Giresun Yöresinde Osmanlı Vakıfları ve Vakıf Eserleri

Günümüzde Şebinkarahisar, Doğu Karadeniz bölgesinde yer alan Giresun iline bağlı bir ilçe konumundadır. Bu çalışmada XIX. yüzyılın ikinci yarısında Şebinkarahisar'ın vakıf eserleri tespit edilerek 2 kategoride (günümüze kadar varlığını koruyan ve varlığını idame ettiremeyen) ele alınmıştır.

Öz 
Bu  makalenin  amacı  Osmanlı  medeniyet  tasavvuru  içerisinde  önemli  bir  yeri  olan  beş  büyük  vakıf  imaretini  ekonomik  kapasiteleri  bakımından karşılaştırmalı olarak incelemektir.  Sadece  kendi medeniyetimizde  değil  dünya  tarihinde  temayüz etmiş  ve kurumsallaşmış olan  imaretler,  ne  mimari ne  de  kültür  tarihimiz  açısından  yeterince  incelenmiş  değildir.  Üstelik  bunlar  tembellerin  beslendiği  eski  kurumlar  gibi  soyut  ve  genel  yaklaşımlarla değersizleştirilmiştir.  Oysa  tarihi  verilere  bakıldığında  imaretler,  Osmanlı’nın  kuruluşundan  yirminci  yüzyılın  başına  kadar  geniş  tabanlı  istihdam  alanı sağlamış  ve  çalışanlarla  muhtaçların  günlük  yemek  ihtiyaçlarını  karşılamışlardır.  Toplumsal  kargaşanın  ve  halkın  acze  düşmesinin  önüne  geçerek önemli  bir  rol  ifa  ettiklerini  göstermişlerdir.  Ayrıca  kişi  başına  gerekli  olan  gıda  miktarı  gibi  hususları  yazılı  bir  metne  dönüştürerek  beslenme  kültürü ve  halk  sağlığının  korunması  noktasında  bir  standardizasyon  getirdiği  bir  gerçektir.  Bu  çerçevede  İstanbul’un  iki  yakasında  ve  şehrin  gelişimine  büyük katkıları  olan  Sultan  Mahmud  (Ayasofya),  Nuruosmaniye,  Şehzade  Mehmed,  Atik  Valide  Sultan  ve  Cedid  Valide  (Çinili)  İmareti  ekonomik  kapasiteleri bakımından  kıyaslanmıştır.  Araştırmanın  önemli  bir  yönü  Evkaf  Nezareti’nin kuruluşundan  sonraki  ilk  yıllara  denk  gelen  1827-1828  yılına  ait verilerin kullanılmasıdır.  Bu  veriler,  vakıfların  XIX.  yüzyılda  mali  ve  idari  açıdan  kötü  yönetildikleri  eleştirilerine  de  bir  yanıt  olması  yanında  zor  piyasa  koşullarına rağmen  bu  beş  imaretin  faaliyet  sahasında  yerlerini  önemli  ölçüde  koruduklarını  göstermiştir.  Ayrıca  farklı  vakıf  muhasebe  kayıtlarından  elde  edilen gıda  fiyatları  değişim  grafikleri,  ekonomi  tarihi  ve  şehir  tarihi  araştırmalarına  yararlı  veriler  sunmaktadır.  Buna  ilave  olarak,  imaretlerde  tüketilen  gıda ürünleri,  gastronomi,  beslenme  ve  diyetetik  gibi  yeni  bilimsel  sahalara  tarihi  bilgi  sunmaktadır.  Son  olarak,  Türk  yemek  kültür  tarihi  ve  tat  algısı  gibi araştırma  sahalarına  da  önemli  tarihi perspektif kazandıracağı  beklenmektir.   
Anahtar  kelimler:  İmaret, Ayasofya,  Atik  Valide,  Gıda  fiyatları,  Vakıf  muhasebesi,  Sosyoekonomik  Yapı
Abstract
This  article  aims  to  comparatively  examine  five  large  foundation  imarets  which  have  important  places  in  the  Ottoman  civilization  imagination,  in  terms of  their  economic  capacities.  The  Puplic  kitchens,  which  have  become  distinguished  and  institutionalized  not  only  in  our  own  history  but also  in  world history,  have  not  been  adequately  studied  in  terms  of  neither  our  architecture  nor  our  cultural  history.  Moreover,  they  have  been  devalued  by  someone via  abstract  and  general  approaches,  such  as  the  old  institutions  in  which  the  lazy  are  fed.  However,  looking  at  the  historical  data,  the  public  kitchens provided  a  wide-based  employment area  from  the  foundation  of the  Ottoman  Empire  to  the  beginning  of the  twentieth  century  and  met the  daily  food needs  of  the  employed  and  the  needy.  It  has  shown  that  they  play  an  important  role  by  preventing  social  turmoil  and  the  impotence  of  the  people.  It has  shown  that  they  play  an  important  role  by  preventing  social  turmoil  and  the  desperation  of  the  people.  In  addition,  it  is  a  fact  that  by  converting issues  such  as  the  amount  of  food  required  per  person  into  a  written  text,  it  brought  a  standardization  in  terms  of  the  protection  of  nutrition  culture and  public  health.  In  this  context,  Sultan  Mahmud  (Hagia  Sophia),  Nuruosmaniye,  Prince  Mehmed,  Atik  Valide  Sultan  and  Cedid  Valide  (Tiled)  Imaret, which  are  located  on  both  sides  of  the  city  and  have  great  contributions  to  the  development  of  the  city,  have  been  compared  in  terms  of  their  economic capacities. An  important  aspect of the  research  is  the  use  of  data  from  the  years  1827-1828,  which  coincides  with  the  first years  after  the  foundation of  Evkaf  Nezareti.  Leaving  the  criticism  aside  that  foundations  were  financially  and  administratively  poorly  managed  in  the  nineteenth  century.  These data,  foundations,  XIX.  In  addition  to  being  a  response  to  the  criticism  that  they  were  financially  and  administratively  mismanaged  in  the  19th  century, it  showed  that  these  five  soup  kitchens  maintained  their  place  in  the  field  of  activity  to  a  great  extent  despite  the  difficult  market  conditions..  In  addition, food  price  change  charts  prepared  with  data  obtained  from  different  foundation  accounting  records  provide  useful  data  for  economic  history  and  city history  research.  In  addition,  food  products  consumed  in  public  kitchens  provide  historical  information  to  new  scientific  fields  such  as  gastronomy, nutrition  and  dietetics.  Finally,  it  is  expected  that  it will  bring  an  important  historical  perspective  to  research  fields  such  as  Turkish  food  culture  history and  taste  perception.

Keywords:  Public  kitchen,  Hagia  Sophia,  Atik  Valide, Food  prices, Foundation  accounting, Socioeconomic  Structure

Özet
Ramazanoğulları, 1352-1608 yılları arasında Çukurova’ya hâkim olmuş Türkmen Beyliği ve hanedanıdır. Ramazanoğulları adını, hanedanın kurucusu Ramazan Bey’den almıştır. Dulkadirli Türkmenlerinin beyi Elbistan Emiri Karaca Bey’in 1352 (H. 753) yılında Memlûk Sultanı Melik Salih’e karşı çıkan isyana katılması sebebiyle, Türkmen emirliğinden azledilip yerine Yüreğirli Türkmenlerinin beyi Ramazan Bey tayin edilmiştir. Yüreğirliler, Ramazan Bey (ö. 1354) ve oğlu Sarımüddin İbrahim Bey zamanlarında Çukurova’da Seyhan ve Ceyhan ırmaklarının arasını yurt tutmuşlar, başta Adana, Tarsus ve Sis olmak üzere bütün Çukurova’yı feth etmişlerdir. Ramazan Bey’in Türkmen Beyi atandığı 1352 yılından Ramazanoğullarının Osmanlı Devleti’ne iltihak edip, son bey Pîr Mansur Bey’in beylikten çekildiği 1608 yılına kadar, on beş civarında bey, Ramazanoğlu beylik idaresinde bulunmuştur. Osmanlı hâkimiyeti döneminde Ramazanoğlu adı, Ramazanoğlu Piri Mehmed Paşa’nın babası Halil Bey ile kendine ait vakıfları birleştirerek “Ramazanoğlu Piri Mehmed Paşa bin Halil Bey Vakfı” (Ramazanoğlu Vakfı) adıyla, 1539-1555 yılları arasında kurduğu vakıflarla anılır olmuştur. Oysa bu vakıf, Ramazanoğlu ailesinin kurduğu tek vakıf da değildir. Bu çalışmada, Vakıf Kayıtlar Arşivi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve Kuyûd-ı Kadime Arşivi’ndeki kayıtlara dayalı olarak, Ramazanoğlu Vakıfları; vakıf kurucuları, asl-ı vakıf ve hayrât merkezli olarak; zaman, mekân ve kurucular üzerine bir dış analiz denemesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Adana, Ramazanoğulları, Vakıf, Ramazanoğulları Vakıfları,

Ramazanid Vaqfs: An External Analysis
Abstract
Ramazanids, were a Turkmen emirate and a dynasty, which ruled Cilicia between 1352-1608. The name Ramazanid comes from the founder of the dynasty, Ramazan Bey. When the Emir of Elbistan Karaca Bey, who was the Bey of Dulkadirid Turkmens,  joined a rebellion against the Sultan Melik Salih of Mamluk in 1352 (H. 753), his title of emir was revoked and given to Ramazan Bey, who was the Bey of Yuregir Turkmens. During the reign of Ramazan Bey (d. 1354) and his son Surımuddin Ibrahim Bey, Yuregirs settled between the rivers Seyhan and Ceyhan. They moved on to conquer all Cilicia, including Adana, Tarsus and Sis. A total of fiftteen beys ruled the Ramazanids, from the time Ramazan Bey was appointed as the Bey of Turkmens in 1352 to 1608, when the last bey Pir Mansur abdicated and Ramazanids were annexed by the Ottoman Empire. During the Ottoman rule, the name Ramazanid lived on with the “Vaqf of Ramazanid Piri Mehmed Pasha bin Halil Bey”, a series of different vaqfs founded between 1539-1555 when Piri Mehmed Pasha combined all vaqfs founded by himself and his father Halil Bey. This wasn’t the only vaqf founded by the Ramazanids. This paper will try to make an external analysis of Ramazanid vaqfs in terms of their founders, properties and services by using the records kept in Vaqf Records Archive, Ottoman Archives and Kuyûd-ı Kadime Archives.

Key Words: Adana, Ramazanid, Vaqf, Ramazanid Vaqfs

Giresun Birinci Dünya Savaşında Kafkas cephesi coğrafyası içerisinde yer almış bir kısmı işgale uğramış ancak işgalciler Karadeniz Sahilinde cephe sınırı olan Tirebolu Harşit vadisini Giresun yerli halkının büyük kahramanlıkları ve gayretleri sonucu geçememişlerdir. Bolşevik ihtilali ile Kasım 1917 geri çekilmişlerdir. Giresun cepheye yakınlığı iç Anadolu ile bağlantısının konumu itibari ile ve ilçe bucak köy yerli ahali halkı Artvin, Rize, Trabzon ve Gümüşhane bölgelerinden gelen göç etmek zorunda kalan muhacirlerin yol ve iskele Üzerlerinde “ibate ve iaşe” ettiği gibi III. Ordu’ya gerekli zahire ve malzemelerin sevk edildiği yer durumuna gelmiştir. I. Dünya savaşı ve sonrası bölge insanı Anadolu'nun her yerinde olduğu gibi kendi imkanlarını muhacir durumdaki insanlarla paylaşması sonucu çok açlık ve sıkıntı çekmişlerdir. Ordunun ihtiyacı için erzak ve malzemeyi sahilden içerilere taşıyan kadın ve çocuklar bu taşıma sırasında büyük zorluk ve sıkıntılarda maruz kalmışlardır. Ancak bütün bu olumsuzluklara rağmen bölge halkı Milli Mücadele’ye sahip çıkan ilk yerler arasında olmasıyla birlikte, bu mücadele ile sınırlı kalmamıştır.

In Şiran, as fas as we could determine, 5 monasteries and 23 mosque waqfs were founded during the Ottoman rule. Şiran was annexed to Ottoman territory in the 16th century and became one of the burghs of Sancak of Şarkî Karahisar within the province of Erzurum. It then gained town status in the 17th century. In this study, the purpose of establishing waqfs of dervish hospices and mosques and their fields of services were examined. In addition, information is given about the people at the service of these waqfs, the incomes and expenditures of the dervish hospices and mosque waqfs and the inheritance of these waqfs to the period of Turkish Republic. Thus, the role of these waqf institutions played in the Ottoman provinces was revealed in detail, with the aim of knowing the the social history of Şiran better.