Tür

İnsanlar insan olmayan hayvanları çeşitli şekillerde; bilimsel deneyler, kıyafet ve yemek için kullanırlar. Bu kullanımlar sıklıkla hayvanları incitir ve incitmeye neden olmak çoğu zaman yanlıştır. Öyleyse hayvanlar hakkında onları bu tarzda incitmenin gerekçelendirilmesi, eğer varsa, nedir? Hayvanları bu şekilde kullanmamızı gerekçelendirmeye bir cevap onların temelde hayvan olmalarıdır. Bu bir türcülük fikridir: Bir varlığa nasıl davranılması gerektiğinin (kısmen ya da tamamen) onun türsel üyeliği tarafından belirlendiğini savunan iddia. Türcülük tipik olarak birisinin kendi türünün ilgilerini diğer türlerin ilgilerinden öncelikli görmeyi içerir çünkü hayvanlar bizim türümüzden değillerdir, onlara insanlara asla davranmayacağımız şekilde davranabiliriz. Birçok insanın türcülüğü kabul ettiği görünür. Ancak bazı felsefeciler türcülüğün ırkçılık ve cinsiyetçiliğe benzer şekilde kendi grubumuz için taraflı bir önyargı yansıttığını savunurlar. Bu makale türcülüğün farklı versiyonlarını ve onların yüzleştiği eleştirileri açıklayacak.

Özet Klâsik Türk Ģiirinde kaleme alınmıĢ türlerden biri tevbe-nâme'dir. YakarıĢ ifadelerin-den dolayı münâcâtla ortak özellikler taĢıyan tevbe-nâme, sadece tevbe konusunu iĢleme-si yönüyle münâcâtlardan ayrılır. Tevbe-nâmeler müstakil bir manzume Ģeklinde yazıldığı gibi, mesnevilerde bir bölüm olarak da bulunabilmektedir. Bu çalıĢmada tür kavramı ve dini nazım türleri hakkında kısaca bilgi verilmiĢ, tevbe kelimesinin sözlük ve terim anlamları üzerinde durulmuĢtur. Tespit edilen tevbe-nâme türü ile ilgili metinler tasnif edilmiĢ, metinlerin kısa tahlili yapılmıĢ, Veysi, Mustafa ġehdî ve Refî'-i Kâlâyî'nin tevbe-nâme metinleri, örnek metin olarak çalıĢmaya alınmıĢtır. Anahtar Kelimeler: Tür, dini nazım türü, tevbe-nâme, inceleme, metin. Tevbe-Nâme Written in Verse in Classical Turkish Poetry Abstract Tevbe-nâme is one of the genres written in Classical Turkish poetry. Tevbe-nâme that has common characteristics with prayer due to its begging expressions differs from prayer in that it focuses only on forswearing. Tevbe-nâme can either be written in a seperate verse form and or can be included as a part of a mesnevi as well. This study focuses on genre concept, religious verse types and the dictionary and term meaning of tevbe word. The tevbe-nâme genres that are found as a result of our studies are classified, a short analysis of texts is done, Veysi, Mustafa ġehdî and repent Kâlâyî'nin Refî'-i-Kâlâyî, sample text, as included in the study.

Western türü sinemanın ilk zamanlarında ortaya çıkmış ve uzun bir dönem seyircinin büyük ilgi gösterdiği popüler türlerin başında gelmiştir. Dolayısıyla tür, film çalışmaları kapsamında farklı akademik yaklaşımlar çerçevesinde ele alınmıştır. Örneğin 1950'li yıllarda türe dair yaklaşımlar mitsel bir çerçevede teşekkül etmiştir. Akabinde Auteur teorinin film çalışmalarında etkin bir konuma doğru evrilmesi, western'lerin bu teori kapsamında irdelenmesine yol açmıştır. 1970'li yıllarla birlikte türe dair seyirci ilgisi azalırken, türe olan akademik ilgi yükselmiştir. Bu dönemde ön plana çıkan yaklaşım ise Will Wright'ın başını çektiği yapısalcı yaklaşım olmuştur. 1931-1972 yılları arasında çekilen western'leri yapısalcı yaklaşım ile inceleyen Wright western'lerde bulunan Amerika'nın modern mitlerini ortaya çıkarmaya çalışmıştır. Wright, western'lerde dört farklı anlatı yapısının takip edildiğini ve filmlerin yapısının bazı karşıtlıklardan oluştuğunu iddia etmiştir. Bu çalışmada Will Wright'ın yapısalcı yaklaşımı Türk sinemasında son dönemde çekilen tek western/komedi filmi olan Yahşi Batı (2009) filmine uygulanmıştır. Filmin Wright'ın yapısalcı yaklaşımına uygunluk gösterdiği tespit edilmiştir. Bu şekilde Wright'ın 1970'li yıllarda western'lere dair ortaya koyduğu yapısalcı yapının, ABD dışında nispeten yakın zamanda çekilen bir Türk western'inde de geçerliliğini koruduğu ortaya çıkarılmıştır.

Western türü sinemanın ilk zamanlarında ortaya çıkmış ve uzun bir dönem seyircinin büyük ilgi gösterdiği popüler türlerin başında gelmiştir. Dolayısıyla tür, film çalışmaları kapsamında farklı akademik yaklaşımlar çerçevesinde ele alınmıştır. Örneğin 1950'li yıllarda türe dair yaklaşımlar mitsel bir çerçevede teşekkül etmiştir. Akabinde Auteur teorinin film çalışmalarında etkin bir konuma doğru evrilmesi, western'lerin bu teori kapsamında irdelenmesine yol açmıştır. 1970'li yıllarla birlikte türe dair seyirci ilgisi azalırken, türe olan akademik ilgi yükselmiştir. Bu dönemde ön plana çıkan yaklaşım ise Will Wright'ın başını çektiği yapısalcı yaklaşım olmuştur. 1931-1972 yılları arasında çekilen western'leri yapısalcı yaklaşım ile inceleyen Wright western'lerde bulunan Amerika'nın modern mitlerini ortaya çıkarmaya çalışmıştır. Wright, western'lerde dört farklı anlatı yapısının takip edildiğini ve filmlerin yapısının bazı karşıtlıklardan oluştuğunu iddia etmiştir. Bu çalışmada Will Wright'ın yapısalcı yaklaşımı Türk sinemasında son dönemde çekilen tek western/komedi filmi olan Yahşi Batı (2009) filmine uygulanmıştır. Filmin Wright'ın yapısalcı yaklaşımına uygunluk gösterdiği tespit edilmiştir. Bu şekilde Wright'ın 1970'li yıllarda western'lere dair ortaya koyduğu yapısalcı yapının, ABD dışında nispeten yakın zamanda çekilen bir Türk western'inde de geçerliliğini koruduğu ortaya çıkarılmıştır.

Korku, insanlık tarihinin başlangıcından beri her insanın sahip olduğu en güçlü duygulardan birisidir. İnsanı yaşamı boyunca terketmeyecek doğal bir dürtüdür. İnsanın acziyetini ortaya koyan gerçeklerden bir tanesidir. Kur’ân’ın bize bildirdiği Allah korkusu, insanı Yaratıcı’sından kaçırmaz ve uzaklaştırmaz. Aksine insanı O’na yaklaştırır ve bağlar. Kur’an; hem dînî, hem de dünyevî korkulardan söz eder. Dînî korku türleri; Allah korkusu, kıyâmet günü korkusu, cehennem korkusu, şeytan korkusu, isyâna düşme korkusu, amellerin iptali korkusu ve hidâyetten sapma korkusudur. Dünyevî korku türleri ise; ölüm korkusu, fakirlik korkusu, can ve malın azaltılması korkusu, dünyevî çıkar korkusu, düşman korkusu, zâlim beşer korkusu, endişe anlamında korku, uyarı tarzında korkutma, dünyevîleşme korkusu ve kınayanın kınamasından korkmadır. Kur’ân, korku ve ümit arasındaki dengenin önemine dikkat çeker. Bu açıdan ümit, korku duygusunu dengeleyen bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Korku hali, insanı korkudan nasıl kurtulacağına dair düşünmeye sevk eder. Bu psikolojiye sahip bir kişi, doğal olarak Allah’a yönelecek, O’na yakınlaşacak ve O’nun merhametine sığınacaktır. Bu çalışmada Kur’ân’da geçen havf’ın sözlük ve ıstılâhî anlamına kısaca değinilecek, ulemânın havf hakkındaki görüşlerine yer verilecek ve tek başına çalışılmayan Kur’ân’da geçen korku türleri ele alınacaktır. Çalışmanın amacı, korkunun tüm yönleriyle anlaşılmasına katkı sunmaktır.