*ÏuÑ≤`« =∞Ǩ`å‡QÍOnè

*Ïu Ñ≤`«
=∞Ǩ`å‡QÍOnè
~°K«#
"≥∞ÿkäèb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù

^èŒ~° : 50/–
¿Ñ*ò "Õ∞H˜OQ∑:
ã¨~°ã¨fiu „QÍѶ≤H±û
q[Ü«∞"å_»
„Ѩ^äŒ=∞ =Ú„^Œ}
EÖˇ· 2008
"≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
=ÚYz„`«O
~°=∞}

D ѨÙã¨ÎHõO HÀã¨O Z<Àfl *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞HÀ=@O [iyOk. J~Ú<å á⁄~°áê@∞¡ ^˘i¡ ã¨~°ã¨fif Ѩa¡ˆH+¨<£ q[Ü«∞"å_» "åi ÉèÏ~°`«^Õâ◊
LO_»=K«∞Û#∞. ã¨O=`«û~åÅ q+¨Ü«∞OÖ’, ã¨OѶ¨∞@#Å q+¨Ü«∞OÖ’, Jaè„áêÜ«∞ =ºH˜Î`«fi
q+¨ Ü « ∂ Ö’¡ á⁄~° á ê@∞¡ ~åã≤ LO>Ë Hõ Δ q ∞OK« Q Æ Å ~° ∞ . <å‰õ Ω `≥ e Ñ≤ # =∞e=Ú„ ^ Œ } Ö’ *Ïu~°`åflÅ #∞Oz
ã¨=iOK«QÆÅ=Ú.
– "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
64 3

"≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù ~°K«#Å∞

=∞ǨÏhÜ«ÚÅ rq`« K«i„`«Å∞
ÉèÏq ÉèÏ~°`«áœ~°∞ʼnõΩ P^Œ~°≈„áêÜ«∂Å∞
W"Õ J`«∞º#fl`« ™ê÷~ÚH˜ KÕ≥ˆ~Û xK≥Û#Å∞ *Ïu Ñ≤`«
=∞Ǩ`å‡QÍOnè
*ÏuÑ≤`« =∞Ǩ`å‡QÍOnè
™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ
<Õ`år ã¨∞ÉèÏãπ K«O„^ŒÉ’ãπ
=∞^Œ~ü ^ä≥i™ê QÍOnèr ÉÏź=Ú
ѨO_ç\ò [=ǨÏ~ü ÖÏÖò <≥„Ǩ˙ *ÏuÑ≤`«QÍ, =∞Ǩ`«∞‡xQÍ, QÍOnè`å`«QÍ ÉèÏ~°`«^ÕâßxˆH HÍHõ
„ѨÑO¨ KåxH˜ Ãã`· O« „Ñ‘uáê„`«∞_≥#· QÍOnèr 1869= ã¨O=`«û~°O, JHÀì|~ü
WOk~å QÍOnè 2# QÆ∞[~å`üÖ’x ã¨∞^•=∂ѨÓi J#|_Õ áÈ~°∞|O^Œ~üÖ’ HõÉÏQÍOnè,
_®II 㨈~fiѨe¡ ~å^è•Hõ$+¨‚<£ ѨÙf¡ÉÏ~Ú ^ŒOѨ`∞« ʼnõΩ [x‡OKå~°∞. `«O„_ç Hõ~"° ∞£ K«O^£ QÍOnè k"å#∞QÍ
Ö’Hõ=∂#º ÉÏÅQÆOQÍ^èŒ~° uÅH± ѨxKÕ¿ã"å_»∞. `«e¡ ^≥·=ÉèíH˜Î Z‰õΩ¯=QÍ L#fl L`«Î=∞ WÖÏ¡Å∞.
ÖÏÖò|ǨÏ^Œ∂~ü âߢã≤Î QÍOnè z#fl`«#OÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ JÅ¡i KÕ¿ã"å_»∞. ZO`«\ ˜ JÅ¡i
N ~å=∞Hõ$+¨‚ Ѩ~°=∞ǨÏO㨠"å_À JO`« ÉèÜ í ∞« ã¨∞_÷ ∞» . J`«_Hç ˜ ÉèÜ
í ∞« ÃÑ>Ëì JOâßÅ∞. ^ŒÜ∂« ºÅ∞, Éè∂í `åÅ∂,
áê=ÚÅ∂, pHõ\ ©.
~år"£ QÍOnè "åiO\’¡ Ѩx KÕ¿ã ~°OÉèí J<Õ P"≥∞ QÍOnèr ÉèíÜ«∂xfl QÆ=∞xOz
K«O„^ŒâıY~ü P*Ï^£ J`«_Hç ˜ ÉèÜ
í ∞« OQÍ JxÑ≤Oz#ѨC_»∞ ~å=∞<å=∂xfl [Ñ≤Oz`Õ Éè∂í `åÅ∂,
„¿Ñ`åÅ∂ ^ŒQÆæiH˜ ~å=x K≥Ñ≤ÊOk. Jk "≥Ú^ŒÅ∞ QÍOnèrH˜ ~å=Ú_çѨ@¡
Jq∞`«"≥∞ÿ# ÉèíH©Î, #=∞‡HõO U~°Ê_®¤~Ú.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
4 5
QÍOnè 7= ã¨O=`«û~°OÖ’ PÜ«∞# `«O„_çH˜ ~å*òHÀ@ ã¨O™ê÷<åxH˜ áê=Úbfl `«# |ÅO`À áêiáÈÜÕ∞ÖÏ KÕ™êÎ#x, `«# â◊s~° ^•~°∞_论xH˜
|ke =zÛOk. JHõ¯_Õ QÍOnè „ÃÑ=· ∞s K«^∞Œ =Ù H˘#™êyOk. JѨC_»ÑC¨ _»∞ =∂O™êǨ~°"Õ∞ HÍ~°}O Jx HÀ`«Å∞ HÀ¿ã"å_»∞.
QÍOnè ~å=∂Ü«∞}, =∞ǨÉèÏ~°`,« Hõ^ÅŒä #∞ ÃÑ^Œ"Ì å~°∞ K≥|∞`«∞O>Ë Pã¨HQΘ Í D K≥_»∞ ™êxflÇ≤Ï`«ºO =Å# QÍOnè XHõ™êi =∂O™êǨ~åxfl
q<Õ"å_»∞. fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. "≥+· =‚¨ Ù_≥#· PÜ«∞# P Ѩx KÕÜ∞« @O `«¿ÑÊ Hõ^•. P `«~åfi`«
XHõ™êi '„âß=} Ñ≤`«$ÉèíH˜Î— J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl K«k"å_»∞. JO^Œ∞Ö’ F ~ÀA ã≤QÆÔ~\òx ‰õÄ_® HÍÖÏÛ_»∞. `«~åfi`« „Ѩu xq∞+¨O ÉèíÜ«∞O`À
„â◊=}∞xH˜ QÆ∞_ç¤ `«e¡^ŒO„_»∞ÅÃÑ· L#fl ÉèíH˜Î PÜ«∞# =∞#ã¨∞x HõkeOz QÆ_ç¿Ñ"å_»∞. ZHõ¯_» ^˘OQÆѨ#∞Å QÆ∞iOz `«e¡^ŒO„_»∞ʼnõΩ `≥Å∞ã¨∞ÎO^À
"Õã≤Ok. Ñ≤`«$ÉèíH˜Î JO>Ë D q^èŒOQÍ LO_®e J<Õk =∞#ã¨∞Ö’ Jx x„^•Ç¨~åÅ∞ =∂x"Õâß_»∞.
<å@∞‰õΩáÈ~ÚOk. XHõ<˘Hõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P ÉÏ^è#Œ ∞ Éèií OK«ÖHË õ `«O„_çH˜ x[O K≥áêÊÅx
QÍOnè |_çÖ’ K≥ÑÊ≤ # áê~îåÅ∞ U~ÀAHÍ~ÀA K«k"Õ"å_»∞. PÜ«∞#H˜ xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩx XHõ ¿ÑѨ~°∞ÃÑ· `«# `«Ñ≤Ê^•Å∞ „"åã≤ `«##∞ tH˜ΔOK«=∞x
=∞Oz =∂~°∞¯Å∞ =KÕÛq. Láê^蕺ܫÚÅ∞ PÜ«∞#Ѩ@¡ „¿Ñ=∞QÍ LO_Õ"å~°∞. HÀ~å_»∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÍOnè `«O„_ç P~ÀQƺO H©Δ}˜Oz =∞OK«OÖ’
J#∞Éèí"åxfl q∞Oz# áê~î°O "Õ~˘Hõ\ ˜ ÖË^Œ<Õ ™ê"≥∞`« LOk. P ™ê"≥∞`« L<åfl_»∞. QÍOnè ~åã≤# ¿ÑѨ~°∞x K«kq# PÜ«∞# `«# a_»¤ KÕã≤#
ÖÏQÍ<Õ QÍOnèr rq`«OÖ’ Z<Àfl áê~îåÅ#∞ J#∞Éèí"åÅ ^•fi~å `«Ñ¨CʼnõΩ ÉÏ^èŒÑ¨_®Ö’, x*Ï~ÚfQÍ `«Ñ¨C `≥eÜ«∞ KÕã≤#O^Œ∞‰õΩ
„QÆÇ≤ÏOKå_»∞. P#O^ŒÑ¨_®Ö’ J~°÷O HÍÖË^Œ∞.
XHõ<å_»∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À Hõeã≤ ǨÏiâ◊ÛO„^Œ <å@HÍxH˜ "≥àϧ_»∞. PÜ«∞# =∞ø#OQÍ HÍy`åxfl zOÑ≤ Hõhfl~°∞ HÍ~åÛ_»∞. Jq∞`«"≥∞ÿ#
JO^Œ~°∂ <å@HÍxfl K«∂z JHõ¯_Õ =∞~°záÈÜ«∂~°∞. HÍh QÍOnè P ^Œ∞óMÏxfl HõeyOzOk. `«Ñ¨CʼnõΩ ^ŒO_»#`À<Õ HÍHõ „¿Ñ=∞`À ‰õÄ_®
<å@HõO ^•fi~å ã¨`«ºO Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê`«#O PHõoOѨ٠KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. tH˜ΔOK«=K«Ûx `«O„_ç ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞ QÍOnè.
Z<Àfl™ê~°∞¡ P <å@HõO K«∂™ê_»∞. J^Õ 'JÇ≤ÏO™ê"å^ŒO— PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ ѨÙ<åkQÍ U~°Ê_çOk.
ǨÏiâ◊ÛO„^Œ∞_çÖÏ JO^Œ~∂° ã¨`º« "Õ∞ =∂\Ï¡_`ç Õ ZO`« ÉÏQÆ∞O@∞Ok P JÇ≤ÏOã¨"å^Œ"Õ∞ PYO_» ÉèÏ~°`«`ÕâßxH˜ ™êfi`«O„`«ºO `≥zÛ ÃÑ\˜ìOk.
J#∞‰õΩ<åfl_»∞. P ÉèÏ=<Õ PÜ«∞# rq`« K«~°=∂OHõO =~°‰õΩ ã¨`åºxfl QÍOnèrx *ÏuÑ≤`«#∞ KÕã≤Ok.
áê\˜OK«\ÏxH˜ KÕÜ«¸`« xzÛOk. `«O„_ç J<å~ÀQƺO HÍ~°}OQÍ PÜ«∞# HÀiHõÃÑ· QÍOnèH˜ `«# 13=
QÍOnèrH˜ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO_Õ"å~°∞. "åiÖ’ =∞Oz"å~°∞, U@<Õ Hõã¨∂ÎiÉÏ~Ú`À q"åǨÏO [iyOk. z#fl`«#O =Å¡ ÉèÏ~åºÉèí~°Î
K≥_»¤"å~°∞ W^ŒÌ~°∂ LO_Õ"å~°∞. "åi „ѨÉèÏ=O QÍOnèÃÑ· Ѩ_»∞`«∂ LO_Õk. e~°∞=Ù~°∞ H˘kÌQÍ Q˘_»=Å∞ Ѩ_∞» `«∞O_Õ"å~°∞. Hõã∂¨ iÎ ÉÏ~Ú J=∂Ü«∞HõOQÍ
XHõ™êi ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å ^•fi~å K≥_»∞ J#∞Éèí"åxfl ~°∞zK«∂âß_»∞. =∞Oz L<åfl ã¨fi`«O„`« ÉèÏ"åÅ∞, Ѩ@∞ì^ÅŒ P"≥∞‰õΩ ÃÑ@ìx PÉè~í } ° ÏÅ∞QÍ LO_Õq.
Hõ<åfl K≥_»∞"≥·Ñ¨ÙˆH =∞#ã¨∞û PHõi¬ã¨∞ÎOk. ^•xH˜ Jf`«∞_ÕO HÍ^Œ∞ QÍOnè. Ѩiã≤÷`«∞Å∞ ZÖÏ L<åfl QÍOnèrx JO\˜ ÃÑ@∞ì‰õΩx LO_Õk P WÖÏ¡Å∞.
HÍh ^•xfl ã¨ik^Œ∞ÌHÀ=_»OÖ’<Õ LO@∞Ok "åi =ºH˜Î`«fiO. QÍOnèH˜ 16 ã¨O=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ `«O„_ç P~ÀQƺO ã¨iQÍ ÖËx
QÍOnèr =ºH˜Î`«fiO HÍ~°}OQÍ `«O„_ç ^ŒQÆæˆ~ LO_ç PÜ«∞#‰õΩ ¿ã=Å∞ KÕ¿ã"å_»∞. `«O„_çx
QÍOnèr ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ XHõ_»∞ ÉÏQÍ |ÅOQÍ, ^•~°∞_軺OQÍ „Ѩu x`«º=Ú ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ ~å=∞Hõ^ä• HÍňHΔáêxH˜ fã¨∞‰õΩ"≥àı§"å_»∞.
LO_Õ"å_»∞. QÍOnè |Hõ¯Ñ¨Å∞K«QÍ LO_Õ"å_»∞. ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ ^˘OQÆbfl, WOHÍ Ç¨Ï"Õb, t"åÅÜ«∂xH˜ "≥àı§"å~°∞. ÃÇ·ÏO^Œ= ^èŒ~°‡OÖ’x qaè#fl
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
6 7
âßYÅ∞ QÆ∂iÛ J=QÍǨÏ# KÕã¨∞‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞#H˜ `«~åfi`« Z<Àfl X_ç^Œ∞_»∞‰õΩÅ#∞ JkèQÆq∞OKå_»∞. ÖÏ\˜<£ ÉèÏ+¨#∞
U~°Ê_çOk. <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl_»∞. Hõ_»∞ѨÙxO_® PǨ~°O ÖËx ~ÀAÅ`À, HõO\˜ xO_®
QÍOnè `«O„_ç`À =∂\Ï¡_\» ÏxH˜ =Úã≤=¡ ÚÅ∞, áê~°j‰õΩÅ∞ giO\˜H˜ x„^ŒÖËx ~å„`«∞Å`À Hõ+¨ìѨ_ç K«kq ÉÏi+¨ì~°∞ Ѩ\Ïì#∞ ã¨OáêkOKå_»∞.
=zÛ "≥à◊√`«∞O_Õ"å~°∞. JO^Œ∞=Å¡ W`«~° =∞`« ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ QÆ∂iÛ ‰õÄ_® ^ŒHΔ̃}τѶ≤HÍÖ’ QÍOnè
ѨÓiÎQÍ PHõoOѨ٠KÕã¨∞HÀQÆeQÍ_»∞ QÍOnè. "å\˜ HÍ~°}OQÍ<Õ PÜ«∞#‰õΩ 10–6–1891 ã¨O=`«û~°OÖ’ WOQÍ¡O_»∞ #∞Oz ã¨fi^ÕâßxH˜ KÕ~å_»∞
Jxfl =∞`«=ÚŠѨ@¡ ã¨=∞ÉèÏ==Ú HõeyOk. QÍOnè. ã¨fi^Õâ◊OÖ’<Õ H˘O`«HÍÅO „áêH©ìã¨∞ KÕâß_»∞. J#∞Éèí=O ÖËx"å_»∞,
Jhfl =∞`åÅÖ’ hf, ã¨`º« =¸ QÆ∞iOz L#fl J`«∞º#fl`« =∞Ǩϟ#fl`« H˘OK≥O ÉèÜí ∞« ã¨∞_÷ ∞» , x*Ï~ÚfHõÅ"å_»∞ ‰õÄ_® HÍ=@O`À PÜ«∞# =$uÎÖ’
™ê÷<åÅ#∞ J=QÍǨÏ# HõeyOK«∞‰õΩ#fl QÍOnè "å\˜H˜ `«# rq`«OÖ’
J`«∞º#fl`«"≥∞ÿ# „áê=ÚYº`«#∞ WKåÛ_»∞.
WOQÍ¡O_»∞Ö’ ÉÏiã¨ì~°∞QÍ QÍOnè
`«O„_ç =∞~°}˜Oz# `«~åfi`« QÍOnè ÉèÏ=#QÆ~°=ÚÖ’ âߺ=∞Å^•ã¨∞
HõàÏâßÅÖ’ KÕ~å~°∞. QÍOnè `«O„_çH˜ `«# H˘_»∞‰õΩ ÉÏi+¨ì~°∞ J~Ú k"å<£
yi K≥Ü«∂ºÅ<Õ HÀiHõ.
`«O„_ç HÀiHõ „ѨHÍ~°OQÍ, ÃÑ^ŒÌÅ ã¨ÅǨÃÑ· q^Õâ◊O "≥o§ Ñ‘¡_»~°∞
K«^Œ"åÅx PÖ’K«# KÕã≤ J#flQÍi „áÈ^ŒƒùÅO`À WOQÍ¡O_»∞ KÕ~°\ÏxH˜
ÉÁOÉÏ~Ú |Ü«∞Å∞^Õ~°\ÏxH˜ ã≤^ŒúѨ_®¤_»∞. Wk q#fl ‰õΩÅÃÑ^ŒÌÅ∞
q^ÕjÜ«∂#O ‰õΩÖÏxH˜ „Éèí+¨μì`«fiO Jx J`«_çx ‰õΩÅO #∞Oz "≥ÖËâß~°∞.
QÍOnè H˜Oz`«∞ ‰õÄ_® ÉèÜí ∞« Ѩ_‰» Ωõ O_® `«# `«eH¡ ˜ =∂Oã¨O, =∞QÆ∞=,
ã≤QÆÔ~\ò, =∞^ŒºO =Ú@ì#x „Ѩ=∂}O KÕã≤ `«# 19= ã¨O=`«û~°OÖ’
ÃãÃÑOì |~°∞ 4= `Õn# 1888 ã¨O=`«û~°OÖ’ ÉÁOÉÏ~Ú #∞O_ç WOQÍ¡O_»∞‰õΩ
F_»Ö’ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. F_»Ö’ „`«ºO|Hõ =∞OA^•~°∞ J<Õ J`«#∞ QÍOnè
a_çÜ«∂xfl K«∂ã≤ JO^Œi`À HõÅã≤"≥∞Åã≤ LO_®Åx K≥áêÊ_»∞. XHõ
POˆ Q ¡ Ü « Ú _» ∞ =∞^Œ º O, =∂O™êǨ  ~åxfl u#=∞<åfl YzÛ`« O QÍ
u~°ã¨¯iOKå_»∞.
WOQÍ¡O_»∞Ö’ L#flxfl ~ÀAÅ∞ Z@∞=O\˜ „Ѩ֒ÉèÏxH˜ Ö’#=‰õΩO_®
âßMÏǨ~å<Õfl áê\˜OKå_»∞. qHÀìiÜ«∂ Ǩϟ\ÖòÖ’ |ã¨KÕ™ê_»∞. `«~åfi`« ÉÏQÍ ~å}˜OK«ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. HÍh XHõ™êi áÈ~°ƒO^Œ~°∞Ö’ H˘O`«=∞Ok
PÜ«∞# =^ŒÌ#∞#fl ѨiK«Ü«∞ Ѩ„`«OÖ’ _®Hõì~ü "≥∞ǨÏ`å#∞ Hõeã≤ PÜ«∞# =~°Î‰õΩÅ ^•fi~å ^ŒH˜Δ}τѶ≤HÍ "≥o§ Ü«∂[=∂#ºO`À `«ÅѨ_»∞`«∞#fl
K«∂Ñ≤Oz# x"åã¨OÖ’ LO@∂ ÉÏiã¨ì~ü K«^Œ∞=Ù „áê~°OaèOKå_»∞. H˘O`«=∞Ok L^ÀºQÆã¨∞÷Å `«~°∞ѨÙ# "åkOK«\ÏxH˜ J=HÍâ◊O =zÛOk.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
8 9
=ÚO^Œ ∞ H˘kÌ Q Í PÖ’zOz<å, ^Œ H ˜ Δ } τѶ ≤ H Í "≥ à ◊ § _®xH˜ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ `«~°∞Ѷ¨Ù# <Õ\ÏÅ∞ WO_çÜ«∞<£ HÍO„ÔQãπ
xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩx ÉèÏ~åº, W^ŒÌ~°∞ Ñ≤Å¡Å#∞ =^Œe "Õ∞,1893 = ã¨OIIÖ’ ¿ã\ò `åºÉòÇ¨ rMÏ<£ J<Õ =∞ǨÏ=∞‡^Œ∞ ã¨Ç¨ Ü«∞O`À ^ŒH}Δ˜ τѶH≤ ÍÖ’x
™œ`üP„Ѷ≤HÍÖ’x _»~åƒ<£ KÕ~å_»∞. WO_çÜ«∞<£ =∞~°ÛO\òû `«~°∞ѨÙ# ¿ã~îü ÉèÏ~°fÜ«ÚÅO^Œix ã¨=∂"Õâ◊Ѩ~°z q+¨Ü«∂xfl K«iÛOz XHõ ã¨OѶ¨∂xfl
J|∞ÌÖÏ¡ =zÛ QÍOnèx ѨiK«Ü«∞O KÕã¨∞‰õΩx PÜ«∞##∞ HÀ~°∞ì‰õΩ U~°ÊiKå_»∞. *ÏH˘|<£ _ç"≥@∞ J<Õ „a\©+¨μ JkèHÍiH˜ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅѨ@¡
fã¨∞‰õΩ"≥àϧ_»∞. Q“~°=O LO_Õk. W`«_ç ѨiK«Ü«∂xfl á⁄Ok# QÍOnè, J`«x ã¨Ç¨Ü«∂xfl
JO^ŒiH© ѨiK«Ü«∞O KÕã≤ ˆHã¨∞ q=iOz `«=∞ ÖÏÜ«∞~°∞ =^ŒÌ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. JHõ¯_» ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ Hõhã¨O U q^èŒ=∞~Ú<å áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯
‰õÄ~ÀÛɡ\Ïì_»∞. JHõ¯_» "≥∞l„¿ãì@∞ QÍOnèx `«ÅáêQÍ fã≤"ÕÜ«∞=∞#QÍ ÖˉõΩO_® ‰õÄbÅ∞QÍ „|uˆH q^è•<åxfl K«∂ã≤ QÍOnè Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂_»∞.
x~åHõiOz HÀ~°∞Öì ’ #∞Oz |Ü«∞\˜H˜ =KÕÛâß_»∞. D J==∂#O QÆ∞iOz ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨OѶ¨∞OÖ’ "åiH˜ "åi ǨωõΩ¯Å QÆ∞iOz K≥Ñ≤Ê "åi
Ѩ„uHõÖ’ =KÕÛ q^èŒOQÍ KÕÜ«∞QÍ, QÍOnè¿Ñ~°∞ D =$`åÎO`«O`À JO^ŒiH˜ ã¨=∞㨺Åx Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ"åÅx `«# "≥Ú^Œ\ ˜ „Ѩã¨OQÍxfl WKåÛ_»∞.
ã¨∞Ѩiz`«=∞~ÚºOk. =ÚO^Œ∞QÍ f~°Û=Åã≤# J|∞ÌÖÏ¡ Hˆ ã¨∞ =º=Ǩ~åxfl W~°∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏ <åºÜ«∞OQÍ
=~°‚q^Õfiëêxfl K«qK«∂ã≤# QÍOnè ã¨iÌ K≥Ñ≤Ê ˆHã¨∞#∞ Ѩi+¨¯iOKå_»∞.
P `«~åfi`« HÀ~°∞¤ #∞Oz ^•"å =º=Ǩ~°O QÆ∂iÛ HÀ~°∞ìÖ’ "åizÛ# áêsìÖ’ XHõ "å~åÎѨ„uHõÖ’ 'WO_çÜ«∞<£ „á¶êOK≥·*ò— J<Õ
Ǩ[~°"åfiÅ<Õ Ñ≤Å∞Ѩ٠~å=@O`À QÍOnè „Ñ≤\’iÜ«∂‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞. ji¬Hõ Ö ’ <Õ \ ÏÖò âß㨠# ã¨ É è í Ö ’ ã¨ É è í ∞ ºÅ#∞ Z#∞fl‰õ Ω <Õ Ç¨ Ï ‰õ Ω ¯#∞
Ѷ¨ãπìHÍ¡ãπ \˜ÔH¯@∞ì`À ZH˜¯# QÍOnèx, \˜ÔH@∞ì L<åfl ‰õÄ~ÀÛ‰õÄ_»^Œx ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ ^Œ∂~°O KÕ¿ã âßã¨#=Ú U~°Ê_»∞`«∞#fl q+¨Ü«∂xfl K«∂z
™ê=∂#∞Å ÃÑ>ˇìÖ’ ‰õÄ~ÀÛ"åÅx Ô~·ÖËfi L^ÀºQÆ∞Å x~°ƒkèOz QÍOnèx ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ`À K«iÛOK«QÍ "å~°∞ J"Õq∞ `«=∞H˜ `≥eÜ«∞=x `«=∞ `«~∞° ѨÙ#
J==∂#ѨiKå~°∞. ɡ·\ ˜H˜ „`Àâß~°∞. QÍOnè<Õ xÅ|_ç <åºÜ«∞áÈ~å@O [~°∞ѨÙ=∞x HÀ~å~°∞.
`«~åfi`« KåÔ~¡ãπ \∫<£H˜ KÕ~°∞‰õΩ<åfl_»∞. JHõ¯_» #∞O_ç „Ñ≤\’iÜ«∂‰õΩ "åi HÀiHõÃÑ· ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜ uiy "≥àÏÌ=∞<Õ PÖ’K«##∞ =∂#∞‰õΩx
"≥àϧÅO>Ë *’ǨÏ<£|~ü‰æ Ωõ "≥àϧe. JHõ¯_çH˜ KÕ~\° ÏxH˜ |O_çÖ’ „ѨÜ∂« }O ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ã¨Ç¨ÏHÍ~°OÖ’ '<Õ\ÏÅ∞ WO_çÜ«∞<£ HÍO„ÔQãπ— J<Õ „Ѩ*Ï
K≥Ü∂« ºe. HÍh |O_çÖ’ JO^Œ~∂° `≥Å"¡ åˆ~ L<åfl~°∞. QÍOnè #Å¡ *ÏfÜ«Ú_»∞ ã¨Oã¨÷#∞ QÍOnè ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ `«~°∞Ѷ¨Ù# 1894 = ã¨OII, PQÆã¨∞ì 22#
HÍ=@O`À PÜ«∞##∞ |O_ç`ÀÖË "å_ç ^ŒQ~æÆ ° ‰õÄ~°∞Ûx "≥à§◊ \ÏxH˜ =∂„`«"∞Õ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞.
XѨC‰õΩ<åfl~°∞. ã¨fi^Õâ◊OÖ’ QÍOnè QÆ∞iÎOѨÙ
J==∂<åxfl Éèií Oz KÕ~∞° HÀ"åeû# QÆ=∂ºxfl KÕ~∞° ‰õΩ<åfl_»∞. QÍOnè ã¨`«º=Ú, <åºÜ«∞=Ú, ^èŒ~°‡O, ^≥·=ÉèíH˜Îx z#fl`«#OÖ’<Õ =O@
=∞#ã¨∞ûÖ’ D J==∂#O, =~°‚ q^Õfi+¨ "åºkèx ~°∂ѨÙ=∂¿ÑO^Œ∞‰õΩ ã¨#fl^ŒOú |\˜Oì K«∞‰õΩ#fl QÍOnè `«#∞ "տ㠄Ѩu J_»∞QÆ∞Ö’ "å\˜x qb#O KÕ¿ã"å_»∞.
KÕã≤Ok. „a\©+μ¨ JkèHÍ~°∞ʼnõΩ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ Z^Œ∞~°=Ù`«∞#fl Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ q=iã¨∂Î
J|∞ÌÖÏ¡`À JHõ¯_ç ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ#fl QÍOnè [iy# Hõ~°Ñ¨„`åxfl ã¨=∞iÊOKå_»∞.
J==∂<åxfl K«iÛOK«QÍ JO^Œ~°∂ W^Õ Ñ¨iã≤÷ux Z<Àfl ~°∂áêÅ∞QÍ QÍOnè ÖÏÜ«∞~°∞QÍ =ÙO@∂ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ `«~°Ñ¨Ù# "åkOK«∞`«∂
Z^Œ∞~°∞¯O@∞<åfl=∞x K≥áêÊ~°∞. QÍOnè JHõ¯_» ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ™êOѶ≤∞Hõ, `å#∞ ™ê÷Ñ≤Oz# ã¨Oã¨÷ ^•fi~å ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ <åºÜ«∞O KÕ‰õÄ~åÛÅx
Pi÷Hõ ~å[H©Ü«∞ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ PHõoOѨ٠KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. áÈ~å_Õ"å_»∞.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
10 11
XHõ<å_»∞ ÉÏÅã¨∞O^Œ~=° Ú J<Õ =ºH˜Î QÍOnè =^Œ‰Ì Ωõ =KåÛ_»∞. zxy# ÔH<£ \©Kü Jãπ—, k=º*Ï˝# ã¨=∂[O "åi 'LѨx+¨`«∞ÎÅ J#∞"å^ŒO— =O\˜
QÆ∞_»Å¤ `À, Hõq∞e# =ÚYO`À L#fl =ºH˜xÎ , W^Õq∞@x „ѨtflOK«QÍ J`«_∞» ѨÙã¨ÎHÍÅ#∞ =O@ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ=_»"Õ∞ HÍHõ "å\˜Ö’x =∞Ozx PK«~°}Ö’
`«# Ü«∞[=∂x H˘\Ïì_»x K≥áêÊ_»∞. ÃÑ>Ëì"å~°∞ QÍOnè. ɡ·aÖò #∞Oz Y∞~å<£ =~°‰õΩ K«k"å~°∞.
^•O`À QÍOnè D J<åºÜ«∂xfl =ºuˆ~H˜ã¨∂Î "≥∞l„¿ãì@∞‰õΩ D QÍOnèr =ºH˜Î`«fiO
q+¨Ü«∞OÃÑ· P~ÀѨ} KÕã≤ <åºÜ«∂xfl á⁄O^•_»∞. D ã¨OѶ¨∞@#`À QÍOnè 'J`«_ç‰õΩ#fl q∞„`«∞Å#∞ |\˜ì J`«<Õq∞\’ K≥ѨÊ=K«∞Û— J<Õ ã¨∂H˜Î
QÆ∞iOz Z‰õΩ¯= =∞OkH˜ `≥eã≤ "åi HõëêìÅ#∞ PÜ«∞#‰õΩ K≥ÑC¨ ‰õΩ<Õ"å~°∞. „ѨHÍ~°OQÍ QÍOnè =ºH˜Î`«fiO `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. ^•^•ÉèÏÜü∞ <Ò~Àr,
D q+¨Ü«∂Å`À QÍOnè ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ HõëêìÅ#∞ q=iã¨∂Î XHõ J|∞ÌÖòQÆh, "≥∂fÖÏÖò, ÖÏÖÏÅ[Ѩu~åÜü∞, ˆHã≤<£|*Ï~°∞=∞Ǩ~å*Ï,
„QÆO^ä•xfl ~°zOKå_»∞. D „QÆO^äŒO JHõ¯_Õ HÍHõ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ J=Ú‡_»∞ QÀáêÅHõ$+¨‚ QÀYÖË, ~å*ò‰õΩ=∂~ü â◊√HÍ¡, ~å[QÀáêÅKåi, ~å*ËO„^Œ
áÈ=@O`À QÍOnèH˜ ã¨fi^Õâ◊OÖ’ ‰õÄ_® ÉÏQÍ QÆ∞iÎOѨ٠HõeyOk. „Ѩ™ê^£ÖË HÍHõ q^ÕjÅÜ«ÚÅÖ’ ‰õÄ_® =∞Oz q∞„`«∞Å#∞ QÍOnè
ã¨fi^Õâ◊OÖ’ D ã¨=∞㨺#∞ QÆ∂iÛ K«iÛOKåÅx ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ã¨OáêkOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
KÕ~å_»∞ QÍOnè. JѨÊ\˜ˆH WHõ¯_» ã¨fi~å[º áÈ~å\Ïxfl ÉèÏ~°`« g~°∞Å∞ ^ŒH˜Δ}τѶ≤HÍÖ’ QÍOnèx Jaè=∂xOz# „Ѩ[Å∞
™êyã¨∞Î<åfl~°∞. ÉèÏ~åºa_»Å¤ `À ^ŒH}
Δ˜ τѶH≤ Í KÕi# QÍOnèÃÑ· `≥Å"¡ å~°∞ JaèÜ∂≥ QÍxfl
ã¨fi^Õâ◊OÖ’ QÍOnè |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éèí "≥∂áê~°∞. J<åºÜ«∞OQÍ ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’ L#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `≥Å¡"åiÃÑ·
QÍOnèr „"åã≤# „QÆO^äŒO QÆ∂iÛ ¿Ñ~°∞#fl "å~åΠѨ„uHõÅhfl n~°… xO^ŒÅ∞ "≥∂áê_»x, <Õ\ÏÅ∞x ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ =∞Ü«∞O KÕÜ«∂Åx `«#`À
"åºMϺ<åÅ∞ KÕâß~Ú. ÉÁOÉÏ~Ú #QÆ~åxH˜ =zÛ# QÍOnè NѶ≤~À*òëê F_»Ö’ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ `≥KåÛ_»<Õ <Õ~°O "≥∂áê~°∞.
"≥∞ǨÏ`å#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩx `«#∞ =zÛ# q+¨Ü«∞=Ú `≥Å∞ѨQÍ PÜ«∞# `«# D xO^ŒÅ∞ x[=∞x #q∞‡# <Õ\ÏÅ∞ „Ѩ[Å∞ QÍOnèx Jq∞`«OQÍ
HÍ~°º^Œi≈ N=ÚH©¬KÕ |Ç≤Ï~°OQÆã¨Éèí U~åÊ@∞ KÕâß_»∞. ^Œ∂+≤OKå~°∞. ~åà◊§`À H˘\Ïì~°∞. *ˇ·Å∞ ã¨∂ѨiO>ˇO_≥O\ò ã¨Ç¨Ü«∞O`À
P ã¨Éèí ZO`À kyfi[Ü«∞OQÍ [iyOk. J@∞ #∞Oz ѨÓ<åH˜ áÈbãπ¿ãì+¨<£ KÕ~å~°∞ QÍOnè. =Åã¨Å =º=Ǩ~åÅ =∞O„u KèåO|ˆ~¡ãπ
KÕi# QÍOnè JHõ¯_» Ö’Hõ=∂#ºuÅH±, N|O_®~°¯~ü, NQÀYÖËÖ#∞ QÍOnèx „Ѩ[Å∞ Ç≤ÏOã≤Oz# HÍ~°}OÃÑ· "å~°∞ tHΔÍ~°∞›Åx <Õ\ÏÖò
HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. "å~°O`å ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ `«~°∞ѨÙ# „â◊q∞ã¨∞Î#fl QÍOnèrx „ѨÉèí∞`åfixfl HÀ~å_»∞. z=iH˜ <Õ\ÏÖò „ѨÉèí∞`«fiO QÍOnèx Ç≤ÏOã≤Oz#
H˘xÜ«∂_®~°∞. "å~°∞ tHΔÍ~°∞›Åx f~°∞ÊxzÛOk.
ѨÙã¨ÎHõ „Ñ≤Ü«Ú_»∞ QÍOnè HÍh QÍOnè „Ñ¨Éèí∞`«fi "å~åΠѨ„uHõÅ Hõ^äŒ<åÅ`À "å~°∞ ##∞fl
^ŒH}Δ˜ τѶH≤ Í #∞O_ç áê~°"¡ ∞≥ O@∞ „áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞O^Œx Hõ|∞~°∞ ~åQÍ ^Œ∂+≤OKå~°∞. ã¨~Ô #· ã¨=∂Kå~°O `≥eÜ«∞x"åi K«~º° #∞ tH˜OΔ K«@O `«Q^Æ xŒ
uiy ^ŒH}Δ˜ τѶH≤ ͉õΩ ÉèÏ~åºa_»Å¤ `À J|∞ÌÖÏ¡ ¿ã@∞ F_»Ö’ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ „ѨHõ\ ˜OK«@O`À âıfi`«*ÏfÜ«ÚÅ∞ `«=∞ `«Ñ¨C `≥Å∞ã¨∞‰õΩx
=∞Oz ѨÙã¨ÎHõO =∞x+≤ =ºH˜Î`åfixfl fiÛk^Œ∞Ì`«∞O^Œ<Õ #=∞‡HõO QÍOnèk. PÜ«∞#ÃÑ· ã¨^Œaè„áêÜ«∂xfl ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
PÜ«∞# `«# MÏm ã¨=∞Ü«∂xfl ѨÙã¨ÎHõ Ѩ~î°#O`À QÆ_ç¿Ñ"å~°∞. `«~°∞K«∞QÍ QÍOnèr ™ê^•ã‘^•r=#O–^ŒH˜Δ}τѶ≤HÍÃÑ· q[Ü«∞O
ÉèQí =Æ næ`#« ∞ K«k"Õ"å~°∞. WOHÍ ™êìÖò 'J<åflǨ~°ã=¨ ∞~°#Ì —, \ÏÖò™êìÜ∞ü '^Œ QÍOnèr JѨÊ\˜ #∞Oz „Ѩu q+¨Ü«∂xfl =∞iO`«QÍ Ñ¨ijeOK«
H˜OQ∑_»"£∞ PѶπ QÍ_£ D*ò qu<£ Ü«Ú—, =∂H˜û=ÚÅ¡~ü 'WO_çÜ«∂ "å\˜\ò ™êQÍ~°∞. =ÚO^Œ∞QÍ `«# Ѩ#∞Å<Õ `«<Õ KÕã¨∞HÀ™êQÍ~°∞. `«# ÉèÏ"åÅ#∞
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
12 13
`«# Ñ≤Å¡ÅH˜ `≥eÜ«∞K≥áêÊ~°∞. JkèHÍ~°∞Å∞, ã¨O|Onè‰õΩÅ∞ `≥zÛ WKÕÛ 'WO_çÜ«∞<£ XÑ‘xÜ«∞<£— Ѩ„uHõÅ`À QÍOnè
|Ǩï=∞`«∞Å#∞ u~°ã¨¯iOKÕÖÏ ÉèÏ~°ºx `«Ü«∂~°∞KÕâß~°∞. H˘x ã¨=∞㨺Å#∞ JkèQqÆ ∞Oz QÍOnè „Ñ≤\’iÜ«∂ KÕ~å~°∞. Ѩiã≤`÷ ∞« Å
‰õΩ@∞O|O `åºQÆ|∞kú`À, ¿ã"åÉèÏ=#`À LO_ÕÖÏ ã≤^ŒúO KÕâß~°∞. HÍ~°}OQÍ XHõ ã¨O=`«û~°O *’ǨÏ<£|~üæÖ’ Ñ‘¡_»~°∞ =$uÎ H˘#™êyOKå~°∞.
`«#‰õΩ =KÕÛ qÅ∞"≥#· |Ǩï=∞`«∞Å#∞ „Ѩ[ňH qxÜ≥∂yOKÕ"å~°∞. <Õ\ÏÖò P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ N^Œ=∞h˚ J<Õ PÜ«∞# 'WO_çÜ«∞<£ FÑ‘xÜ«∞<£— J<Õ
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞¤Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏ~°fÜ«∞ <åºÜ«∞"åkQÍ ™ê÷<åxfl 1894 = Ѩ„uHõ#∞ QÍOnè ã¨=∞‡`«O`À1904= ã¨OIIÖ’ „áê~°OaèOKå~°∞. ã¨Oáê^ŒHõ
ã¨OIIÖ’ ã¨OáêkOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. "åºã¨~K° #« , ^ŒH}Δ˜ τѶH≤ ÍÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ =º=Ǩ~åÅ∞ =O\˜ "å\˜ QÆ∞iOz
1895= ã¨OIIÖ’ =∞iO`«QÍ ^ŒH˜Δ}τѶ≤HÍÖ’x ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ QÆ∂iÛ „"åÜ«∞@O`À áê@∞ Ѩ„uHÍ ÉèÏ~åxfl H˘O`«HÍÅO ÉèíiOKå~°∞.
áÈ~å_®~°∞. „|ǨχK«~åºxfl J=ÅOaOKå~°∞. ã¨`åºxfl, JÇ≤ÏOã¨#∞ ‰õΩ@∞O|O`À QÍOnè
PÜ«Ú^è•Å∞QÍ KÕã∞¨ ‰õΩx g~°qǨ~°O KÕ™ê~°∞. =Å㨠=zÛ# ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ H˘O`«HÍÅO ^ŒH˜Δ}τѶ≤HÍÖ’ LO_»=Åã≤ ~å=@O =Å¡ QÍOnè
J~°›`«Å QÆ∂iÛ áÈ~å_®~°∞. ^ŒH}Δ˜ τѶH≤ ÍÖ’ á¶Èh‰õΩûÖ’ ÉèÏ~åºa_»Å¤ `À LO_»™êQÍ~°∞. QÍOnè `«# Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
ã¨fi^ÕâßxH˜ uiy KÕi# QÍOnè <åÅ∞QÆ∞QÀ_»Å =∞^躌 K≥¿ÑÊ K«^∞Œ =Ù‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ "åix `«# "≥O@ fã¨∞‰õΩx
^ŒH}Δ˜ τѶH≤ Í #∞O_ç ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜ uiy =KåÛ~°∞. JѨÊ\˜H˜ PÜ«∞#
QÆ∂iÛ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ H˘kÌ=∞OkH˜ =∂„`«"∞Õ `≥Å∞ã¨∞. PÜ«∞# Hõ^Œä `≥eÜ«∞x
HÍO„ÔQãπ HÍ~°ºx~åfiǨωõΩÅ∞ PÜ«∞#H˜ =ÚO^Œ∞QÍ QÆ∞=∞™êΠѨx WKåÛ~°∞.
JHõ¯_» LO_ç `«Å<≥iã≤#"åi J#∞Éèí"åefl `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
N QÀYÖËQÍiH˜ QÍOnèÃÑ· Jaè=∂#O LO_Õk. QÍOnè PÜ«∞#
ã¨ÇϨ HÍ~°O`À ^ŒH}Δ˜ τѶH≤ Í QÆ∞iOz x~å‚Ü∞« Hõ Ѩi+¨`∞« ÖÎ ’ JO^Œi <åÜ«∞‰õΩÅ
Z^Œ∞@, ÃѶ~Àlëê"≥∞ǨÏ`å ã¨=∞HΔÍ# „Ѩ™êÎ=# `≥KåÛ_»∞. "å~°O`å ^•xH˜
P"≥∂^•xfl `≥eáê~°∞.
^ŒH}Δ˜ τѶH≤ Í =~°HÎ =õ ∞O_»e q+¨Ü∞« "≥∞ÿ HõÅHõ`åÎ KÕi WO_çÜ∂« HõÉ¡ òÖ’
„Ѩ"âÕ O◊ ã¨OáêkOKå~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Hõ~#¤° ∞ „ѨÉ∞íè =Ù ^Œ~åƒ~°∞ U~åÊ@∞
KÕÜ«∞QÍ Hõ¡Éò "≥∞O|~°∞¡ `«=∞ ~ÀA"åi ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ H͉õΩO_® ÖÏQÆ∞,K˘Hͯ,
|∂@∞¡ ^èŒiOz ã¨Éèí‰õΩ Ç¨[~°Ü«∂º~°∞. W^Õq∞@x "åix J_»QÍæ '=∞#efl Jhfl q+¨Ü«∂Å#∂, ã¨O^Œ~åƒùÅ#∂ qâ◊nHõiOz K≥¿ÑÊ"å~°∞. QÍOnè
=∞#O ~°H˜ΔOK«∞HÀ"åÅO>Ë D áê@∞¡ `«Ñ¨Ê=Ù— J<åfl~°∞. q∞`åǨ~°O fã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞. Ѩq„`« k<åÅÖ’ LѨ"åã¨O KÕ¿ã"å~°∞.
Sâ◊fi~°ºO HÀã¨O "åi ÉÏxã¨`åfixfl K«∂z QÍOnè =∞#ã¨∞û =º^èŒ "≥Ú^Œ\˜™êiQÍ ã¨`庄QÆǨxfl PK«iOz# QÍOnè
K≥OkOk. ÉÁOÉÏ~Ú uiQ˘zÛ# QÍOnèH˜ 'NKåO|Ô~¡~Ú<£ „Ѩ^è•x 1908= ã¨OIIÖ’ QÍOnè áÈ~å@ Ѷ¨e`«OQÍ *ˇ·Å∞ áêÅÜ«∂º~°∞.
=K«∞ÛK«∞<åfl~°∞. `«fi~°QÍ ~å=Åã≤#k—— Jx ^ŒH}Δ˜ τѶH≤ Í #∞O_ç Hõ|∞~°O^ŒQÍ JHõ¯_» ~°∞z–ѨzÖËx PǨ~°O fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. J^Õ PǨ~åxfl, XHõ¯Ñ¨Ó@
=∞QÆ<£ÖÏÖò =O\˜ #Å∞QÆ∞~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ`À ^ŒH˜Δ}τѶ≤HÍ KÕ~å~°∞. =∂„`« " Õ ∞ uO@∂ Ѷ ≤ i ‰õ Ω û P„â◊ = ∞OÖ’ x~åO_» | ~° rq`åxfl
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
14 15
„áê~°OaèOKå~°∞. |ã¨∞ûÅÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ J#∞=∞u ÖËx HÍ~°}OQÍ áÈ~å@OÖ’ ÔQez# QÍOnè–ÉèÏ~°`å=xH˜ uiy ~åHõ
Z<Àfl KÀ@¡‰õΩ, Z<Àfl "≥∞ÿà◊√§ #_çz Ѩ#∞Å∞ K«Hõ¯k^Œ∞̉õΩ<Õ"å~°∞. XHõ™êi HÍx 㨇\òû `«=∞ =∂@#∞ xÅ∞ѨÙHÀÖË^∞Œ . =∞m§ PO^Àà◊# „áê~°OÉèí
„\ÏH˜û"åÖò „ѨÉèí∞`«fiO „Ѩu ÉèÏ~°f‰õÄe `«# ¿Ñ~°∞ #"≥∂^Œ∞ KÕã¨∞‰õΩx P =∞~ÚOk. WOHÍ „\Ï<£û"åÖò „ѨÉ∞íè `«fiO Z<Àfl q^è•<åÅ#∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞
il„¿ãì+¨<£ ã¨iìѶ≤ÔH\ò JkèHÍ~°∞ʼnõΩ J_çy#ѨC_»∞ K«∂Ñ≤OKåÅ<Õ K«@ìO H˜OK«Ñ¨~°∞ã¨∂Î `≥KåÛ~°∞. QÍOnè`Àáê@∞ ZO`À =∞Ok ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞
`≥zÛOk. nxfl =ºuˆ~H˜OKå~°∞ QÍOnè. „ѨÉèí∞`åfixfl =ºuˆ~H˜Oz *ˇ·Å∞ áêÅÜ«∂º~°∞.
`«~åfi`« '=Åã¨[# K«@ìO— „Ѩ"Õâ◊ ÃÑ\Ïì~°∞. nxfl '™êufiHõ x~À^èŒO—
J<Õ ã¨OѶ¨∞O ¿Ñi@ u~°ã¨¯iOKå~°∞ QÍOnè. ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ Ñ≤Å∞Ѩ٠xzÛ
L^Œº=∞O ÖË=nâß~°∞. <åºÜ«∞OQÍ [i¿Ñ D áÈ~å\ÏxH˜ QÍOnè
'ã¨`庄QÆǨÏO— Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ\Ïì~°∞. W^Õ PÜ«∞#H˜ |Å"≥∞ÿ# PÜ«Ú^èŒO
J=Ù`«∞O^Œx P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÍOnè TÇ≤ÏOz LO_»~°∞.
^Õâ◊ q^ÕâßÅ #∞Oz Jaè#O^Œ#Å∞
QÍOnè`À áê@∞ =∞i H˘O`«=∞Okx 㨇\òû P^ÕâO◊ „ѨHÍ~°O *ˇÅ· ∞Ö’
"Õâß~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO "åizÛ# PǨ~åxfl u~°ã¨¯iOKå~°∞.
PO^Àà◊# L^èŒ$`«O J~ÚOk. ^Õâ◊q^ÕâßÅ #∞O_ç ZO`À =∞Ok QÍOnè
nHõΔÅ#∞ Jaè#OkOKå~°∞. PÜ«∞# L`«Î=∞ <åÜ«∞‰õΩxQÍ JO^Œi ^Œ$+≤ìÖ’
=Ú„^ŒÑ¨_®¤~°∞. <å<å\˜H© QÍOnèH˜ ™ê#∞Éèí∂u ÃÑ~°QÆ@O`À 㨇\òû ky
=zÛ 'ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ `«=∞H˜ W+¨ì=∞~Ú`Õ<Õ ¿Ñ~°∞ il+¨ì~°∞ KÕã¨∞HÀ=K«∞Û—
Jx „ѨHõ@# WKåÛ~°∞.
QÍOnè ÉèÏ~°fÜ«ÚÅO^Œix ã¨=∂"Õâ◊ѨiKå~°∞. |Å=O`«OQÍ
Z=Ô~·<å #=∞™ê¯~°O KÕÜ«∞=∞O>Ë #=∞™ê¯~°=Ú KÕ¿ãÎ Jk ÉÏxã¨`«fiO, P
q^èŒOQÍ H͉õΩO_® `«=∞O`«@ `å=Ú W+¨ìѨ_ç KÕ¿ãÎ Jk =∞Oz`«#O,
q#Ü«∂xH˜ ã¨∂K«# Jx K≥áêÊ~°∞. H˘O`«=∞Ok u~°ã¨¯iOKå~°∞.
`«~åfi`« QÍOnè HÍy`åÅÃÑ· "Õe=Ú„^ŒÅ∞ "Õâß~°∞. QÍOnèr`À áê@∞
"Õ~Ú =∞OkH˜ ÃÑQ· Í ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ `«=∞ ¿Ñ~°∞ ‰õÄ_® #"≥∂^Œ∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞. QÍOnè "åiH˜ JO_»QÍ xez ^è~·≥ åºxfl #∂iáÈâß~°∞. ^ŒH}Δ˜ τѶH≤ ÍÖ’
U =ºH˜Î#~Ú<å x~°ƒkèOz Ѩx KÕ~Ú¿ãÎ ÉÏxã¨`«fiO, W+¨ìѨÓ~°fiHõOQÍ Ñ¨x ã≤÷~°Ñ¨_ç# ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "≥o§ q"åǨÏO KÕã¨∞‰õΩx uiy ~åQÍ
KÕ¿ãÎ Jk J`«xH˜ ã¨O`«$Ñ‘,Î Q“~°"åhfl W™êÎ~Ú Jx ÉèÏqOKåÅx K≥áêÊ~°∞ P"≥∞#∞ P ^Õâ◊OÖ’H˜ J#∞=∞uOK«ÖË^Œ∞. Wk J<åºÜ«∞=∞x YO_çOz#
QÍOnè. „ѨÉèí∞`«fiO, K«@ìO ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ x~°ƒùO^èŒO, =ºuˆ~HõO QÍOnèH˜ =∞Ç≤ÏàÏ „Ѩâ◊Oã¨Å∞ ^ŒHõ¯@"Õ∞ HÍHõ =∞Ç≤Ïà◊Å∞, Ñ≤Å¡Å∞ Ãã·`«O
HÍHõáÈ=@O`À `«# áÈ~å\Ïxfl JHõ¯_çH˜ xeÑ≤"Õâß~°∞. PO^Àà◊#Ö’ áêÖÁæ<åfl~°∞. HÍi‡‰õΩÅ∞ ã¨"≥∞‡Å∞ KÕâß~°∞. Ü«∞[=∂#∞Å∞
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
16 17
P„QÆǨÏO`À ZO`À =∞Ok x~å„â◊Ü«ÚÅÜ«∂º~°∞. HÍx QÍOnè ™ê~°^茺OÖ’ „Ѩã¨OQÍxfl JO^Œ~°∂ ǨÏi¬OKå~°∞ HÍh N=∞u JxaÃãO@∞ =∂„`«O
Z=~°∂ "≥#∞Hõ_»∞QÆ∞ "ÕÜ«∞ÖË^Œ∞.... =ÚO^Œ∞ˆH J_»∞QÆ∞"Õâß~°∞. f„="≥∞ÿ# ǨÏi¬OK«ÖË^Œ∞.
Ѩiã≤`÷ ∞« Å J#O`«~O° [#~°Öò 㨇\òû ~år H˘~°‰Ωõ QÍOnèrx PǨfixOKå~°∞. ~“Å`ü K«\Ïìxfl =ºuˆ~H˜Oz# QÍOnè
WO_çÜ∞« <£ „ѨÉ∞íè `«fiO ‰õÄ_® *’HõºO KÕã∞¨ ‰õΩOk. NQÀYÖË QÍOnèx Jk "≥Ú^ŒÅ∞‰õΩx Z<Àfl ™ê÷xHõ áÈ~å\ÏÅÖ’ ÉèÏQÆO ѨOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
L^Œº=∞O PѨ=Åã≤O^Œx HÀ~å_»∞. ѨÓ~°fiO 㨇\òû =∂@ `«ÑÊ≤ # HÍ~°}OQÍ KÕuH˜ zH˜¯# â◊„`«∞=ÙÅ#∞ Ãã·`«O HõΔ=∂QÆ∞}O`À q_»"åÅ<Õk QÍOnè
„ѨÉèí∞`«fiO XHõ K«\Ïìxfl ~°∂á⁄OkOK«@O`À QÍOnè J#∞‰õΩ#flk ã≤^•úO`«O. „a\©+¨μ "≥·„™ê~Ú #QÆ~° g^èŒ∞Ö’¡ ã¨OK«iOKÕ@ѨC_»∞ áÈbã¨∞Å
™êkèOK«QÆeQÍ~°∞. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ Q˘Ñ¨Ê g_À¯Å∞`À QÍOnèr ^ŒH˜Δ}τѶ≤HÍ ~°Ç¨Ï㨺 HÍѨÖÏ QÆ∞iOz K≥Ñ≤Ê =∞$`«∞º=Ù‰õΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∂ |uˆH „|`«∞‰õΩ
#∞Oz 1915Ö’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O uiy=KåÛ~°∞. J=ã¨~°=∂ Jx „ѨtflOKå~°∞.
QÍOnè „Ñ¨ã¨OQÆO–ã¨ÊO^Œ# „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO ~“Å`ü K«\Ïìxfl `≥zÛOk. JѨÊ\˜ˆH ÉèÏ~°fÜ«∞
QÍOnè ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜ uiy=zÛ âßOuxˆH`«<Ö£ ’ L<åfl~°∞. QÍOnèr ǨωõΩ¯Å QÆ∂iÛ Jã¨O`«$Ñ≤Î`À L#fl QÍOnèr D H˘`«Î âßã¨#O ÉèÏ~°`«*Ïu
=O@ #∞Oz Jxfl Ѩ#∞Å#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ "å~°∞. âßOuxˆH`«<Ö£ ’ Q“~°"åxˆH `«Å=OѨ٠Jx P âßã¨#O Z\˜ì Ѩiã≤÷`«∞Ö’#∞ J=∞Å∞
"å~°∞ `å=Ú PÜ«∞#ÖÏ LO_®Å#∞‰õΩ<ÕÖÏ =ÙO_Õ"å~°∞. JO^Œ~∂° PÜ«∞# H͉õÄ_»^Œx 'ã¨`庄QÆÇ¨Ï ã¨Éèí‰õΩ— Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞.
=∂~åæxfl J=ÅOaOK«™êQÍ~°∞. ѨÓ~°fiO QÀYÖË WzÛ# P^Õâß#∞™ê~°OQÍ
H˘O`« HÍÅO ^Õâ◊Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ QÆ=∞xOKå_»∞.
XHõ™êi Ç≤ÏO^Œ∂ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞ „áê~°OÉè’`«û= ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ
„Ѩã¨OQÍxfl KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ QÍOnèrH˜ PǨfi#O =zÛOk. P ã¨Éèí‰õΩ
"≥·„™êÜü∞ ÖÏ~ü¤Ç¨i¤*ò`À áê@∞ KåÖÏ =∞Ok „Ѩ=ÚY∞Å∞ Ǩ[~°Ü«∂º~°∞.
q^•ºÅÜ«∞O „áê~°OÉè’`«û=O Hõ#∞Hõ q^•º~°∞Å÷ ∞ JkèHõ ã¨OYºÖ’ L<åfl~°∞.
JHõ¯_» QÍOnè „Ñ¨ã¨OyOKå~°∞.
„Ѩã¨OQÆOÖ’ ''WOw¡+¨μ ÉèÏ+¨ ÉèÏ~°`«*Ïu ÉèÏ+¨ HÍ^Œx, Jk
<Õ~∞° ÛHÀ=_»O ã¨=∞Ü«∞O =$^è•—— Jx J<åfl~°∞. `«~åfi`« qâ◊fi<å^äŒ =∞Ok~åxH˜
"≥à§ı ^•iÖ’ =ÚiH˜ H˘OѨÅ∞, ¿Ñ^ŒÅ ^•i„^ŒºO K«∂ã≤ K«eOzáÈÜ«∂~°∞.
ã¨ É è í Ö ’ Pã‘ # ∞Öˇ · L#fl "åi qÅ∞"≥ · # PÉè í ~ ° } =ÚÅ∞ ¿Ñ^Œ Å ‰õ Ω
qxÜ≥∂yOKåÅx ã¨∂zOKå~°∞. Ü«Ú=‰õΩÅ∞ Ç≤ÏOã¨#∞ =^Œe ^Õâ◊ÉèíH˜Îx ^Õâ◊=∞O`å ǨÏ~åÎàò [~°áê~°∞. ã¨`庄QÆǨϟ^Œº=∂xfl *Ïu, =∞`«,
JÅ=~°∞ÛHÀ=∞<åfl~°∞. =~°,æ =~°‚ ÉË^=Œè ÚÅ∞ ÖˉΩõ O_® áê\˜OKåÅx Ѩ„uHÍ=ÚYOQÍ Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞.
<Õ#∞ <å ^Õâßxfl „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl#∞. „a\©+¨μ"å~°∞ D ^Õâßxfl JO^Œ∞‰õΩ Ñ¨q„`« ™êfl<åÅ∞, „áê~°÷#Å∞, LѨ"å™êÅ∞ KÕã≤ ǨÏ~åÎàòx
=^ŒeáÈ"åÅx <Õ#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. <å ^Õâ◊ ™êfi`«O„`«ºO H˘~°‰õΩ <å kyfi[Ü«∞O KÕâß~°∞. J~Ú`Õ _èbç ¡ #∞O_ç ÖÏǨϟ~ü "≥à§ı =∂~°Oæ Ö’ QÍOnèrx
„áê}ÏÅ#∞ ã¨Ç≤Ï`«O JiÊ™êÎ#∞—— Jx K≥Ñ≤Ê „Ѩã¨OQÍxfl =ÚyOKå~°∞. D JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ ÉÁOÉÏ~ÚH˜ fã¨∞ÔHàϧ~°∞.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
18 19
=O^Õ=∂`«~° x<å^ŒO L^Œº=∞O f„=OQÍ #_»∞™ÈÎOk. J=∞$`üã¨~ü, ÖÏǨϟ~üÅÖ’ =∂iÛ30=
ÉÁOÉÏ~Ú ~Ô Ö· fiË ¿ã+ì <¨ Ö£ ’ QÍOnèrH˜ Q˘Ñ¨Ê [# „Ѩ"åǨÏO PǨfi#O `Õn# ǨÏ~åÎàò [~°∞QÆ∞`ÀOk.
ѨeH˜Ok. =O^Õ=∂`«~° x<å^ŒO`À Ѩiã¨~åÅ∞ ^Œ^ŒÌiÖÏ¡~Ú. áÈbã¨∞Å∞ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÖˇÑ<ì≤¶ O≥ \ò QÆ=~°fl~üQÍ ã¨~"ü ∞≥ Hˆÿ Öò F _»Ü∞« º~ü L<åfl_»∞.
„Ѩ*Ïã¨=¸Ç¨xfl J_»∞¤HÀ=_»O`À áÈbã¨∞ÅÃÑ· „Ѩ[Å∞ ~åà◊√§ ~°∞"åfi~°∞. „Ѩ[ÅO`å JÔ~ã¨ì~Ú# <åÜ«∞‰õΩefl q_çzÃÑ\ÏìÅx Lˆ~yOѨÙQÍ _çѨӺ\©
nO`À áÈbã¨∞Å∞ ÖÏsîKèås˚ [iáê~°∞. "≥Ú`«ÎO Tˆ~yOѨ٠cèÉèí`«ûOQÍ HÍ~åºÅÜ«∂xH˜ KÕ~Q° Í áÈbã¨∞Å∞ „Ѩ[ÅÃÑ· HÍÅ∞ÊÅ∞ [iáê~°∞. P"ÕâÑ◊ _¨ #ç
=∂iOk. „Ѩ[Å∞ f„=OQÍ ã¨ÊOkOz HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’x WOQÍ¡O_»∞ "åix K«Oáê~°∞.
ÉϺO‰õΩÅh, HÍ~åºÅÜ«∂bfl `«QÆÅÃÑ\Ïì~°∞. nx`À Ãã·<åºxfl ~°Ñ≤ÊOKå~°∞.
Ãã#· ºO [#~°Öò _»Ü∞« º~ü <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’ L^Œº=∞HÍ~°∞Å#∞ JÔ~ã¨∞ì KÕâß~°∞.
ã¨ÉèíÅ∂, ã¨=∂"ÕâßÅ∂ [~°∞QƉõÄ_»^Œx WOw¡+¨μÖ’ „ѨHõ@#Å∞ WKåÛ_»∞.

QÍOnèr Ñ≤Å∞ѨÙ`À âßOuÜ«Ú`«OQÍ ã¨`庄QÆǨÏO KÕ™êÎ=∞O@∂<Õ WOw¡+¨μ `≥eÜ«∞x „Ѩ[Å∞ 1919= ã¨O=`«û~°O U„Ñ≤Ü«∞Öò 13=
„Ѩ[Å∞ J"åOKè«hÜ«∞ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ KÕÜ«∞_»O`À QÍOnèr ÉÏ^èŒQÍ `«#‰õΩ `Õn# ™êÜ«∞O„`«O 4.30QÆO@ʼnõΩ J=∞$`«ã¨~üÖ’ [eÜ«∞<£"åÖÏÉÏQ∑Ö’
`å<Õ x~°ã#¨ „=`«OQÍ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ LѨ"å™êxfl KÕã∂¨ Î „Ѩ[Å∞ ‰õÄ_® „ѨâßO`«OQÍ |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éèí x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. =∞QÆ"å~°∂, P_»"å~°∂,
"åà◊√§ KÕã≤# `«Ñ¨CʼnõΩQÍ#∞ XHõ ~ÀA LѨ"å㨠„=`«O KÕÜ«∂Åx Ñ≤Å¡Å∂ áêÖÁæ#fl D ã¨=∂"ÕâßxH˜ =KÕÛ^•i, "≥àı§^•i XHõ¯>Ë LOk.
ã¨∂zOKå~°∞. „Ѩ[ʼnõΩ ã¨ÇϨ <åhfl, âßOuh JÅ"å@∞ KÕã∞¨ #Î fl QÍOnèrx [#~°Öò _»Ü∞« º~ü xâ◊≈|úOQÍ P „áêO`åxfl P„Hõq∞OK«∞‰õΩx Qˆ @∞x =¸ã≤"ãÕ ≤
~°gO„^Œ<å^ä£ ~îåQÆ∂~ü =∞Ǩ`«∞‡xQÍ „Ѩâ◊Oã≤OKå~°∞. Ãã·x‰õΩʼnõΩ Hõ#∞Ãã·QÆÅ`À P[˝ *Ïi KÕâß_»∞. Ãã·x‰õΩÅ KÕ`«∞Ö’¡ `«∞áêH©Å∞
[eÜ«∞<£ "åÖÏÉÏQ∑ qëê^ŒO xѨCÅ∞ QÆHͯ~Ú.
QÍOnèr`À áê@∞ Ü«∂=^•ƒù~`° ^« âÕ ßxfl Jq∞`«OQÍ, ÉèÜ
í ∞« OHõ~O° QÍ, „Ѩ[Å∞ "≥àı§ ^•iÖËHõ Ãã·x‰õΩÅ QÆ∞O_»¡‰õΩ |ÅÜ«∂º~°∞. 1650
Hõ^ŒeOz "Õã≤# ã¨OѶ¨∞@<Õ [eÜ«∞<£"åÖÏÉÏQ∑ qëê^ŒO. ™êfi`«O„`«º ~“O_»∞¡ HÍÅ∞ÊÖ’¡ 1379 =∞Ok =∞~°}˜OK«QÍ, ^•^•Ñ¨ÙQÍ 1200 =∞Ok
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
20 21
f„=OQÍ QÍÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO =∂„`«O JѶ‘+≤Ü«∞ÖòQÍ 379 QÍOnè ~å[H©Ü«∞ „Ѩ"Õâ◊O
=∞Ok K«xáÈÜ«∂~°h, 200 =∞Ok QÍÜ«∞Ѩ_®¤~h° K≥ÑÊ≤ Ok. JuÉèÜ í ∞« OHõ~° „a\©+¨μ K«„Hõ=iÎ KÕã≤# =∂OѶ¨~°∞ì ~å*ϺOQÆ ã¨O㨯~°} QÍOnèH˜
^Œ$â◊ºO. ~°HOÎõ U~°∞Öˇ· áêiOk. =∞$`« â◊s~åÅ`À xO_çáÈ~ÚO^• „áêO`«O. ã¨O`«$Ñ≤Î HõeyOK«ÖË^Œ∞. HÍh H˘xfl HÍ~°}ÏÅ =Å¡ ֒ѨÉèí∂~ÚëêìÅ∞#fl P
=∞$`«∞Ö’¡ <≥ÅŠѨã≤HõO^Œ∞ ‰õÄ_® LOk. 㨠O 㨠¯ ~° } Å#∞ P"≥ ∂ kOK« = Åã≤ O ^Õ J#∞‰õ Ω <åfl~° ∞ . HÍh nxfl
„a\©+¨μ „ѨÉèí∞`«fi áêâ◊qHõ K«~°ºÅ∞ N^Õâ◊|O^èŒ∞z`«Î~°O[<£^•ã¨∞, NÖ’Hõ=∂#ºuÅH± UH©ÉèíqOK«ÖË^Œ∞.
D "å~°Î |Ü«∞\˜H˜ ~å‰õÄ_»^Œx _»Ü«∞º~ü "å~åÎѨ„uHõʼnõΩ ÃÇÏK«ÛiHõ QÍOnè ÃÑ^ŒÌÅ`À qÉË^èŒO J#=ã¨~°=∞x
WKåÛ_»∞. #QÆ~°OÖ’ Ãã·xHõ âßã¨#O J=∞Å∞Ö’H˜ `≥KåÛ_»∞. „Ѩ[Å#∞ H˘O`«HÍÅO HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ LO\Ï#x
Ç≤ÏOã≤OKå_»∞. q^•º~°∞÷Å#∂, Láê^蕺ܫÚÅ#∂, L^Œº=∞HÍ~°∞Å#∂ =∂Å"åº, "≥∂fÖÏÖòÅ`À K≥ѨÊQÍ "å~°∞
JÔ~ã¨∞ì KÕ~ÚOKå_»∞. Wà◊§‰õΩ q^Œ∞º`«∞,Î h\˜ ã¨~Ñ° ~¨¶ åÅ#∞ PÑ≤"~Õ ÚOKå_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOK«ÖË^Œ∞. `«~åfi`« QÍOnè XHõ
x`åº=ã¨~åÅx JO^ŒhÜ«∞‰õΩO_® KÕâß_»∞. ^˘iH˜# „Ѩ[Å#∞ Hõ„~°Å`À f~å‡<åxfl H˘xfl ã¨∂„`åÅ`À `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« QÍ
H˘\˜ìOKå_»∞. =∂Å=º, N[Ü«∞~å=∞^•ã¨∞ =O\˜ ÃÑ^ŒÌ"å~°∞
ZkiOz# "åiH˜ ÉË_ôÅ∞ "Õã≤ |@ìÅ∞ =Ó_» fã≤ Z„~°\ ˜ ZO_»Ö’ H˘xfl =∂~°∞ÊÅ#∞ KÕâß~°∞. ã¨∂„`«x~å‡}Ïxfl
uѨC`«∂ H˘@ì_O» ÖÏO\˜ J<ÕHõ Ѷ∞¨ ’~°HÍ~åºÅ‰õΩ _»Ü∞« º~ü <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’x HÍO„ÔQãπ QÍOnèÃÑ· LOzOk.
„a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO X_çQ˘\˜ìOk. Ü«∂=`ü „ѨѨOK«O Jã¨Ç≤ϺOK«∞‰õΩ<ÕÖÏ
Ç≤ÏO™êK«~°ºÅ#∞ KÕã≤Ok. P ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ QÍOnèr `«# L^ÕÌâßxfl K≥áêÊ~°∞. HÍO„ÔQãπ
<åÜ«∞‰õΩÅ∞, Ö’Hõ=∂#º ÉÏÅQÆOQÍ^èŒ~°uÅH± <å „Ñ¨Hõ¯# LO>Ë D
QÍOnèr k„Q̓ùOu HÍ~°ºÉèÏ~åxfl =Ç≤Ï™êÎ#∞ J#QÍ "åi „Ѩux^è∞Œ Öˇ#· NˆHÖϯ~°∞, S.a.¿ã#Å#∞
q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl QÍOnè JѨiq∞`«"≥∞ÿ# k„Q̓ùOuH˜ QÍOnè`À LOKå~°∞.
Ö’#Ü«∂º~°∞. ã¨|~°‡u P„â◊=∞O =^ŒÌ =¸_»∞~ÀAÅ∞ ã¨`庄QÆǨxfl
áê\˜OKå~°∞. ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}À^Œº=∞=Ú
1919= ã¨OII ÃãÃÑOì |~°∞ <≥ÅÖ’ QÆ∞[~åu =∂ã¨Ñ„¨ uHõ Z_ç@~üQÍ 1920 PQÆã¨∞ì 1# HõÅHõ`åÎ, WO_çÜ«∞<£ <Õ+¨#Öò HÍO„ÔQãπ #∞Oz
ÉÏ^躌 `« ã‘fiHõiOKå~°∞. D Ѩ„uHõx `«~åfi`« "å~°Ñ„¨ uHõQÍ Ç≤ÏOnÖ’ ‰õÄ_® "≥ã· ~π åÜü∞H˜ ѨO*ÏÉòÖ’ „Ѩ[ÅH˜ „ѨÉ∞íè `«fiO `«~∞° ѨÙ# [iy# J<åºÜ«∂Å#∞
fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. QÆ∂iÛ `≥eÜ«∞KÕã∂¨ Î XHõ ÖËY#∞ „"åâß~°∞. ^•O\’¡ ѨO*Ï|∞ Ѷ∞¨ ’~°qëê^ŒO,
1919= ã¨OII JHÀì|~ü <≥ÅÖ’ WOw¡+¨μ "å~°Ñ¨„uHõ Ü«∞OQ∑ áÈbã¨∞Å ^Ò~°˚#ºO, dÖÏѶ¨\ò KÕã≤# `«Ñ¨CÅ∞ QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOKå~°∞.
WO_çÜ«∂H˜ Z_ç@~üQÍ Ñ¨x KÕâß~°∞. D Ѩ„uHõÅ HÍ~°}OQÍ QÍOnèr "≥·ãπ~åÜü∞ #∞Oz Z@∞=O\˜ ã¨=∂^è•#O ~åHõáÈ=@O`À WO`«\ ˜
„Ѩ[ÅH˜ =∞iO`« ^ŒQÆæ~°Ü«∂º~°∞. Jqhu K«~º° Å`À xO_ç# „ѨÉ∞íè `«fi=Ú#∞ =ºuˆ~H˜ã∂¨ ,Î HõàO◊ HõO`À xO_ç#
[eÜ«∞<£"åÖÏÉÏQ∑ ^Œ$ëêì ºO`«=Ú#∞ QÆ∂iÛ ã¨fiÜ«∞OQÍ Ñ¨O*ÏÉò‰Ωõ „ѨÉèí∞`åfixH˜ ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ „Ѩ[ʼnõΩ x~åHõ~°}À^Œº=∞ Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞.
"≥o§ HÍO„ÔQãπ Hõq∞\© "Õã≤# qKå~°}Ï ã¨OѶ¨∞O `«~°∞ѨÙ# „Ѩ[Å áÈ~å@O <åºÜ«∞OQÍ Hõà◊OHõ~°Ç≤Ï`«OQÍ JÇ≤ÏO™êÜ«Ú`«OQÍ
"åV¥‡ÖÏÅ#∞ ¿ãHõiOz XHõ =Ú™ê~Ú^•#∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. ™êQÍÅx Kå\˜Ká≥ êÊ~°∞. PÜ«Ú^èOŒ `À ™êkèOK«ÖxË k JÇ≤ÏOã¨`À ™êk^•ÌO
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
22 23
J<Õ ã≤^•úO`åxfl „Ѩ[ʼnõΩ JOkOKå~°∞. D L^Œº=∞O 1920= ã¨OII „Ѩ[ÅO`å SHõ=∞`«ºO`À Ѩ~°ã¨Ê~° „¿Ñ=∞, ã¨Ç¨ÏHÍ~åÅ`À
_çÃãO|~°∞ #∞Oz 1921 = ã¨OII EÖˇ· =~°‰õΩ [iyOk. âßOuÜ«Ú`«OQÍ #_»∞K«∞HÀ"åe.
ã¨fi^Õj ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOKåe – q^Õj =ã¨∞Î=ÙÅ∞ =^ŒÖÏe „Ѩu XHõ¯~°∞ z`«Îâ◊√kú`À áêÖÁæ#@O =Å¡ `«ÅÃÑ\˜ì# HÍ~°º=Ú
1921 PQÆã¨∞ì <≥ÅÖ’ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ QÍOnèr „Ѩ[ÅH˜ H˘xfl ã¨ÑŨ¶ "≥∞ÿ ã¨fi~å[ºO Ju `«fi~°Ö’ =∞#‰õΩ ã≤kãú ∞¨ OÎ k Jx ÉèÏ~°`å=x
ã¨∂„`åÅ`À f~å‡<åxfl `«Ü«∂~°∞KÕã≤ XHõ ã¨=∂"Õâ◊O U~åÊ@∞ KÕã≤ P "≥Ú`«ÎO "å_»"å_»ÖÏ uiy „ѨKå~°O KÕâß~°∞ QÍOnèr.
JOâßÅ#∞ „Ѩ[ʼnõΩ qâ◊nHõiOKå~°∞. Jq: ã¨fi~å[ºO =∂ [#‡Ç¨Ï‰õΩ¯
ÉèÏ~°fÜ«ÚŠѨ@¡ J=∂#∞+¨OQÍ „Ѩ=iÎã¨∞Î#fl „ѨÉèí∞`åfixH˜ „Ѩ[ʼnõΩ ™êfi`«O„`«º L^Œº=∂xH˜ Ñ≤Å∞ѨÙxzÛ# QÍOnè `«=∞ QÆ∞iOz
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ã¨Ç¨Ü«∂xfl x~åHõiOKåe. POˆQ¡Ü«∞ „ѨÉèí∞`«fiO`À –
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∂, =Úã≤¡=ÚÅ∂ XHõ¯\˜QÍ xez „ѨÉèí∞`åfixH˜ ''ѨO*ÏÉò ^Œ∞~°O`«"∞Õ HÍHõ Z<Àfl Ç≤ÏOã¨Å#∞ F~°∞Û‰õΩO@∞#fl =∂‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_®e. g∞ #∞Oz x+¨ÊHõΔáê`«"≥∞ÿ# <åºÜ«∞qKå~°} ÅaèOK«@O ÖË^Œ∞.
POˆQ¡Ü«∞ ã¨OÉOkè`« Jhfl HÍ~åºÅÜ«∂Ö’¡ ѨxKÕ¿ã ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ "Õ∞=Ú g∞‰õΩ ÉÏxã¨ÅO HÍ=Ú. "Õ∞=Ú âßs~°HõOQÍ |ÅÇ‘Ï#∞Å"Õ∞
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOKåe. HÍx =∂q L‰õΩ¯QÆ∞O_≥Å∞. J"Õ =∂‰õΩ PÜ«Ú^è•Å∞.
"Õ∞=Ú P`å‡~°Ê}=∞<Õ PÜ«Ú^èOŒ `À Ü«Ú^ŒOú ™êyã¨∞<Î åfl=Ú. "Õ∞=Ú
q∞=∞‡efl ^Õfi+≤OK«=Ú, „¿Ñq∞™êÎ=Ú.
g∞~°∞ =∞=∞‡efl H˘\˜ì<å, Ç≤ÏOã≤Oz<å =∂ =ÚY=ÚÃÑ· z~°∞#=Ùfi
K≥~°QÆ^Œ∞.
„ã‘ÎÅ#∂, Ñ≤Å¡Å#∂ g∞~°∞ Ç≤ÏOã≤Oz<å "Õ∞=Ú U PÜ«Ú^èŒO
KÕѨ@ì=Ú, JÇ≤ÏO㨠J<Õ PÜ«Ú^è•xfl =∂„`«"Õ∞ KÕѨ_»`å=Ú.
"Õ∞=Ú =∂‰õΩQÍ D ^Õâ◊O HÀã¨O z~°∞#=Ùfi`À =∂ „áê}Ïefl
JiÊ™êÎ~Ú.
=∂ ^Õâßxfl g∞~°∞ q_çz "≥o§áÈO_ç, =∂ ^Õâßxfl "Õ∞=Ú
áêeOK«∞‰õΩO\Ï=Ú. ã¨fi~å[ºO =∂ [#‡Ç¨Ï‰õΩ¯——.
ÉÏ~À¤b ã¨`庄QÆǨÏO
„a\©+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO g@xflO\˜x Z^Œ∞~À¯=_®xH˜ Z<Àfl ‰õΩ\˜Å
q^Õj |@ìÅ#∞ q_çz #∂Å∞ =_çH˜ =∞QÍæÅÃÑ· KÕ<Õ`«`À |@ìÅ∞ Ü«Ú‰õΩÅÎ #∞ ѨxflOk. _»∂ºH± ã¨O^ÕâßxH˜ ‰õÄ_® „Ѩ[Å∞ ã¨ÇϨ HõiOK«Ö^Ë ∞Œ .
`«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ"åe. QÍOnèr L^Œº=∞O HÀã¨O „Ѩ[ʼnõΩ uÅH± ã¨fi~å[ºxkè q~åàÏÅ∞ W"åfie
Y^ŒÌ~°∞ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ<Õ ^èŒiOKåe. Jx K≥áêÊ~°∞. JÇ≤ÏO™ê, ã¨`«º=ÚÅ`À L^Œº=∂xfl #_»áêÅx Ѩ^Õ Ñ¨^Õ
q^Õj =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOKåe. K≥áêÊ~°∞. ^Õâ◊ "åºÑ¨ÎOQÍ q^Õj=„™êÎÅ#∞ `«QÆÅÃÑ\ÏìÅx Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
24 25
XO\˜g∞^Œ L#fl ѨOK≥, Éèí∞*ÏxH˜ XHõ Y^ŒÌ~°∞ ã¨Oz`À ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ HÍ~°}"≥∞ÿOk. „QÍ=∞ã¨∞÷Å∞ f„= P„QÆǨxH˜ Ö’<≥· 22 =∞Ok áÈbã¨∞Å#∞
ã¨OK«iOKå~°∞. ã¨r= ^ŒÇ¨Ï#O KÕâß~°∞. D "å~°Î« QÍOnèx Jq∞`«OQÍ HõÅz"Õã≤Ok.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <åÜ«∞‰õΩÅO`å UHõ"≥∞ÿ ÉÏ~À¤bÖ’ âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞
<À^Œº=∂xH˜ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# U~åÊ@∞KÕâß~°∞. P L^Œº=∞OÖ’ „Ѩ[ÅO`å
q^Õj =„™êÎÅ#∂, \’Ñ‘Å#∂, HÀ@¡#∂ `«QÆÅÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. „Ѩ[ÅÖ’
H˘O^Œ~°∞ P"Õâ◊Ѩ~°∞Å∂, ~“_ôÅ∂ „a\©+¨μ "åi HÍ~°¡#∂, Éèí=<åÅ#∂
`«QÅÆ ÃÑ\Ïì~∞° . áÈbã¨∞Å#∞ H˘\Ïì~∞° . QÆO^Œ~Q° Àà◊ "å`å=~°}O <≥ÅH˘Ok.
P 㨠= ∞Ü« ∞ OÖ’ JHõ ¯ _ç H ˜ =zÛ# QÍOnè r „Ѩ [ Å∞ KÕ ¿ ã
Ç≤ÏO™êMÏO_»#∞ K«∂ã≤ k„Q̓ùOu K≥O^•~°∞. JHõ¯_Õ HÍHõ ѨÅ∞KÀ@¡
[~°∞QÆ∞`«∞#fl Ç≤ÏO™êHÍO_»Å#∞ PáêÅ<åfl~°∞. „Ѩ[ÅO^Œi`À âßOu
XHõ¯>Ë =∂~°æ=∞x x#kOKå~°∞.
„Ѩ[ÅO`å âßOuÜ«Ú`«OQÍ, ¿ãflÇ¨Ï Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ LO_Õ=~°‰õΩ
x~åǨ~°nHõΔ =Ç≤Ïã¨∞Î#fl@∞¡ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. 1922= ã¨OII Ѷ≤„|=i1#
QÍOnèr x~åǨ~°nHõΔ „áê~°OÉè"í ∞≥ Oÿ k. D L^Œº=∂xfl PáêÅx „ѨÉ∞íè `«fiO
KåÖÏ „Ѩܫ∞`«flO KÕã≤Ok.
SHõ=∞`«ºO`À `åºQÍxH˜ ã≤^Œú Ѩ_»¤ „Ѩ[Å∞ JÇ≤ÏO™ê ã≤^•úO`åxfl „Ѩ[ʼnõΩ Ñ¨ÓiÎQÍ =O@Ѩ@#ì O^Œ∞‰õΩ J~Ú^Œ∞~ÀAÅ
„ѨÉ∞íè `«fiO "å~°∞ ZO`À=∞Ok <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ *ˇà· §◊ Ö’ ÃÑ\Ïì~∞° . *ˇà· §◊ Ö’ áê@∞ LѨ"åã¨O L<åfl~°∞.
L#fl "åix H˜~å`«HOõ QÍ Ç≤ÏOã≤OKå~°∞. L^Œº=∂xH˜ Z<Àfl J"åO`«~åÅ#∞ QÍOnèr JÔ~ã¨∞ì
HõeyOKå~°∞. QÍOnè =∂„`«O „Ѩ[Å`À ''ã¨fi~å[ºO HÍ"åÅO>Ë `«áêH© „Ѩ[ÅÖ’ QÍOnèr ã≤^•úO`«O Wq∞_ç áÈ~Ú ~ÀA ~ÀAH© L^Œº=∞O
QÆ∞O_»‰¡ Ωõ gѨÙ#∞ K«∂Ѩ‰Äõ _»^∞Œ . Z^Œ∞~°∞QÍ =zÛ L‰õΩ¯QÆ∞O_≥Å#∞ K«∂ѨÙ`«∂ JkèH=õ ∞~Ú, „ѨÉ∞íè `åfixH˜ qѨs`«=∞~Ú# =ºuˆ~Hõ`« ~å=@O`À "≥ã· ~π åÜü∞
áÈ~å@O ™êyOKåe. „ѨÉèí∞`«fiO Hõke QÍOnèrx JÔ~ãπì K≥Ü«∞º_®xH˜ ~°OQÆO ã≤^ŒúO KÕã≤Ok.
z~°∞#=Ùfi`À `«∞áêH© QÆ∞O_»¡#∞ PǨfixOKåe—— Jx „Ѩ[ʼnõΩ 1922= ã¨OII =∂iÛ 10= `Õn# J~°÷~å„u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P„â◊=∞OÖ’
`≥eáê~°∞. ^•^•Ñ¨ÙQÍ 4000 =∞Ok ѨÙ~∞° +¨μÅ∞, 500 ÃÑQ· Í „ã‘ÅÎ ∞ q~îÖ° Éò Ïè ~Ú QÍOnèx JÔ~ã¨∞ì KÕâß~°∞. QÍOnèrx ã¨|~°‡u *ˇ·Å∞‰õΩ Ñ¨OÑ≤ =∂iÛ 18#
<åÜ«∞Hõ`åfi# `åºQÍxH˜ ã¨Oã≤^∞Œ Öú Ü ·ˇ ∂« º~°∞. ã¨`庄QÆÇϨ OÖ’ áêÖÁæ#\ÏxH˜ qKå~°} [iáê~°∞.
„uHõ~°}â◊√kúQÍ „Ѩ=∂}O KÕâß~°∞. Pˆ~à◊§ HÍ~åQÍ~° tHõΔ
KÒs KÒ~å ^Œ∞~åQÆ`«O qKå~°}Ö’ <åºÜ«∞=¸iÎ „Ѩ[Ö’¡ „ѨÉèí∞`«fiOÃÑ·# ^Õëêxfl
L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’x KÒsKÒ~å „QÍ=∞OÖ’ L^Œº=∂xfl ™êyã¨∞Î#fl ~°QÆ∞Å∞Û`«∞<åfl~°x <Õ~å~ÀѨ} KÕÜ«∞QÍ QÍOnèr „ѨÉèí∞`«fiO J<åºÜ«∞ѨÙ
Tˆ~yOѨ٠g∞^Œ KÕã≤# áÈbã¨∞Å ^Ò~°˚#ºO ZO`À =∞Ok =∞~°}ÏxH˜ ~“Ö`ü K«\Ïìxfl, [eÜ«∞<£ "åÖÏÉÏQ∑ ^Œ∞~åQÆ`åxfl, KÒs KÒ~å ^Œ∞~åQÆ`åxfl,
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
26 27
*ˇà· §◊ Ö’ JkèHÍ~°∞Å∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ Ç≤ÏOã≤ã∞¨ #Î fl "≥Y· ix K≥áêÊ~°∞. '=∞Oz— P~ÀQƺO K≥_ç =∞OK«OÖ’ LO_Õ „Ѩ[Å`À q[˝Ñ≤Î KÕâß~°∞. ''<Õ#∞
`À ã¨Ç¨ÏHõiOK«_»O, 'K≥_»∞—`À qÉèËèkOK«_»O ^èŒ~°‡O, ã¨`«ºO, <åºÜ«∞O, KÕѨ\ ˜ì# D LѨ"åã¨O J<åÖ’z`«"≥∞ÿOk HÍ^Œ∞. Wk <å „áê~°÷#.
JÇ≤ÏOã¨Å#∞ PK«iOK«_»O <å ã≤^•úO`«O. <å‰õΩ =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ K«„Hõ=iÎ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ XHõ¯_Õ. ã¨=∞ã¨Î =∂#=*Ïu XˆH ‰õΩ@∞O|O. x#fl\˜ ^•HÍ
"≥Ú^ŒÅ∞‰õΩx U JkèHÍiÃÑ· q~À^èŒO ÖË^Œ∞. "åi ѨiáêÅ# Ѩ@¡ =∂‰õΩ ã¨"≥∞ÿHõº`«`À L#fl Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤¡=ÚÅ∞ D<å_»∞ Q˘_»=Å∞ Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞.
=ºuˆ~HõO. JÇ≤ÏO™ê q^è•#O g∞ÔH=iH© É’^èŒÑ¨_»ÖË^Œ∞.
„Ѩ[ʼnõΩ J<åºÜ«∂xfl KÕã¨∞Î#fl g∞ ѨiáêÅ# q^è•<åxfl <Õ#∞ <å Ô~O_»∞ =∞`åÅ"å~°∞ `«=∞ `«Ñ¨C `≥Å∞ã¨∞‰õΩx „áêÜ«∞tÛ`«ÎO
„Ѩ[Å `«~∞° ѨÙ# „Ѩtflã¨∞<Î åfl#∞. q∂~°∞ U tHõΔ qkèOz<å <Õ#∞ ã¨O`À+¨OQÍ KÕã¨∞HÀ"åe. WѨÊ\˜ =~°‰õΩ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ nHõΔ#∞ KÕѨ\Ïì#∞.
ã‘fiHõi™êÎ#∞ J<åfl~°∞. <åºÜ«∂kèHÍi QÍOnèrH˜ 6 Uà◊§ *ˇ·Å∞ tHõΔ#∞ WѨC_»∞ „Ѩ[Å ã¨"∞≥ Hÿ ºõ `« H˘~°‰Ωõ nHõÑΔ Ó¨ #∞`«∞<åfl#∞. <å „áê}O áÈ~Ú<å
qkèOKå~°∞. ã¨~Àlx <åÜ«Ú_»∞ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ D q^èŒOQÍ J<åfl~°∞. 㨈~ JO`å Hõeã≤ "≥∞Åã≤ L#flѨC_Õ nHõΔ#∞ q~°q∞OK«∞`å#∞. JO^Œ~°∂
''QÍOnèrx g∞~°∞ *ˇ·Å∞Ö’ |OkèOK« QÆeQÍ~°∞. HÍh PÜ«∞# ã≤^•úO`åxfl Hõeã≤ LO>Ë<Õ ã¨fi~å[ºO =ã¨∞ÎO^Œx „QÆÇ≤ÏOKåe—— J<åfl~°∞.
ÅHõΔÅ =∞Ok ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ `«=∞ =∞#ã¨∞ûÖ’¡ |OkèOK«∞‰õΩx L<åfl~°∞——. JHÀì|~°∞ 8= `Õn# Jxfl =∞`åÅ "å~°∞ QÍOnè „áê~°÷<å
Ü«∞~°"å_» *ˇ·Å∞Ö’ QÍOnèr ã¨=∂"ÕâßxH˜ Ǩ[~°~Úº "åi ã¨"≥∞ÿHõº`«#∞ `≥Å∞ѨQÍ QÍOnèr LѨ"åã¨
QÍOnèx ѨÓ<åÖ’x Ü«∞~°"å_» *ˇ·Å∞Ö’ LOKå~°∞. *ˇ·Å∞Ö’ „Ѩu nHõΔ#∞ q~°q∞OKå~°∞. 1929 = ã¨OII _çÃãO|~°∞Ö’ QÍOnèr P^èŒfi~°ºOÖ’
~ÀA #∂Å∞ =_çˆH"å~°∞. x`«ºO „QÆO^äŒ Ñ¨~î°#O KÕ¿ã"å~°∞. 1924 = ÖÏǨϟ~ü HÍO„ÔQãπ Ãã+¨<£ =∞`«ã¨OˆHΔ=∞=Ú H˘~°‰õΩ, ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å[ºO
ã¨OII [#=i 12 = `Õn# QÍOnèx JÃÑO_çÃã\· 㘠π HÍ~°}OQÍ Ñ¨Ó<åÖ’x H˘~°‰õΩ áÈ~å\Ïxfl _çˆH¡~ü KÕã≤Ok.
™êã¨<£ "≥^· ºŒ âßʼnõΩ `«~e° Oz PѨ~ˆ +¨<£ KÕâß~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^Õâ=◊ ∞O`å LѨC ã¨`庄QÆǨÏO
QÍOnèr ã¨OѨÓ~°‚ P~ÀQƺ=O`«∞Å∞ HÍ"åÅx „áê~°÷#Å∞ [iáê~°∞. ZO`À `«~åfi`« QÍOnèr „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO LѨC "å_»HõOÃÑ· Ѩ#∞fl#∞
=∞Ok „Ѩ=ÚY <åÜ«∞‰õΩÅ∞ *ˇ·Å∞Ö’ QÍOnèx HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. P `«~åfi`« qkèã¨∞Î#fl "≥·<åxfl =ºuˆ~H˜Oz „Ѩ[ÅH˜ L^Œº=∞O H˘~°‰õΩ Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞.
„ѨÉèí∞`«fiO PÜ«∞# tHΔÍHÍÖÏxfl `«yæOz q_»∞^ŒÅ KÕã≤Ok.
Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤¡=ÚÅ ã¨"≥∞ÿHõº`«
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ aè#fl=∞`åÅ∞ *Ï`«∞Å`À HõÅQÆeã≤ aè#fl`«fiOÖ’ UHõ`fi« OQÍ
LO@∂ „ѨѨOK«^ÕâßʼnõΩ P^Œ~°≈„áêÜ«∞"≥∞ÿOk. HÍh D Ѩ^Œúu H˘O`« QÆu
`«ÑÊ≤ Ok. QÍOnèr =Úã≤=¡ ÚÅ#∞ Z‰õΩ¯=QÍ P^Œiã¨∞<Î åfl~°x Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞,
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ#∞ Q˘Ñ¨ÊQÍ K«∂ã¨∞Î<åfl~°x =Úã≤¡=ÚÅ∞ P~ÀÑ≤OK«∞‰õΩO@∂
ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# JÅ¡~°∞¡ [iáê~°∞. QÍOnè q^è•<åxfl ѨÓiÎQÍ =∞~°z
=∞`«HÅõ ǨÅ`À ZO`À=∞Ok „Ѩ[Å∞ „áê}Ïefl áÈQ˘@∞ì‰Ωõ <åfl~°∞. Ѩiã≤u÷
KÕ~Ú ^•@∞`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÍOnè Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤¡=ÚÅ ã¨"≥∞ÿHõº`«
HÀã¨O 21 ~ÀAÅ áê@∞ LѨ"å㨠nHõΔ#∞ KÕѨ\Ïì~°∞.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
28 29
D LѨC ã¨`庄QÆǨÏOÖ’ áêÖÁæ#fl "å~°∞ JÔ~ã¨∞ì J~Ú`Õ *ˇ·Å∞Ö’ ky=zÛ# "≥·ãπ~åÜü∞
„Ѩ=iÎOK«=Åã≤# f~°∞#∞ „Ѩ[ʼnõΩ q=~°OQÍ K≥áêÊ~°∞. „ѨѨOK«"åºÑ¨ÎOQÍ q"å^Œ"≥∞ÿ# D q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz "≥·ãπ~åÜü∞
=∞Oz #_»=_çHõ ÖÏ~ü¤WÔ~fi<£ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO`À ã¨OÉèÏ+¨}Å∞ [iÑ≤ QÍOnèx q_»∞^ŒÅ
W`«~°∞ÅÃÑ· HÀѨO `≥K«∞ÛH˘#‰õÄ_»^Œ∞. KÕÜ∂« Åx P^ÕtOzOk. „Ѩ[ÅO`å [#=i 26= `Õnx ™êfi`«O„`«ºk#OQÍ
^Ò~°˚#ºO [iy<å ã¨Ç¨Ï#O =Ç≤ÏOKåe. P#O^ŒOQÍ Ñ¨O_»∞QÆ [~°∞ѨىõΩ<åfl~°∞. ã¨OѨÓ~°‚ ™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’
„ѨfHÍ~° `«`«fiO q_çzÃÑ\Ïìe. „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO`À K«~°ºÅ∞ [~°Ñ¨_®xH˜ ÉèÏ~°`ü ѨÓ#∞‰õΩOk. HÍO„ÔQãπ
Pã≤Îx ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩ<åfl „ѨÉèí∞`åfixfl J_»¤yOK«‰õÄ_»^Œ∞. <åÜ«∞‰õΩÅ∞ QÍOnèx „ѨuxkèQÍ Z#∞fl‰õΩ<åfl~°∞.
ã¨~°fiO `«filOz JÇ≤ÏO™ê q^è•<åxfl J=ÅOaOKåe. WOQÍ¡O_»∞Ö’ QÍOnè
QÍOnèr "≥·ãπ~åÜü∞H˜ `«=∞ x~°ã¨# `≥eÜ«∞KÕã¨∂Î =∞~˘Hõ™êi 1931 PQÆã¨∞ì 29# ÉèÏ~°`« „ѨuxkèQÍ #=ÉèÏ~°`«^Õâ◊ =º=ã¨÷
`«=∞^Õâ◊O q_çz "≥à◊§=∞x HÀ~å~°∞. L^Œº=∞O H˘~°‰õΩ JHõ¯_çH˜ H˘~°‰õΩ, ã¨fi`«O„`«º ÉèÏ~°`« J=`«~°} H˘~°‰õΩ WOQÍ¡O_»∞ KÕ~å~°∞ QÍOnè.
KÕi# "ÕÖÏk „Ѩ[Å#∞ L^ÕtÌ Oz Ѩ^Õ Ñ¨^Õ Z@∞=O\˜ Ç≤ÏO™ê`«`fi« O ZHõ¯_» L<åfl ÉèÏ~°fÜ«∞`«#∞ J#∞ã¨iOKÕ"å~°∞. "Õ∞HõáêÅ∞ `åy
ѨxH˜~å^Œx `≥eÜ«∞K≥áêÊ~°∞. =∂iÛ12= `Õn# 75 =∞Ok âßMÏǨ~å<Õfl fã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞. K«~°MÏ =_çˆH"å~°∞. WOQÍ¡O_»∞Ö’ Ãã·`«O
J#∞K«~°∞Å`À ã¨`庄QÆÇ¨Ï Ü«∂„`«#∞ ^ŒO_ç Ü«∂„`« ¿Ñ~°∞`À QÍOnèrx ™êfiQÆuOz# "å~°∞ J<ÕHOõ L<åfl~°∞. x~å_»O|~°∞_»∞, ¿ãflǨÏje
„áê~°OaèOKå~°∞. J~Ú# QÍOnèx ZO`À =∞Ok ¿Ñ^Œ"å~°∞, ^èŒx‰õΩÅ∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
QÍOnè`À áê@∞ <≥„Ǩ˙, „Ѩ[Å∞ P Ü«∂„`«Ö’ áêÖÁæx Z<Àfl ~“O_£ >Ë|∞Öò ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ QÍOnèr
„QÍ=∂Å#∞ ^•@∞`«∂ „a\©+π "åi ^•ã¨º`«fiO #∞Oz q_»∞^ŒÅ 1931 ÃãÃÑOì |~°∞ 14= `Õn# [iy# ~“O_£ >Ë|∞Öò ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’
HÍ"åÅx HÀ~°∞`«∂ ^ŒO_ç ã¨=Ú„^Œ f~°O KÕi LѨC ã¨`庄QÆǨÏO QÍOnè r QÆ O @¿ãѨ Ù „Ѩ ã ¨ O yOKå~° ∞ . PÜ« ∞ # `« # „Ѩ ã ¨ O QÆ O Ö’
KÕѨ\Ïì~°∞. ÉèÏ~°`«ã¨OѨÓ~°‚ ™êfi`«O„`«ºO QÆ∞iOz „Ѩã¨∞Êù@OQÍ q=iOKå~°∞.
JÔ~ã¨∞ì J~Ú# QÍOnèr J==∂#O, J<åºÜ«∞O, ÉÏxã¨`«fiO `«=∞ „Ѩ[Å∞ WHõ ã¨Ç≤ÏOK«ÖË~°x `«#
WO`«ÃÑ^ŒÌ Ü≥∞`«∞Î# „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl L^ÕÌâßxfl ã¨Ê+¨ì`«`À =ºHõÎѨiKå~°∞. ^Œo`«∞Å JO@~åx`«`åfixfl
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ K«∂ã≤# „ѨÉèí∞`«fiO K«\Ïìxfl kHõ¯iã¨∞Î#fl <≥„Ǩ˙, MÏ<£ x¿+kèOKåÅx „ѨuáêkOKå~°∞. „a\©+π K«„Hõ=iÎ
J|∞ÌÖÏ¡, QÍá¶ê~ü MÏ<£ =O\˜ „Ѩ=ÚY∞Å#∞ x~°ƒOkèOKå~°∞. *Ïi˚ ` À [iy# 㨠= ∂"Õ â ◊ O Ö’ K« „ Hõ = iÎ
`«~åfi`« 1930 "Õ∞ 5= `Õn# QÍOnèrx JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ *ˇ·Å∞‰õΩ QÍOnèrÃÑ· q~°∞K«∞‰õΩѨ_ç PÜ«∞# „Ѩ[Å#∞
`«~°eOKå~°∞. D "å~°Î`À ^Õâ◊OÖ’x „Ѩ=ÚY"≥∞ÿ# <åÜ«∞‰õΩÅ∞ JÉσãπ Ô ~ K« Û Q˘_» ∞ `« ∞ <åfl_» ∞ , ^•xx `å=Ú
`«Ü∂« c˚, ã¨~Àlh<åÜ«Ú_»∞ =O\˜"å~°∞ ã¨`º« „QÆÇ¨ xfl "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ@ìQÍ "åih J}˜ z "Õ ™ êÎ = ∞x K≥ á êÊ_» ∞ . QÍOnè r P
JÔ~ã¨∞ì KÕâß~°∞. =ºuˆ~H˜Oz# ã¨`庄QÆǨÏÅ â◊s~åÅÃÑ· ÖÏsîÅ∞ <å@ºO 㨠= ∂"Õ â ◊ O Ö’ z@ì z =iQÍ Hõ i î # OQÍ
KÕâß~Ú. D Ѷ¨∞’~° Ç≤ÏOã¨Å QÆ∂iÛ ^Õâ◊q^ÕâßÅÖ’x Ѩ„uHõÅÖ’ "åºMϺxOKå~°∞. ''z=i =∂@QÍ =∂‰õΩ
„ѨK«∞iOKå~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ™êfi`«O„`«ºO HÍ"åe. ^•x H˘~°‰õΩ
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
30 31
L^Œº=∂xfl KÕÑ>¨ ìË =ÚO^Œ∞ <åºÜ«∞O KÕÜ∞« =∞x q∞=Ú‡Å#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. K≥áêÊ~°∞. 'J„QƉΩõ ÖÏÅ"å~°∞ `å=Ú Jkè‰Ωõ Å=∞x q∞ye# "åix JO@~åx
<åºÜ«∞OQÍ =º=ǨÏi™êÎ~À ÖË^À g∞ˆ~ x~°‚Ü«∞O fã¨∞HÀ"åe—— Jx "å~°x K≥ѨʉõÄ_»^Œ∞. „áêp#„QÆO^ä•ÅÖ’, w`«Ö’ ZHõ¯_® D Jã¨Ê $â◊º`«
ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞. Hõ#Ѩ_»ÖË^Œ∞. „Ѩurq „áê}O Ys^Œ∞ XHõ¯>Ë. „Ѩu `«b¡ Ѩã≤`«#OÖ’
^Œo`«∞Å JO@~åx`«#O x~°∂‡Å# a_»¤‰õΩ KÕ¿ã ¿ã= JO@~åx¿ã=
QÍOnèr ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ uiy =KÕÛ ã¨=∞Ü«∂xH˜ ^Õâ◊OÖ’ Z<Àfl J=^Œ∞ Hõ^•, „Ѩ[ÅO`å XHõ¯>Ë—— Jx
Ç≤ÏO™êHÍO_»Å∞ [iQÍ~Ú. *ˇ·à◊§Ö’ Mˇ·nŠѨiã≤÷u =~°‚<åf`«O. QÍOnèr K≥|∞`«∂ H˘O`«=∞Ok |$O^ŒO`À
K«~Û° Å#∞ „ѨÉ∞íè `åfixH˜ „ѨuáêkOK«QÍ x~åHõiOzOk. „ѨÉ∞íè `«fiO ^Œo`«∞ʼnõΩ HõÅã≤ ^Õâ◊=∞O`å Ѩ~°º\˜OKå~°∞.
„Ѩ`ÕºHõ xÜ≥∂[Hõ =~°æO H˘~°‰õΩ f~å‡xOzOk. P f~å‡#O =Å¡ ǨÏi[#∞ʼnõΩ áêiâ◊√^ŒúºO QÆ∞iOz
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O ѨÓiÎQÍ =ÚHõ¯Öˇ·áÈ~ÚO^Œx =ºuˆ~H˜OKå~°∞ QÍOnè. J=QÍǨÏ# HõeÊOKå~°∞. "åix
PÜ«∞# =∂@ ÖˇHõ¯ÃÑ@ìx „ѨÉèí∞`«fiO JÅÊ ã¨OMϺ‰õΩʼnõΩ, =ÚiH˜ ‰õ Ä áêÖ’¡ LOK« ∞ `« ∞ #fl
ǨÏi[#∞ʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ xÜ≥∂[Hõ =~åæÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕã≤Ok. ^•x`À „ѨÉèí∞`åfixfl ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞.
QÍOnèr „a\©+μ¨ „Ѩ^•è #=∞O„uH˜ q=~°OQÍ ÖËY „"åã≤ 1932 ÃãÃÑOì |~°∞ D Ѩ ~ ° º @#Ö’ QÍOnè r
20= `Õn# P=∞~°} x~åǨ~° nHõΔ#∞ KÕã¨∞Î#fl@∞¡ `≥eáê~°∞. QÍOnè PO„^èŒ, `«q∞à◊<å_»∞, ˆH~°à◊, Xi™êû,
x~°‚Ü«∞O ^Õâ◊=∞O`å PO^Àà◊# HõeyOzOk. XHõ¯ JOÉË^Œ¯~ü q∞#Ǩ cǨ~°∞ =O\˜ ~å„ëêìÅÖ’ q~åàÏ
<åÜ«∞‰õΩÅO`å QÍOnè „Ñ¨Ü«∞`åflxfl PѨ=∞<åfl~°∞. Å#∞ ǨÏi[<À^Œú~°} H˘~°‰õΩ ¿ãHõiOz „QÍ=∂Å L^Œú~°}‰õΩ áê@∞Ѩ_®¤~°∞.
JO@~åx`« # O Ç≤ Ï O^Œ ∞ =Ùʼnõ Ω K≥ i yáÈx =∞K« Û . nxfl x~°ã≤Oz# „Ѩ[Å∞ Ãã·`«O QÍOnè „Ñ¨ã¨OQÆO`À PÖ’zO K«@O
~°∂ѨÙ=∂Ѩ\ÏxH˜ <å „áê}ÏÅ#∞ JiÊ™êÎ#∞ Jx „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. Z<Àfl "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞. D „Ѩܫ∞`«flOÖ’ ‰õÄ_® QÍOnè H˘xfl ~ÀAÅáê@∞
ã¨=∂"ÕâßÅ∞, K«~Û° Å∞ J#O`«~O° H˘xfl =∂~°∞ÊÅ`À ‰õÄ_ç# „Ѩuáê^Œ#Å#∞ LѨ"å㨠nHõΔ#∞ KÕѨ\Ïì~°∞. KåÖÏ ÉèÏQÆO Ѩ~°º@# HÍe#_»Hõ`À<Õ
JOÉË^Œ¯~ü`Àáê@∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ QÍOnè =ÚO^Œ∞ LOK«QÍ QÍOnè "å\˜H˜ ™êyOKå~°∞ QÍOnè. „Ѩ[ÅH˜ =∞^Œºáê#O =Å¡ ^Œ∞+¨Êeù `åÅ#∞ q=iOKå~°∞.
ã¨=∞‡uOz "å\˜x „a\©+¨μ „ѨÉèí∞`åfixH˜ ѨOáê~°∞. =∂O™êǨ~°O u#=^ŒÌ<åfl~°∞.
„a\© + π „Ѩ É è í ∞ `« fi O JO^Œ ∞ ‰õ Ω ã¨ = ∞‡uOK« @ O`À ^Õ â ◊ O Ö’ „QÍ"≥∂^Œú~°} H˘~°‰õΩ QÍOnè
JO@~åx`«#O JiHõ@ì_®xH˜ K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩOk. ^Œo`«∞ʼnõΩ ^Õ"åÅÜ«∞ 1936= ã¨OII U„Ñ≤Ü∞« Öò 30# "å~åÌ J<Õ „QÍ=∞OÖ’ H˘O`«HÍÅO
„Ѩ"Õâ◊ J~°›`« ÅaèOzOk. 1933= ã¨OII, Ѷ≤„|=i 11Ö’ ǨÏi[#∞Å ã≤÷~°x"åã¨O L<åfl~°∞. `«~åfi`« H˘O`« HÍÅO áê@∞ `«=∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ`À
gH©¡¿ÑѨ~ü#∞ WOw¡+¨μ, Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨ÅÖ’ „ѨK«∞iOKå~°∞. áê@∞ ^ÕâO◊ Ö’x ѨÅ∞ „QÍ=∂ÅÖ’ LO@∂ "å\˜ Jaè=$kúx HÍOH˜OΔ Kå~°∞
ǨÏi[<À^Œú~°} Ü«∂„`«Ö’ ^Õâ◊=∞O`å QÍOnè. Ñ¨Öˇ¡@∂iÖ’x "åiH˜ ~ÀA"åi =ã¨∞Î=ÙÅ `«Ü«∂s QÆ∞iOz
Ѩ~°º\˜Oz# QÍOnè `«sÊù^Œ∞#∞ WKÕÛ HÍ~°º„Hõ=∂Åx KÕâß~°∞.
HÍh ^ÕâO◊ Ö’ ѨÅ∞KÀ@¡ J„QƉΩõ ÖÏÅ∞ #∞Oz QÍOnèr ǨÏi[#∞ʼnõΩ P~ÀQƺ Ѩi~°HõΔ}, â◊√„Éèí`«Å#∞ `≥eÜ«∞K≥áêÊ~°∞. „QÍ=∞"åã¨∞Å`À
ã¨Ç¨ÏHõiOK«@O QÆ∂iÛ =ºuˆ~Hõ`« =zÛOk. P ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ QÍOnè WÖÏ áê@∞ ™ê=∂#∞ºxQÍ r=#O ™êyOKå~°∞. QÍOnè HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ PÜ«∞#
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
32 33
ÉÏ@Ö’ #_çKå~°∞. ZO`À =∞Ok ¿Ñ^Œ"å~°∞, ^èŒx‰õΩÅ∞ PÜ«∞##∞ W@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ QÍOnè l<åflx K«~°ÛʼnõΩ PǨfixOKå~°∞.
ã¨O^Œi≈Oz ã¨ÅǨÅ#∞ J_çˆQ"å~°∞. XHõ áÈÖˇO_»∞ "åã≤ ''Ѩ~ÀѨHÍ~° HÍh K«~°ÛÅ∞ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~Ú. ^Õâ◊OÖ’ JÅ¡~°∞¡ =∞=Ú‡~°O HÍ™êQÍ~Ú.
|∞kú`À g∞~°∞ ¿Ñ^Œ"åi`À Hõeã≤ LO@∞<åfl~å, "åiH˜ ¿ã= KÕã¨∞Î<åfl~å—— "≥Ú^Œ\˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúO „Ѩuáê^Œ#
Jx „Ѩtfl¿ãÎ? QÍOnè ''<Õ#∞ Z=iHÀã¨O ¿ã= KÕÜ«∞>Ë¡^Œ∞. <å HÀã¨O <Õ#∞ ^Õâ◊OÖ’ Ç≤ÏO™ê^èÀ~°}∞Å∞, „Hõ=∞tHõΔ}Ï ~åÇ≤Ï`«ºO =O\˜
KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl#∞. ÉèíQÆ=O`«∞_çfl ^Œi≈OKåÅ<Õ HÀiHõ`À W^ŒO`å ã¨=∞㨺ʼnõΩ QÍOnè PO^Àà◊# K≥O^•~°∞. ^Õâ◊OÖ’ W@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å∞
KÕã∞¨ <Î åfl#∞. =Ú‰õΩ¯ =¸ã¨∞‰õΩx Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ `«Ñ㨠∞¨ û ^•fi~å<Õ H͉õΩO_® <≥ÅH˘x LO>Ë S~ÀáêYO_»OÖ’ Ü«Ú^ŒúO _çˆH¡~ü J~ÚOk. J^Õ Ô~O_»=
„Ѩ[ʼnõÄ, xã¨ûǨÜ«ÚʼnõÄ KÕ¿ã ¿ã= ^•fi~å ‰õÄ_® ÉèíQÆ=O`«∞x „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúO. [~°‡h <åÜ«∞‰õΩ_»∞ xÜ«∞O`« J~Ú# Ç≤Ï@¡~ü áÈÖˇO_£
^Œi≈OK«∞HÀ=K«∞Û—— J<åfl~°∞. ÃÑ· Ü«Ú^ŒúO „ѨHõ\ ˜OKå~°∞.
„QÍg∞} =$`«∞ΊѨÙ#~°∞^ŒúiOKåÅ#fl QÍOnè D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~°ëêº, [~°‡hÅ∞ Hõe™ê~Ú. HÍh WOQÍ¡O_»∞
1941= ã¨OII _çÃãO|~ü 30# ÃѶ·*òѨÓ~üÖ’ <≥„Ǩ˙ J^茺HõΔ`«# [~°‡hÃÑ· Ü«Ú^ŒOú „ѨH\õ O˜ zOk. ÉèÏ~°`xü QÆ∞ÃÑÊ\’¡ ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl WOQÍ¡O_»∞
HÍO„ÔQãπ =∞Ǩã¨Éèí [iyOk. JO^Œ∞Ö’ QÍOnèr ''ã¨fi~å[ºO =∞# [#‡ „ѨÉ∞íè `«fiO ÉèÏ~°`"« ã·≥ ~π åÜü∞ ÉèÏ~°`ü <åÜ«∞‰õΩÅ`À K«iÛOK«‰Ωõ O_® ÉèÏ~°`^« âÕ O◊
ǨωõΩ¯—— `«~`° ~« åÅ ™êO„Ѩ^•Ü«∂xH© "å~°ã`¨ åfixH© „Ѩu~°∂ѨOQÍ ~å=∞~å[º ‰õÄ_® Ü«Ú^ŒúOÖ’ áêÖÁæO@∞O^Œx „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. JÇ≤ÏO™ê=∂~°æOÖ’
„ѨuëêªÑ¨<Õ ã¨fi~å[ºO. „Ѩu XHõ¯~°∞ =ÚO^Œ∞ "≥àı§ <åÜ«∞‰õΩÅ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À QÍOnè Ç≤Ï@¡~üH˜ ÖËY „"å™ê_»∞. Ü«Ú^ŒúO
Pi÷Hõ ™êfi`«O„`«ºO Hõey LO_®e. Wk Hˆ =ÅO =∂=#*Ïux <åâ◊#O KÕã¨∞ÎO^Œx, Z=fi~°∂ nxx ǨÏi¬OK«~°x `≥eáê~°∞
KÕ u =$`« ∞ Î Å #∞ Ѩ Ù #~° ∞ ^Œ ú i OK« _ » O =Å# QÍOnè.
=∂„`«"∞Õ ™ê^躌 Ѩ_∞» `«∞Ok. K«~M° Ï, MÏn =O\˜ WOQÍ¡O_»∞Ö’x „Ѩ[ʼnõΩ ™ê#∞Éèí∂ux `≥Å∞ѨÙ`«∂ ã¨`庄QÍÇ≤Ï
„áê=ÚYº`«#∞ „Ѩ[Å∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. "å~°∞ `«#, =∞#, Ѩ~° J<Õ qÉèË^ŒO ÖˉõΩO_® JO^Œix „¿Ñq∞™êÎ_»∞. Ü«Ú^ŒúO
g\˜x <Õ¿ã =$uÎx KÕѨ\Ïìe. Ç≤ÏO^Œ∂– =Å¡ JO`å <åâ◊#O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx Ѩ„uHÍ=ÚYOQÍ `≥eáê~°∞.
=Úã≤=¡ ÚÅ∞ SHõº`«`À LO_ç, „QÍg∞}Ïaè=$kúx HÍh =Úã≤¡ObQ∑ b_»~°∞ l<åfl Ü«Ú^ŒúOÖ’ áêÖÁæ#\ÏxH˜
[iÑ≤`Õ ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å[ºO ã≤kúã¨∞ÎOk—— Jx ã¨Ç¨ÏHõiOK«=∞x `«=∞ áêsì "åiH˜ P^ÕâßÅ∞ WKåÛ_»∞. Wk QÍOnèx
„Ѩã¨OyOKå~°∞. Jq∞`«OQÍ ÉÏ^èŒÃÑ\˜ìOk.
QÍOnè`À =Úã≤¡O<åÜ«∞‰õΩ_»∞ l<åfl ÉèÏ~°`«*Ïu kfi*Ïu Jx ѨeH˜# l<åfl
QÍOnèr ^ÕâO◊ Ö’ Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤=¡ ÚÅ ã¨"∞≥ Hÿ ºõ `« QÆ∞iOz q=iã¨∞#Î fl =Úã≤¡OQ∑ bQ∑ b_»~°∞ l<åfl ÉèÏ~°`«^Õâ◊O XHõ *Ïu HÍ^Œ∞. Ô~O_»∞
XHÍ<˘Hõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤=¡ ÚÅ =∞^躌 [iy# q"å^ŒO ÃÑ^Œ^Ì ~Œ Ú *Ï`«∞Å∞. XHõ\ ˜ Ç≤ÏO^Œ∂, ~Ô O_»∞ =Úã≤O¡ . =∂‰õΩ ã¨fi`«O„`«^âÕ O◊ áêH˜™ê÷<£
Ѩi+¨¯iOK«ÖËx ã¨=∞㨺 J~ÚOk. HÍ"åe. ÉèÏ~°`«^Õâßxfl Ô~O_»∞QÍ qÉèílOKåe Jx „ѨHõ\ ˜OK«™êQÍ_»∞.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞ǨÏ=∞‡^£ Pb l<åfl P^èŒfi~°ºOÖ’ =Úã≤¡ObQ∑#∞ W^ŒO`å K«∂ã¨∞Î#fl "≥·„™êÜü∞ XHõ „ѨHõ@# KÕâß_»∞.
™ê÷Ñ≤OKå~°∞. =Úã≤¡OÅ∞ =O^Õ=∂`«~° w`åxfl ã¨~Ú`«O áê_»\ÏxH˜ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ #∂`«# ~å*ϺOQÆO ~å#∞#flk. ^•xx J=∞Å∞
JÉèíºO`«~°O K≥áêÊ~°∞. Ѩ~°K«\ÏxH˜ ã¨=∞Ü«∞O HÍ"åe. „a\©+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO Ü«Ú^ŒúOÖ’ x=∞QÆfl"≥∞ÿ
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
34 35
LOk. HÍ=Ù# =ÚO^Œ∞QÍ „Ѩ[ÅO`å Ü«Ú^•úxH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOKåÅx Ü«¸xÜ«∞<£ x~å‡}O, P Ü«¸xÜ«∞<£Ö’ KÕi# ~å„ëêìʼnõÄ, ã¨Oã¨÷ʼnõÄ
„ѨHõ\ ˜OKå_»∞. ѨÓiΙê÷~Ú ¿ãfiK«ÛÅù #∞, ÉÏ^躌 `«Å#∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅH˜ W=fi_»O. HÍh Ü«Ú^Œú
"åH± ™êfi`«O„`«ºO HÀi# QÍOnè ã¨<åflǨÏ=ÚÅ∞, ~°HõΔ} q+¨Ü«∂Å∞ =∂„`«O „a\©+¨μ "åi P^èŒfi~°ºOÖ’
W@∞=O\˜ H˜+¡ ì¨ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^Õâ=◊ ∞O`«\Ï Ü«Ú^Œú =ºuˆ~Hõ „ѨKå~°O LO\ÏÜ«∞x—— q=iOKå~°∞. QÍOnè "≥O@<Õ x~åHõiOz ''=∂‰õΩ ã¨OѨÓ~°‚
K≥Ü«∂ºÅx ã¨OHõeÊOKå~°∞. Ü«Ú^Œú=ÚÖ’ „a\©+π "åi`À ã¨Ç¨ÏHõiOKåÖ’ ™êfi`«O„`«ºO HÍ"åe. „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO ѨÓiÎQÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #∞Oz
ÖË^À „Ѩ[Å<Õ x~°~‚ ÚOK«∞HÀ=∞x K≥|∞`«∂ JÇ≤ÏO™êq^è•#O, âßOuÜ«Ú`« "≥·^˘ÅQÆ@"Õ∞ =∂ „Ѩ[Å HÀiHõ—— Jx K≥áêÊ~°∞.
ã¨Ç¨Ïr=#=Ú QÆ∞iOz „Ѩ[ʼnõΩ `≥eÜ«∞ K≥¿ÑÊ "åH± ™êfi`«O„`åºxfl, H˜fi\ò WO_çÜ«∂ L^Œº=∞O
¿ãfiK«Ûù#∞ HÀ~å_»∞. ^•xfl u~°ã¨¯iOKå_»∞ "≥·ãπ~åÜü∞. ¿ã"å„QÆO KÕi# 1942 = ã¨OII "Õ∞ <≥ÅÖ’ QÍOnèr, HÍO„ÔQãπ `«~°Ñ¨Ù# „a\©+¨μ
QÍOnè Zxfl ã¨=∞ã¨ºÖˇ^Œ∞~°~Ú<å „áê}ÏÖÁ_ç¤ "åH± ™êfi`«O„`«ºÑ¨Ù ǨωõΩ¯x QÆ=~°fl"≥∞O\ò‰õΩ 'H˜fi\ò WO_çÜ«∂—x „ѨuáêkOKå~°∞. `å=Ú JkèHÍ~°O
„ѨHõ\ ˜OK«∞H˘x „Ѩ[ʼnõΩ É’^èŒ KÕÜ«∂Åx K≥áêÊ_»∞. HÀã¨O áê@∞Ѩ_»@O ÖË^Œx ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O P~å@Ѩ_»∞`«∞<åfl=∞x,
D L^Œº=∞OÖ’ =ÚO^Œ∞QÍ q<ÀÉèÏ áœ<å~ü Ü«Ú^Œú =ºuˆ~Hõ
„Ѩã¨OQÍxfl „ѨKå~°O K≥Ü«∞º@O`À J`«_»∞ JÔ~ã¨∞ì JÜ«∂º~°∞. J`«_çx
J#∞ã¨iOz [=ǨÏ~ü ÖÏÖò <≥„Ǩ˙ ‰õÄ_® |Onè JÜ«∂º~°∞. <≥„Ǩ˙H˜
<åÅ∞QÆ∞ ã¨O=`«û~åÅ tHõΔ qkèOzOk „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO.
WOQÍ¡O_»∞Ö’ Ѩ~å[Ü«∞O
1941 = ã¨OII [#=i #∞O_ç ã¨`庄QÆÇ¨ Å∞, áê^ŒÜ∂« „`«Å∞ KÕã#≤
„QÍ=∂ÅÖ’ Ü«Ú^Œú =ºuˆ~Hõ x<å^•Å∞ KÕ¿ã ã¨OYº ÃÑ~°∞QÆQÍ U„Ñ≤Ü«∞Öò
<å\˜H˜ ^•^•Ñ¨Ù 14,000 =∞Ok *ˇ·Å∞ áêÅÜ«∂º~°∞. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’
~°ëêºÃÑ· [~°‡x ^•_ç KÕã≤Ok. ÃÑ~°Öò Ǩ~°ƒ~°∞Ö’ WOQÍ¡O_»∞ Ѩ~å[Ü«∞O
áêÅ~ÚOk.
D ã≤ ÷ u Ö’ âß㨠< ÀÅ¡ O Ѷ ¨ ∞ # L^Œ º =∞OÖ’ JÔ ~ 㨠∞ ì H Í|_ç
ã¨`庄QÆǨωõΩÅ#∞ „a\©+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO q_»∞^ŒÅ KÕã≤Ok. `«~åfi`« [áê<£ „Ѩ[ÖË ã¨fi`«O„`«º ÉèÏ~°`« ѨiáêÅ<å ÉÏ^茺`«#∞ =Ç≤Ï™êÎ~°x K≥áêÊ_»∞.
^Œ$+≤ì PˆQflPã≤Ü«∂ÃÑ· Ѩ_çO^Œx q#fl „a\©+π "åi ^è≥·~°ºO ã¨_»eOk. nxH˜ „Ѩã¨∞Î`«O <Õ#∞ PK«iOKÕ Ju Ѩq„`«"≥∞ÿ# JÇ≤ÏO™ê Ѩ^Œúu „Ѩ[ÅÖ’
ã¨=∂^è•#O QÍOnè WÖÏ WKåÛ~°∞ ''JÇ≤ÏO™êq^è•#"Õ∞ „Ѩu XHõ¯iH˜ =∂ |ÅOQÍ Wq∞_ç áÈ~Ú LOk. l<åflQÍ~°∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅH˜ –
ÉèÏ~°`å=x #∞O_ç =KÕÛ ã¨=∂^è•#O——. =Úã≤O¡ ÅH˜ áêH˜™ê÷<£ q_çQÍ HÍ"åÅO@∞<åfl~°∞. HÍh „Ѩu =Úã≤O¡ ™È^Œ~∞° _»∞
#∂º_èçb¡Ö’ „H˜Ñπû ÉèÏ~°fÜ«Ú_Õ. "åi Jaè=∞`«O l<åfl Jaè=∞`«O`À ã¨iáÈ^Œ∞.
1942= ã¨OII =∂iÛ 27 `ås‰õΩ# ã¨~™ü êìÑ~¨¶ ¤ü „H˜Ñûπ ^•fi~å „a\©+π ÉèÏ~°`«^Õâßxfl =ÚHõ¯Å∞ KÕÜ«∞@=∞O>Ë ÉèÏ~°`«^Õâßxfl ǨÏ`«º
„ѨÉèí∞`«fiO XHõ Ѩ^äŒHÍxfl `≥eÑ≤Ok. P Ѩ^äŒHõOÖ’ ''#∂`«# ÉèÏ~°`« KÕÜ«∞@"Õ∞. =∂ ^ÕâßxH˜ ™êfi`«O„`«ºO HÍ"åe. „Ѩu ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
36 37
ã¨~fi° ã¨fi`«O„`«∞_»∞ J"åfie. Ü«∂=`ü „ѨÑO¨ KåxH˜ <Õ#∂ W^Õ K≥|∞`«∞<åfl#∞. Éèí~°Î X_çÖ’ Hõã¨∂Î~åƒ~Ú `«∞kâßfiã¨
<å JÇ≤ÏO™ê Ѩ^Œúu ^•fi~å<Õ <Õ#∞ K«xáÈÜÕ∞O`« =~°‰õÄ ã¨fi`«O„`«ºO QÍOnè P `«~åfi`« YzÛ`«"∞≥ #ÿ „H˜Ü∞« Å#∞ áê\˜ã∂¨ ,Î "åºÜ«∂=∂Å∞,
H˘~°‰õΩ áÈ~å_»`å#∞. <å "≥#∞Hõ ##∞fl 㨇iã¨∂Î ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å∞ <å`À „áê~°÷#Å`À áê@∞ HÍe#_»Hõ#∂ KÕã≤ H˘OK≥O ã¨fiã¨÷`«#∞ á⁄O^•~°∞. HÍh
L<åfl~°∞—— Jx `≥eáê~°∞ QÍOnè. QÍOnè 21 ~ÀAÅ LѨ"å㨠nHõΔ Hõã∂¨ ~Î åƒ~Úx =∂#ã≤HOõ QÍ Hõ$OQÆãO≤ k.
=∞Ǩ^Õ=^ÕâßÜü∞ =∞~°}O
1942= ã¨O=`«û~°OÖ’ XHõ ~ÀA ѨÓiÎQÍ Ç¨Ï~åÎàò [iyOk.
„Ѩ[ÅO`å Tˆ~yOѨÙÅ∞ =∂x 24 QÆO@Å∞ „áê~°÷Å#∞ KÕ™ê~°∞. `«=∞
áÈ~å\O WOw¡+μ¨ "åiH˜ =ºuˆ~HõOQÍ HÍ^Œ∞ "åi ѨiáêÅ#‰õΩ =ºuˆ~Hõ=Ú
Jx x<å^ŒO KÕâß~°∞.
WO^Œ∞Ö’ <Õ`«Å∂, q^•º~°∞÷Å∂, JkèHÍ~°∞Å∂ áêÖÁæ<åfl~°∞. PQÆã¨∞ì
9= `Õn Pk"å~°=Ú QÍOnèx JÔ~ã¨∞ì KÕâß~°∞. P "å~°OÖ’ ZO`À =∞Ok
<åÜ«∞‰õΩÅ#∞ ‰õÄ_® JÔ~ãπì KÕã≤Ok „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO.
D ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ =∞Ǩ^Õ=^ÕâßÜü∞ QÆ∞O_≥áÈ@∞`À =∞~°}O˜ Kå~°∞.
35 Uà◊√§ `«# "≥O>Ë LO_ç qâßfiã¨OQÍ ¿ã= KÕã≤# PÜ«∞#H˜ QÍOnèr<Õ
Hõ~°‡HÍO_» [iáê~°∞. D =∞~°} "å~°Î`À ^Õâ◊OÖ’ =∞ixfl Ѩi}Ï=∂Å∞
KÀ@∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. áÈbã¨∞Å J~åK«HõO ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ÃÑiyOk. 1943= ã¨OII _çÃãO|~°∞Ö’ âßs~°HõOQÍ Jã¨fiã¨∞÷~åÖˇ·~ÚOk. 1944=
74 Uà◊§ QÍOnè LѨ"å㨠nHõΔ ã¨OII Ѷ≤„|=i 22 `Õn# `«# Éèí~°Î KÕ`« ã¨fiÜ«∞OQÍ <ÕÜ«∞|_ç# `≥Å¡\ ˜<Õ`«
QÍOnè "≥·„™êÜü∞`À ^Õâ◊OÖ’x Ѩi}Ï=∂Å QÆ∂iÛ K«iÛOKåÅ<Õ p~°x ^èŒiOz PÜ«∞# X_çÖ’ `«∞kâßfi㨠q_çzOk. QÍOnè ^Œ∞óMÏxH˜
„Ѩܫ∞`åflÅ∞ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~Ú. 'J=∂Ü«∞‰õΩÅ#∞ Ç≤ÏOã≤OKÕ „ѨÉèí∞`«fiO JO`«∞ÖË^Œ∞.
<À~°∞ q¿ÑÊ =∂~åæxfl <Õ#∞ J#∞ã¨i™êÎ#∞. Ѷ≤„|=i 9 #∞O_ç W~°"≥· =∞ǨÏ=∞‡^£ Pbl<åfl#∞ Hõeã≤# QÍOnè
XHõ¯~ÀAÅ áê@∞ <Õ#∞ LѨ"å㨠nHõΔ#∞ „áê~°Oaèã¨∞Î<åfl#∞— Jx *ˇ·Å∞Ö’ XHõ™êi QÍOnèr Ѩ„uHõÖ’ WÖÏ "åºMϺxOKå~°∞. ''<Õ#∞ „a\©+π
LO_Õ QÍOnèr LѨ"å㨠nHõΔ#∞ KÕѨ\Ïì~°∞. P ã¨=∞Ü«∂xH˜ QÍOnèr "åiH˜ â◊„`«∞=Ù#∞ HÍ#∞. q∞„`«∞_»<Õ. âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞O *ÏfÜ«∞
=Ü«∞ã¨∞û 74 ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞. „ѨÉèí∞`«fiO U~åÊ@∞ H˘~°ˆH. nx =Å¡ Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã≤¡OÅ ã¨=∞㨺
P ~ÀAÖ’¡ PÜ«∞# Z‰õΩ¯=QÍ =∞ø#OQÍ LO_Õ"å~°∞. „Ѩu x`«ºO Ѩiëê¯~°=∞ø`«∞Ok. l<åflQÍi ã¨Ç¨ÏHÍ~°O =∂‰õΩ LO@∞Ok. „a\©+¨μ
w`åѨ~î°#O q<Õ"å~°∞. LѨ"å㨠z=i ~ÀAÅÖ’ PÜ«∞# P~ÀQƺO „ѨÉ∞íè `«fiO ##∞fl J}z"ÕÜ∞« QÆÅ^Õ QÍx <å ã¨`庄QÆÇϨ ã¨∂„`åxfl J}K«_O»
qѨs`«OQÍ H©Δ}˜OzOk. ^ŒHõ¯~°#∞‰õΩ#fl QÍOnè J^Œ$+¨ì=âß`«∞Î uiy "åiˆH HÍ^Œ∞ Z=iH© ™ê^茺O HÍ^Œ∞—— Jx K≥áêÊ~°∞.
HÀÅ∞‰õΩ<åfl~°∞. LѨ"å㨠nHõΔ =ÚyOz# PÜ«∞# Hõã¨∂Î~åƒ~Ú WzÛ# D "åºMϺ#O K«∂ã≤# „a\©+π JkèHÍi "≥·ãπ~åÜü∞ "≥O@<Õ l<åflH˜
<åiO[ѨO_»¡ ~°™êxfl ã‘fiHõiOKå~°∞. ÖËY#∞ „"å™ê~°∞. JO^Œ∞Ö’ `«#∞ =Úã≤¡OʼnõΩ q∞„`«∞_»#x "åi Jaè=$kú
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
38 39
HÍOH˜Δã¨∞Î<åfl#x `≥eáê~°∞. "≥O@<Õ l<åfl QÍOnèrx `«# WO\˜H˜ áêH˜™ê÷<£Å∞QÍ qÉèílOKåÅx HÀ~å_»∞. nx QÆ∞iOz ^Õâ◊OÖ’ L„^ÕHõO
PǨfixOKå_»∞. <≥ÅH˘Ok. =Úã≤¡OÅ∞ ã¨=∂"ÕâßÅ∞, ã¨ÉèíÅ∞ [iáê~°∞. HõÅHõ`åÎÖ’
QÍOnè JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOKå~°∞. ¿ã"å„QÆO #∞Oz "å~°÷ =zÛ JHõ¯_» Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ K«~°ºÅ∞ K≥ň~QÍ~Ú. nx`À Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ Z^Œ∞~°∞ uiQÍ~°∞.
#∞Oz ÉÁOÉÏ~Ú KÕ~°∞H˘O\Ï#x "å~°Î ѨOáê~°∞. HÍh QÍOnèr l<åfl#∞ QÍOnè ÉèÏ"åÅ∞
HõÅ=@O H˘O`« =∞Ok Ç≤ÏO^Œ∂ Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ W+¨ìOÖË^Œ∞. QÍOnèrx 1946 = ã¨OII PQÆã¨∞ì 24= `Õn# QÍOnè ^Õâ◊OÖ’x Ѩiã≤÷u
l<åfl#∞ HõÅ=‰õΩO_® PáêÅx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl~°∞. D q+¨Ü∞« O `≥eã≤# QÆ∞iOz „Ѩã¨OyOKå_»∞. ''W™ê¡O JO>Ë âßOu Jx J~°÷O. =∞i U
áÈbã¨∞Å∞ Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ Ѩ@∞ì‰õΩx ™È^• KÕÜ«∞QÍ "åi =^ŒÌ PÜ«Ú^è•Å∞ q^èŒOQÍ W™ê¡O <åÜ«∞‰õΩÅ∞ D Ç≤ÏO™êHÍO_»#∞ „áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞.
^˘iHÍ~Ú. D "å~°Î q#fl QÍOnèr „Ѩ[Å∞ Ç≤ÏO™êHÍO_» ^•ix WOHÍ Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã≤¡OÅ∞ ÉèÏ~°`«=∂`« ã¨O`å#O. U L^ÕÌâ◊ºO`À =∞#O
g_»ÖË^Œx ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞. ã¨`庄QÆǨÅ∞ „áê~°OaèOKå"≥∂ Jk <≥~°"Õ~°É’`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«=∞‰õΩ
ZxflHõÅ „Ѩ}ÏoHõÅ#∞ ã≤^ŒúO KÕã≤# HÍO„ÔQãπ
„a@<£Ö’ H˘`«Î „ѨÉèí∞`«fiO U~°Ê_çOk. P ^Õâ◊ #∂`«# „Ѩ^è•#
=∞O„u Ô H ¡ " ≥ ∞ O\ò Z\ © ¡ Éè Ï ~° ` « ~å*ϺOQÍxfl Éè Ï ~° f Ü« Ú ÖË
~°∂á⁄OkOK«∞HÀ"åÅx „ѨHõ\ ˜OKå_»∞. ˆHO„^Œ ã¨Éèí‰õΩ, ~å„+¨ìâßã¨#ã¨Éèí‰õÄ
ZxflHõÅ∞ „ѨHõ\ ˜OKåÅx K≥áêÊ~°∞. QÍOnèr`À ã¨O„ѨkOѨÙÅ∞ [~°∞ѨÙ`«∂
HÍO„ÔQãπ HÍ~°º=~°æO XHõ ZxflHõÅ „Ѩ}ÏoHõ#∞ ã≤^ŒúO KÕã≤Ok.
^Õâ◊OÖ’ „Ѩu áœ~°∞_çH˜ ã¨=∂# ǨωõΩ¯Å∞, J=HÍâßÅ∞, Jhfl
=∞`åÅ =∞^躌 J#∞‰õÄÅ`«fiO, ã¨"∞≥ Hÿ ºõ `«, ~å„ëêìÅ#∞ ѨÙ#~ü =º=ã‘H÷ iõ OK«_O» ,
P^䕺u‡Hõ ™êfi`«O„`«ºO, ^ÕâO◊ Ö’ ™êOѶ∞≤ Hõ ^Œ∞~åKå~åÅ#∞, Ç≤ÏO™êHÍO_»#∞
JO`«O KÕÜ«∞@O`À áê@∞ Ѩ~ånè# ^ÕâßÅ ™êfi`«O„`«º áÈ~å\ÏʼnõΩ
ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOK«_»O. J<åºÜ«∞O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx =Úã≤¡O ™È^Œ~°∞Å∞ ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. ™È^Œ~°
D „Ѩ}ÏoHõ#∞ J=∞Å∞ Ѩ~°K«@=∞O>Ë ^•^•Ñ¨ÙQÍ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ã¨=∂#∞Å"≥∞#ÿ Ç≤ÏO^Œ∂=Úã≤O¡ Å∞ ã¨ÇϨ #O =Ç≤ÏOKåe. =∞# ã¨=∞㨺Å#∞
™êfi`«O„`«ºO JOk#>Ëì. „ѨâßO`«OQÍ Ñ¨i+¨¯iOK«∞HÀ"åe. =ÚO^Œ∞QÍ x["≥∞ÿ# ã¨fi~å[º ™ê^èŒ#
^Õâ◊ qÉèí[##∞ HÀi# l<åfl ~å"åe. ^•xH˜ `å`å¯eHõ „ѨÉèí∞`«fiO`À ã¨Ç¨ÏHõi^•ÌO—— Jx `≥eáê~°∞.
„a\©+π „Ѩ^è•#=∞O„u ÔH¡"≥∞O\ò Z\©¡ Hͺa<≥\ò q∞+¨<£ WO_çÜ«∂ cǨ~üÖ’ QÍOnè
KÕi HÍO„ÔQãπ "å~°∞ „ѨuáêkOz# „Ѩuáê^Œ#Å#∞ QÆ∞iOz K«iÛOz cǨ~üÖ’ Ç≤ÏO™êHÍO_» ѨÓiÎQÍ K≥ň~yáÈ~Ú ã¨‡âß#OQÍ
ã¨fiÜ«∞O „ѨÉèí∞`«fiO U~åÊ@¡‰õΩ J#∞=∞ux W™êÎ=∞x „ѨHõ\ ˜OKå_»∞. HÍh `«Ü«∂~°=™êyOk. <≥„Ǩ˙, H˘O`«=∞Ok J#∞K«~°∞Å`À QÍOnèr
Hͺa<≥\ò q∞+¨<£ HÍO„ÔQãπ, =Úã≤O¡ bQ∑ =∞^躌 qÉË^•è Å HÍ~°}OQÍ ã¨=∂"ÕâO◊ Ǩï\ÏǨï\˜# cǨ~ü KÕ~∞° ‰õΩ<åfl~°∞. ѨÓiÎQÍ KÕ~Ú ^•\˜áÈ`«∞#fl Ѩiã≤u÷ x
ã¨Ñ¶¨ÅO HÍÖË^Œ∞. =Úã≤¡ObQ∑ JkèHÍi l<åfl ÉèÏ~°`«^Õâßxfl Ç≤ÏO^Œ∂™ê÷<£, J^Œ∞ѨÙÖ’ `Õ=\ÏxH˜ QÍOnèr P=∞~°} x~åǨ~°nHõΔ P~°OaèOKå~°∞.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
40 41
XHõ „áê~°<÷ å ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ „Ѩ[Å`À ''<≥u· Hõ ^è~Œ å‡Å#∞ HÀÖ’Ê`«∞#fl PkèѨ`«ºO á⁄O^Œ∞`å~°x J#=ã¨~°OQÍ ÉèíÜ«∞Ѩ_ç „Ñ¨`ÕºHõOQÍ áêH˜™ê÷<£x
Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã≤¡OÅ K«~°ºÅ=Å¡ Ãã·#ºO ã¨Ç¨Ü«∞O HÀ~°=Åã≤# Ѩiã≤÷u U~°Ê~°KåÅx ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞.
U~°Ê_»∞`ÀOk. D HÍ~°}OQÍ =∞# ™êfi`«O„`åºxfl á⁄O^Õ PÖ’K«##∞ HÍh ÉèÏ~°`ü JO^Œik. „Ѩ[ÅO`å ã¨=∂#O. =Úã≤O¡ Å∞ P q^èOŒ QÍ
=∂#∞HÀ=Åã≤O^Õ. ^ŒÜ«∞KÕã≤ Ç≤ÏO™êHÍO_»#∞ PѨO_ç. QÆ∂O_®Å#∞ HÀi`Õ `«~åfi`« ã≤‰Ωõ ¯Å∞ =∂„`«O U q^èOŒ QÍ xsƒùu`À ÉèÏ~°`Öü ’ LO_»QÅÆ ~°∂——
„áÈ`«ûÇ≤ÏOK«HOõ _ç. JO^Œ~∂° `«=∞ `«=∞ ÉÏ^躌 `«Å#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩx ÉÏ^躌 `«`À JO@∂ Z<Àfl q^è•Å∞QÍ K≥áêÊ~°∞.
„Ѩ=iÎOK«O_ç—— Jx „Ѩã¨OyOKå~°∞. ^Õâ◊ qÉè[í #ÃÑ· áêsìÖ’ ã¨∞n~°… K«~Û° Å∞ [iáê~°∞. z=~°‰Ωõ HÍO„ÔQãπ
`«~åfi`« QÍOnèr cǨ~ü =∞O„u=~°Oæ Ö’x W^Œ~Ì ∞° =Úã≤O¡ Å∞ <ÕMÏb ã¨=∂"Õâ◊O 1947 E<£Ö’ ^Õâ◊qÉèí[#ˆH JOwHÍ~°O `≥eÑ≤Ok. D
Ü«∂„`« KÕã≤ Z<Àfl q^è•Å∞QÍ #K«Û K≥áêÊ~°∞. ^Õâ◊OÖ’ âßOux Ѩiã≤÷uH˜ QÍOnèr ZO`À =∞<À"Õ^Œ##∞ J#∞ÉèíqOz JOwHõiOKå~°∞.
ÃÑOK«=∞<åfl~°∞. Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤¡OÅ#fl `å~°`«=∞ºO ÖˉõΩO_® W~°∞=Ùix ™ê÷xHõ „Ѩ[Å ÉèíÜ«∞O
<åºÜ«∞OQÍ LO_»=∞x HÀ~å~°∞. l<åfl`À ã¨O„ѨkOѨÙÅ∞ [iáê~°∞. áêH˜™êÎ<£Ö’ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞, L`«Î~° „Ѩ^ÕâòÖ’ =Úã≤¡=ÚÅ∞ `«=∞
_èçb¡ "≥o§# QÍOnè ã¨fiã¨Ö÷ ÏÅÖ’ xsƒùu`À LO_»ÖHË áõ ÈÜ«∂~°∞. WO`«Ö’ ÖÏǨϟ~ü, J=∞$`üã~¨ ü
_èçb¡Ö’ J~åK«Hõ K«~°ºÅ∞, Ç≤ÏO™êHÍO_» „Ѩ|eáÈ=@O`À 1947 =O\˜ Ѩiã¨~° Ѩ@ì} „áêO`åÅÖ’ f„=Ѩiã≤÷u <≥ÅH˘Ok.
= ã¨OII U„Ñ≤Öò <≥ÅÖ’ QÍOnèr _èbç ¡ KÕ~å~°∞. _èbç Ö¡ ’ „Ѩ[Å ^Œ∞„+¨Ê=~°#Î #∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞, ã≤‰õΩ¯Å∞ =O\˜"å~°∞ `«=∞H˜ JHõ¯_» ~°HõΔ} ÖË^Œx
YO_çã¨∂Î „ѨHõ@#Å∞ KÕâß~°∞, „Ѩã¨OQÍÅ∞ [iáê~°∞. P `«~åfi`« "≥·„™ê~Ú ã¨fiã¨÷ÖÏÅ∞ =^Œe~å"åÅx xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
ÖÏ~ü¤ =∞øO\ò ÉÏ>ˇ<£ QÍOnèx HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. HÍh QÍOnèr Jk "åi ÉèÜ í ∞« O =∂„`«"∞Õ #x =Úã≤O¡ Å∞ =∂#=`«fiO
PÜ«∞# ™ê#∞‰õÄÅ`«`À QÍOnèr`À =∂\Ï¡_®~°∞. WO`«\ ˜ =∞~°z „Ѩ=iÎOK«~x° „ѨH@ õ # WKåÛ~°∞. l<åfl ‰õÄ_® `«# QÆ=~°fl~ü [#~°Öò
Ç≤ÏO™êHÍO_» [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfi`«O„`«ºO J=ã¨~°=∂ Jx J~Ú# `«~åfi`« Z@∞=O\˜ =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ , q^ÕfiëêÅ∞, „áê}, Pã≤Î #ëêìÅ∞
J_çy# JkèHÍi`À ''=∞`«™ê=∞~°ã¨º ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~°O JÜÕ∞º=~°‰õΩ LO_»É’=x „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. HÍh "å~°∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ Ñ¨iã≤÷u =∂„`«O
™êfi`«O„`«ºO "å~Ú^• "ÕÜ«∞_»O J<Õk ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. Z@∞=O\˜ Ѷ¨e`«O „ѨâßO`«OQÍ LO_»ÖË^Œ∞.
ÅaèOz<å 㨈~ POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ ÉèÏ~°`ü #∞O_ç x„+¨¯q∞Oz f~°=Åã≤O^Õ—— HÍj‡~ü, ã≤O_ôÅÖ’ QÍOnè
Jx Hõiî#OQÍ, YzÛ`«OQÍ K≥áêÊ~°∞. Ju `« fi ~° Ö ’ ™êfi`« O „`« º „Ѩ H õ @ # „a\© + π "åi #∞O_ç
P `«~åfi`« "Õ∞ 6= `Õn# [iy# QÍOnè, l<åflÅ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ "≥Å∞=_»∞`«∞O_»QÍ QÍOnè HÍj‡~ü#∞ ã¨O^Œi≈OKå~°∞. „Ѩ[Å∞ PÜ«∞#‰õΩ
^Õâ◊ qÉèí[# „Ѩ™êÎ=# ~åQÍ QÍOnè JO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞. J@∞#∞Oz PÜ«∞# ã≤O_ô "≥àϧ~°∞.
Ç≤ÏO^Œ∂^Õâßxfl Ô~O_»∞QÍ pÅÛ_®xH˜ JHõ¯_» „Ѩ[Å∞ ÉèíÜ«∞O`À x"å™êÅ#∞ =^Œe |Ü«∞@‰õΩ ~å=@O
JOwHõiOz# HÍO„ÔQãπ ÖË^Œ∞. U<å_≥·`Õ ã¨fi`«O„`«º „ѨHõ@# "≥Å∞=_»∞`«∞O^À P<å_»∞ =Úã≤¡=ÚÅ
^Õâ◊OÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl Ç≤ÏO™êHÍO_»#∞ K«∂ã≤# "≥·„™êÜü∞ E<£ KÕ`«∞ÅÖ’ `«=∞ Kå=Ù `«Ñ¨Ê^Œx =}˜H˜áÈ`«∞<åfl~°∞. PÜ«∞# Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ#∞
3= `Õn# ''=Úã≤¡OÅ∞ HÀi`Õ „Ѩ`ÕºHõOQÍ áêH˜™ê÷<£#∞ U~°Ê~°∞™êÎ=∞x—— F^•iÛ =Úã≤¡O <åÜ«∞‰õΩÅ∞ WzÛ# =∂@ xÖɡ@∞ì‰õΩO\Ï~°x "åiH˜
„ѨH@õ # KÕâß_»∞. D „ѨH@õ #‰õΩ QÍOnè ã¨ÊOkOz ''Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ ^ÕâO◊ Ö’ ^è≥·~°ºO K≥áêÊ~°∞.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
42 43
Ç≤ÏO^Œ∂ Ü«Ú=`« P„QÆǨÏO =O\˜ „Ѩ=ÚY∞Å∞ QÆ`« 30 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ JO^ŒiH˜ =∂~°^æ iŒ ≈QÍ LO@∂
1947 = ã¨OIIÖ’ PQÆã¨∞ì 10= `Õn# <ÕMÏb "≥à◊√`«∂ HõÅHõ`åÎÖ’ ã¨fi`«O„`«º ™ê^èŒ#‰õΩ XHõ =∂~åæxfl U~°Ê~°z# =∞Ǩ`«∞‡x =∞#™ê~å
Ѩiã≤u÷ ã¨iQÍ ÖËHáõ È=@O`À JHõ¯_» LO_ç „Ñ¨[Å`À ã¨=∂"ÕâO◊ [iáê~°∞. 㨇iOK«∞‰õΩx QÍOnèrx 'á¶ê^Œ~ü PѶπ k <Õ+¨<£—QÍ H©iÎOKå~°∞. ÉèÏ~°`«
™êfi`« O „`« º O =KÕ Û ã¨ = ∞Ü« ∞ OÖ’ ^Õ â ◊ O Ö’ W@∞=O\˜ Ѩ i ã≤ ÷ u
J==∂#Hõ~°=∞x `≥eÜ«∞K≥áêÊ~°∞.
PQÆã∞¨ ì 12= `Õn# ÉèÏ~°`ü Pq~åƒù"åxH˜ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ LO^Œx,
P ~ÀA# LѨ"åã¨O`À „áê~°÷#Å∞ [iÑ≤ #∂Å∞ =_»∞‰õΩ`å#x QÍOnè
„ѨH\õ O˜ K«QÍ =Úã≤=¡ ÚÅ∞ =∂„`«O P ~ÀA# ã¨O`åѨk#OQÍ QÆ_∞» ѨÙ`å=Ú
Jx K≥áêÊ~°∞.
Jk `«Ñ¨Êx QÍOnè ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. `«~åfi`« HõÅHõ`åÎ =ÚYº=∞Ou
ã¨∞„ǨÏ=sÌ HÀiHõÃÑ· HõÅHõ`åÎ "≥o§ WO\˜O\˜H˜ uiy =∞`«™ê=∞~°ã¨ºO
QÆ∂iÛ „ѨɒkèOKå~°∞.
=Úã≤=¡ ÚÅ =∂~°}HÍO_»Å#∞ YO_çã∞¨ #Î fl QÍOnèQ∂Æ iÛ H˘O`« =∞Ok
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ P„QÆǨÏO ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. z=~°‰õΩ H˘O`«=∞OkÖ’<≥·<å ^Õâ◊=∞O`å 'ѨÓ[º ÉÏѨÓrH© *ˇ·—, '*ˇ·Ç≤ÏO^£— =O\˜ x<å^•Å`À
=∞`«™ê=∞~°™êºxfl ÃÑOK«QÆeQÍ#x PQÆã¨∞ì14# KÕã≤# Ѩ~°º@#Ö’ =∂~°∞„"≥∂yáÈ~ÚOk.
Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã≤¡OÅ x<å^•Å∞ QÍOnèQÍiH˜ P#O^•xfl HõeyOKå~Ú. Ç≤ÏO^Œ∂=Úã≤¡=ÚÅ ã¨"≥∞ÿHõº`«
™êfi`«O„`«º „ѨHõ@#`À ѨÙÅH˜Oz# ÉèÏ~°`ü ^ÕâO◊ Ö’ ™êfi`«O„`«º „ѨH@õ #`À Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã≤O¡ Å∞ =∞`«O QÆ∞iOz
*ÏfÜ«∞ áÈ~å@OÖ’ ZO`À =∞Ok `«=∞ „áê}Ïefl JiÊOKå~°∞. =∞~°z P#O^ŒOÖ’ =ÚxyáÈÜ«∂~°∞. JO^Œ~°∂ SHõº"≥∞ÿáÈÜ«∂~°∞.
ZO`À =∞Ok `«=∞ rq`åefl ÃÑ@∞ì|_çQÍ ÃÑ\Ïì~°∞. "å~°O^Œi HÀiHõ ™êfi`«O„`åºxfl P™êfikOKå~°∞. PQÆã∞¨ ì 18= `Õn# D^£ ѨO_»∞QÆ ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ
J~°∞^≥OKÕ ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#fl"≥∞ÿOk. Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã≤¡=ÚÅ∞ J#fl^Œ=Ú‡Å=Öˇ Jaè#O^Œ#Å∞ `≥Å∞ѨىõΩ<åfl~°∞.
ã¨`«ºO, JÇ≤ÏOã¨, ™ê=∞~°ã¨º`«, =∂~åæÅx ZOK«∞H˘x ã¨fi`«O„`«ºO giÖ’x =∂~°∞ÊH˜ ÉÏѨÓr ZO`À ã¨O`À+≤OKå~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ [iy#
H˘~°‰õΩ HõÅÅ∞ Hõ#fl ÉÏѨÓr HõÅ <≥~°"Õ~°É’ÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∞O J`«ºO`« ã¨ÉèíH˜ QÍOnèr „Ѩã¨OQÍxH˜ ^•^•Ñ¨ÙQÍ 3 ÅHõΔÅ =∞Ok Ǩ[~°~Ú `«=∞
ã¨g∞ѨOÖ’H˜ =zÛOk. ã¨"≥∞ÿHõº`«#∞ `≥Å∞ѨÙ`«∂ QÍOnè P#O^•xH˜ HÍ~°}=∞Ü«∂º~°∞.
1947= ã¨OII PQÆã¨∞ì 14 J~°÷~å„u J#QÍ PQÆã¨∞ì15= `Õn# QÍOnèÃÑ· x~°ã¨#
ã¨fi`«O„`«º ÉèÏ~°`ü Pq~°ƒùqOzOk. „Ѩ[Å∞ P#O^ŒO`À ѨO_»∞QÆ =∞`«HõÅǨÅÖ’ `«=∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞ HÀÖ’Ê~Ú# H˘O`«=∞Ok
KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. Ü«Ú=‰õΩÅ∞ nxHõO`«\ ˜H© HÍ~°}=Ú QÍOnèr<Õ Jx PÜ«∞#ÃÑ· HõHõΔ#∞
HÍh P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ H˘xfl Jx"å~°º HÍ~°}ÏÅ =Å¡ QÍOnè <ÕMÏbÖ’ ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. HõÅHõ`åÎÖ’ qÉèË^•Å =Å¡ =∞m§ JÅ¡~°∞¡ [iQÍ~Ú.
L<åfl~°∞. _èçb¡Ö’ HÍO„ÔQãπ Ѩi+¨`«∞Î J^茺‰õΔΩÅ∞ N~å*ËO„^Œ„Ѩ™ê^£, <≥„Ǩ˙ WOH˘Hõ"≥·Ñ¨Ù ѨO*ÏÉòÖ’ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ#∞, ã≤‰õΩ¯Å#∞ ÔQO\˜"Õâß~°∞.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
44 45
J=∞$`üã¨~üÖ’ =Úã≤¡=ÚÅ#∞ "≥à◊§Q˘\Ïì~°∞. D Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ H˘O`«=∞Ok âßOuÜ«Ú`« ÉèÏ~°`«Éèí∂q∞. HÍ<ÕHÍ^Œ∞. <åâ◊<åxfl HÀˆ~ D ^Œ∞+¨ì
QÍOnè, <≥„Ǩ˙ ÉÁ=∞‡Å#∞ ^ŒQÆúO KÕâß~°∞. =∞i H˘O`« =∞Ok QÍOnèr HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ PѨO_ç. JO`å `«=∞ ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’ XHõiÃÑ· =∞~˘Hõ~°∞
P„â◊=∂xˆH =zÛ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ@∞ì# JÅ¡~°∞¡ KÕâß~°∞. áÈbã¨∞Å „Ѩ"Õâ◊O`À „¿Ñ=∞#∞ xOѨÙHÀO_ç. *Ïux L^ŒúiOK«O_ç—— JO@∂ ^Œ∞óMÏ„â◊√=ÙÅ`À
„Ѩ=∂^ŒO `«Ñ≤ÊOk. „Ѩã¨OQÍxfl =ÚyOKå~°∞.
HõÅHõ`åÎÖ’ D Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ QÍOnèr x~åǨ~°nHõΔ KÕѨ\Ïì~°∞. QÍOnè QÆ∂iÛ ã¨~Àlh ^Õq
U<å_≥ · ` Õ ^Õ â ◊ O Ö’ JÅ¡ ~ ° ∞ ¡ `« Q Æ ∞ æ ` åÜÕ ∂ P<å_Õ `« = ∞ nHõ Δ # ∞ D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ã¨~Àlh^Õq QÍOnè =O\˜=∞ǨÏhÜ«Úx H©iÎOz,
q~° q ∞OK« ∞ ‰õ Ω O\Ï#x „Ѩ H õ \ ˜ O Kå~° ∞ . nHõ Δ Ö ’L#fl QÍOnè ÉÏQÍ ''=∞Ǩ`«∞‡_»∞, ã¨`«º=∂~°æ „Ѩܫ∂}©‰õΩ_»∞, JÇ≤ÏO™ê „Ѩ=$uÎ`À ~å*ϺÅ#∞
h~°ã≤OzáÈÜ«∂~°∞. ™êkè O z#@∞=O\˜ "åix =∞#O ^Œ ∂ ~° O KÕ ã ¨ ∞ ‰õ Ω O>Ë =∞#"Õ ∞
P `«~åfi`« W~°∞=~åæÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ã¨fiK«ÛùO^ŒOQÍ ÖÁOyáÈÜ«∂~°∞. #+¨ìáÈ`å=∞x—— K≥Ñ≤ÊOk.
Hõ=Δ ∂Ѩ} "Õ_∞» ‰õΩ<åfl~°∞. "åi`À WHõÃÑ· JÅ¡~∞° ¡ [~°QÉÆ ’=x =∂@ fã¨∞‰õΩx
QÍOnè LѨ"å㨠nHõΔ#∞ ÃãÃÑìO|~°∞ 4= `Õn# q~°q∞OKå~°∞. ZO`«\ ˜
^Œ ∞ +¨ μ ¯ $`åº<≥ · fl <å F_ç O K« @ OÖ’ QÍOnè `« # ‰õ Ω `å<Õ ™ê\˜
x~°∂Ñ≤OK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
HÍOkj‰õΩÅ P„QÆǨÏO
D ã¨=∞㨺 fiOk Jx J#∞HÀ=@O`À<Õ _èbç Ö¡ ’ ѨtÛ=∞ ѨO*Ï|∞
#∞O_ç =zÛ# HÍOkj‰õΩÅ JÅ¡~°¡ QÆ∂iÛ q#fl QÍOnè ÃãÃÑìO|~°∞ 9=
`Õn# _èbç ¡ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl~°∞. áêH˜™êÎ<£ =Úã≤=¡ ÚÅKÕ `«~=° ∞|_ç# Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞,
ã≤‰Ωõ ¯ÅO`å `«=∞H˜ J<åºÜ«∞O KÕâß~°x QÍOnèÃÑ· x~°ã#¨ #Ω =ºHõΠѨiKå~°∞.
"å~°O^Œix âßO`«Ñ¨~°∞ã¨∂Î XHõ „áê~°÷<å ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ „Ѩã¨OyOKå~°∞.
''x#fl\˜ =~°‰õΩ J#fl^Œ=Ú‡Å=Öˇ L#fl Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤¡=ÚÅ∞ D ~ÀA
WO`« „‰õÄ~°OQÍ ^Õfi+≤OK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. Z@∞=O\˜ Jkè H Í~åxfl PtOK« H õ „Ѩ [ ʼnõ Ω ¿ã= KÕ ã ≤ #
ÉèÏ~°`üÖ’ L#fl =Úã≤¡OʼnõΩ ÉèÏ~°`ü ZÖÏ =∂`«$Éèí∂q∞Ü≥∂, x~å_»O|~°∞_»∞. PÜ«∞# „¿Ñ=∞ J#O`«O, „ѨѨOKå<Õfl „¿Ñq∞OKÕ =∞#ã¨∞
áêH˜™ê÷<£Ö’ L#fl Ç≤ÏO^Œ∞=ÙʼnõÄ W^Õ =iÎã¨∞ÎOk. Z=i ã¨÷ÖÏÅÖ’ "åà◊√§ QÍOnè =∞Ǩ`«∞‡xk. =∞# ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’ P =∞Ǩ`«∞‡x Ѩ@¡ H˘O_»O`«
LO_Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ "åiH˜ LOk. nxH˜ Z=fi~°∞ Z=fiih ~°HõΔ} HÀã¨O „¿Ñ=∞ LO^Œx `≥eÜ«∞K≥|∞^•O. É’ã≤<À\˜`À, Z=ÚHõÅ∞ `Õe# â◊s~°O`À,
Ji÷OK«=Åã≤# J=ã¨~°OÖË^Œ∞. x~å_»O|~°OQÍ L#fl P =∞Ǩ=ºH˜Î =Ü«∞ã¨∞û 78 ã¨O=`«û~åÅ∞. WѨÊ\˜H©
=∂#=`«fi"≥∞#ÿ K«~º° ÖÏ Wq? WO`«=~°‰Ωõ „Ѩ[Å∞ <å =∂@ q<åfl~°∞. „Ѩ[Å â◊√ÉèÏhfl, ^Õâ◊ ™œÉèÏQͺhfl HÀ~°∞‰õΩ<Õ D =∞ǨhÜ«∞ =∞Ǩ=¸iÎH˜
<å "≥#∞ˆH L<åfl~°∞. HÍh WѨC_»∞ <Õ#∞ XO@ix. <Õ#∞ rqOz =∞#q∞KÕÛ „ѨuѶ¨ÅO W^Õ<å...—— JO@∂ „Ѩ[ʼnõΩ âßOu ã¨Ç¨Ï<åÅ`À
LO_®Å<Õ Pã¨H˜Î ã¨#flyÅ∞¡`ÀOk. W^• <Õ#∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl ã¨"≥∞ÿHõº, LO_®Åx Ñ≤Å∞ѨÙxzÛOk.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
46 47
áêÅÖ’ q+¨Ñ¨ÙK«∞Hõ¯ Ѷ¨∞@#Å∞ [iy# „Ѩ^Õâ◊OÖ’ Q“~°"åxfl HÍáê_»=Åã≤# ÉÏ^茺`«
ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# áêÅÖ’ Ãã·`«O XHõ¯ q+¨Ñ¨Ù K«∞Hõ¯ Ѩ_ç`Õ P Ѩ^•~°÷O „Ѩ[ÅO^ŒiÃÑ· LO^ŒO@∂ Ѩ„uHÍ =ÚYOQÍ `≥eÜ«∞KÕâß~°∞.
=º~°÷O. J^Õ q^èŒOQÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ZO`À =∞Ok „Ѩ[Å∞ ÉÏѨÓr q^Õj <åÜ«∞‰õΩŠѨ~å=∞~°≈
=∂~°æOÖ’ Ѩܫ∞xOKå~°∞. "å~°O`å `«#`À LO_»@O =Å# `å=Ú 1948 [#=i 13= `Õn# x~åǨ~°nHõΔ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞ QÍOnè.
ÉèÏ~°`«™êfi`«O„`åºxfl á⁄O^ŒQÆeQÍ=∞x K≥áêÊ~°∞ =∞Ǩ`«∞‡_»∞. HÍh ÅHõΔÖ’¡ JO`«ÃÑ^ŒÌ =Ü«∞ã¨∞Ö’ PÜ«∞# P~ÀQƺO `«fi~°QÍ H©Δ}˜OzOk. [#=i 15
XHõ_»∞ =Úã¨ÅOQÍ Ñ¨Ù\˜ì "Õ~˘Hõ ~°HõOQÍ ÉèÏ~°`« q^èŒfiO™êxH˜ <å\˜HõÖÏ¡ QÍOnèr <À~°∞ =∂\Ï¡_Õ J=HÍâßxfl HÀÖ’Ê~ÚOk. ˆH=ÅO
HÍ~°}=∞ø`«∞<åfl_»∞. P =Úã¨Å"ÕÚ =∞`«HõÅǨÏ= Ú. ZHõ¯_ç #∞O_À =zÛ Hõ#∞Ãã·QÆÅ`À PÜ«∞# q+¨Ü«∞ q=~°} KÕ¿ã"å~°∞. PÜ«∞# P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
ÉèÏ~°`^« âÕ ßxfl P„Hõq∞OK«∞‰õΩ#fl POˆQÜ
¡ Ú« Å#∞ Z<Àfl ã¨O=`«û~åÅ∞ áÈ~å_ç „Ñ¨[ÅH˜ „"å`« ѨÓ~°fiHõOQÍ '„Ѩ[ÅO`å nHõΔ|∂x ã¨"≥∞ÿHõº`«`À LO_®Åx,
=∞# ^Õâ◊O #∞O_ç `«i"Õ∞âßO. ^Õâ◊=∞O`å âßOu ã¨Ç¨Ï$^•ƒù"åÅ∞ <≥ÅH˘x Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤¡=ÚÅ∞
ã¨fi`«O„`«º ÉèÏ~°`å=xx ™êkèOK«∞‰õΩ<åflO. =∞i =∞# ^Õâ◊OÖ’<Õ ™È^Œ~°ÉèÏ=#`À "≥∞ÅQÍÅx— `≥eáê~°∞.
LO@∂ q„^ÀǨxfl „Ѩ|ŠѨ~°∞ã¨∂Î =∞`«HõÅǨÅ#∞ ã¨$+≤ìã¨∞Î#fl D =∞`«
q^Õfi+¨‰õΩÅ#∞ ~°∂ѨÙ=∂Ѩ\ÏxH˜ ZO`« ã¨=∞Ü«∞O, ZO`«HÍÅ=Ú
Ѩ_»∞`«∞O^À? ã¨=∂^è•#O ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ =∂„`«"Õ∞ `≥eÜ«∂e. „ѨѨOK«
^ÕâßÅÖ’ ÉèË+π JxÑ≤OK«∞‰õΩ#fl ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Z@∞=O\˜ q^èŒOQÍ#∂
kQÆ*Ï~°‰õÄ_»^Œx, „Ѩ[ÅO`å ã¨"≥∞ÿHõº`«`À LO_®Åx =∞Ǩ`«∞‡_»∞ `«#
78 U_»∞ „Ѩ"ÕtOz# "Õà◊Ö’ „Ѩã¨OQÆO WKåÛ~°∞.
78 = ã¨O=`«û~°OÖ’ ÉÏѨÓr LѨ"åã¨O
áêH˜™ê÷<£ #∞O_ç =zÛ# Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞, ã≤‰õΩ¯Å∞, _èçb¡ „áêO`«OÖ’
MÏmQÍ L#fl =Úã≤¡=ÚÅ Wà◊§#∞ ™êfinè# Ѩ~°∞K«∞HÀ™êQÍ~°∞. nx`À =∞m§
=∞`«HõÅǨÅ∞ ˆ~y JÅ¡~°∞¡, [~°QÆ™êQÍ~Ú. ÉÏ^èŒÅ∞Ѩ_»¤ HÍOkj‰õΩÅ∞
qѨs`«"∞≥ #ÿ JHõ$`åºÅ∞ KÕÜ∞« ™êQÍ~°∞. =Úã≤O¡ ÅÃÑ· ^Õfi+¨ÉÏè "åxfl ÃÑOK«∞‰õΩx
Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ Ѷ¨∞’~°OQÍ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞™êQÍ~°∞. "åix =∂~°Û\ÏxH˜ QÍOnèQÍi P~ÀQƺ q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl ^Õâ◊<åÜ«∞‰õΩÅ∞, W`«~°
QÍOnè =∞Ǩ`«∞‡_»∞ 1948= ã¨OII [#=i 13= `Õn# x~åǨ~°nHõΔ ^Õâ◊ „Ѩux^èŒ∞Å∞ QÍOnèQÍix nHõΔ#∞ q~°q∞OK«∞HÀ=∞x L`«Î~åÅ∞,
„=`«=Ú#∞ KÕѨ\Ïì~°∞. >ˇe„QÍ"£∞Å∞ WKåÛ~°∞. H˘O`«=∞Ok ã¨fiÜ«∞OQÍ =zÛ PÜ«∞# =^Œ<Ì Õ LO_ç
XHõi KÕܸ « `« ÖËx^Õ #_»=ÖËx ã≤u÷ Ö’ =Ù#fl QÍOnèr áêH˜™ê÷<Ö£ ’ PÜ«∞# P~ÀQƺO HÍáê_»=∞x ÉèíQÆ=O`«∞x „áêi÷OKå~°∞.
Uq∞ [iy<å WHõ¯_» =Úã≤¡=ÚÅ g∞^Œ Z@∞=O\˜ JѶ¨∂~Ú`«ºO <≥ÅH˘#fl âßOu ã¨"≥∞ÿHõº`«
[~°Ñ‰¨ Äõ _»^xŒ „Ѩ[ʼnõΩ q[˝ÑÎ≤ KÕâß~°∞. `å#∞ ѨÓiÎQÍ qѶŨ "≥∞áÿ ÈÜ«∂#x, [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ Ѩ„uHÍ =ÚYOQÍ, <À\˜=∂@ ^•fi~å
ÉèíQÆ=O`«∞x P„â◊~Úã¨∂Î ÉèíQÆ=O`«∞xˆH x~°‚Ü«∂xfl =kÖËã¨∂Î Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ ÉèÏ~°`å=x JO`å `≥eã≤Ok. _èçb¡Ö’ =∞`«ÃÑ^ŒÌÅ ã¨=∂"Õâ◊=Ú [iyOk.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
48 49
=∂#=`«fiO JO^Œix P„Hõq∞OK«∞‰õΩx L#fl^Œ#\ÏxH˜ „ѨfHõQÍ D K≥O^Œ∞`«∞#fl ~å[‰õΩ=∂i J=∞$`«H“~ü`À PÜ«∞# D q^èŒOQÍ J<åfl~°∞.
ã¨OѶ¨∞@##∞ K≥ѨCHÀ=K«∞Û. =∞`« ÃÑ^ŒÌÅ∞ _èçb¡ #QÆ~°OÖ’ Z@∞=O\˜ ''<å QÆ∞iOz PO^Àà◊# K≥O^Œ=^Œ∞.Ì ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ K«∂Ñ≤Oz# =∂~°Oæ Ö’<Õ
=ºuˆ~HõK«~°ºÅ∞ KÕѨ@ìÉ’=∞x, JO`å âßOu ã¨Ç¨Ï$^•ƒù= "å`å=~°}O
<≥ÅH˘<ÕÖÏ KÕ™êÎ=∞x „Ѩ=∂}O KÕâß~°∞. áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ ã¨=∞HõΔOÖ’ D
Ѩi}Ï=∂xH˜ `«$Ñ≤Î K≥Ok# QÍOnè [#=i18= `Õn# `«# LѨ"åã¨
nHõΔ#∞ q~°q∞OKå~°∞.
D ã¨OѶ¨∞@##∞ QÆ∂iÛ Ñ¨„uHõÅ∞ qâı+¨OQÍ ~å™ê~Ú. =∞`«
™ê=∞~°ã¨ºO, Ç≤ÏO™ê^ÕfiëêÅ#∞ =O\˜"å\˜x [~ÚOKÕ J`«ºO`«
=∞Ǩϟ`«Î~°"≥∞ÿ# ã¨∂„`åxfl QÍOnè „Ñ¨Ñ¨OKåxH˜ JOkOKå~°x J@∞=O\˜
ѨÙ}º=¸iÎx ÉèÏ~°`«^Õâ◊O „ѨѨOKåxH˜ ѨiK«Ü«∞O KÕã≤ =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩxQÍ
KÕã≤O^Œx H©iÎOKå~Ú.
É’ã≤#=ÙfiÅ =∞Ǩ`«∞‡_»∞
QÍOnèr `«# z=i ^Œâ◊Ö’ ‰õÄ_® L`åûǨÏOQÍ LO_Õ"å~°∞.
É’ã≤#=ÙfiÅ`À JO^Œih PáêºÜ«∞OQÍ Ñ¨Å∞HõiOKÕ"å~°∞. =∞#ã¨∞û ZO`«\ ˜
=º^茉õΩ Ö’#~Ú<å =ÚYOÃÑ· =∞K«∞ÛÔH·<å P =º^èŒ HõxÑ≤OKÕk HÍ^Œ∞. <Õ#∞ #_»∞ã¨∞Î<åfl#∞. =∂#= ¿ã=ÜÕ∞ =∂^èŒ=¿ã=. P Ѩ~°=∂`«∞‡x P[˝,
[#=i 27= `Õn# "≥∂ǨÏ~übÖ’ =Úã≤¡=ÚÅ∞ Ѩq„`« ѨO_»∞QÆ k<åxfl J#∞=∞u ÖËx^Õ `å#∞ U q^èŒ"≥∞ÿ# J_»∞QÆ∞ "ÕÜ«∞ÖË#<åfl~°∞——.
Ç≤ÏO^Œ∂=Úã≤¡=ÚÅ∞ Hõeã≤ P#O^ŒOQÍ [~°∞ѨىõΩ<åfl~°∞. "åi HÀiHõÃÑ· *ÏuÑ≤`«, "≥∂ǨÏ<£^•ãπ Hõ~°"£∞K«O^£ QÍOnè Jã¨Î=∞Ü«∞O
QÍOnè ‰õÄ_® Ǩ[Ô~·Ü«∂º~°∞. 20= â◊`å|ÌO,1948= ã¨O=`«û~°O [#=i 30. PÜ«∞#`«
JHõ¯_» PÜ«∞# "åi`À ''ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ô~O_»∞QÍ peáÈ~ÚOk. „Ѩu~ÀA x„^ŒÖËKÕ ã¨=∞Ü«∂xˆH ÖËz HÍÅHõ$`«º=ÚÅ∞ f~°∞ÛH˘x „áê~°÷#
JÖÏQÆx =∞#∞+¨μºÅ∞ peáȉõÄ_»^∞Œ . U q^èOŒ QÍ Ñ¨Ó~°fiO ™È^Œ~É° Ïè =#`À KÕã≤ JÖÏÊǨ~åxfl =ÚyOK«∞‰õΩx ~ÀAx „áê~°OaèOKå~°∞. ™êÜ«∞O„`«O
"≥∞eQÍ~À J^Õ q^èŒOQÍ WѨC_»∞ "≥∞ÅQÍe. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’<Õ H͉õΩO_® ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „Hõ=∞O `«Ñ¨Ê‰õΩO_® Ǩ[~°ÜÕ∞º „ÃÑÜ«∞~ü g∞\˜OQ∑ H˘~°‰õΩ
Ç≤ÏO^Œ∂=Úã≤¡=ÚÅ∞ SHõº`« áêH˜™ê÷<£Ö’ ‰õÄ_® LO_®Åx ã¨q∞+≤ª Hõ$+≤ PÜ«∞# =∞#=∞~åO„_»∞ JÉèí =∞iÜ«Ú =∞#∞Å ã¨Ç¨Ü«∞O`À áê~ü¯Ö’
KÕ^•ÌO—— JO@∂ ™È^Œ~°ÉèÏ=O`À "≥∞Å∞QÆ∞`«∞#fl Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤¡OÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« |_ç# g∞\˜OQ∑ H˘~°‰Ωõ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. áê~ü¯Ö’ „Ѩ[ÅO`å
P#O^ŒOQÍ gH˜ΔOKå~°∞. PÜ«∞# „ѨãO¨ QÆO QÆ∞iOz Jq∞`«"∞≥ #ÿ L`«∞ûHõ``« À Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞<Î åfl~°∞.
â◊~°}Ï~°∞÷Å P„QÆǨÏO PÜ«∞# ã¨ÉÏè „áêOQÆ}OÖ’ „Ѩ"tÕ OKå~°∞. ǨÏ~îå`«∞QÎ Í [#OÖ’Oz
[#=i 29 `Õn# H˘O`«=∞Ok â◊~}° Ï~°∞Å÷ ∞ QÍOnè =^Œ‰Ì Ωõ =KåÛ~°∞. <å^è∂Œ ~åO QÍ_Õû JO^Œix `Àã¨∞‰õΩO@∂ PÜ«∞# Z^Œ∞~°∞‰õΩ =zÛ PÜ«∞#‰õΩ
"åi`À =∂\Ï¡_ç# QÍOnèrx "å~°∞ ѨÅ∞~°HÍÅ∞QÍ ^Œ∂+≤OKå~°∞."åi Ô~O_»∞ J_»∞QÆ∞Å ^Œ∂~°OÖ’ xÅ|_ç `«∞áêH©`À =¸_»∞™ê~°∞¡ ¿ÑÖÏÛ_»∞.
^Œ∂+¨}ʼnõΩ QÍOnè z~°∞#"Õfi ã¨=∂^è•#"≥∞ÿOk. `«# QÆ∞iOz PO^Àà◊# =¸_»= QÆ∞O_»∞ `«QÅÆ QÍ<Õ PÜ«∞#'¿ÇÏ~å"£∞— JO@∂ <ÕÅH˘iQÍ~°∞. JO`Õ
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
50 51
P „áêOQÆ}O JO`å XHõ¯™êiQÍ xâ◊≈|úO P=iOzOk. =∞~°∞xq∞+¨"Õ∞ QÍOnèr z`åÉèí㨇 HõÅâßÅ#∞ Jhfl ~å„ëêìÖ’¡ =ÚYºÑ¨@ì}ÏÅÖ’
PÜ«∞# =∞~°}˜OKå_»<Õ "å~°Î PÜ«∞# „Ѩã¨OQÆO H˘~°‰õΩ Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞Î#fl „Ѩ[Å ã¨O^Œ~°≈<å~°÷O LOK«QÍ „Ѩ[Å∞ ^Œi≈OK«∞‰õΩx „â◊^•úO[e
"åiH˜ `≥eã≤Ok. Ѷ¨∞\˜OKå~°∞. P `«~åfi`« QÍOnèr z`åÉèí™ê‡xfl ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’x Jxfl
=∞~°}˜Oz# P =∞Ǩ=ºH˜Î "≥∂ǨÏ<£^•ãπ Hõ~°"£∞K«O^£ QÍOnè – ѨÙ}º#^Œ∞ÅÖ’ x=∞[˚#O KÕâß~°∞.
á¶ê^Œ~ü PѶπ J=~ü <Õ+¨<£. U =∞`«`«`åfixfl x~ÀkèOKåÅh „Ѩ[ÅO`å
UHõ=∞"åfiÅx HõÅÅ∞QÆ<åfl~À P =∞`«`«`åfixˆH PÜ«∞# PǨïu
J~ÚáÈÜ«∂~°∞.
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙʼnõΩ PÜ«∞# <åºÜ«∞OQÍ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ U~°Ê~°K«ÖË^Œ<Õ
ÉèÏ=#`À XHõ Ç≤ÏO^Œ∞"Õ PÜ«∞##∞ ^•~°∞}OQÍ HÍeÛ K«Oáê_»∞. J`«ºO`«
qëê^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ D ã¨OѶ∞¨ @# ÉèÏ~°`^« âÕ ßxfl â’Hõ™êQÆ~O° Ö’ =ÚOz"ÕãO≤ k.
<≥„Ǩ˙, =Å¡ÉèÏÜü∞ Ѩ>ËÖò =O\˜ ^Õâ◊<åÜ«∞‰õΩÅ∞ =∞Ǩ`«∞‡x
=∞$`«^ÕǨÏO =^ŒÌ ǨÏ$^ŒÜ«∞q^•~°HõOQÍ ~ÀkOKå~°∞. "≥Å∞QÆ∞xKÕÛ *’ºux
^Œ∂~°O KÕã¨∞‰õΩ<åfl=∞x JO`å ‰õΩq∞eáÈÜ«∂~°∞. ^Õâ◊O Ü«∂=`«∞Î QÍOnè
=∞$`«^ÇÕ Ï¨ O ã¨O^Œ~≈° # HÀã¨"∞≥ ÿ =KåÛ~°∞. JO`«\Ï qëê^ŒH~õ ° "å`å=~°}O
<≥ÅH˘Ok.
Ü«∞=Ú<å #n f~°OÖ’ =∞Ǩ`«∞‡x JO`«º„H˜Ü«∞Å∞
=∞~°∞ã¨\˜ ~ÀA# a~å¡=∞Ok~°O #∞O_ç ÃÑ^ŒÌ Ü≥∞`«∞#Î „Ѩ*Ï ã¨=Ú„^ŒO „Ѩ[Å r=#*’ºu uiy~åx Ö’HÍʼnõΩ "≥o§<å QÍOnèr ¿Ñ~°∞
"≥O@~åQÍ QÍOnè =∞$`«^ÕǨÏO Ѩq„`« Ü«∞=Ú<å #n f~°O KÕ~°∞‰õΩOk. ÉÏѨÓrQÍ, QÍOnè`å`«QÍ z#flÑ≤Å¡Å∞ #∞Oz ÃÑ^ŒÌÅ =~°‰õΩ *Ïu, =∞`«,
Z<Àfl ã¨O=`«û~åÅ∞ ã¨~°fiO `«ºlOz ÉèÏ~°`«*ÏuH˜ U <åÜ«∞‰õΩ_»∞ ‰õΩÅ, Sâ◊fi~åºÅ‰õΩ Jf`«OQÍ JO^Œi =∞#ã¨∞ûÅÖ’ ã¨r= ~°∂Ѩ=ÚQÍ
KÕÜ∞« ÖË#xfl ¿ã=Å#∂, `åºQÍÅ#∂ KÕã#≤ ѨÓ[ºÉÏѨÓr WHõ âßâ◊fi`«OQÍ xezáÈ~ÚOk.
ÖË~°∞. QÍOnè QÍi ã≤^•úO`åÅ∞
Ѩq„`« Ü«∞=Ú<å #n f~°=ÚÖ’ ~å*òѶ¨∂\òÖ’ "ÕkHõ xi‡OKå~°∞. ã¨`«º=Ú: ã¨`«ºO =∞iÜ«Ú x*Ï~ÚfÅ#∞ qã¨ÎiOѨ KÕÜ«∞\ÏxH˜
Tˆ~yOѨÙQÍ fã¨∞‰õΩ=zÛ# QÍOnèr =∞$`«^ÇÕ ¨ xfl "ÕkHõÃÑ· #∞Oz QÆO^èÑŒ Ù¨ QÍOnèr `«# rq`åxfl JOH˜`«O KÕâß~°∞. `«# P\’|Ü«∂„QÆѶ‘x ''k
K≥Hõ¯ÅÃÑ· LOKå~°∞. ™Èìs PѶπ ZH±ûÃÑi"≥∞O\òû q`ü „@∂`ü——QÍ =º=ǨÏiOKå~°∞. `«#Ö’x
QÍOnè ‰õΩ=∂~°∞_»∞ ~å=∞^•ã¨∞ QÍOnè J`«ºO`« ^Œ∞óYO`À ÉÏѨÓr ÉèíÜ«∂Å#∂, JÉèí„^Œ`« ÉèÏ"åhfl, K≥_»∞#∂ áÈQ˘@∞ìHÀ=_®xH˜ "å\˜`À
zuH˜ xѨC#∞ JO\˜OKå~°∞. XHõ¯™êiQÍ =∞O@Å∞ kQÆ∞æ# ÖËKå~Ú. P `å#∞ ÃÑ^ŒÌ Ü«Ú^Œú=Ú KÕâß_»x ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. =ÚO^Œ∞QÍ `«# #=∞‡HÍxfl
=∞O@Å Z`«∞ÎHõO>Ë ÃÑ^ŒÌQÍ K«∞@∂ì KÕi# „Ѩ*ÏhHõO ~À^Œ#Å∞ q∞#∞flx '^≥·="Õ∞ ã¨`«º=Ú— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. HÍh `«~°∞"å`« PÜ«∞# `«# =∂@#∞
JO\Ï~Ú. 'ã¨`«º"Õ∞ ^≥·==Ú— QÍ =∂~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
52 53
JÇ≤ÏOã¨: JÇ≤ÏO™ê ã≤^•úO`«=Ú#‰õΩ ÉèÏ~°`«=∞`« „QÆO^ä•ÅÖ’ ÃÑ^ŒÌ â◊s~åxH˜ HÍ=Åã≤# áÈ+¨HÑõ ^¨ •~å÷Å#∞ JOkOK«@"Õ∞ HÍ^Œ∞ =∂O™êǨ~°O
K«i„`« LOk. D PÖ’K«# Ç≤ÏO^Œ∂, É∫^Œú, *ˇ·#, Eº~Ú+π, „H˜ã≤ìÜ«∞<£ Hõ<åfl `«‰õΩ¯= Ys^Œ∞. P HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ KåÖÏ =∞Ok `«‰õΩ¯=
„QÆO^ä•Å‰õΩ „áê}=Ú#∞ áÈã≤Ok. QÍOnè `«# JÇ≤ÏO™ê ã≤^•úO`åxfl P^•Ü«∞O Hõey LO_Õ"å~°∞. J@∞ ^Õ=Ùx Ѩ~°OQÍ W@∞ P^•Ü«∞Ѩ~°OQÍ
QÆ∞iOz PÜ«∞# ~°zOz# `«# P\’|Ü≥∂„QÆѶ‘ ѨÙã¨ÎHõO ''k ™Èìs PѶπ "≥∞ÿ âßMÏǨ~°O P~ÀQƺHõ~°O. PÜ«∞# P\’|Ü≥∂„QÆѶ≤Ö’ „|ǨχK«~åºxfl
ZH±ûÃÑi"≥∞O\òû q`ü „@∂`ü——Ö’ `≥eáê~°∞. áê\˜OK«\ÏxH˜ =ÚO^Œ∞QÍ âßMÏǨ~°O =O@ Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ=@O Ju
<Õ#∞ x~åâ◊ K≥Ok#ѨC_»∞, <Õ#∞ K«i„`«#∞ [˝Ñ≤ÎH˜ `≥K«∞ÛH˘<Õ"å_çx. =ÚYº=∞x ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
K«i„`«Ö’ Zxfl ^Œ∞óYѨÓi`« ã¨OѶ¨∞@#Å∞, =∞~°}ÏÅ∞ ã¨OÉèíqOz<å „|ǨχK«~°º=Ú: =∞x+≤ `«#x `å#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=\ÏxH© ^≥·"åxH˜
z=~°‰õΩ ã¨`«ºO, „¿Ñ=∞, JÇ≤ÏOã¨ÅˆH q[Ü«∞O =iOzOk. ^ŒQ~æÆ =° \ÏxH© „|ǨχK«~º° =Ú áê\˜OK«@=Ú "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨∂„`«=∞x K≥áêÊ~°∞.
„ѨѨOKåxfl =∞~˘Hõi Hõ#∞fl`À K«∂_»@O =Å¡ „ѨѨOK«O ZѨC_»∂ nxx áê\˜OK«@O J<Õk "åã¨ÎqHõ rq`«OÖ’ ã¨fiK«Ûù`« ÅaèOK«@OQÍ
JO^èHŒ Í~°OQÍ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. D JÇ≤ÏO™ê ã≤^•úO`åxH˜ x*Ï~Úf, ^è~·≥ º° O K≥ѨCHÀ=K«∞Û Jx QÍOnè L^ÕÌâ◊ºO. QÍOnè ^Œ$+≤ìÖ’ „|ǨχK«~°ºO
J=ã¨~°=∞x QÍOnèr `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. áê\˜OKåÅO>Ë PÖ’K«#Ѩ~O° QÍ, =∂@Ѩ~O° QÍ, PK«~}° Ѩ~O° QÍ J^Œ∞ѨÙÖ’
Ñ≤ i H˜ ` « < åxfl ^•K« ∞ HÀ=\ÏxH˜ D JÇ≤ Ï O™ê ã≤ ^ •ú O `åxfl LO_®Åx JO\Ï~°∞.
LѨÜ≥∂yOK«=^ŒÌx ã¨ÅǨ WKÕÛ"å~°∞. WOHÍ Z=fiiÔH·<å Ñ≤iH˜`«#=Ú x~å_»O|~°`«: XHõ =ºH˜Î ™ê=∂lHõ ¿ã= KÕÜ«∂ÅO>Ë J`«_»∞
ÖË^• Ç≤ÏOã¨Ö’ U^À XHõ^•xx Z#∞flHÀ=Åã≤ =¿ãÎ Ç≤ÏOã¨<Õ Z#∞flHÀ=∞x =ÚO^Œ∞QÍ J`«ºO`« x~åO_»|~°∞_≥· LO_»@O =ÚYºO. PÜ«∞#
ã¨ÅǨ WKåÛ~°∞. JÇ≤ÏO™ê"å^•xfl PK«~°}Ö’ ÃÑ\ÏìÅO>Ë P =ºH˜ÎH˜ x~åO_»|~°`«fiO =ÚO^Œ∞QÍ ™œ`üP„Ѷ≤HÍÖ’ áêâßÛ`«º r=# q^è•<åxfl
^è≥·~°ºO Ju =ÚYº=∞x QÍOnè L^ÕÌâ◊ºO. Ѩi`«ºlOK«@O`À „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. ^•xx PÜ«∞# '`«# Y~°∞Û ã¨∞<åflQÍ
âßMÏǨi `«`«fiO: Ü«Ú=‰õΩ_çQÍ L#flѨC_»∞ QÍOnèr =∂O™êxfl `«yOæ K«∞HÀ=@O—`À P~°OaèOKå_»∞. nxÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ PÜ«∞# `«# Ѩ#∞Å∞
u<åfl~°∞. Wk ‰õÄ_® âßs~°HõOQÍ |ÅOQÍ LO_Õ ¿ãflÇ≤Ï`«∞_ç P~ÀQƺ `å<Õ KÕã∞¨ HÀ=@O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_∞» . |@ìÅ∞ L`«H@ õ O #∞Oz Ju `«‰Ωõ ¯=
~°ÇϨ 㨺O Jx `≥Å∞ã¨∞‰õΩx ‰õΩ`«∂ǨÏÅO`À =∂O™êxfl u<åÅ#∞‰õΩ<åfl~°∞. Y~°∞Û`À r=#q^è•<åxfl =∂~°∞Û‰õΩ<åfl_»∞.
PÜ«∞# [#‡ã¨Å÷ "≥∞#ÿ QÆ∞[~å`üÖ’x Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ Z‰õΩ¯=QÍ âßMÏǨ~°∞Å∞. XHõ ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ PÜ«∞# „Ѩ[ʼnõΩKÕ¿ã J`«º=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ¿ã= QÆ∂iÛ
W^Õ q^è•<åxfl QÍOnè ‰õΩ@∞O|O ‰õÄ_® áê\˜OzOk. ÅaèOz# |Ǩï=∞`«∞Å#∞ "åiˆH uiy WzÛ"Õâß~°∞. QÍOnè "å~°OÖ’
K«^∞Œ =ÙHÀã¨O ÅO_»<£ "≥à§ı @ѨC_»∞ `«# `«eH¡ ˜ =∂Oã¨=Ú, =∞^Œº=Ú, XHõ ~ÀA =∞ø#O áê\˜OKÕ"å~°∞. nx =Å¡ =∂#ã≤Hõ"≥∞ÿ# „ѨâßO`«`«
P_» " åi *’eˆ H "≥ à ◊ § #x „Ѩ = ∂}O KÕ â ß~° ∞ . P „Ѩ = ∂}Ïxfl Åaèã¨∞ÎO^Œx #"Õ∞‡"å~°∞.
xÅɡ@∞ìHÀ=_®xH˜ H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ Ѩã¨∞ÎÅ∞ L<åflˆ~ HÍx =∂O™êxfl =∞ø#O áê\˜OKÕ ~ÀAÅÖ’ W`«~∞° ʼnõΩ K≥Ñʨ =Åã≤Ok LO>Ë ^•xx
ã‘fiHõiOK«ÖË^Œ∞. „"å`« ѨÓ~°fiHõOQÍ `≥e¿Ñ"å~°∞. 37 ã¨O=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =¸_»∞#fl~°
Ü«ÚHõÎ=Ü«∞ã¨∞û #∞Oz =∞^茺=Ü«∞ã¨∞ûÖ’H˜ =KÕÛã¨iH˜ PÜ«∞# ã¨O=`«û~åÅ áê@∞ #∂ºãπ¿ÑѨ~ü K«^Œ=@O =∂x"Õâß~°∞. ~°K«ÛÔHH˜¯#
YzÛ`«"≥∞ÿ# âßMÏǨiQÍ =∂~å_»∞. PÜ«∞# âßMÏǨ~°OÃÑ· 'k "≥∂~°Öò „ѨÑO¨ K« =º=Ǩ~åÅ∞ `«#H˜ =∂#ã≤HOõ QÍ =∞iO`« JÅ[_ç, JÜ≥∂=∞Ü«∞O
ÉËã≤ãπ PѶπ "≥l>ËiÜ«∞x["£∞— J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl ~°zOKå~°∞. âßMÏǨ~°O =∞iÜ«Ú JÅã¨`åfixH˜ QÆ∞iKÕã¨∞Î<åflÜ«∞x K≥¿ÑÊ"å~°∞.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
54 55
`«# "Õ+^¨ •è ~°} `«##∞ Pi÷HÑõ ~¨ O° QÍ `«‰Ωõ ¯=QÍ LO_ÕÖÏ HõxÊã¨∞OÎ ^Œx QÍOnèr, ~°cO„^Œ<å^ä£ ~îåQÆ∂~üÅ∞ "˘Hõi<˘Hõ~°∞ Jq∞`«OQÍ
x~°∂Ѩ} J~Ú<å x~åO_»O|~°`«#∞ g_»ÖË^Œ∞. MÏnx =∂„`«"Õ∞ Q“~°qOK«∞H˘<Õ"å~°∞. HÍh n~°…"≥∞ÿ# K«~°ÛÅÖ’ Wq∞_ç#ѨC_»∞ XHõiH˜
^èiŒ OKÕ"å~°∞ QÍOnè. PÜ«∞# J#∞K«~∞° Å∞ ‰õÄ_® ã¨fiÜ«∞OQÍ <Õã#≤ |@ìÅ<Õ q∞Oz XHõ~°∞ "å^Œ#Å∞ KÕ¿ã"å~°∞. D "å^Œ#Å∞ W^ŒÌ~°∞ „ѨMϺ`«
"å~°∞ ^èŒiOKÕ"å~°∞. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ =∞^茺#∞#fl âß„ã¨ÎѨ~°"≥∞ÿ# qÉèË^•Å#∞ `≥eÜ«∞ K≥ѨÙ`å~Ú.
D =∂~åæxfl W`«~°∞Å∞ PK«iOKÕÖÏ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKÕ"å~°∞. H˘O`« 1934= ã¨OII [#=i 15# cǨ~üÖ’ ã¨OÉèíqOz# Éèí∂HõOѨO
=∞Ok ÉèÏ~°`« HÍi‡‰õΩÅ∞ x~°∞^ÀºQÆO, Pi÷H|õ ÅÇ‘Ï#`«Å HÍ~°}OQÍ „a\©+μ¨ =Å# ZO`«QÍ<À „áê}, ^èŒ# #+¨ì=Ú [iyOk. nxH˜ HÍ~°}O L#fl`«
á¶êºHõìsÅÖ’ `«Ü«∂~°ÜÕ∞º ^Œ∞ã¨∞ÎÅ#∞ JѨCQÍ `≥K«∞ÛH˘<Õ"å~°∞. D ‰õΩÅã¨∞Å÷ ∞ JO@~åx"å~°∞ J<Õ ™ê‰õΩ`À Hõ$+¨μx‚ =∞#∞+¨μºÖˇ#· ǨÏi[#∞Å#∞
q^è•<åxfl QÆ=∞xOz# QÍOnè Z=iH˜ "åˆ~ |@ìÅ#∞ <ÕÜ«∞_»O =Å# ^Õ"åÅÜ«∞=ÚÅÖ’xH˜ J#∞=∞uOK«x HÍ~°}OQÍ Hõey# áêѨO =Å¡ Jx
„a\©+¨μ "åºáê~åxfl ^≥|ƒfÜ«∞=K«∞Û#x ÉèÏqOKå~°∞. "åºMϺxOKå~°∞.
HÍÅ„Hõ"Õ∞}Ï P <Õ`« <Õ¿ã ~å@flѨ٠K«„Hõ=Ú zǨÏfl=Ú WO_çÜ«∞<£ HÍh ~°gO„^Œ<å^ä£ ~îåQÆ∂~ü QÍOnè "åºMºÅ#∞ f„=OQÍ YO_çOKå~°∞.
<Õ+#¨ Öò HÍO„ÔQãπ *ˇO_®Ö’ KÀ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩOk. QÍOnèr `«# x~åO|~°`#« ∞ Éèí∂HõOѨO J<Õk „ѨHõ$uÖ’ HõeÔQ_ç |Å"≥∞ÿ#=∂~°∞ÊÅ∞ =Å¡<Õ QÍx hu,
K«∂Ѩ\ÏxH˜ rq`åO`«O â◊s~°OÃÑ· Y^Œ~Ì ∞° ^À=ux =∂„`«"∞Õ ^èiŒ OKå~°∞. <åºÜ« ∞ ã≤ ^ •ú O `åÅ HÍ~° } OQÍ HÍ<Õ H Í^Œ ∞ . JO@~åx`« # O
#=∞‡Hõ=Ú: QÍOnèr Ç≤ÏO^Œ∞=ÙQÍ Ñ¨Ù\˜ì Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« `«`åfihfl, pè^ŒiOK«∞HÀ=Åã≤# JOâ◊"Õ∞ JO^Œ∞ Z@∞=O\˜ ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞ Jx
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`« ã≤^•úO`åÅ#∂ rq`«=∞O`å áê\˜OKå_»∞. =∞Ǩ "Õ^•O`« „Ѩuã¨ÊOkOKå~°∞.
`«`åÎ fixfl JÅ=~°K«∞‰õΩ#fl PÜ«∞# Jhfl =∞`« „QÆO^ä•Å∞ QÆ∞iOz K«kq QÍOnèr [#‡k#=∞~Ú# JHÀì|~°∞2 ~ÀA# WO_çÜ«∂Ö’ QÍOnè
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. Ç≤ÏO^Œ∂ `«`«Î fi=Ú Ñ¨ÓiÎQÍ â◊s~åhfl, P`«‡h `«$Ñ≤Î [Ü«∞Ou ¿Ñ~°∞`À *ÏfÜ«∞ ÃãÅ=Ù k#OQÍ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. QÍOnèrx
Ѩ~°∞ã¨∞ÎOk. PÖ’K«#Å∞ "Õ\Ï_ç#ѨC_»∞, x~°∞`åûǨÏO <å =ÚYOÃÑ· ã¨O㨯 $`« Ѩ^Œ=ÚÅ∞ =∞Ǩ J#QÍ Q˘Ñ¨Ê, P`«‡ J<≥_ç Ѩ^Œ=ÚÅ#∞ HõeÑ≤
`åO_»qOz#ѨC_»∞ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÖ’ XHõ¯ HÍOu ѨÙO[=Ú ‰õÄ_® =∞Ǩ`«∞‡xQÍ ã¨OÉè’kOKå~°∞.
Hõ#Ѩ_»#ѨC_»∞ <Õ#∞ ÉèíQÆ=næ`«#∞ J#∞ã¨iOz ##∞fl ã¨O`«$Ñ≤ΠѨiKÕ "≥Ú@ì "≥Ú^Œ\ ˜QÍ ~°gO„^Œ<å^è£ \ÏQÆ∂~ü QÍOnèrx D Ѩ^ŒO`À
â’¡HÍxfl QÆ∞iÎOz, "≥O@<Õ <åÔH· <Õ#∞QÍ <å =ÚYOÃÑ· z~°∞#=Ùfi#∞ J#QÍ '=∞Ǩ`凗 Jx ã¨OÉ’kèOKå~°∞. QÍOnè `«# P\’|Ü≥∂„QÆѶ‘Ö’
`≥K«∞Û‰õΩO\Ï#∞.. `å#∞ JO`«\ ˜ Q“~°"åxfl á⁄O^ŒQÆey# "å_ç#x ZѨC_»∂ `«ÅOK«ÖË^Œx
„Ѩu =∞`«=Ú Ü≥ÚHõ¯ ™ê~°=Ú ã¨`«º=Ú, „¿Ñ=∞ J<Õk QÍOnè `≥eÜ«∞KÕâß~°∞. =∞Ǩ`«‡ J<Õk QÍOnèr qâ◊^ÑŒ i¨ z# <åºÜ«∞=Ú =∞iÜ«Ú
#=∞‡Hõ=Ú. "≥∞ǨÏ=∞‡^£ „Ѩ=HõÎ ã¨∂‰õΩÎÅ∞ =Úã≤¡OňH HÍHõ =∂#"åoH˜ ã¨`º« =ÚÅ H˘~°‰Ωõ , KÕã#≤ `åºQÍxH˜ „ѨuѶŨ OQÍ =∞Ǩ`å‡ J<Õ a~°∞^Œ∞#∞
JOk# *Ï˝# ÉèÏO_®~°=Ú Jx QÍOnè K≥|∞`å~°∞. ~°gO„^Œ∞_çKåÛ~°∞.
PÜ«∞# `«# rq`«OÖ’ Z=Ô~·<å PÜ«∞##∞ Ç≤ÏO^Œ∞"Õ<å Jx 1930Ö’ >ˇÿO =∂ºQÆ*ˇ·<£ QÍOnèrx '=∂º<£ PѶπ ^Œ WÜ«∞~ü—QÍ
J_çy`Õ PÜ«∞# ã¨=∂^è•#O: „ѨHõ\ ˜OzOk. Ô~O_»= ™ê÷<åxfl PŃ~üì S<£ã‘ì<£ ^ŒH˜¯OK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
''J=Ù#∞, <Õ#∞ Ç≤ÏO^Œ∞=Ù<Õ, WOHõ#∞ <Õ#∞ „H˜+≤ìÜ«∞xfl, =Úã≤¡Ox, DÜ«∞##∞ 'Ѩ~°û<£ PѶπ k HõO„\©QÍ— ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. WOHÍ ^ŒÖˇ·ÖÏ=∂,
|∞kúãπì#∞ =∞iÜ«Ú Eºx ‰õÄ_®—— Jx K≥¿ÑÊ"å~°∞. ÖËMò=ÖËã¨, _®II=∂iì<£ Å∂^äŒ~ü H˜OQ∑, E.=∂iì<£ Å∂^äŒ~ü H˜OQ∑,
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
56 57
ã‘ã~¨ Kü åè "≥*ò, *ÏOQ∑ ™êãπ ã¨∂~ÚH˜º, ^Õâò=∂O_£ @∞@∞, <≥Åû<£=∞O_ÕÖÏÅ∞ ~å=\ÏxH˜ H˜+¡ `ì¨ ~« "° ∞≥ #ÿ HÍ~°}OQÍ =∂iOk. HÍh P ã¨O=`«û~°O <ÀɡÖò
QÍOnèx P^Œ~≈° OQÍ fã¨∞‰õΩx, PÜ«∞# JÇ≤ÏO™ê ã≤^•úO`åxH˜ "å~°ã∞¨ Å∞QÍ Ñ¨Ù~°™ê¯~åxH˜ Z=~°∂ J~°∞›Å∞ HÍ~°x ѨÙ~°™ê¯~åxfl W=fi@O xeÑ≤"âÕ ß~°∞.
#_»∞K«∞‰õΩ<åfl~°∞. ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi=Ú =∞Ǩ`å‡QÍOnè Ñ‘ãπ „ÃÑ·*ò#∞ „Ѩu 1989 = ã¨OIIÖ’ ^ŒÖˇ·ÖÏ=∂H˜ <ÀɡÖò ѨÙ~°™ê¯~åxfl WzÛ#ѨC_»∞
ã¨O=`«û~°O „âı+¨ª"≥∞ÿ# ™È+¨Öò =~°¯~ü =~°Öò¤ b_»~ü‰õΩ Wã¨∞ÎOk. D J"å~°∞¤ <À|∞Öò Hõq∞\©"å~°∞ 'P ѨÙ~°™ê¯~°O =∞Ǩ`å‡QÍOnè *Ï˝Ñ¨HÍ~°úOQÍ `å=Ú
„QÆÇ‘Ï`«QÍ ™œ`ü P„Ѷ≤HÍ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ <≥Åû<£=∞O_ÕÖÏ ZxflHõ JÜ«∂º~°∞. KÕ¿ã Hõh㨠^èŒ~å‡ÅÖ’ XHõ ÉèÏQÆO— Jx `≥eáê~°∞.
1969 = ã¨OII #∞Oz ÉèÏ~°`« „ѨÉ∞íè `«fiO 5,10,20,50,100,500 QÍOnèr rq`« qâı+¨ ã¨~°o
=∞iÜ«Ú 1000 ~°∂áêÜ«∞Å <À@¡ÃÑ· QÍOnèQÍi ÉÁ=∞‡ JK«∞Û L#fl 1869 JHÀì|~ü 2 : áÈ~ü|O^Œ~üÖ’x Hõ`≥·=~ü #O^Œ∞ HõÉÏQÍOnè
HõÔ~hû <À@¡#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\˜ìOk. 1969= ã¨OIIÖ’ Ü«Ú<≥·>ˇ_£ H˜OQ∑_»"£∞ =∞iÜ« Ú Ñ¨ Ù `« b ÉÏ~Úʼnõ Ω "≥ ∂ Ǩ Ï <£ ^ •ãπ
QÍOnèÉÁ=∞‡Å`À L#fl ™êìOÑπÅ#∞ q_»∞^ŒÅ KÕã≤Ok. Hõ~°"£∞K«O^£ QÍOnè [x‡OKå~°∞.
™œ`ü P„ѶH≤ ÍÖ’ Ñ‘@~ü =∂i\ò̊ |~üÖ¤ ’ QÍOnè ã¨∂á÷ êxfl U~°ÊiKå~°∞. 1876 : 1876 = ã¨OII Ö’ `«e¡^ŒO„_»∞Å`À ~å*òHÀ\ò
WOHÍ Ü«Ú<≥·>ˇ_£ H˜OQ∑_»"£∞Ö’ J<ÕHõ „Ѩ=ÚY ã¨÷Å=ÚÅ~Ú# ÅO_»<£, KÕi 12 ã¨O=`«û~°=ÚÅ =~°‰õΩ „ÃÑ·=∞s
`«∞q™êìH± ¿ã¯ fi~ü (QÍOnèr ÖÏ K«kq# Ü«¸x=i≈\© PѶπ HÍÖËr ÅO_»<)£ q^•ºÉèϺ™êxfl JÉèíºã≤OKå~°∞.
=^ŒÌ QÍOnè q„QÆǨxfl K«∂_»=K«∞Û. Ü«Ú<≥·>ˇ_£ H˜OQ∑_»"£∞ "å~°∞ [#=i 1883 : Hõã∂¨ iÎ ÉÏ~Ú`À QÍOnèQÍi q"åǨÏ=Ú [iy#
30= ~ÀAx '<Õ+¨#Öò QÍOkè i"≥∞O|Ô~<£û_Õ—QÍ QÍOnèrx *Ï˝Ñ¨HõO ã¨O=`«û~°=Ú.
KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. 1884–85 : 63 ã¨O=`«û~åÅ∞ xO_ç# QÍOnèQÍi `«O„_ç
#∂ºÜ«∂~ü¯Ö’H˜ =∞_Õ"£∞ @∞™êû_£û "åH±û =¸ºlÜ«∞OÖ’ "åH±û`À =∞~°}˜OKå~°∞.
`«Ü∂« ~°∞KÕÜ∞« |_ç# QÍOnè q„QÆÇ¨ xfl K«∂_»K∞« Û. ™œ`üP„ѶH≤ Í, Ñ‘@~ü=∂i\ò̊ 1887 : "≥∞„\˜‰õΩºÖË+¨<£ áêãπ J~Ú ÉèÏ=#QÆ~üÖ’x
|~üæÖ’ 1893 = ã¨OIIÖ’ Ô~·Å∞Ö’ Ѷ¨ãπì–HÍ¡ãπ #∞Oz ZHõ¯_» ÔQO\˜ 㨠" ≥ ∞ ÿ ^ •ãπ HÍÖË * ò Ö ’ KÕ i ÃÑ· K« ^ Œ ∞ =ÙÅ∞
"ÕÜ∞« |_®¤_À JHõ¯_Õ QÍOnèQÍi Q“~°"å~°O÷ QÍ, *Ï˝ÑH¨ Oõ QÍ PÜ«∞# q„QÆÇϨ O P~°OaèOKå~°∞.
™ê÷Ñ≤OKå~°∞. 1888 ÃãÃÑìO|~°∞4 : WOQÍ¡O_£H˜ |Ü«∞Å∞^Õi# ~ÀA
1937 = ã¨OII #∞O_ç 1948 = ã¨OII =~°‰õΩ 5 ™ê~°∞¡ <ÀɡÖò 1888 JHÀì|~ü 28 : ÅO_»<£ KÕi# ~ÀA
„ÃÑ·*ò H˘~°‰õΩ <åq∞<Õ+¨<£ "Õã≤<å QÍOnèr ^•xx á⁄O^ŒÖËHõáÈÜ«∂~°∞. P 1889 : ÉèíQÆ=næ`«#∞ K«kq "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ =∞#ã¨∞ûÖ’
`«~åfi`« HÍÅOÖ’ <ÀɡÖò Hõq∞\© Ѩa¡H±QÍ QÍOnèQÍiH˜ <ÀɡÖò ѨÙ~°™ê¯~°O QÍ_è»OQÍ =Ú„^ŒÑ¨~°K«∞‰õΩ#fl ã¨=∞Ü«∞O
W=fi‰õΩO_® u~°ã¨¯iOK«_»O `å=Ú KÕã≤# JuÃÑ^ŒÌ `«Ñ¨C Jx `«=∞ 1891 E<£ 12 : WO_çÜ«∂H˜ uiy =zÛ# ~ÀA
ѨâßÛ`åÎáêxfl `≥eáê~°∞. 1891 #=O|~ü : J_ç‡+¨<£ H˘~°‰Ωõ ÉÏOÉË ÃÇÏ· HÀ~°∞Öì ’ J#∞=∞ux
1948 = ã¨OIIÖ’ QÍOnèQÍ~°∞ <ÀɡÖò ѨÙ~°™ê¯~åxfl JO^Œ∞HÀ=Åã≤ HÀi# ~ÀA.
LOk. HÍh PÜ«∞# ǨÏ`«ºHÍqOѨ|_»@O`À Jk ã¨ÑŨ¶ O HÍÖË^∞Œ . H˘`«QÎ Í 1892 : ~å*òHÀ\ò =∞iÜ«Ú ÉÏOÉËÖ’ „áêH©ìã¨∞ H˘~°‰õΩ
U~°Ê_ç# ^ÕâßÅ∞ WO_çÜ∂« , áêH˜™ê÷<£ =∞^躌 "≥~· O° ‰õÄ_® <ÀɡÖò ѨÙ~°™ê¯~°O J`«ºO`« „Ѩܫ∂ã¨Å∞ X#iÛ# ã¨O=`«û~°=Ú.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
58 59
1893 U„Ñ≤Ü«∞Öò : =Úã≤O¡ Ѷ~¨ "° ∞£ #∞Oz =zÛ# bQÆÖò =~ü¯ H˘~°‰Ωõ 1917 U„Ñ≤Ü«∞Öò : cǨ~üÖ’ WO_çQÀ á¶ê¡O>Ë+¨<£Ö’x ÖË|~ü
™œ`ü P„Ѷ≤HÍ "≥àϧ~°∞. ã¨=∞㨺ŠѨi+¨¯~°}‰õΩ cǨ~ü "≥o§ JÔ~ãπì J~Ú
1893 "Õ∞–E<£ : ÉÏ~ü H“xûÖòÖ’ Z<Àfl J#∞Éèí"åÅ#∞ ~°∞z uiy q_»∞^ŒÅ J~Ú# ã¨=∞Ü«∞O.
K«∂ã≤# ã¨=∞Ü«∞O. Z^Œ∞iOKåÅx x~°‚Ü«∞O 1918[#=i–=∂iÛ : JǨχ^•ÉÏ^£ ÖË|~°∞¡ q+¨Ü«∞OÖ’ ã¨Ô~·#
fã¨∞‰õΩ#fl ã¨=∞Ü«∞O Ãã\˜Öò"≥∞O\ò J=fix HÍ~°}OQÍ LѨ"åã¨O,
1894 PQÆã¨∞ì 22 : <Õ\ÏÖò WO_çÜ«∞<£ HÍO„ÔQãπ#∞ ‰õ#∞Q˘#fl ~ÀA ÔH·~å _ç„ã≤ìH±ìÖ’ ѨO@‰õΩ [iy# #ëêìxH˜
1894 ÃãÃÑìO|~°∞ : "≥Ú^Œ\ ˜ WO_çÜ«∞<£QÍ <Õ\ÏÖò ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ìÖ’ #+¨ìѨiǨ~°O HÀ~°∞`«∂ ã¨`庄QÆǨxfl KÕã≤#
J_»fiˆH\òQÍ #"≥∂^Œ∞ J~Ú# ã¨=∞Ü«∞O. ã¨=∞Ü«∞O.
1901 JHÀì|~ü 18 : WO_çÜ«∂ uiy =zÛ# ~ÀA 1919 Ѷ≤„|=i 28 : ~“Å`ü aÖòûx "≥#‰õΩ¯ fã¨∞HÀ"åÅx ã¨`åº
1902 AÖˇ· : `«# „áêH©ãì ∞¨ #∞ ÉÁOÉÏ~ÚH˜ =∂iÛ# ã¨=∞Ü«∞O. „QÆǨxfl KÕѨ_»∞`«∞<åfl#x „Ѩu[˝ KÕã≤# ~ÀA.
1902 #=O|~ü : „\Ï<£ û "åÖò Ö ’ Ü« ∂ O\ © – U+≤ Ü « ∂ \ ˜ H ± 1919 U„Ñ≤Ü«∞Åò 6 : ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ Ç¨Ï~åÎàò`À áê@∞ PÖò WO_çÜ«∂
Öˇl¿ã+¡ <¨ ‰£ Ωõ =ºuˆ~HõOQÍ "åkOK«\ÏxH˜ uiy ã¨`庄QÆÇϨ =¸"£"∞≥ O\òx „áê~°OaèOz# ~ÀA.
™œ`ü P„Ѷ≤H͉õΩ |Ü«∞Å∞^Õi# ã¨=∞Ü«∞O. 1919 U„ÑÜ≤ ∞« Öò 8,11 : ѨO*ÏÉòÖ’H˜ „Ѩ"ÕtOK«‰õÄ_»^Œ<Õ P~°¤~üx
1905 : ɡOQÍÖò áêiì+¨<£#∞ =ºuˆ~H˜Oz, „a\©+π JkèQqÆ ∞Oz _èbç ¡ #∞Oz ѨO*ÏÉò =KÕÛ ^•iÖ’
=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOKå~°∞. JÔ~ãπì HÍ|_ç# ã¨O=`«û~°O.
1906 "Õ∞ 12 : WO_çÜ«∂ 'Ǩϟ"£∞~°∂Öò—x ã¨=∞iúOz# ~ÀA. 1919 U„Ñ≤Ü«∞Öò13 : J=∞$`« ã ¨ ~ ü Ö ’ [eÜ« ∞ <£ "åÖÏÉÏQ∑
1906 E<£–AÖˇ· : „|ǨχK«~åºxfl J=ÅOaOKåÅx x~°‚Ü«∞O ^Œ∞ã¨ûOѶ∞¨ @# [iy ^•^•Ñ¨ÙQÍ =O^ŒÅ =∞Ok
fã¨∞‰õΩ#fl ã¨=∞Ü«∞O. „áê}ÏÅ∞ HÀÖ’Ê~Ú# ~ÀA# 3 ~ÀAÅ áê@∞
1912 : áêâßÛ`« º =„㨠Π^ è • ~° } `À áê@∞ áêÅ#∞ ã¨`庄QÆǨxfl _çˆH¡~ü KÕã≤# ã¨O=`«û~°O.
Ѩi`«ºlOz `å*Ï Ñ¨O_»¡#∞, "Õ∞Hõ áêÅ#∞ 1919 ÃãÃÑìO|~ü : QÆ∞[~å`ü =∞Of¡ #=r=<£H˜ Z_ç@~ü J~Ú#
PǨ~°OQÍ fã¨∞HÀ"åÅx x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ã¨=∞Ü«∞O. D =∞Of¡x `«~åfi`« Ç≤ÏOnÖ’
1914_çÃãO|~°∞19 : WO_çÜ«∂H˜ uiy =KåÛ~°∞. gH©¡QÍ ‰õÄ_® Ѩa¡+π KÕâß~°∞.
1915 [#=i 9 : WO_çÜ∂« KÕi, HÔ ã· ~¨ –ü S–Ç≤ÏO^£ QÀÖò¤ "≥∞_»Öòx 1919 JHÀì|~ü : WOw¡+π gH©¡ Ü«∞OQ∑ WO_çÜ∂« H˜ Z_ç@~ü J~Ú#
¿ã=‰õΩ Q“~°"å~°÷OQÍ á⁄Ok# ~ÀA. ã¨=∞Ü«∞O.
1915 "Õ∞ 20 : ã¨`庄QÆÇ¨Ï P„â◊=∂xfl ™ê÷Ñ≤Oz# ~ÀA. D 1919 #=O|~ü 24 : _èçb¡Ö’ PÖò–WO_çÜ«∂ dÖÏѶ¨Öò HÍ<≥ÊùÔ~<£ûH˜
P„â◊=∞=Ú"Õ∞ ã¨|~°‡f P„â◊=∞O. D P„â◊=∞O J^茺HõΔ`« =Ç≤ÏOz# ~ÀA.
JǨχ^•ÉÏ^£Ö’ =ÙOk. 1920 PQÆã¨∞ì : Mˇ·ã¨~ü –S–Ç≤ÏO^£ "≥∞_»Öò, AǨï"å~ü "≥∞_»Öò
1915–16 : Ô ~ · Å ∞Ö’ =¸_» = HÍ¡ ã ¨ ∞ Ö’ „Ѩ Ü « ∂ }˜ ã ¨ ∂ Î É’~ü " å~ü "≥ ∞ _» Ö ò û x uiy WzÛ "Õ ã ¨ ∂ Î
WO_çÜ«∂ |~å‡Åx K«∞\˜ì =zÛ# ã¨=∞Ü«∞O. "≥·ãπ~åÜü∞H˜ ÖËY^•fi~å `≥eÑ≤# ~ÀA.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
60 61
1920 _çÃãO|~ü : ã¨fi~å*Ϻxfl âßOu`À, ã¨Ç¨Ï#O`À ™êkèOz 1930 "Õ∞ 5 : ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "≥Ú`«ÎO ǨÏ~åÎàòH˜ Ñ≤Å∞ѨÙxzÛ#
<åQÆÑÓ¨ ~ü HÍO„ÔQãπ Ãã+¨<£ „Ѩ[Å `«~Ñ° Ù¨ # _çHˆ ~¡ ü HÍ~°}OQÍ JÔ~ãπì J~Ú# *ˇÅ· ∞ áêÅ~Ú# ~ÀA.
KÕã≤# ã¨O=`«û~°O. D ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ ^ÕâO◊ Ö’ ^•^•Ñ¨ÙQÍ 1,00,000
1921 PQÆã¨∞ì : q^Õj |@ìÅ#∞ ÉÏÜü∞HÍ\ò KÕã≤ ÉÏOÉËÖ’ =∞Ok *ˇ·Å∞áêÅÜ«∂º~°∞.
q^Õj ^Œ∞ã¨∞ÎÅ#∞ `«QÆÅÃÑ\˜ì# ã¨O=`«û~°O. 1931 Ѷ„≤ |=i =∂iÛ : "≥·ã¨~åÜü∞`À K«~°ÛÅ∞ [iy# ã¨=∞Ü«∞O
1922 Ѷ≤„|=i1 : ÉÏ~À¤ b Ö’ 㨠` 庄QÆ Ç ¨  xfl ÉÏǨ  @OQÍ 1931 PQÆã¨∞ì 29 : HÍO„ÔQãπ _≥eQˆ \òQÍ WOQÍ¡O_£Ö’ ÃãHõO_£ ~“O_£
x~° fi Ç≤ Ï ã¨ ∞ Î < åfl=∞x "≥ · ã π ~ åÜü ∞ H˜ `≥ e Ñ≤ # >Ë|∞Öò HÍ<≥ÊùÔ~<£ûÖ’ áêÖÁæ#\ÏxH˜ WOQÍ¡O_£
ã¨=∞Ü«∞O. |Ü«∞Å∞^Õi# ~ÀA.
1922 Ѷ≤„|=i 5 : KÒsKÒ~å ^Œ∞ã¨ûOѶ¨∞@# [iy# ^˘g∞‡Ö’
=∞~°}˜Oz# 21 áÈbãπ HÍx¿ãì|∞à◊√§, 25 1931 _çÃãO|~ü 28 : uiy ÉÏOÉËH˜ KÕi# ~ÀA
ã¨Éò–W<£ÃãÊHõì~üû H˘~°‰õÄ S^Œ∞~ÀAÅ áê@∞ 1932 [#=i 4 : qKå~°} [~°Ñ¨‰õΩO_® JÔ~ãπì J~Ú *ˇ·Å∞
ã¨`庄QÆǨxfl „áê~°OaèOz# ã¨=∞Ü«∞O. áêÅ~Ú# ~ÀA.
1922 =∂iÛ 10 : ~å[„^ÀǨÏ=Ú <Õ~å~ÀѨ}`À ã¨|~°‡uÖ’ JÔ~ãπì 1932 ÃãÃÑìO|~ü 20: Hõ=¸º#Öò J"å~ü¤Ö’ ǨÏi[#∞Å qÉèí[#
J~Ú HÍ~åQÍ~° tHõ Δ ‰ õ Ω áê„`« ∞ _» ~ Ú# ~°∂ѨÙ=∂Ѩ\ÏxH˜ =∞~°}˜OKÕ =~°‰õΩ ã¨`åº
ã¨O=`«û~°O. „QÆǨÏO áê\˜™êÎ#x „ѨHõ\ ˜Oz# ~ÀA. D
1924: [#=i 12 : QÍOnèr JÃÑO_çÃã·>ˇãπ HÍ~°}OQÍ Ñ¨Ó<å, „ѨHõ@# *ˇ·Å∞Ö’ #∞O_Õ `≥eÜ«∞KÕâß~°∞.
™êã¨∂<£ Ǩã≤Ê\òÖòÖ’ PѨ~ˆ +¨<£ [iy# ~ÀA. 1932 ÃãÃÑOì |~°∞ 26 : QÍOnèr „Ѩuáê^Œ#x „a\©+¨μ QÆ=~°fl"≥∞O\ò
1924 U„Ñ≤Ü«∞Öò : Ü«∞OQ∑ WO_çÜ«∂, #=r=<£ Ѩ„uHõÅ Z_ç@~ü JOwHõiOK«@O`À LѨ"å™êxfl q~°q∞Oz#
+≤Ñπx uiy KÕѨ\ ˜ì# ã¨=∞Ü«∞O. ~ÀA.
1924 ÃãÃÑOì |~°∞18 : Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã≤¡=ÚÅ #"≥∞ÿHõº`« HÀã¨O 21 ~ÀAÅ 1933 Ѷ≤„|=i11 : ǨÏi[<£ J<Õ gH©¡ ¿ÑѨ~xü WOw¡+μ¨ , Ç≤ÏOnÅÖ’
áê@∞ ã¨`庄QÆǨxfl „áê~°OaèOz# ~ÀA. q_»∞^ŒÅ KÕã≤# ~ÀA.
1929 _çÃãO|~ü : QÍOnèr P^èŒfi~°ºOÖ’ ÖÏǨϟ~ü HÍO„ÔQãπ Ãã+¨<£
ѨÓ~°‚ ™êfi`«O„`«º=Ú HÀiHõ#∞ _çˆH¡~ü KÕã≤# 1934 ÃãÃÑìO|~ü 17: „QÍg∞} =º=™êÜ«∂aè=$kú KÕÜ«Ú@H˘~°‰õΩ
ã¨=∞Ü«∞O. áêe\˜H±ûÖ’Oz `«Ñ¨C‰õΩO@∞<åfl#x x~°‚Ü«∞O
1930 =∂iÛ 2 : HÍO„ÔQãπ _ç=∂O_£ûx JOwHõiOK«HõáÈ`Õ fã¨∞‰õΩx „ѨHõ\ ˜Oz# ~ÀA.
'™êÖòì–ÖÏ— x YO_ç™êÎ=∞<Õ `«# Jaè=∞`åxfl 1934 JHÀì|~ü 26 : 'PÖò–WO_çÜ«∂ qÖËl WO_»„ã‘ìãπ J™Èã≤
"≥·ãπ~åÜü∞H˜ L`«Î~°Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ `≥eÑ≤# ~ÀA. ÜÕ∞+¨<£— x „áê~°OaèOz# ~ÀA.
1930 =∂iÛ 12 : L^Œº=∂xH˜ Ñ≤Å∞ѨÙxzÛ #_»∞ã¨∂Î ^ŒO_ç ã¨=Ú„^Œ 1936 U„Ñ≤Ü«∞Öò 30 : "å~åÌ ã¨g∞ѨOÖ’x ¿ã"å„QÍO J<Õ „QÍ=∂xfl
X_»∞¤H˜ U„Ñ≤Ü«∞Öò6# KÕi# ã¨=∞Ü«∞O. ÃÇÏ_£HÍfi~°¤~üûQÍ ZOK«∞‰õΩx ã≤÷~°Ñ¨_ç# ~ÀA.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù
62 63
1941 _çÃãO|~ü 30 : ã¨fiÜ«∞OQÍ KÕã≤# JÉèíº~°÷##∞ã¨iOz HÍO„ÔQãπ 1947 _çÃãO|~ü 25 : WO_çÜ«∂ áêH˜™ê÷<£Å =∞^茺 J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ#
=i¯OQ∑ Hõq∞\˜ PÜ«∞##∞ ÃÇÏ· b_»~+ü Ñ≤ π #∞Oz ~år J=ã¨~°=∞x =∞#q KÕã≤# ~ÀA.
q~°q∞OK«∞HÀ=\ÏxH˜ XѨC‰õΩ#fl ~ÀA. 1948 [#=i 12 : =∞`« ™ê=∞~°ã¨ºO <≥ÅH˘ÅÊ\ÏxH˜ LѨ"åã¨O
1942 =∂iÛ 27 : #∂º_èçb¡Ö’ ã¨~ü ™êìá¶ê~ü¤ „H˜Ñπûx HõÅ∞ã¨∞‰õΩx LO_®Åx x~°‚~ÚOK«∞HÀ=@O. QÍOnèrx
„H˜Ñπû „ѨáÈ[Öòx 'áÈãπì _Õ>ˇ_£ K≥H±— Jx PѨ\ÏxH˜ „Ѩܫ∞uflOz F_çáÈ~Ú# =∞øO\ò
„ѨHõ\ ˜Oz# ~ÀA. ÉÏ@<£.
1942 "Õ∞ : „a\©+π QÆ=~°fl"≥∞O\òx WO_çÜ∂« =^Œe "≥àϧÅx 1948 [#=i 17 : QÍOnèr LѨ"åã¨O PÑ≤"ÕÜ«∂Åx _®Hõì~ü
„ѨuáêkOz# ~ÀA. ÃÇÏK«ÛiOz# ~ÀA. ÃãO„@Öò Ñ‘ãπ Hõq∞\©
1942 PQÆã¨∞ì : JÔ~ã¨∞ì HÍ|_ç ѨÓ<å JQÍMÏ<£û áêºÖˇãπÖ’ U~°Ê_ç âßOu <≥ÅH˘ÖÏÊÅx „Ѩu[˝ ѨÓ#@O`À
x~°ƒO^èŒ#Ö’ L#fl ã¨=∞Ü«∞O. QÍOnè `«# LѨ"å™êxfl q~°q∞OK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
1942 PQÆã¨∞ì 15 : QÆ∞O_≥áÈ@∞ HÍ~°}OQÍ QÍOnèQÍi Ѩ~°û#Öò 1948 [#=i : ™êÜ« ∞ O„`« O „áê~° ÷ < å „Ñ¨ ã ¨ O QÆ O H˘~° ‰ õ Ω
Ãã„Hõ@s =∞Ǩ^Õ"^£ âÕ ß~Ú JQÍMÏ<£û áêºÖˇãÖπ ’ "≥ ∞ ÿ ^ •<åxH˜ "≥ à ı § =∂~° æ O Ö’ QÍOnè r x
=∞~°}˜Oz# ~ÀA. <å^è∂Œ ~åO QÍ_Õû HÍeÛ K«OÑ≤# ~ÀA. ÉèÏ~°`^« âÕ ◊
1944 Ѷ≤„|=i 22 : QÍOnè r Éè Ï ~° º Hõ ã ¨ ∂ Î i ÉÏ~Ú JQÍMÏ<£ û K«i„`«Ö’ J`«ºO`« Z‰õΩ¯=QÍ ^Œ∞óMÏxH˜
áêºÖˇãπÖ’ =∞~°}˜Oz# ~ÀA. QÆ∞~°~Ú# ~ÀA.
1944 "Õ∞ 6 : x~°=kèHOõ QÍ QÍOnèrx q_»∞^ŒÅ KÕã#≤ ~ÀA.
1944 ÃãÃÑOì |~°∞ 9–27 : áêH˜™ê÷<£ QÆ∞iOz =Úã≤O¡ bQ∑ b_»~ü "≥ÚǨÏ=∞‡^£
Pb l<åfl`À K«~°ÛÅ∞ [iÑ≤# ã¨=∞Ü«∞O. ------- ------ ----------
1947 U„ÑÜ≤ ∞« Öò 31 : âßOu J<Õ k qÉè í [ # =Å# =∂„`« " Õ ∞
™ê^茺Ѩ_»∞`«∞O^Œx „ѨHõ@# KÕÜ«∞|_ç# ~ÀA.
1947 E<£ 2 : "≥ã· ~π åÜü∞ WO_çÜ∂« áêH˜™ê÷<£ qÉè[í # QÆ∞iOz
„Ѩ™ê÷qOK«QÍ, HÍO„ÔQãπ =i¯OQ∑ Hõq∞\© `«=∞
P"≥∂^•xfl `≥eÑ≤Ok.
1947 PQÆã¨∞ì 14 : „a\©+π ÉÏxã¨`«fi=Ú #∞O_ç q_»∞^ŒÅ=Ù`«∞#fl
ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ =∞~°∞ã¨\~˜ ÀA# "Õ_∞» HõʼnõΩ ã≤^OúŒ ,
áêH˜ ™ ê÷ < £ qÉè í [ # QÆ ∂ iÛ ^Œ ∞ óYHõ ~ ° " ≥ ∞ ÿ #
ã¨=∂Kå~°=Ú, áêH˜™ê÷<£ U~°Ê_»∞@.
1947 PQÆã¨∞ì 15 : ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ™êfi`«O„`«º=Ú =zÛ# ~ÀA.
=∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥∞ÿkäb "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù