ötanazi

Dayanılmaz ağrılar ve ıstıraplar, uzun süreli koma, tamamen bağımlı hale gelme gibi hayatın kalitesini düşüren durumlar karşısında hasta, ölmeyi arzu edebilmektedirler. Ölümcül bir hastalıktan hastanede uzun süre yatanların pek çoğunun hayattan çekilmek zorunda kalması, yalnızlık duyguları, kimliksizleşme, kendine yabancılaşma,  ileride başına neler geleceği konusundaki belirsizlik, ‘bağımsızlığın ve özerkliğin kaybolacağına, tedavi sürecinde hata yapılacağına ve insan onuruna yakışmayan biçimde ölme ihtimaline’ ilişkin düşünceler, kaygı ve korkularının artmasına yol açmaktadır. Hastaların bir kısmı, tedavisinin seçiminde ve yapılacak tüm uygulamalarda aktif bir rol almak istemektedir. “Peki, bu roller arasında ölmeyi isteme var mıdır?” “Eğer varsa kişi kendi yaşamını istediğinde sonlandırma hakkına sahip midir?” “Hasta kendi karar veremeyecek durumdaysa bir başkası onun hayatını sonlandırma kararı verme hakkına sahip midir?” soruları bugün yoğun biçimde tartışılan hukuksal ve etik bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.  Farklı ortam ve zamanlarda bu konunun çok tartışılmasının nedeni, hayat hakkının tüm hak ve özgürlüklere kaynaklık eden ve zemin oluşturan bir ‘özgürlük ve dokunulmazlık’ alanı olmasından kaynaklanmaktadır.

ÖZ Ötanazi etik ve tıp alanında tartışılan önemli konulardan biridir. Özellikle tıp alanında sıklıklar tartışılıp etik alanına gelindiğinde bir kopukluk yaşanmaktadır. Oysaki sorun etik alanda uzlaştırıldığında özellikle değerler felsefesi etiği ile ötanazi tartışmalarına ışık tutulacağı söylenebilir. Bu çalışmanın amacı; ötanazinin ne olduğunu ve nasıl bir konumda olduğunda etik açıdan uygunluğu ya da uygun olmadığı Aristoteles'in etik görüşü bağlamında ortaya koymaktır. Bu amacın gerçekleşmesi için, ilk olarak ötanaziden ne anlaşıldığı, ötanazi türlerinin neler olduğunu üzerinde durulmuştur. Daha sonra Aristoteles'in etiği bağlamında ötanazinin yeri irdelenmeye çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Ötanazi, Etik, Aristoteles Etiği GİRİŞ Etik bütün çağlarda üstünde durulan önemli konulardan biridir. Etik günümüze gelene kadar çeşitleri artarak geniş kapsamlı bir alana yayılmıştır. Medya etiği, kamu etiği, tıp etiği, çevre etiği, polis etiği gibi alanların içinde de bulunmaktadır. Günümüzde meslek etiği özellikle tıp etiği, etik alanında tartışılan en önemli konular arasındadır. Tıp etiğinde en çok tartışılan konu ise ötanazi konusudur. İnsanın yaşamının tıp aracığı ile uzatılabilmesi, insanları ötanaziyi tartışmaya itmiştir.

Ölme Hakkı isimli bu kitap, yaşama hakkına yüklenen dini ve ahlâki değerleri tartışmaya açarak yirminci yüzyılın yükselen değeri özerkliğin, yaşama hakkını sınırlayan bir hak olup olamayacağını sorgulamaktadır. Dini bakış açısı “yaşamın kutsallığından”, klasik laik bakış açısı “yaşamın dokunulmazlığından” söz ederek yaşama hakkından kişinin kendi iradesi ile vazgeçmesini reddederler. Kişinin yaşamına özgür iradesi ile son verebileceğini savunan tez ise “yaşamın niteliği”ni temel alır; bu teze göre, yaşam, katlanılmaz hale geldiğinde terk edilebilecek bir şeydir. Tıp bilimi ve kullandığı teknoloji modern insana yaşamı uzatabilme olanaklarını sunmuştur, fakat diğer yandan bazı durumlarda ölüm uzun ve acılı bir bekleyiş haline gelmiştir. Bu tür olaylarda, hasta, yaşamının bu son bölümünde dayanılmaz acılara katlanmak zorunda kalmakta, yakınlarının ya da hastane personelinin bakımına muhtaç olmakta, zevk aldığı şeyleri yapamaz hale gelmekte ve yaşamına anlam kazandıran hemen her şeyden mahrum olmaktadır. Bu ölümü bekleyiş sürecine hastanın müdahale etme, diğer bir deyişle kendi kaderini veya ölümünü belirleme hakkının olup olmadığı son otuz yıldır Batı’nın gündeminde yer alan bir tartışma konusudur. Bu çalışma, söz konusu tartışmayı Türkiye’ye taşımakta, hem yaşam ve ölüme ilişkin etik değerlerdeki hem de ötanaziye ilişkin normatif alandaki değişimi Türk okuyucusuna sunmaktadır.
Bugün dokunulmaz olarak kabul ettiğimiz yaşam, kişinin kendisi tarafından terk edilebilir mi? Kişi, pek çok alanda sahip olduğu ya da sahip olmak için mücadele verdiği özgürlük ve haklarına; yaşam kalitesinin çok düştüğü, acı çektiği, tıbbın olanaklarının tükendiği bir noktada ölme hakkını neden ekleyememektedir? Yaşam, dini ve toplumsal bir değerden çok, kişinin özerk bir biçimde karar vermesi gereken bir konu değil midir? Kişinin kendi bedeni ve yaşamı üzerinde ne kadar özerkliği vardır? Belli bazı hastalıklarda hasta tedaviye devam etmek zorunda mıdır? Yaşamı uzatmayı sağlayan solunum ya da beslenme araçları gibi yaşam destekleyici araçlar devreden çıkarılabilir mi? Hasta ölümün kendiliğinden gerçekleşmesini beklemeksizin öldürülmeyi talep edebilir mi ya da kendisi bilinçsiz durumda ise yaşamının sonuna ilişkin bu kararı başkaları verebilir mi? Tüm bu sorulara kişisel özerklik ekseninde cevap aranmaktadır. Batı’da bazı ülkelerde kabul edilen ötanazi uygulamaları bu çerçevede örneklenmektedir.

Hukuk devleti kavramının özünü, bireyin devlete karşı sahip olduğu temel hak ve özgürlükler oluşturur. İktidar ya da devlet aygıtı da bu temel hak ve özgürlükleri koruma altına almakla yükümlüdür. Yani devlet vatandaşa hizmet için vardır. Ancak iktidarın, koruma altına almakla yükümlü olduğu hakları ihlal ettiği durumlar söz konusudur. Bununla başa çıkmanın yolu da öncelikle sahip olduğumuz hakları bilmekten ve savunmaktan geçiyor.

Hakkınız Var: İnsan Hakları Üzerine Yazılar da temel hak ve özgürlükler konusunda bilinmesi gerekenleri anlatıyor. Kitap, 2011 yılından beri Güncel Hukuk dergisinde yayımlanan insan hakları yazılarından oluşuyor. Hukuk alanında çalışan akademisyen ve avukatların üretimi olan çalışmalar, anadilde eğitim hakkından kürtaj hakkına, Noel Baba’ya tapma hakkından protesto hakkına, anayasal başvuru hakkından kent hakkına, yaşam hakkından ölme hakkına kadar geniş bir yelpazedeki insan haklarını tanıtıyor.

Daha özgür ve adaletli bir yaşam için olmazsa olmaz hakları anlatan kitabı, Zehra Kafkaslı ve Begüm Baki yayına hazırladılar. Kitaba aynı zamanda Güncel Hukuk dergisinin Yayın Yönetmeni olan Prof. Dr. Köksal Bayraktar kaleme aldığı sunuşla; Semih Poroy çizimleriyle; Olgun Akbulut, E. Eylem Aksoy Retornaz, Özge Atalay Çelik, Gökçeçiçek Ayata, Aysun Cele, Demirhan Burak Çelik, Rita Ender, Reyda Ergün, Ozan Erözden, Sevinç Eryılmaz, Ulaş Karan, M. Ali Kartal, Pınar Memiş Kartal ve Tolga Şirin yazılarıyla katkıda bulundular.

Hakların korunmasına dair güncel AHİM kararlarını ve son hukuki düzenlemeleri de ele alan Hakkınız Var: İnsan Hakları Üzerine Yazılar, daha adil bir dünyada yaşamayı isteyen tüm okurlara sesleniyor. Zira haklarınızı bilmeden onlara sahip çıkamazsınız.