” tutar, eşi ya da annesi ise testiden “phiale”ye
şarap dökerdi. Bazen tek başına yapılabildiği gibi bazen de karmaşık
bir takım ritüel dizisinin parçası olarak sunulurdu (Lissarague, 2005:
188). Kadınların bu rolü, her ne kadar yardımcı bir rol olarak görünse
de, aslında temel bir rol oynadıkları görülmektedir. Aksine yardımcı
rolü oynayan erkektir; çünkü erkek phialeyi eline alıp pasif bir şekilde
ritüelde bulunmaktadır ve asıl ritüel eylemini gerçekleştiren, kadındır
(Lissarague, 2005: 189).
Bu kadar önemsenmesi nedeniyle de savaşa uğurlama ve
libasyon gibi ritüeller Yunan sanatında sevilerek işlenen konular
arasında yer almıştır. Arkaik döneme ait siyah figür tekniğinde
işlenmiş bir amphora üzerinde(Resim 1) (Lissarague, 2005: 186, Fig.
19) (MÖ 530) altara adak adayan ve savaşa giden kocasını uğurlayan
eş betimlenmiştir. Kadın, sol elinde kalkan ve mızrağını tutan ve sağ
eliyle de ortadaki altara sunu yapan kocasının miğferini tutar vaziyette
işlenmiştir.
Klasik dönemde Villa Giulia ressamına ait açık zemin üzerine kırmızı
figür teknikte işlenmiş bir kyliks tondosunda (Resim 2)
(https://www.khanacademy.org/humanities/ancient-artcivilizations/greekart/greek-pottery/a/greek-vase-painting-anintroduction) (MÖ 470) bir altar önünde, sağ eliyle phiale sol eliyle ise
bir asa tutmuş vaziyette libasyon yapan kadın betimi yer almaktadır.
Kadın, khiton üzerine peplos giymiş olup onun üzerine de
omuzlarından aşağı doğru sarkan kırmızı renkli bir himation giymiştir.
Klasik döneme ait kırmızı figür teknikte işlenmiş bir oinoche gövde
ayrıntısındaki (Resim 3) ( Lissarrague, 2005: 191, Fig. 24) (MÖ 460)
libasyon sahnesinde bir elinde kuş, diğer elinde ise olpe tutan ve bu
kapla karşısında duran Athena’ya libasyon yapan bir kadın işlenmiştir.
Libasyon yapan kadının başında bir sakkos bulunmakta, khiton
üzerine peplos giymiş ve onun üzerine de himationu sol omzunun
üzerinden geçirerek sağ omuzu açıkta bırakacak şekilde belde
toplanmış olarak işlenmiştir. Giysinin yaka kısmı “V” şeklinde
58
verilmiş olup giysi kıvrımları dikey olarak inmektedir. Karşısında
duran Athena’ya -Athena’nın kutsal giysisi olan- peplos giydirilmiş
olup üzerine de aegisi yerleştirilmiştir.
Klasik döneme ait kırmızı figür teknikte işlenmiş bir krater
gövdesinde (Resim 4) (Lissarrague, 2005: 187, Fig. 20) (MÖ 450),
ortadaki altarın bir tarafında üzerinde kısa khiton ve onun üzerine de
zırhını takmış şekilde savaşa giden bir erkek, diğer tarafında ise onu
savaşa uğurlayan ve ellerinde eşinin savaş malzemelerini ona uzatan
bir kadın betimi yer almaktadır. Kalkanda yılan motifi bulunmaktadır.
Yunan klanları, ata simgelerini gösteren motifleri kalkanlarının
üzerine işlerlerdi. Örneğin kimi klanların at, kimilerinin boğa olması
ya da Erekhteus’un ailesinde yılanın hem ata hem de klanın simgesi
olarak ortaya çıkması gibi. Thebaili Spartoilerin simgelerinin yılan
olmasının nedeni, Kadmos’un Thebai kentinin temeline ektiği ejder
dişlerinden çıkmış olmalarıdır. Ayrıca yılan, Yunan toplumunda bir
kahraman ya da evin koruyucu simgesiydi (Thomson, Tarih Öncesi
Ege I, 1988: 135). Bu sahnede kalkan üzerindeki yılan motifi erkeğin
yılan klanına ait olduğunu veya savaşa giden erkeğin bir kahraman ve
evin koruyucusu olduğu anlamına geldiğini söyleyebiliriz. Ayrıca
yılan, her toplumda ölümsüzlüğün ve yeniden doğuşun bir simgesi
olmuştur (Thomson, Tarih Öncesi Ege II, 1991: 134).
Klasik dönemde Achilles ressamına ait kırmızı figür teknikte
işlenmiş bir stamnosun gövdesinde (Resim 5) (Boardman, 2010: 66,
Fig. 115) (MÖ 450) savaşa giden bir erkeğin babası ile vedalaşması ve
libasyon sahnesi yer almaktadır. Ortada savaşa giden kahraman, savaş
teçhizatlarıyla donanmış bir şekilde; başında miğferi, sol elinde kalkan
ve mızrağı, sağ elini de -muhtemelen babası olan- sakallı kişiye
uzatmış ve kısa khitonu üzerine zırhını takmış bir şekilde işlenmiştir.
Solunda duran sakallı kişi, peplos üzerine himation giymiş olarak
verilmiş, himationu sol omuzunun üstünden geçirilerek belinde
toplanmıştır. Belde toplanan ve aşağıya doğru sarkan giysi tomarı
kıvrımlarla verilmiştir. Sağda libasyonu gerçekleştiren kadın ise sol
elinde bir olpe, sağ elinde ise phiale tutarak işlenmiştir. Kadın ise
khiton üzerine peplos giymiş, giysi altından vücut hatları
vurgulanmıştır. Ayrıca bu sahnede köpeğin işlenmesi, bu ailenin
aristokrat olduğunu göstermektedir.
Klasik dönemde Kleophon ressamına ait kırmızı figür teknikte
işlenmiş bir stamnosun gövdesinde (Resim 6) (Üstüner, 2007: 253,
Fig. 711) (MÖ 440-430) yine savaşa uğurlama ve libasyon sahnesinde
erkek sol elinde phiale, sağ elinde ise kalkan ve mızrak; kadın ise sağ
eliyle olpe, sol eliyle de peçesini tutmuş bir şekilde verilmiştir.
Kadının arkasındaki beyaz sakallı işlenmiş kişi erkeğin babası,
erkeğin arkasında duran, başında sakkosu olan kadın da annesi olmalı.
59
Savaşa hazırlıktan dolayı figürlerin üzgün bir şekilde işlendiğini
görüyoruz. Kadınlar, khiton üzerine peplos giymiştir.
Sisyphus ressamına ait kırmızı figür teknikte işlenmiş bir
kraterin gövde kısmında (Resim 7) (Trendall, 2011: Fig. 37) (MÖ
420-390) savaşa uğurlama ve libasyon sahnesi işlenmiştir. Kadın,
başında kekryphalosuyla giysi olarak da khiton üzerine peplos giymiş
bir şekilde verilmiş, kadının karşısında -muhtemelen kocası olanerkek ise kısa tunik giymiş ve sağ eliyle phiale tutarken sol eliyle de
atının eyerini tutmuş vaziyette işlenmiştir. Kadının arkasında duran
erkek figürü de onların çocuğu olmalı. Kadın her iki eliyle bir
oinochoeden karşısında duran erkeğin elindeki phialeye şarap
dökmektedir.
Hellenistik dönemde de libasyon sahneleri işlenmiştir. Bu
döneme ait terracotta figürin (Resim 8) (MÖ 3. yüzyıl); bir kaya
üzerinde oturmuş, sol elinde phiale ve -kırık olan- sağ elinde
muhtemelen bir olpe veya oinochoe bulunmaktaydı. Başında bir
kekryphalos olan ve süslenmiş özenli bir peplos giymiş figürin
aristokrat bir aileden olmalı. Göğüs altında ince bir kemerle bağlanan
ince giysinin üzerine giydiği kalın kumaştan himation, sol kolun
üzerinden geçirilerek belde kumaş tomarıyla toplanmış olup giysi
kıvrımları vücudun hareketine uygun işlenmiştir.
SONUÇ
Din olgusu ve dindeki ritüeller, zamana direnen ve kolayca
değiştirilmeyen normlar içerir. Toplum yaşantısında bir dönüm
noktası olan savaşa uğurlamada libasyonun kadın tarafından
gerçekleştirilmesi ve bu saygın rolün kendisine verilmesi, sosyal
yaşamdaki tali rolünün aksine burada kadının ön planda olması -belki
de ana tanrıça zamanlarında olduğu gibi kadının gücünü ve inancının
geçmişten gelen etkisiyle- hala saygınlığını koruduğunu
göstermektedir.
KAYNAKÇA
Boardman, J., (2010). The History of Greek Vases, Thames &
Hudson, London.
Lissarague, F., (2005). “Kadın Figürleri”, Kadınların Tarihi Ana
Tanrıçalardan Hıristiyan Azizelere 1, (Ed.: G. Duby, M.
Perrot), (Çev. A. Fethi), Türkiye İş Bankası Kültür
Yayınları, İstanbul.
60
Thomson, G., (1988). Eski Yunan Toplumu Üstüne İncelemelerTarih Öncesi Ege 1, (Çev.: C. Üster), (2. Baskı), Payel
Yayınları, İstanbul.
Thomson, G., (1991). Eski Yunan Toplumu Üstüne İncelemelerTarih Öncesi Ege II, (Çev.: C. Üster), (2. Baskı), Payel
Yayınları, İstanbul.
Trendall, A.D., (2011). Red Figure Vases of South İtalyan and
Sicily, Thames &Hudson, London.
Üstüner, A.C., (2007). Hellen Uygarlığı II. Görüntüler, Türk
Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
RESİMLER
Resim 1. Amphora (MÖ 530).
Resim 2. Kyliks (MÖ 470).
61
Resim 3. Oinochoe Ayrıntısı
(MÖ 460).
Resim 4. Krater Gövde Ayrıntısı
(MÖ 450).
Resim 5. Stamnos (MÖ 450).
Resim 6. Stamnos (MÖ 440430).
62
Resim 7. Krater (MÖ 420-390).
Resim 8. Terracotta Figürin (MÖ
3. yy).