Ch. Aytmatov

Sinema da edebiyat da kültür aktarımı açısından önemli araçlardır. Sinemanın edebiyattan beslendiği, güçlerin birleştirildiği uyarlama filmlerde kültür taşıyıcılığı katmerlenerek daha da etkin hale gelmektedir. Bu noktada ait olduğu topraklardan beslenen Cengiz Aytmatov'un eserlerinin özellikle Sovyetler Birliği Dönemi'nde filmleştirilmesi Kırgız kültürünün sinemada temsili açısından son derece önemlidir. Bu bilgiler ışığında çalışmanın amacı Sovyetler Birliği Dönemi'nde Cengiz Aytmatov eserlerinden uyarlanan filmlerde kültürel görünümleri ve Türk halkları geleneksel spor oyunları temsillerini ortaya çıkarmaktır. Temsillerin ötekinin gözünden beyaz perdeye nasıl yansıdığını görebilmek amacıyla da Türk halkları dışındaki yönetmenlerin filmleri seçilmiştir. Ön izleme sonucunda kültürel görünümlere ve Türk halkları geleneksel spor oyunları temsillerine Pervıy Uçitel (Первый учитель, 1965), Camilya (Джамиля, 1969) ve Beg İnohodtsa (Бег Иноходца, 1969) filmlerinde yer verildiği tespit edilmiştir. Bu filmler göstergebilim analiz yöntemi kullanılarak betimleyici ve yorumlayıcı yaklaşımla çözümlenmiştir. Çalışmanın sonucunda, filmlerde Kırgız kültürüne kıyafet, yeme-içme, gelenek, dil, din, müzik, toplumsal yapı ve geleneksel spor oyunları çerçevesinde yer verildiği tespit edilmiştir. Filmlere Türk halkları geleneksel spor oyunları özelinde bakıldığında; binicilik, güreş, atlı güreş, kuç sınaş, kök börü ve ordo oyunlarının her filmde farklı düzlemlerde, farklı temsiller olarak yer aldığı görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Cengiz Aytmatov, Uyarlama filmler, Türk sporları, Türk halkları.
Traditional Sports Games of Turkish People Through The Eye of The Other in Adopting Movies Abstract Both cinema and literacy are the best medium of cultural transmission. The adopted movies from literary output makes cultural carrier more effective. At this point, filming the writings of Chyngyz Aytmatov especially during the Soviet Union is extremely important in terms of representation of Kyrgyz culture in cinema. The aim of this study is to show the cultural aspects of traditional sports games of Turkish people in the movies which were adopted from the work of Chyngyz Aytmatov during the Soviet Union. Non-Turkish directors were selected, in order to see their point of views through the eyes of others. As a result of preview, cultural views and representations of Turkish cultural sports games were found in following films such as a Perviy Uchitel (Первый учитель, 1965), Dzhamilia (Джамиля, 1969) and Beg Inohodtsia (Бег Иноходца, 1969). These films were analyzed with a descriptive and interpretative approach of semiotics analysis technique. As a result of the study, Kyrgyz culture clothes, cuisine, tradition, language, religion, music a given in the film through the representations of frame of social structure and traditional sport games. In particular, in the context of Turkish people's traditional sport games; such as horse riding, wrestling, horse wrestling, kuch synash, kok boru and ordo games took place in different angles and representations.