Kentsel Alanlarda Yeniden Işlevlendirme

Bayazıt Oğuz AYOĞLU tarafından hazırlanan ""ZAFER ANITI -GÜVENPARK -TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ" KENT AKSININ VAROLAN DURUMUNUN İRDELENMESİ VE CUMHURİYET AKSI OLARAK YENİDEN TASARIMI" adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Ankara Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı'nda YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.

Derginin yazım dili Türkçedir. Dergide yayımlanmak üzere gönderilecek çalışmalar daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olmalıdır. Yazılar Adam Yayınları'nın Ana Yazım Kılavuzu kurallarına uymalıdır. Yazılar, elektronik kopya (CD veya e-posta) olarak editöre iletilmelidir. CD üzerine yazarın ismi ve yazının kısaltılmış başlığı yazılmalıdır. Yazarlara ait bilgilerin tümü (isim, adres, kurum, unvan, telefon, faks, e-posta adresi) yazıyla birlikte iletilmelidir. Dergiye teslim edilen yazılar yazarlarına iade edilmez. Yazının ilk sayfasında, yeterli bilgiyi içeren bir başlık altında tüm yazarların isimleri, çalıştıkları kurum ve adres bilgileri olmalıdır. Bu sayfada iletişimin sağlanacağı yazar belirtilmelidir. Metnin sonunda kaynakça yer almalı, tablo ve şekiller ise her biri ayrı bir sayfada ve metin içindeki akışlarına göre numaralandırılmış olarak yer almalıdır.

An important part of our cultural heritage is the historical buildings. Functional and reused historical buildings continue their existence in the interests of the people and the environment. Adaptive reuse in abandoned industrial buildings is an important issue for many regions. Many industrial plants in our region lag behind the developing technology, the valuation of the remnants of the urban fabric, the idling, the emptying, the not being used etc. it is a sad situation for the environment. These kind of buildings, which carry historic value, are important structures that cannot be demolished and replaced. These mechanical and industrial buildings can maintain their existence by transforming them into public or private spaces such as residential, restaurants, museums, showrooms, focusing on preserving their original structures and forms. Taking into account the potential of building stocks that complete their function as an industrial structure is an important step for the environment. Re-functioning is to integrate the existing value with a new function. Many structures, which are our cultural heritage, are closed for use for a variety of reasons and destroyed by decay. Buildings can be reused by certain methods. The implementation of these methods without harming the building is should be the basic principle of adaptive reuse. A significant majority of industrial buildings, which are our cultural heritage, are silo buildings. These buildings, which are quite large in size and strong structured, an interesting option for reuse project. Silo buildings have been reused in many ways such as houses, museums, cultural centers. One of the most functional uses of the silo constructions, which have dimensional diversity, is to convert them into houses. The purpose of this research paper is to define the adaptation of silo buildings to reuse into house based on the environment and conservation principles. Protection studies that have been successful in qualified examples from Europe will be given.

Kent merkezinde kültür eksenli bir dönüşüm projesi: Temple Bar, Dublin, Arredamento Mimarlık, Mart sayısı, Giriş 1980 sonrasında kentler ve özellikle de 'kent merkezleri' sosyal, ekonomik ve mekansal açıdan önemli değişimlere sahne olmaktadırlar. 1970'lerden başlayarak kent merkezlerinde ortaya çıkan nüfus ve istihdam kayıpları sonucunda, bu alanlar ekonomik canlılıklarını yitirerek kan kaybetmeye başlamışlardır. Sözü edilen köhneme ve çöküş sürecinin en derin olarak yaşandığı yerler, tarihi konut dokusunu barındıran kent merkezleri, liman ve depolama faaliyetlerinin yürütüldüğü kıyı alanları olmuştur. 1980 sonrasında sermayenin artan hareketliliği ve kent ekonomilerine yeniden canlılık kazandırma çabaları ise kent merkezlerindeki dönüşüm projelerine hız kazandırmıştır. Bu açıdan bakıldığında, merkezi ve yerel yönetimler tarafından uygulamaya konulan 'kentsel dönüşüm' (urban regeneration) projeleri sadece bulundukları alanda değil, kent ekonomisinin bütününde canlanma hedefleyen, çoğunlukla tüketim-odaklı ve yeni orta sınıfın mekansal taleplerine uygun olarak tasarlanmış projeler olarak ortaya çıkmaktadırlar. Ticaret, konut, turizm, ofis, eğlence-dinlence ve kültürel faaliyetler gibi karma kullanımları barındıran bu projelerde benimsenen uygulama araçları, finansman, halkın katılımı ve 'birlikte yönetim' (urban governance) konusunda izlenen stratejiler başarı ya da başarısızlığı etkileyen en temel faktörlerdir. Kent merkezinde kültür eksenli bir dönüşüm projesi: Temple Bar, Dublin, Arredamento Mimarlık, Mart sayısı,

Public transport in urban areas of the developing world is highly complex, due to the systems involved, the large number of origins and destinations, and the amount and variety of traffic. Istanbul is typical of these issues. Due to unplanned urbanisation over the past decades, the city is now facing a severe urban transport crisis, such as noise pollution, traffic congestion, traffic accidents, etc. These crises are mainly due to a limited transport infrastructure, a rapid increase in motor vehicle ownership and poor public transport services, etc. This study will analyse the urban transport systems of Istanbul (i.e. minibus and bus) and the extent and cause of the traffic congestion faced by the city. Through a review of the literature, this essay will attempt to clarify the ways in which the city can mitigate the above mentioned issues and improve its public transport.

Bu ikinci kitaptaysa, birinci kitapta geliştirilen öyküden yola çıkarak, İzmir Modeli İzmir İçin Demokratik Bir Belediyecilik Modeli Önerisi geliştirilmektedir.
İzmir için böyle bir model geliştirilmesinin, pratik ve kuramsal nedenleri bulunmaktadır.
En belirgin pratik neden 2019 yılında Türkiye’nin yerel yönetim seçimlerine gidecek olmasıdır.
Türkiye yeni bir yerel yönetim seçimleri dönemine girerken, üzerinde çalışılmış demokratik bir yerel yönetim modelinin, siyasal kamu alanına sunulmuş olmasının, pratikte yararlı olacağı düşünülmüştür. Seçim kampanyaları dönemi, toplumun yeni önerilere açık olduğu bir dönemdir.

Küresel kapitalizmin dünya çapında hızlı yükselişi ve küreselleşme ile kentler bir dönüşüm ve yeniden yapılanma sürecine girmiştir. Artan nüfus artışı, ekonomik ve teknolojik gelişmeler kentlerin zaman içinde geçirdiği değişimlerin ana kaynağını oluşturmuştur. Küreselleşme ile ortaya çıkan
ekonomik güç ve işlevsellik yerel karakterin korunmasının önüne geçerken kent mekânında da toplumsal açıdan bir karmaşaya neden olmuştur. 1960 yılından itibaren kentleşme ve göç oranlarının artmasıyla birlikte özellikle büyük kentlerde küresel sermayenin ekonomik ve toplumsal yaşamdaki hâkimiyeti kentsel çevredeki eşitsizlik ve adaletsizliği de beraberinde getirmiştir. Öte yandan, kent mekânlarında mevcut stokların tükenmesi ile ortaya çıkan kentsel problemlerin çözümüne yönelik olarak geliştirilen var olan kentsel mekânı iyileştirme ya da kent içindeki çöküntü alanlarının yeniden planlanmasıyla yeni kent mekânları yaratma seçenekleri gündeme gelmektedir. Yeniden yapılaşma
politikaları çerçevesinde ise kent mekânı, toplum ve kent kimliğinin bu yeni kent mekânları yaratma seçeneklerinden nasıl etkileneceği sorusu bu çalışmanın çıkış noktasını oluştururken günümüz kentleri için yanıtlanması gereken önemli bir sorudur.

Bu çerçeve kapsamında Türkiye’nin önemli kentlerinden olan İzmir ele alındığında, giderek metalaşan ve yerel değerlerin yok olduğu kentlerin yanı sıra içe dönük ve özgün yapısı ile yerel kimliğini diğer kentlere oranla daha iyi koruyabilmiş olmasına rağmen ‘dünya kenti’ olma hedefiyle küreselleşmenin etkilerini de izlemek mümkündür. İzmir’in çok katmanlı yapısı ile tarihi ve kültürel yer’e ait değerleri, kırsalı ve küreselleşmenin de etkisiyle dönüşen kent mekânlarını bünyesinde barındırdığı görülebilir. Bu çalışmada incelenecek olan, İzmir’in kent merkezinde yer alan Damlacık bölgesi bu açıdan önemli bir örnektir. Bölge, bugün kent içi çöküntü alanı olarak belirlenmiş ve kentsel dönüşüm, kamulaştırma ile tekrar yapılandırılmak istenmektedir. Bölge, kentsel, tarihi ve doğal sit
alanı olması, tarihi Agora’ya yakınlığı ve birçok tescilli yapıya ev sahipliği yapması açısından önemlidir. Bölgenin, küreselleşmenin bir sonucu olarak kentlerde açığa çıkan ‘yerinden edilme’ durumu ya da ‘soylulaştırma’ projesiyle ile karşı karşıya kalması olasıdır. Bu bağlamda, Damlacık bölgesi İzmir’de kent mekânının yeniden üretimi ve toplumsal dönüşüm bağlamında tartışılacaktır. Tescilli yapılar, yapılı çevrenin işlevsel kullanımları, bölgenin tarihsel süreçteki sosyolojik ve mekânsal açıdan değişimi irdelenecektir. Ayrıca, bölge halkıyla yapılacak olan anket çalışması ile çalışma desteklenerek bu bölgede yaşayan kentlinin kentle olan ilişkisi ‘kentleşme’, ‘küreselleşme’ olguları etrafında sorgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler: Küreselleşme, yerel ölçek, sosyo-mekânsal dönüşüm, kent mekânı, İzmir.

New York Şehri’nde yer alan ve eskiden “Batı Yakası Hattı” olarak bilinen tarihi bir yükseltilmiş demiryolu hattının küçük bir parçası günümüzde, “The High Line” olarak isimlendirilen ve dünya ölçeğinde türünün ikinci bir örneği olarak sıradışı bir park ve yayalar için taşıt trafiğinden bağımsız bir yürüyüş yolu olarak hizmet vermektedir. Bu çalışma içerisinde, yapının tarihi içerisinde parka dönüşüm süreci ve içerisinde yer aldığı bölgeye yeni bir kimlik ile geri kazandırılma süreci aktarılacaktır.

GİRİŞ
1990’dan, özellikle de 1993 yılında 7 il merkezinde KHK ile büyükşehir belediyesi ilan edildiği günlerden itibaren, Denizli’de büyükşehir belediyesi statüsüne ilişkin olarak kesintisiz bir mücadele devam etmiştir. 1998–2002 dönemindeki çeşitli yeni yerel yönetimler reform ve büyükşehir belediyesi kanun tasarılarında BŞB kurmak için (300.000 ve 500.000 gibi) konulmak istenen nüfus ölçütleri bazen Denizli’yi oldukça umutlandırmış olsa da Denizli 2008 yılı itibariyle bile büyükşehir belediyesi statüsüne sahip değildir. Büyükşehir belediyesi statüsü yönünde umudun azaldığını ve parçalanmış Denizli kentsel alanını yönetmek içn acil çözüm gerektiğini 2000’li yılların başında düşünen Başkan Ali Aygören Ocak 2001’de Türkiye kent yönetimi alanyazınına ve Denizli’ye yeni bir terim kazandırmıştır: “Bütünşehir (belediyesi)”. Aygören’in bütünşehir belediyesi tasarımı ve söylemine giden yolda Denizli’de önce geniş bir alanda çok sayıda köy mücavir alan ilan edilmiş, arkasından bunların önemli bir kısmı belediyeleşerek kentsel alanda idari parçalanma yaşanmıştır. Bir yandan idari parçalanma artarken diğer yandan “yıldızı parlayan kent” (terim için bakınız: Denizli Valiliği, 1998) Denizli’ye büyükşehir belediyesi statüsü için, özellikle 1993–1999 yıllarında olmak üzere, 1990’dan günümüze, farklı partilerden milletvekilleri değişik veya aynen tekrarlayan tasarımlarla kanun teklifleri sunmuşlardır. Belediye yönetimleri, siyasi partiler ve çeşitli STK ile odalar da onlara genellikle değişen ölçülerde destek vermişlerdir (Denizli’nin büyükşehir belediyesi deneyimleri için bakınız: Ciğeroğlu, 2007; Özgür, 2008; Özgür, 2007; Özgür, Kösecik ve Ciğeroğlu, 2007; Özgür ve Kösecik, 2006). Aslında mücavir alan düzenlemesi de köy statüsündeki yerleşimlerin ana belediyeye bağlanması suretiyle Denizli’de ortaya çıkan üç farklı bütünşehir tasavvur ve tasarımlarına benzer sonuçlar doğuran ancak belediye statüsü elde etmelerine engel olamayan ve daha gevşek bir bağla bağlanmaları anlamına gelen özel bir düzenleme olup Denizli’de yaygın olarak uygulanmaktadır.
...
Birbiriyle ilintili üç farklı bütünşehir belediyesi tasavvurunun Denizli’de 2001–2008 döneminde ortaya çıkışı, anlamı ve gelişimi ile lehinde ve aleyhindeki söylemler ve hukuki düzenlemeler bu çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmanın önceliği ve odak noktası idari açıdan hayli parçalanmış bir orta ölçekli kentsel alan örneği --hatta laboratuarı-- olan Denizli kentsel alanının yönetiminde uygulanması için hukuki zemin yaratılan, denenen veya uygulanmakta olan önemli alternatifler arasında yerini almış olan bütünşehir belediyesi tasavvurlarını (modellerini) derinlemesine irdelemektir. Yazının devamında, yukarıda çok kısaca bahsedilen birbiriyle ilintili üç farklı bütünşehir modeli arasından, pratik nedenlerle, Aygören’in modeli ve tasavvuru daha kısaca ve ayrı bir ana başlık açılmaksızın (alt başlık düzeyinde) ele alınmakta, diğer iki bütünşehir belediyesi tasavvuru ise daha detaylı olarak tanıtılmakta ve tartışılmaktadır. Yazıda detaylı olarak tartışılan iki büyükşehir belediyesi tasavvuru şunlardır: 1) Aralık 2003’te 5026 sayılı Kanun olarak Meclisten geçip Cumhurbaşkanınca veto edilen 47 belediye ve köyü Denizli Belediyesine birleştirmeyi öngören Denizli’ye özel 5026 sayı numaralı Yasa (Teklifi). 2) 5393 sayılı Belediye Kanunun 11. maddesi 1. fıkrası uyarınca genel imar düzeni veya temel altyapı hizmetlerinin gerekli kılması durumunda bir ana belediyenin sınırına meskûn sahaları 5.000 metreden daha yakın duruma gelen belde belediyeleri ve köylerin tüzel kişiliğinin üçlü kararnameyle sınır tespiti kararı şeklinde bir düzenlemeyle kaldırılabilmesi. Bu ikinci bütünşehir belediyesi tasavvuru çerçevesinde Merkez İlçedeki 13 belediye ve 10 köyün tüzel kişiliğinin kaldırılarak Denizli Belediyesine 2009 yerel seçimlerinde mahalle olarak bağlanmasına dair 2006/8352 sayılı sınır tespiti kararı üçlü kararname yoluyla 2006 yılında alınmıştır. Aslında, Türkiye’de hiçbir hukuki mevzuatta, doğal olarak 5026 ve 5393’de de, “bütünşehir” terimi kullanılmamıştır.
Bu çalışmanın ilk bölümünde dar ve geniş anlamda Denizli kentsel alanı tanımlanması ve dönüşümüme kısaca yer verilmektedir. Yazının ikinci bölümünde orta ölçekli kentsel alanların yönetimine ilişkin çözümler; 2003 öncesi, 2003 sonrası, kuramsal alternatifler, Denizli kentsel alanının yönetimindeki modeller alt başlıkları çerçevesinde listelenip özetlenmektedir. Üçüncü bölümde bütünşehir teriminin ve belediye modelinin Dünyada, Türkiye’de ve Denizli’deki gelişimi ve anlamı üzerinde kısaca durulmaktadır. Dördüncü bölümde genelde Türkiye’deki orta ölçekli kentsel alanları özelde ise Denizli kentsel alanını yönetme açısından radikal bir öneri olarak Aralık 2003’de T.B.M.M. gündemine gelen 5026 sayılı Kanun (Teklifi) detaylı olarak irdelenmektedir. Yazının beşinci bölümünde 5393 sayılı Belediye Kanununun “tüzel kişiliğin sona erdirilmesi”ne ilişkin 11. maddesi 1. fıkrasındaki düzenlemeyle ortaya çıkan yeni bir bütünşehir tasavvuru çerçevesinde Denizli kentsel alanının --5026’ya göre daha dar bir alanda-- yönetimine dair halen devam eden çabalar tanıtılmakta ve detaylı olarak analiz edilmektedir. Çalışma genel değerlendirme ve önerilerin yer aldığı altıncı bölüm ile son bulmaktadır.

GİRİŞ

Balıkesir ile ilgili ayrıntılı değerlendirmelere geçmeden önce, bu bölümde Türkiye Planlama Sistemi’nin genel durumundan kısaca bahsetmekte fayda vardır. Türkiye planlama sisteminin temelleri “Akılcıl Kapsamlı Planlama Yaklaşımı”nın ürettiği “plan hiyerarşisi” ilkesine dayanmaktadır. İmar mevzuatı, bu anlayışa uygun olarak hazırlanmış, planlamaya ilişkin kurumsal yapı yine bu anlayışa göre oluşturulmuştur. 1900’lü yılların ilk çeyreğinde ortaya atılan ve 1980’lere kadar geçerliliğini koruyan bu planlama yaklaşımı artık içinde bulunduğumuz yeni çağın ihtiyaçlarına tam olarak cevap veremez hale gelmiştir. Bu doğrultuda Türkiye, son 30 yıl içinde planlama sistemini iyileştirmek ve daha iyi çalışır hale getirmek için “Stratejik Planlama Yaklaşımı”nın temel ilke ve felsefesini benimseyen bir dizi yasal ve kurumsal düzenlemeye gitmiştir. Bu düzenlemeler sonucunda mevcut planlama sisteminin temelleri değişmiş, ancak başlı başına stratejik planlama anlayışı temelinde yeni bir planlama sistemine de geçilememiştir.
Türkiye planlama sisteminin bugün “Akılcıl Kapsamlı Planlama Yaklaşımı” ve “Stratejik Planlama Yaklaşımı” arasında bir yerde durduğunu, bu iki yaklaşım arasında bir sentez üretmeye çalıştığını söylemek mümkündür. Bununla beraber sistem, yıldan yıla stratejik planlama yaklaşımına daha fazla yakınlaşmaktadır. Bu yönelimin arka planında Türkiye Hükümeti’nin 2008 yılında kabul ettiği “Türkiye’nin Stratejik Vizyon 2023 Belgesi” yatmaktadır. Bu belge Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. kuruluş yıldönümü olan 2023 yılında, ülkeyi “muassır medeniyetler seviyesine çıkartacak ve Türkiye’nin uluslararası ekonomik konumunu yükseltecek” çok önemli makro kararlar içermektedir. 2023 Vizyonunda “Ekonomi” başlığı altında başta ulaşım ve lojistik olmak üzere pek çok yenilikçi sektör, Türkiye için stratejik lokomotif sektörler olarak belirlenmiştir. Belgenin kabul edilmesiyle beraber Türkiye, belirlenen sektörlerde hızlı gelişmenin sağlanması için büyük ölçekli projeler düşünmeye ve bu büyük projelerin hayata geçirileceği şehirlere ilişkin çok boyutlu araştırma, planlama ve hazırlık çalışmaları yürütmeye başlamıştır. Türkiye şehirlerinin stratejik düşünülerek planlanması gereği, sırasıyla 2009 yılında ilan edilen Kentleşme Şurası Sonuç Bildirgesinde; 2011 yılında kabul edilen 61. Hükümet Programında; 2011 yılında çıkarılan 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede; 2013 yılında değiştirilen 3194 sayılı İmar Kanunu Değişikliğinde ve 2014 yılında kabul edilen 10.Kalkınma Planında açıkça dile getirilmiş, bu yönde girişimlere ve çabalara hız verilmiştir.

Gerçekten de jeopolitik konumu gereği çok dinamik özellikler sergileyen Türkiye şehirlerinin, hantal hiyerarşik ve bürokratik bir yapı ile; zaman alan ve değişikliklere ayak uyduramayan karar üretme mekânizmaları ile; planlamanın uygulamadan ayrı düşünüldüğü bir sistemle; ve ağırlıklı olarak fiziksel gelişmeye odaklı imar plancılığı anlayışı ile planlanarak yönetilemeyeceği açıktır. Balıkesir, her açıdan stratejik düşünülerek planlanması gereken Türkiye şehirlerinin başında gelmektedir. Bu çalışmada “Balıkesir niçin stratejik olarak planlanmalıdır?” sorusuna bir cevap aranmaktadır. İlk bölümde stratejik planlamanın genel özelliklerinden bahsedilmekte, ikinci bölümde Balıkesir’de stratejik düşünmemizi gerektiren hususlara sırasıyla değinilmektedir. Bu araştırmada literatür taraması, saha araştırması, gözlem, derinlemesine görüşme, odak grup görüşmesi ve doküman incelemesi yöntemleri birlikte kullanılmıştır.

Kadifekale’nin kuzey yamacında yer alan Smyrna Antik Tiyatrosu’nun İzmir’in kültür yaşamına kazandırılması amacıyla İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen kamulaştırma çalışmaları tamamlanarak yapının kazısına 2013’de başlandı. 2014 Nisan ayında, Antik Tiyatro ile Agora arasında kalan 25 bin metrekarelik alanın kamulaştırılarak, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca planlanan “Mega Müzeler” arasında yer alan Ege Medeniyetleri Müzesi ile birlikte çeşitli kültürel ve ticari kullanımlara ayrılmasını öngören imar planı revizyonunun İzmir 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından onandığı basına yansıdı. Bu yazıda, böylece İzmir’in gündemine giren, kent mekânında antik tiyatro kalıntıları ile müze işlevi birlikteliğinin İspanya ve Portekiz’den dört uygulaması, İzmir için “mega müze” modeline bir seçenek oluşturabileceği düşüncesiyle, Roma Tiyatro Müzeleri başlığı altında tartışılıyor.

ÖZET
Aydın İlinde Aydın Merkez İlçe ve onu çevreleyen İncirliova gibi komşu ilçeler, Kuşadası-Söke, Nazilli ve çevresi orta ölçekli kentsel alanları bulunmaktadır. Bunlardan yönetim sorunları daha çok gündeme gelen ve daha kalabalık nüfuslu Kuşadası-Söke bu çalışmada ele alınıp irdelenmekte; bu kentsel alanın özellikleri özetlenmekte; dar ve geniş anlamda kentsel alan tanımları ve sınırları üzerine denemeler yapılmakta, bu alanların yönetiminde ortaya çıkan sorunlar ve çözüm yolları tartışılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kentsel alan, Söke, Kuşadası, Aydın, Büyükşehir Belediyesi, KUŞ-ATAK Projesi ve Birliği, idari-siyasi parçalanma
KUŞADASI-SÖKE URBAN REGION: ITS PROBLEMS AND ADMINISTRATION

A n a S a y f a B a ğ l a n t ı l a r B i z K i m i z İ l e t i ş i m F o r u m ANA SAYFA 2 M a y ı s 2 0 1 4 H a b e r G ü n d e m P r o j e İ ç M e k a n D o s y a G ö z l e m P o r t r e Y o r u m S ö y l e ş i Y a y ı n Y a r ı ş m a E t k i n l i k G e n ç M i m a r D ü n y a d a n 2010 Dünya Futbol Şampiyonası, Olimpiyat Stadı, Ayazma ve

Dersin konusu; fizyolojisi bozulan kentin, sürdürülebilir kent olarak yaşaması hayali- midir? Burada kent fizyoloji-sinden bahsederek aslında canlı bir yaşamdan bahsediyoruz. Canlı bir organizma olarak ta gördüğümüz kentlerin yaşamı, yine canlı bir organizma olan insanlar tarafından sürdürebilirliği bilinçli veya bilinçsiz şekilde yok ediliyor.

The dominant mode of urbanization in our contemporary world is marked by large scale urban renewal projects, which are deployed with little or no consideration given to the social predicaments. The urban design studio can serve as a domain in which critical reflections on urban issues can be incorporated into design works. In this article, we propose a methodology of ‘critique by design’, which does not seek to arrive at scientific knowledge but rather involves the development of urban design proposals critically engaging with the urban issues they address through conceptual approaches. We discuss our methodology through the case of an experimental studio work conducted in Ankara, Turkey at Bilkent University, Department of Urban Design and Landscape Architecture in 2011.

Küreselleşen dünya sisteminde, son 30 yıl içinde birçok kent, yönetim sisteminden kentin fizik-mekanına; ekonomiden tüketim alışkanlıklarına kadar kentlilerin yaşamının her alanında hızlı bir değişim süreci içerisine girmiştir. Bu değişim sürecinin en büyük yansımaları ise tarihi kent merkezleri ile yakın çevrelerinde gözlemlenmektedir. Tarihi ve kültürel açıdan korunması gerekli fiziksel doku, sosyal ve ekonomik çeşitliliğe sahip olan bu kent merkezleri, özellikle kentsel turizm ve tüketim hizmetlerinin hızla gelişimi ve artan önemi ile birlikte geleneksel yapılarını, kimliklerini ve özgünlüklerini kaybetme sürecine girmektedir. Tarihi kent merkezlerinde söz konusu olan değişim süreci boyunca, tarihi dokudaki eski konut yapılarının işlevleri ve kullanıcıları değiştirilmektedir. Bir başka deyişle, kentsel alan; ranta, doku ile uyumsuz yapı ve işlevlere bırakılırken, mevcut kullanıcılar bu sürecin dışına itilmekte, bunun sonucu olarak da bir "soylulaşma" süreci ortaya çıkmaktadır. Soylulaşma sürecinin en büyük yansımaları ise şüphesiz ki kenti oluşturan bireylerin yaşam biçimlerinde ve kente yükledikleri anlamda görülmektedir. Bireyin kentteki yeri ve kentin bireydeki anlamı bu noktada kentlilik bilinci kavramının önemini karşımıza çıkarmaktadır. Soylulaşma sürecinin ortaya çıkış nedenleri de, sürecin sosyo-mekansal sonuçları da kentlilik bilincinin oluşmasında, gelişmesinde ve bu bilincin biçimlenerek değişmesinde önemli bir unsurdur. Bu bağlamda, Bursa tarihi kent merkezinde ortaya çıkabilecek olan soylulaşma süreci ile bireylerin bilinç düzeyi ve kentlilik bilincinin bileșenleri arasındaki ilişkinin ortaya konması çalışmanın temel amacı olarak belirlenmiştir.

İçinde bulunduğumuz koşullar, her meslek alanı için benzer derece problemli olsa da kent ve mimarlık söz konusu olduğunda daha da görünür oluyor. Bu durum, benim için şu türküde tam ifadesini buluyor, "derdim çoktur hangisine yanayım". Çoklu dert fikrinin bende iyice yerleşmesini sağlayan ise yakınımda cereyan eden ve Beyoğlu Belediyesi önünden başlayıp Şişhane Meydanı'na kadar süren açık alan düzenlemesi. Bu yazının temel derdi Beyoğlu Belediyesi önündeki açık alan düzenlemesini kritik etmek gibi görünse de aslında daha geniş anlamda ülkemizdeki ve daha özelinde ise İstanbul'daki kamusal açık alanlara ilişkin tasarım yaklaşımlarının izlediği güzergahı mercek altına almak ve bunun üzerinden kentsel tasarıma dair birkaç kelam edebilmektir. Sırasıyla tartışmamızın ana eksenlerini bir yandan uygulanmış durumun eleştirisi oluştururken buna koşut olarak diğer yandan da tasarım eyleminin vuku bulduğu fiziki ve toplumsal gerçeklik düzlemiyle, tasarımcının zihnindeki fantezi düzlemi yani kurgusal düzlem arasında salınan sarkaç kavramsallaştırması oluşturacaktır.