„Kontrrewolucja” nie pojawiła się w Polsce pod władzą komunistów spontanicznie. Została oficjalnie zdiagnozowana i zaordynowana propagandowo 11 sierpnia 1981 r. w uchwale II Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii...
more„Kontrrewolucja” nie pojawiła się w Polsce pod władzą komunistów spontanicznie. Została oficjalnie zdiagnozowana i zaordynowana propagandowo 11 sierpnia 1981 r. w uchwale II Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Organ partii komunistycznej stwierdzał, że zarówno ona sama, jak i „władza ludowa przeciwstawią się wszelkim antysocjalistycznym oraz kontrrewolucyjnym zagrożeniom”. Po dłuższym wahaniu było to przyjęcie dialektyki władz ZSRR, które już dwa miesiące wcześniej w liście Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego do KC PZPR ostrzegały przed narastającą w Polsce „wewnętrzną kontrrewolucją”. Nie mniej jednak stanowiło to nowy etap w stosunkach z opozycją, którą w tym okresie reprezentuje już przede wszystkim związek zawodowy „Solidarność”, kontrrewolucyjność stanowiła bowiem najwyższej rangi zarzut wobec przeciwników komunistycznej władzy, powtarzany w prasie, w narracji wszystkich szczebli partii aż po wypowiedzi aktywu, które ponownie trafiają do relacji KW PZPR przekazywanych do warszawskiego centrum. „Reakcja” i „kontrrewolucja” królowały odtąd w przekazach partyjno-państwowych przez całą jesień 1981 r. aż do pacyfikacji „Solidarności” przy użyciu formuły stanu wojennego. W tym czasie były już werbalnie łączone z powojenną „reakcją” i „kontrrewolucją”, czyli podziemiem antykomunistycznym i opozycją polityczną wobec „władzy ludowej”, zwłaszcza przez kombatantów komunizmu, którzy żywiołowo domagali się podjęcia wobec nich analogicznych do ówczesnych sposobów postępowania.
Siedlecka opozycja w PRL, a zwłaszcza okres „Solidarności”, posiada już swoją literaturę naukową oraz środowisko, które zajmuje się jej badaniem, szczególnie w zakresie rozpracowania przez agenturę policji politycznej. Autor niniejszej publikacji miał zatem możliwość wsparcia się nimi w prezentowaniu swojego materiału i niewątpliwie niezmiernie ułatwiają one jego zrozumienie. Po co zatem jest książka, którą Szanowny Czytelnik trzyma w rękach? Co wnosi do jego wiedzy o narodzinach i funkcjonowaniu opozycji w regionie siedleckim?
Odpowiadając na te pytania warto jeszcze raz przeczytać tytuł pracy i zwrócić uwagę, że proponuje ona odmienne — od tego, jaki prezentowała dotychczasowa literatura — spojrzenie na wydarzenia drugiej połowy lat 70. i początek 80. XX w. Podkreślone w tytule spojrzenie oczami komunistów wskazuje na rozmyślny zabieg, który w książce zaproponowano — próbę ukazania narodzin struktur opozycyjnych i masowego oporu wobec reżimu w województwie siedleckim oczami jego przedstawicieli. Szczegółowe, codzienne, a w okresie kryzysu politycznego, który rozpoczyna Sierpień `80, wielokrotne w ciągu jednego dnia, relacje składane przez regionalne centrum partii komunistycznej w Siedlcach do swej centrali w Warszawie na temat sytuacji panującej w województwie przez nie zarządzanym, stanowią doskonały pretekst do takiego zabiegu. Prezentowane teleksy są bowiem opisem rzeczywistości komunistycznego uniwersum, którego kośćcem jest struktura wojewódzkiej organizacji PZPR, sporządzonym na podstawie informacji zebranych przez partyjny aparat, od partyjnego aktywu, przekazanych partyjnym językiem (tzw. nowomową) dla partyjnych przełożonych w KC. Oczywiście rodzi to konkretne konsekwencje w obrazowaniu siedleckich realiów, rzadko brane pod uwagę w opracowaniach historycznych, takie jak: hierarchia ważności zjawisk społecznych, politycznych, gospodarczych czy kulturalnych, sposób oglądu rzeczywistości, ujawniający nierzadko światopogląd i moralność komunistów. W zakresie zjawiska narodzin struktur opozycyjnych a potem „Solidarności” i „Solidarności” Rolników Indywidualnych oraz konsekwencji tego, pozwala na zupełnie inne spojrzenie na te wydarzenia, a także na zrozumienie działań podejmowanych przez poszczególne struktury władzy terenowej. Tłumaczy także stosunek przedstawicieli partyjno-państwowej elity do poszczególnych wydarzeń i podmiotów związanych z opozycją.
Zabieg opierający się na umożliwieniu regionalnym przedstawicielom dyktatury komunistycznej „mówienia własnym głosem” o ważnych wydarzeniach mających miejsce na terenie swojego oddziaływania ułatwia Czytelnikowi również konfrontowanie informacji z innymi źródłami, czyli daje mu możliwość amatorskiego wykorzystania podstawy rzemiosła historycznego kryjącego się pod terminem krytyki źródeł. Nade wszystko zaś powiększa społeczną wiedzę z zakresu historii najnowszej i upowszechnia ciekawe i szerzej nieznane źródło archiwalne dotykające jakże istotnych wydarzeń.
"Counter-revolution" under communist rule did not appear in Poland spontaneously. It was officially diagnosed and recognized for propaganda reasons on August 11, 1981 in the resolution of the 2nd Plenum of the Central Committee of the Polish United Workers' Party (PZPR). This communist authority stated that both the party and “people’s rule would oppose all anti-socialist and counter-revolutionary threats”. After a long impasse, such move meant the adoption of the USSR authorities’ dialectics, which two months earlier in a letter of the Central Committee of the Soviet Union’s Communist Party to the PZPR’s Central Committee had warned against the growing “internal counter-revolution” in Poland. Nevertheless, it was a new stage in relations with the opposition, which at that time, primarily represented the Solidarity trade union. Counter-revolutionarism was the most bitter accusation against opponents of the communist authority, repeated in the press, communist narrative of all levels, up to the activists' public statements which again were included in reports of the PZPR’s Voivodeship Committee and handed over to the Warsaw centre. Since that moment the slogans of „reaction” and „counter-revolution” had been dominating in party-state communication throughout the entire autumn of 1981 until the “Solidarity” was pacified by declaring martial law. At that moment, they were verbally associated with the post-war "reaction” and “counter-revolution”, that is, the anti-communist underground and political opposition to “people’s rule”, especially by communist veterans, who were vigorously making demands for adequate steps analogical to post-war measures.
There is already a lot of scientific literature on the PRL’s opposition in Siedlce, particularly the period of “Solidarity”, as well as an academic circle that studies these problems and places special emphasis on investigations run by the political police agency. Therefore, the author of this publication could make use of the existing literature to present his findings and undoubtedly facilitate their understanding. So why has this book that the Dear Reader is holding been written? What does it contribute to his/her knowledge about the birth and functioning of the opposition in the Siedlce region?
Before answering these questions, it is worth re-reading the title of this work and noting that it offers a different - from that presented in the literature to date- perspective on the events of the late 1970s and early 1980s. The expression „in the eyes of communists”, used in the title, highlights that the book deliberately offers a new historical perspective on the birth of opposition structures and mass resistance to the regime in the Voivodeship of Siedlce, namely in the eyes of oppressors themselves. Such perspective results from the fact that the local communist authority in Siedlce used to submit detailed, daily reports about the situation in the subordinate voivodeship to its central office in Warsaw, and at the time of the political crisis, sparked by August 80 events, this frequency amounted to even multiple reports a day. The presented telexes portray the real communist world, with its backbone structure of the PZPR’s voivodeship authority, drawn up on the basis of information collected by the party apparatus, from its activists, communicated in the party language (so-called newspeak) to the party superiors in the Central Committee. Consequently, this must entail a range of factors, so rarely taken into account in historical studies, which affect the way the Siedlce reality was depicted, namely: a hierarchy of social, political, economic or cultural phenomena and way of viewing reality that often revealed communists’ outlook on life and their morality. As for the birth of opposition structures, “Solidarity” and then “Solidarity” of Individual Farmers and its outcomes, the chosen perspective allows to see these events in a new light and comprehend actions taken by particular local authorities. It also explains the attitude of the party-state elite to individual events and opposition organisations.
The procedure that enabled regional representatives of the communist dictatorship to “speak with their own voice” about significant events taking place in the area of their influence, also helps the Reader to confront information with other sources, i.e. it gives him/her an opportunity to amateurishly use the basic historical craftsmanship tool which is source criticism. Above all, it extends social knowledge about the recent history and popularizes interesting and largely unknown archival records that concern crucial events.
