Sultan II Bayezid

Fatih Sultan Mehmed vefat ettiğinde geride Şehzade Bayezid ve Şehzade Cem tahtın varisi olarak kalmışlardı. İki Şehzade arasında yaşanan taht mücadelesinde Şehzade Bayezid Yeniçeriler tarafından desteklenmişken, Şehzade Cem’in taraftarları ise Karamanî Mehmed Paşa ve Gedik Ahmed Paşa’ydı. Mehmed Paşa’nın Şehzade Cem’i İstanbul’a davet ettiğini haber alan yeniçeriler ayaklanarak Vezir-i Azam Karamanî Mehmed Paşa’yı öldürmüşler ve böylece Şehzade Cem büyük biraderi Şehzade Bayezid ile giriştiği saltanat mücadelesinde en büyük destekçisini kaybetmişti. Şehzade Bayezid İshak Paşa’nın daveti üzerine İstanbul’a gelerek padişahlığını ilan ederken, topladığı kuvvetlerle Bursa’ya giren Şehzade Cem de Bursa’da halkın desteğini alarak padişahlığını ilan etmişti. Cem Sultan ülke topraklarını eşit şekilde bölüşmeyi teklif etmiş ancak Sultan Bayezid orduyla Bursa üzerine yürüyerek Yenişehir Ovası’nda Cem Sultan’ı mağlup ederek saltanatını pekiştirmişti. Bu mağlubiyetten sonra Kahire’ye giden Cem Sultan buradan Hicaz’a geçmiş, Sultan Bayezid’in saltanat iddiasından vazgeçmesi için kendisine yapmış olduğu teklifi reddederek Konya’yı kuşatmıştı. Ancak Sultan Bayezid’in karşısında tutunamayacağını anlayan Cem Sultan, tekrar Kahire’ye gitmek istemişse de bunda başarılı olamamış ve saltanat mücadelesine Rumeli’den devam edebilmek amacıyla Rodos Şövalyelerine sığınınca kendisi için zorluklarla dolu bir macera başlamıştır. Cem Sultan’ın bu macerası müellifi bilinmeyen Vakı’at-ı Sultan Cem isimli eserde detaylı bir şekilde anlatılmaktadır. Müellifin kimliği bilinmese de olayları tüm ayrıntısıyla anlatmış olması, onun Cem Sultan’ın yakınında bulunan birisi olduğunu düşündürmektedir. İki kısımdan oluşan bu çalışmanın birinci kısmında kısaca Cem Sultan’ın hayatı ve saltanat mücadelesine değinilecek ve ikinci kısımda ise Vakı’at-ı Sultan Cem’in diğer Osmanlı Tarihçilerine tesirleri karşılaştırmalı olarak gösterilecektir.

Tezhip kelimesi, Arapça zeheb kökünden türemiş olup, ‘altınlamak’ anlamına gelir. Çoğulu olan “tezhibat” “altınlama süslemeler” demektir. Tezhip günümüzde daha çok İslam kökenli kitap bezeme sanatlarına verilen addır. Tezhip sanatını icra eden erkeklere müzehhip kadınlara müzehhibe adı verilir.
İstanbul Sarayı ehl-i hirefinin ve dolayısıyla nakkaşlar bölüğünün kesin olarak teskilatlandırılması ve genislemesi II. Beyazıd devrinde saraya baglı nakkasların adlarını ve
tam sayısını gösteren bir belge yoktur. Ancak Beyazıd dönemine ait bazı enam kayıtlarında yaklasık 19 nakkasın adı tesbit edilmektedir.

II. Bâyezid’in nasıl öldüğü suali, döneminde olduğu kadar
günümüzde de hararetli bir tartışma konusudur. Bazı kaynaklarda
padişahın eceliyle öldüğü, bazılarında ise tahtını emniyete almak için
Yavuz Sultan Selim tarafından zehirletilmek suretiyle öldürüldüğü
rivayet edilir. Bu çalışmada, bilinen kaynakların yanı sıra bazı yeni
kaynaklardan hareketle mesele ele alınmıştır. Bu hususta bugüne kadar
gözden kaçan ve II. Bâyezid’in ölümünden önceki son günlerini anlatan
Mehmed’in raporu ayrıntılı şekilde değerlendirilmiştir. Makalenin ilk
bölümünde, II. Bâyezid’in tahttan indirildikten sonraki günleri,
İstanbul’dan ne zaman ve hangi şartlarda ayrıldığı üzerinde
durulmuştur. Padişahın yolda hastalanması, tedavi teşebbüsleri ve
vefatı ikinci bölümde incelenmiştir. Nihayet üçüncü bölümde, Sultan
Bâyezid’in ölümüne dair haber ve söylentilerin farklı kaynaklara nasıl
yansıdığı ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler
II. Bâyezid’in ölümü, Zehirlenme, Mehmed’in raporu

Abstract
How did Bayezid II die? This is a question that historians have often
disagreed among themselves, as was done in its epoch. While some sources indicate that he died a natural death, other sources indicate that he was killed after being poisoned by his son, Selim, who so would guarantee his throne. In this text a report of Mehmed is examined and evaluated, which has been
disregarded until to-day and relates the last days of sultan dethroned. In the beginning of this article, we have treated Bayezid’s days after his being dethroned, and when and under which conditions his leave-taking occurred. In the second chapter, his falling ill, its treatment efforts and his death are examined. Finally, in the third chapter, it has been analyzed how the news and the rumors of his death reverberated on the concerned sources.

Keywords
The Death of Bayezid II, Poisoning, the Report of Mehmed

Beylik olarak kurulan ancak daha sonra imparatorluğa kadar yükselmiş olan Osmanlı Devleti’nin mimarisi, gerek dünya gerekse Türk mimarlık tarihinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Yüzyıllar boyunca sarayın, saray ileri gelenlerinin ve ülke topraklarında yaşayan zengin kişilerin yaptırdığı yapıların her biri Osmanlı mimari kimliğini yansıtan örnekler olmuşlardır.
          Osmanlı mimarisinin erken dönemi olarak nitelendirilen 14. ve 15. yüzyıllarda inşa edilen medrese yapıları ilk yıllarda, Anadolu Selçuklu Devleti, Erken Dönem Anadolu Beylikleri ve Beylikler Dönemi’nin mimari ve süsleme özelliklerini yansıtsa da Osmanlı mimarisi daha sonra kendi kimliğini bulmuş ve bunu devam ettirmiştir. Osmanlı Devleti’nin sekizinci padişahı olan Sultan II. Bayezit tarafından Amasya, Edirne ve İstanbul illerinde yaptırılan külliyelerin içinde yer alan medreseler, gerek plan şeması gerekse süsleme özellikleri bakımından erken dönem Osmanlı medrese mimarisinin özelliklerini yansıtan örnekler olmuşlardır.
          “Osmanlı Mimarlığında II. Bayezit Dönemi Medreselerinin Yeri ve Önemi Amasya, Edirne, İstanbul Örnekleri-” isimli çalışmada, erken dönem Osmanlı mimarisinde medresenin kuruluşu ve gelişimi ile II. Bayezit döneminde sözü geçen şehirlerde inşa edilen ve günümüze ulaşabilen medrese yapıları detaylı olarak anlatılmıştır. Günümüze ulaşamayan medreseler ise kaynaklarda yer alan bilgiler doğrultusunda anlatılmaya çalışılmıştır.

SUMMARY

          The architecture of Ottoman Empire, which was founded as a principality then became an empire, has had an important role in history of both world and Turkish architecture. In the course of centuries, every constructions built by demands of Sultans and prominent members of the Palace, had been characteristical designs of Ottoman Empire Architecture. 
          Madrasah structures, which had been built in early 14th and 15th centuries, specified as early period of Ottoman Architecture, were symbolizing the architectural features and figuration art of Anatolian Seljuk State, early founded principalities and principalities terms in the beginning, then the Ottoman Architecture created its own form and sustained it. The madrasahes, located in külliye's of Amasya, Edirne and Istanbul, built by demand of 2nd Beyazıt, 8th Sultan of Ottoman Empire, were said to be representatives of early term of Ottoman madrasahes architecture regarding to both schemes of plans and features of figurations.
          On this study, named “Importance and Role of 2nd Bayezit Term Madrasah in the Ottoman Architecture -Samples from Amasya, Edirne, Istanbul-”  the establishment and development of Madrasah in the Early Term of Ottoman Architecture and the madrasah structures built in the term of Sultan 2nd Bayezit and remained till today have been explained in details.

Erdem Çıpa’nın 2017 yılında The Making of Selim-Succession, Legitimacy and Memory in the Early Modern Ottoman World adıyla İngilizce yayımladığı kitabının Türkçe çevirisi geçtiğimiz ay yayımlandı. Konusunu I.Selim gibi gerek kendi dönemine gerekse günümüze değin süren politik ve dini odaklı tartışmalara sebep teşkil etmiş bir figürden ve onun döneminde yaşanan olaylardan aldığı için ayrıca önemli olan çalışma, yazarın temel amaçlarında yarattığı yüksek beklentilerle birlikte daha da kıymetli bir hal alıyor. İngilizce kitap yayınlandıktan kısa bir süre sonra dikkat çekmeyi başardı ve kapsamlı bir eleştiri yazısına muhatap oldu. Bu bağlamda bizim yazımızın amacı ise Erdem Çıpa’nın 2017 yılında İngilizce yayınladığı kitabına yönelik Fikret Yılmaz’ın değerlendirmelerini içeren eleştirilerini geçtiğimiz ay Türkçe olarak yayınlanan kitabı üzerinden Çıpa’nın nasıl karşıladığı ve bunları ne ölçüde dikkate aldığını karşılaştırmalı bir okumayla tahlil etmek. Bu noktada, İngilizce yayınlanan kitapla birlikte Fikret Yılmaz’ın Selim’i Yazmak adlı değerlendirme yazısını okuyarak geçtiğimiz ay çıkan Türkçe kitapla mukayese etmeye çalıştım.

Kendi yasını tutan bir şehzade Cem Sultan…
Fatih’in gözbebeğinin nuru, sultanların baş tacı, izzet ve temkin sahibi şehzadesiydi bir zaman. Ağabeyi Bayezid ile giriştiği devlet kavgasını kaybetmekle başladı bitmeyen yası… Kederinden çok kaderi dökülmüştü dudaklarından:
Devletümdür visâl-i yâr amma
Bana yâr olmadı bu devlet ah…
İttifak kılıklı esaretle tanıştı Rodos’ta. Önce Fransa Kralı, sonra Papa’nın elinde şatodan şatoya sürüklendi bedeni. İkazını dinlemediği Frenk Süleyman Bey’e hiç söylemedi belki ama bir beyitte nakşetti hem pişmanlığı hem hüsranı:
Her kime meded dirsem urur başuma sengi
Ben haste-dile kimesne rahm itmedi asla
Tarihi geniş kitlelere sevdiren ilk kalem sahiplerinden Ahmed Refik Altınay’ın Sultan Cem kitabı; talihsiz şehzadenin ağabeyine karşı giriştiği saltanat mücadelesini, Anadolu’dan Mısır’a geçişini, Rodos Şövalyeleri’nin elinde mahsur kalışını ve nihayet Avrupalı düşmanlarının ellerinde Fransa’dan İtalya’ya sürüklenişini ayrıntılı ve canlı tasvirlerle aktarıyor. Osmanlı Devleti’ne karşı sadece hayatıyla değil, na’şıyla bile kullanılmak istenen ve büyük bir vicdan azabıyla son nefesini veren Sultan Cem’den geriye yürekleri dağlayan mısralar kalmıştır:
Ey dostlar beni anıcak matem eylenüz
Eyle tutun ki gurbet içinde ben ölmişem…

İshak Paşa; II. Murat, Fatih Sultan Mehmet ve II. Bayezit dönemlerin- de yaşamış önemli devlet adamlarından birisidir. Dönemin siyasi hayatında önemli rol oynamış, birçok hayır eserleri yaptırmış, zamanında vezirül-kebir olarak anılmış ve sadaret makamını birkaç defa üslenmiştir. Ancak belgelere baktığımızda aynı dönemde yaşamış ve sadrazamlık yapmış ikinci bir İshak Paşa’nın olduğu görülmektedir.
Başta Osmanlı Kronikleri olmak üzere bu kroniklerden nakil yapan bir- çok tarihçi iki İshak Paşa’yı tek bir kişi olarak değerlendirmiştir. Ekrem Hakkı Ayverdi ve Hüseyin Hüsameddin Efendi, dönemin kaynaklarına inerek aynı dö- nemde iki İshak Paşa’nın olduğunu tespit etmişlerdir. Kısmen kaynak yetersiz- liğinden, kısmen de yetersiz araştırmadan dolayı bu konu gri bir alan olarak kalmıştır. Bundan dolayı Aynı dönemde, aynı ismi taşıyan ve aynı görevlerde bulunmuş bu iki devlet adamının tespit edilmesine rağmen hala günümüz tarih kitaplarında birbiriyle karıştırılmaktadır.
Yapmış olduğum araştırmamın ana sorunsalı, İshak Paşaları dönemin kaynaklarını inceleyerek tespitte bulunmak ve Kabri İnegöl’de bulunan İshak Paşa’nın hem devlete hem de İnegöl’e nasıl hizmetlerde bulunduğunu ortaya koymak olacaktır.

ÖZET Osmanlı tarihinde Sultan II. Mehmed (1451-1481)'in vefatını müteakip, oğullarından Şehzade Cem ve Şehzade Bayezid arasında vuku bulan taht mücadelesini Bayezid kazanmış ve sekizinci Osmanlı hükümdarı olarak ülke yönetiminde söz sahibi olmuştur (1481-1512). Osmanlı Devletinin bu yeni hükümdarı, eski Türk veraset anlayışı gereği oğullarını Anadolu'nun mühim vilayet merkezlerine sancak beyi (vali) olarak atamakla işe başlamıştır. Bu çerçevede Sultan II. Bayezid'in oğullarından Abdullah, Şehinşah, Alemşah, Ahmed, Korkud, Selim, Mehmed ve Mahmud belli süreler zarfında muhtelif vilayetlerde valilik yapmışlardır. Sultan Bayezid'in en küçük oğlu Şehzade Mahmud, babası devrinde Kastamonu (1484-1504) ve Manisa (1504-1507) vilayetlerinde valilikte bulunmuştur. Bu şehzade, çocukluğunun ilk yıllarını babasının sarayında geçirmesinin akabinde, henüz küçük yaşta Kastamonu'ya gönderilmiş, bu vilayette görev yaptığı dönemde imar faaliyetlerine, ilme, edebiyata, sanata ve devlet-halk bütünleşmesinin sağlanmasına önem vermiştir. Yirmi yıla yakın bir süre kaldığı Kastamonu'dan ayrılış nedeni ise kardeşlerinden Şehzade Alemşah'ın genç yaşta vefat etmesi üzerine onun yerine Manisa valiliğine tayin edilmesidir. Bahsi geçen bu son görev yerinde tıpkı kardeşi gibi hayatının baharında vefat eden (1507) Şehzade Mahmud'un kısa ama ilgi çekici hayatı, bu çalışma ile ele alınmaya değer bulunmuştur. ABSTRACT Following the death of Sultan Mehmed II (1451-1481) in history of the Ottoman Empire, Bayezid won the fight between himself and Cem, sons of Sultan Mehmed II for the throne and became the 8th Ottoman Sultan and gained the right for the governance of the Empire (1481-1512). This new sultan of the Ottoman Empire first sent his sons to important provinces of Anatolia as flag officer (governor) in accordance with the old Turkish understanding of inheritance. Within this framework sons of Sultan Bayezid II including Abdullah, Şehinşah, Alemşah, Ahmed, Korkud, Selim, Mehmed and Mahmud became governors in various provinces of Anatolia for certain periods. Prince Mahmud, the youngest son of Sultan Bayezid became governor of Kastamonu (1484-1504) and Manisa (1504-1507) during the sovereignty of his father. Mahmud was sent to Kastamonu when he was very young, after he spent his early childhood in his father's palace. During his incumbency in this province, he attached particular importance on reconstruction activities, science, literature, art and ensuring the integration between state and public. The reason why he left Kastamonu, where he stayed almost 20 years was that he was appointed to Manisa as a governor due to the early death of Alemşah, one of his brothers. The short and interesting life of Mahmud, who passed away like his brother in the spring of his life was found worthy to be discussed in this study.

The small, landlocked state of Mantua may seem an unlikely court to have formed a friendship with the Ottoman Sultan. However, the 1490s were a period of intense diplomacy between Francesco II Gonzaga and Bayezid II who both had much to gain from such an arrangement. A number of gifts were exchanged although their only trace is in the correspondence between the two rulers. Analysing these gifts reveals much about the nature of this relationship. As was customary, textiles were exchanged and through them messages about the giver’s power and wealth and also the perceived status of the receiver were communicated. The Ottoman envoy received robes in the finest fabrics that Francesco could find. The sultan bestowed a robe of honour on Francesco, who was probably oblivious to the connotations of vassalage. Other gifts were unusual: portraits sent to the sultan and a turban given to Francesco. Furthermore, in defiance of a papal ban on the sending of war materials to the infidel, Francesco sent sought-after Italian armour to the Ottomans. In fact, the fractured political system of the Italian city-states offered fertile ground for the nurturing of such a friendship with the Ottomans which enhanced the status of the Mantuan court.

Fatih Sultan Mehmed’in ardında bıraktığı iki varisinden birisi olan Cem
Sultan Osmanlı Tarihi’nin belkide en trajik hikayelerinden birisinin kahramanıdır. Büyük biraderi Sultan II. Bayezid’e karşı giriştiği saltanat mücadelesi sonrasında başarısız olduktan sonra Rumeli’ne geçebilmek amacıyla Rodos Şövalyelerine sığınan Cem Sultan 13 yıl boyunca Papa’nın ve Avrupalı Devletlerin ellerinde Osmanlı’ya karşı kullanılan bir koz haline gelmiştir. Cem Sultan’ın hikayesine II. Bayezid dönemi Osmanlı Tarih Yazarları tarafgir bir şekilde yaklaşmışlardır. Bu durumun belki de en mühim sebebi Sultan II. Bayezid’in göstereceği tepkiden korkmuş olmaları olabilir. Konuyla ilgili en önemli kaynak durumundaki Vakı‘at-ı Sultan Cem’in II. Bayezid’in vefatından sonra yazılmış olması bu iddiayı destekler niteliktedir. Cem Sultan’ın sergüzeştiyle ilgili kaleme alınmış eserlerin sayısı oldukça sınırlıdır. Biraz önce de bahsedildiği gibi bu alandaki en önemli kaynak müellifi bilinmeyen Vakı‘at-ı Sultan Cem’dir. Yine Yazma Eserler Kurumu online kataloğunda yapılan taramada Mısır Milli Kütüphanesi Türkçe El Yazmaları Bölümü’nde bulunan ve “Sergüzeşt-i Sultan Cem ve Ba‘zı Vekā‘yi-i Sultân-ı Sa‘id Bâyezid Hân” isimli bir esere daha rastlanılmaktadır. Mısır Milli Kütüphanesi’nin
katalog bilgisine göre eserin müellifi “Hoca Sadeddin Efendi”dir. Hoca
Sadeddin Efendi’nin eserlerini konu alan çalışmaların hiçbirisinde onun böyle bir eseri olduğu yazmamaktadır. Hoca Sadeddin Efendi’nin Tacü’t-Tevârîh isimli eseri ile söz konusu eser karşılaştırıldığında iki eser arasında neredeyse hiç fark olmadığı görülmüştür. Bununla birlikte Hoca Efendi’nin hal-i hayatında kaleme alınmış hicri 990 tarihli bu nüshanın Tacü’t-Tevârîh’in telifinin ilk evrelerine ait olması mümkündür.

The 1490s saw a period of intense diplomatic activity between Francesco II Gonzaga, Marquis of Mantua (regn. 1484–1519), and the Ottoman Sultan Bayezid II (regn. 1481–1512). Envoys are often overlooked while attention is paid to the messages or goods that they delivered. This article, however, examines two important envoys in detail and argues that they were chosen for the specific military and technical skills that they possessed. Both envoys delivered armor to the Ottomans in defiance of a papal ban. The nature of the goods that were sent and the backgrounds of the envoys brings nuance to the notion of a uniformly adversarial relationship between the Italian city-states and the Ottomans.

This study invastigates the contributions of 107 architects to ottoman architecture, who lived during 16th. century. Because there are very little knowledge about these architects. This study depends upon researches made in Ottoman Archive and Topkapı Palace Museum Archive. Therefore, the knowledge about these architects restricted to archive documents. In this research we focused on unknown architects and we aimed to introduce their works. For this reason Sinan and Davud Aga, who were most famous architects in sixteenth century, had been maintained very little. Architects in sixteenth century are not limited to these 107 architects that were introduced in this article.
Key words: Architect, architecture, monuments, mosque, Architects of Hassa, building, salary (ulûfe), citadel.

Özet
Eski Türk edebiyatı alanında yapılan bilimsel çalışmaların temelini oluşturan edebî eserlerin (konumuz gereği divanların) tespit ve neşrinde günümüzde önemli mesafeler alınmıştır. Ancak, her geçen gün kaynaklarda yer almamış şairlerin ve dolayısıyla eserlerinin ortaya çıkarılması alandaki mevcut birikime yeni katkılar sağlamaktadır. Serâyî, II. Bayezid Dönemi şairlerindendir. Bu dönem, 16. yüzyılda klasik hüviyetini kazandığı kabul edilen divan şiirini hazırlaması açısından bir “geçiş dönemi” olarak kabul edilir. Yüzyılın Şeyhî, Ahmet Paşa ve Necâtî gibi büyük şairlerinin eserleri öncülüğünde böyle bir dönemi daha iyi anlamayı sağlayacak metinler -özellikle müellifinin elinden çıkmış olanlar- kendi başına sahip oldukları değerin yanında sonraki yüzyıllara göre eldeki eser sayısı bakımından daha nadir olmaları dolayısıyla da kıymetlidir. Bu makalede, şairin yaşadığı dönemin divan şiiri açısından genel özellikleri kısaca belirtildikten sonra Serâyî’nin hayatına dair bilgiler divanından elde edilen verilerle ortaya konmuştur. Viyana Millî Kütüphanesi Mixt. 1446 numarada kayıtlı müellif hattı divan tanıtımının ardından yine eserden hareketle Serâyî’nin şiiri/şairliğine dair beyitleri, dil ve üslup özellikleri, dönem şairleriyle olan benzerlikleri örneklendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler
Serâyî, Şeyhî, Ahmet Paşa, Necâtî, Divan, 15. yüzyıl, II. Bayezid.

Abstract
There has been considerable development in the study and evaluation of literary works in the field of Classical Turkish Literature. But with each passing day, the discovery of previously unknown poets and their poems contribute new information to the already available accumulated knowledge. Serâyî is a poet of the Bayezid II period. This period is regarded as a “transitional period” in which the Divan poem earned its classical identity in the 16th century. The texts of the century authored by poets Şeyhî, Ahmet Paşa and Necatî make it possible for us to conceive this period better – the ones that were registered by the authenthic authors in particular – are valuable on their own besides being valuable because of how rare they are compared to the next century. In this article, having mentioned the general characteristics of the Divan poetry during which the poet lived, information about Serâyî’s life obtained from his works is presented. Using the Vienna National Library Mixt. 1446 records, the Divan of the poet is introduced. Based on his canon, Serâyî’s couplets on poetry and poems, his language and style is exemplified, as well as his similarities with the other poets of his period.

Keywords
Serâyî, Şeyhî, Ahmet Paşa, Necâtî, Divan, 15th Century, II. Bayezid.

Küçük Ayasofya and the Foundation of Babüssaade Ağası Hüseyin Ağa This thesis examines a patron, Hüseyin Ağa (d. 1508), who was serving as the kapu ağa (the gatekeeper eunuch of the palace) during the reign of Bayezid II, and the foundation he established at the Byzantine church of Sts. Sergius and Bacchus. By considering the connections between these two phenomena, the thesis tries to contextualize them from several perspectives. The power, space and the donor constitute the central focus of this thesis and these are reflected in three parts. First, the pious foundations that were established by Hüseyin Ağa, his transactions in the Balkans, the Eyâlet of Rûm, and the lands granted by the Sultan are considered. His position and wealth suggest a close relationship to Bayezid II. Secondly, to have a deep understanding about his last foundation, the history of the church is analyzed.

Osmanl› târihini pâdiflahlar›n tertip s›ras›na göre, kurulufltan kendi zamanlar›na kadar getirerek yazan Osmanl› müverrihleri, daha çok "Tevârîh-i Âl-i 'Osmân" diye adland›rd›klar› bu eserlerinde genifl bir za-mân› ele ald›klar› için, en büyük Osmanl› savafllar›n› ve fetihlerini bile k›saltarak anlatma yoluna gitmifllerdir. Eski Osmanl› müverrihleri aras›nda bu türün müstakil ilk örne¤ini kaleme alan Âfl›k Pafla-zâde, ‹kinci Murad'›n bâz› seferlerine bizzat ifltirâk etti¤i hâlde, "Tevârîh-i Âl-i 'Osmân" adl› eserinde bu gazâlar›n ancak özetini zikretmifl ve hattâ buna kendisi de iflâret ederek: "Bu Sultân Murâd Gâzî'nüñ gazâlar› çok olm›fldur ve her gazâs›n› ve fi'lini zamân›nda kim olm›fldur, fakîr ihtisâr (özet) idübdürürin. Ke-enne çâçdan (sanki elekten geçirip) bir avuç çaflni (tat) virdüm. Ânuñ-çün kim cümleyi (hepsini) beyânda èak›llar hayrân kalur!" demifltir. (1) Osmanl› ordusunun kazand›¤› bir veyâ birkaç zaferi, kimi zaman manzum, kimi zaman mensur olarak ay-r›nt›l› bir biçimde iflleyen ve görgü flâhidlerinin rivâyetlerine dayanan esasl› bilgilere yer veren "fetih-nâme" ve "gazavât-nâme"ler, savafllar›n bilinmeyen yönleri hakk›nda verdikleri güvenilir mâlûmât ve içerdikleri genifl tafsilât nedeniyle, târih kaynaklar› aras›nda önemli bir yere sâhiptir. "Fetih-nâme" ve "Gazavât-nâme"ler Ne Zaman Ortaya Ç›km›flt›r? Osmanl› Devleti'nin kurulufl y›llar›ndan fetret devrine kadar yaz›lm›fl olan târih kaynaklar›ndan maalesef hiçbiri günümüze ulaflamam›flt›r. Osman Gâzî devrin-Sultan II. Bâyezîd Devrinde Yaz›lan "Fetih-nâme"ler ve Lâmi'î Çelebi'nin Bilinmeyen Bir "Fetih-nâme"si

A small hoard of Ottoman coins from the Sofia city centre, discovered in 2005 during the excavation of the Roman amphitheatre: 16 copper mangirs and 2 silver akces. All coins but one belong to sultan Bayezid II (1481-1512), struck at capital mint of Konstantiniye.

İber yarımadasında yaklaşık sekiz asır boyunca Müslümanların oluşturmuş olduğu görkemli medeniyet, son Endülüs İslam Devleti Benî Ahmer’in 898/1492’de yıkılması ile son bulmuştur. Benî Ahmer Devleti’nin yıkılmasından sonra yarımadada kalan Müslümanlara karşı takınılan sert ve acımasız tavır karşısında yarımadadaki Müslümanlar, dönemin güçlü Müslüman devlet başkanlarından yardım istemişlerdir. Bu yardım taleplerini de istiğâse (feryadname) kasideleri yazarak elçi vasıtasıyla bu devlet başkanlarına iletmişlerdir. Bu kasidelerde içinde bulundukları zor durumu dile getirip maruz kaldıkları baskı ve zulmü tasvir etmişlerdir. Tarihi bir belge niteliğinde olan bu kasideler Osmanlı Devleti padişahlarından II. Bayezid’e da ulaşmış ve ondan yardım talep edilmiştir. Endülüslüler II. Bayezid’e iki istiğâse kasidesi yazmıştır. Bunların birincisi henüz Benî Ahmer Devleti (1238-1492) yıkılmadan önce Hıristiyanların dört bir taraftan devleti işgal etmelerinden dolayı yazılan istiğâse kasidedir. İkincisi ise Benî Ahmer Devleti’nin yıkılmasından sonra Müslümanların maruz kaldığı asimilasyon politikasından dolayı yazılan istiğâse kasidesidir. Bu çalışmada Endülüs’te son Müslüman devleti olan Benî Ahmer Devleti düştükten sonra Endülüs Müslümanların Osmanlı Padişahı II. Bayezid’e yazdıkları istiğâse kasidesi değerlendirilecektir. Tarihi bir vesika olan bu kasideye geçmeden önce girişte Endülüs tarihinden, son Endülüs Müslüman Devleti Benî Ahmer’in yıkılışı ve bundan sonra Endülüs’te kalan Müslümanların yaşadıkları Hıristiyan baskılarından kısaca bahsedilecektir. Daha sonra istiğâse şiiri tarif edilerek söz konusu kaside tercümesi yapılarak değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Edebiyatı, Endülüs, İstiğâse, II. Bayezid, Kaside.
The Islamic domination that lasted for nearly eight centuries in Andalusia ended with the collapse of the last Andalusian Islamic State, Banu al-Ahmar, in 898/1492. After the fall of Banu al-Ahmar State, Christians tried to completely destroy the existence of Muslims in the peninsula. As a matter of fact, they followed a harsh and brutal attitude towards Muslims in order to reach their goals. With this policy of assimilation, they forced Muslims to change their religion, and prevented them from speaking their language, and intervened in their daily lives. They punished those who did not comply with the prohibitions they placed. In particular, they judged those who insisted on not changing their religion in the Inquisition courts. After this collapse, remaining Muslim population on the peninsula who were insulted by the new rulers called help from the powerful Muslim rulers from around the world. They conveyed this message of help via istighāsah (faryādnāma) poems. In these qasīdas they pictured the oppression and the difficulty they faced. One of these qasīdas which are historical records, reached to the Ottoman sultan Bāyezid II and they asked help from him as well. The Muslims of Andalusia sent a qasīdah istighāsah, composed of 105 couplets, to him in 906/1501 and asked him to come to the rescue of the Andalusian Muslims.
As a theme of poetry istighāsah is the request of the poet from his interlocutor for help due to the difficult situation he or his society is in. Although this theme is examined also under the title of marsiyya (elegiac poetry), when they are examined it is seen that they differ from the marsiyya for cities in terms of its content and structure. Therefore, they should be examined as two separate themes.
Andalusian Muslims wrote two qasīdah istighāsah to Bāyezid II. The first of these is the written because Christians occupied the state from all sides before the Banu al-Ahmar State collapsed. It is written by Abu'l-Bakâ al-Rundî and is evaluated under the theme of marsiyya as well. The second is written in 906/1501, which reveals the oppression and persecution of Muslims after their domination in Andalusia in 898/1492 ended completely. This one is a historical document. The expressions of the oppression and persecution faced by the Muslims in this last letter reveal difficult the severity of the events in that period. The knowledge of these letters written to Bāyezid II, on the one hand, provides us with the oppression and persecution faced by the Muslims at that time, on the other hand, the foundation of the political events of that period.
Banu al-Ahmar’s collapse and the oppression faced by the remaining Muslims will be touched upon briefly. Then, the definition of qasīdah istighāsah will be given and the subject qasīdah will be studied with its Turkish translation given.
Whether it is in our country or in the Arab world, there is no study that deals with the aforementioned qasīdah in detail and examines it under the subject of istighāsah. However, Azmi Yüksel the qasīdah has been translated under the title of “From Endülüs’ten II. Bayezid’a Yazılan Anonim Bir Şiir”and published in Belleten Journal in 1988. In addition, M. Faruk Toprak examined the subject of istighāsah as a separate theme of poetry in his article, “Endülüs Şiirinde İstiğâse”, published in Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. In his study, Toprak examined some of the couplets by partially mentioning the aforementioned qasīdah. Shihâbuddîn al-Makkarî gives the full text of this qasīdah in his book “Azhâru’r-riyâd fi ahbâri al-Qâdî ʻİyâd”. Apart from this, its full text can also be found in "al-Dawlatu’l-‘Uthmâniyya –avâmil al-nuhûd wa asbâb al-sukût-" by Ali Muhammad Muhammead al-Sallâbî. It is also partially mentioned in some other sources dealing with the themes of istighāsah and marsiyya for cities, and in some historical sources that informing about the existence of such a qasīdah.
The absence of a detailed study about this qasīdah has made it necessary to consider and evaluate it. This qasīdah, which is examined under the theme of istighāsah in Arabic poetry, presents the political events of the period in which it was written, but also gives information about the content and structure of the istighāsah poems. Therefore, this study, on the one hand, aims to complete the missing information about the political history of the period basing on such a historical document; on the other hand, it aims to provide information about the content of the content and structure of the istighāsah poems.
In introduction, first, history of Andalusia, Banu al-Ahmar’s collapse and the oppression faced by the remaining Muslims will be touched upon briefly to prepare the ground for work. The biggest reason for the writing of the aforementioned qasīdah was that after the collapse of the Muslim state, the Muslims were subjected to persecutions as a result of being defenseless. Second, the poem of istighāsah will be evaluated as a theme of poetry. Third, after the etymological meaning of the word istighāsah is given, the poems written under the theme of istighāsah are being mentioned. In particular, some information is given about the theme of this poetry in Andalusia and the poets who wrote the poetry of under this theme. Fourth, I will provide an introductory information about the qasīdah composed of 105 couplets written to Bāyezid II. After all these, all couplets of the qasīdah will be translated into Turkish and evaluated. Information obtained from historical sources is also given about the events and situations that Muslims described in the qasīdah under evaluation.
It will be concluded that after the collapse of the last Andalusian Islamic state, Benu al-Ahmar, the Muslims who remained there asked for help from the Ottoman Empire and that they reported this request with an qasīdah istighāsah. It is observed that Muslims describe the difficult situation in which they lived in all details. Therefore, the attitude towards Muslims in Andalusia is observed with all its clarity at that time through this qasīdah istighāsah. In addition, the content and structure of the such poems written in that period will be revealed.
Keywords: Arabic Language and Literature, Andalusia, Istighāsah, Bāyezid II, Qasīdah.

The struggle for dominance among powerful Turkish States, when evaluated on the frame of Turkish World Dominance Conception, has existed in all periods of the history. As an example, the intercourse between Yildirim Bayazid (1389 – 1402) and Timur (1370 – 1405) in the first period of the 15th century and the intercourse between Fatih (1451 – 1481) and Uzun Hasan (1453 – 1478) in the second half of the 15th century can be shown. One of these kinds of intercourse was between the Ottoman Empire and Safavi State founded in Azerbaijan in the first period of the 16th century. Different from the antecedents, The Ottoman and Safavi intercourse gives the vision that it left more traces. Some European countries being active in this struggle for hegemony are sometimes seen. Besides, the relations between The Ottoman and Safavi of this period have been analyzed only approaching this matter only from one side for a long time. Recent researches in this matter foresaw the relations between the Ottoman and Safavi in the first periods of 16th century to be researched from different aspects.

İber yarımadasında yaklaşık sekiz asır boyunca Müslümanların oluşturmuş olduğu görkemli medeniyet, son Endülüs İslam Devleti Benî Ahmer’in 898/1492’de yıkılması ile son bulmuştur. Benî Ahmer Devleti’nin yıkılmasından sonra yarımadada kalan Müslümanlara karşı takınılan sert ve acımasız tavır karşısında yarımadadaki Müslümanlar, dönemin güçlü Müslüman devlet başkanlarından yardım istemişlerdir. Bu yardım taleplerini de istiğâse (feryadname) kasideleri yazarak elçi vasıtasıyla bu devlet başkanlarına iletmişlerdir. Bu kasidelerde içinde bulundukları zor durumu dile getirip maruz kaldıkları baskı ve zulmü tasvir etmişlerdir. Tarihi bir belge niteliğinde olan bu kasideler Osmanlı Devleti padişahlarından II. Bayezid’e da ulaşmış ve ondan yardım talep edilmiştir. Endülüslüler II. Bayezid’e iki istiğâse kasidesi yazmıştır. Bunların birincisi henüz Benî Ahmer Devleti (1238-1492) yıkılmadan önce Hıristiyanların dört bir taraftan devleti işgal etmelerinden dolayı yazılan istiğâse kasidedir. İkincisi ise Benî Ahmer Devleti’nin yıkılmasından sonra Müslümanların maruz kaldığı asimilasyon politikasından dolayı yazılan istiğâse kasidesidir. Bu çalışmada Endülüs’te son Müslüman devleti olan Benî Ahmer Devleti düştükten sonra Endülüs Müslümanların Osmanlı Padişahı II. Bayezid’e yazdıkları istiğâse kasidesi değerlendirilecektir. Tarihi bir vesika olan bu kasideye geçmeden önce girişte Endülüs tarihinden, son Endülüs Müslüman Devleti Benî Ahmer’in yıkılışı ve bundan sonra Endülüs’te kalan Müslümanların yaşadıkları Hıristiyan baskılarından kısaca bahsedilecektir. Daha sonra istiğâse şiiri tarif edilerek söz konusu kaside tercümesi yapılarak değerlendirilecektir. Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Edebiyatı, Endülüs, İstiğâse, II. Bayezid, Kaside. The Islamic domination that lasted for nearly eight centuries in Andalusia ended with the collapse of the last Andalusian Islamic State, Banu al-Ahmar, in 898/1492. After the fall of Banu al-Ahmar State, Christians tried to completely destroy the existence of Muslims in the peninsula. As a matter of fact, they followed a harsh and brutal attitude towards Muslims in order to reach their goals. With this policy of assimilation, they forced Muslims to change their religion, and prevented them from speaking their language, and intervened in their daily lives. They punished those who did not comply with the prohibitions they placed. In particular, they judged those who insisted on not changing their religion in the Inquisition courts. After this collapse, remaining Muslim population on the peninsula who were insulted by the new rulers called help from the powerful Muslim rulers from around the world. They conveyed this message of help via istighāsah (faryādnāma) poems. In these qasīdas they pictured the oppression and the difficulty they faced. One of these qasīdas which are historical records, reached to the Ottoman sultan Bāyezid II and they asked help from him as well. The Muslims of Andalusia sent a qasīdah istighāsah, composed of 105 couplets, to him in 906/1501 and asked him to come to the rescue of the Andalusian Muslims. As a theme of poetry istighāsah is the request of the poet from his interlocutor for help due to the difficult situation he or his society is in. Although this theme is examined also under the title of marsiyya (elegiac poetry), when they are examined it is seen that they differ from the marsiyya for cities in terms of its content and structure. Therefore, they should be examined as two separate themes. Andalusian Muslims wrote two qasīdah istighāsah to Bāyezid II. The first of these is the written because Christians occupied the state from all sides before the Banu al-Ahmar State collapsed. It is written by Abu'l-Bakâ al-Rundî and is evaluated under the theme of marsiyya as well. The second is written in 906/1501, which reveals the oppression and persecution of Muslims after their domination in Andalusia in 898/1492 ended completely. This one is a historical document. The expressions of the oppression and persecution faced by the Muslims in this last letter reveal difficult the severity of the events in that period. The knowledge of these letters written to Bāyezid II, on the one hand, provides us with the oppression and persecution faced by the Muslims at that time, on the other hand, the foundation of the political events of that period. Banu al-Ahmar’s collapse and the oppression faced by the remaining Muslims will be touched upon briefly. Then, the definition of qasīdah istighāsah will be given and the subject qasīdah will be studied with its Turkish translation given. Whether it is in our country or in the Arab world, there is no study that deals with the aforementioned qasīdah in detail and examines it under the subject of istighāsah. However, Azmi Yüksel the qasīdah has been translated under the title of “From Endülüs’ten II. Bayezid’a Yazılan Anonim Bir Şiir”and published in Belleten Journal in 1988. In addition, M. Faruk Toprak examined the subject of…

II. Bayezid’in, Fatih Sultan Mehmed’in oğlu ve Yavuz Sultan Selim’in babası olması, ne yazık ki tahtta kaldığı süre içerisinde, aslında Osmanlı İmparatorluğu’nun büyük devlet vasfını koruyabilmesi için gerekli olan adımları atmış olduğu gerçeğinin göz ardı edilmesine sebep olmuştur. Bu çalışmada, II. Bayezid’in başarılı bir strateji uzmanı olduğu gerçeğini ön plana çıkartarak, döneminde yapılmış olan savaşların sebepleri ve siyasi adımların arkasındaki reel gerçeklik üzerinde durulmaktadır.

It is unfortunate that, being the son of Mehmed the Conquerer and the father of Selim the Grim, caused an overlook to the reality behind the strategic steps, which had been taken by Bayezid II. to keep the permanence of the great state. This work concentrates on the reasons of the battles and the truth of the political movements by putting forward the fact that Bayezid II. was a successful strategy expert.