SCRIPT

Scene 1: Ideologies

—About ethnic groups ang lessons nila Mahalaya at this time siya ang magre-report sa konting
background ng ideologies of ybanag. Siya ang naatasan since mas maalam siya doon.

Teacher Jean- Goodmorning everyone. Today we're focusing on the rich ideologies of the Ybanag
community. Our ibanag student, Mahalaya, will share insights with us. Go ahead, Mahalaya.

Mahalaya- Salamat, Miss Jean. Magandang araw sa inyong lahat. Ngayon ay pag-uusapan natin ang
tungkol sa aming mga ideolohiya. Ang mga tradisyon ng Ybanag.
Ang mga taong Ybanag ay isang pangkat etniko sa Pilipinas, pangunahing naninirahan sa mga
lalawigan ng Cagayan at Isabela. Ang Ybanag na tubong Pilipinas, ay may malalim na mga
ideolohiyang humuhubog sa ating mga tradisyon. Ang isang kilalang paniniwala ay ang aming
malakas na koneksyon sa kalikasan, na sumasagisag sa pagkakaisa.

Migo- (nagtaas ng kamay) Paano sumasalamin ang ideolohiyang ito sa inyong pang-araw-araw na
buhay?

Mahalaya- Naniniwala kami sa maayos na pamumuhay at paggalang sa kapaligiran. Halimbawa,

ipinagdiriwang namin ang "Pagpasarabi," isang pagdiriwang na nagpaparangal sa kasaganaan ng
agrikultura, na nagpapaalala sa amin ng mahalagang koneksyon sa pagitan ng sangkatauhan at
kalikasan.

Miss Jean- (sumabat🥹) Iyan ay isang magandang tradisyon, Mahalaya. Maaari mo bang sabihin sa
amin ang higit pa tungkol sa pananaw ng Ybanag sa komunidad?

Mahalaya- Binibigyang-diin ng kulturang Ybanag ang pagkakaisa at suportang komunal. Mayroon

kaming konsepto na tinatawag na "Uso," na nangangahulugan ng pagtulong sa isa't isa,
pagpapaunlad ng pag-aari at pagkakaisa sa mga miyembro ng komunidad. Mahalaga para sa amin na
iangat ang isa't isa.

Migo- (amazed) Kung gayon mukhang ito ang lumilikha ng isang matibay na ugnayan sa pagitan ng
mga taong Ybanag.

Mahalaya- Tama, Migo. Naniniwala kami sa kasabihang, "Umili kenyami, agkakabsat kenyalmi," na
nangangahulugang "Kami ay mapagpakumbaba, kami ay magkakapatid." Ito ay nagpapahiwatig ng
aming pinagsamang responsibilidad na pangalagaan ang isa't isa at pangalagaan ang aming mga
tradisyon.

Migo- Mayroon akong isang pabor. Gusto kong marinig kang magsalita ng iyong
Dayalekto/Diyalekto, Mahalaya. Maari ba?

Mahalaya- Sure Migo. Inagan ku ay Mahalaya sa tagalog Ang pangalan ko ay Mahalaya. Padjanak
ku ay ta Isabela. Ang ibig sabihin naman niyo ay nakatira ako sa Isabela.

Mahalaya- Iyon lamang po Miss Jean.

Miss Jean- Nakaka-inspire makita kung paano hinuhubog ng mga ideolohiyang ito ang komunidad
ng Ybanag. Mahalaya, salamat sa pagbibigay-liwanag sa amin tungkol sa iyong kultura.

Mahalaya- Salamat, Miss Jean. Sana ay maunawaan ng lahat ang kagandahan ng mga ideolohiyang
Ybanag at ang kahalagahan ng pagpapanatili ng ating pamana para sa mga susunod na henerasyon.

Miss Jean- So goodbye class.

Buong class- goodbye ma'am!!

Miss Jean- ay siya nga pala ang topic natin bukas ay tungkol sa mga political views ng mga ilocano
at ybanag pa. So dapat mag research kayo para next meeting mag papa recitation ako. Ok ba class.

Buong class- ok mo miss jean. Goodbye ma'am!!

Scene 2: Practices and dialect

—Habang pauwi si Mahalaya na-realize niyang limitado pa lamang ang nalalaman niya sa mga
tradisyon nila. Pagdating sa Bahay ay nagmano agad si Mahalaya sa kaniyang Lola Rita.

Mahalaya: Mano po, lola

Lola Rita: Kaawaan ka ng Diyos, Mahalaya

—nagdecide na magtanong kay Lola Rita

Mahalaya: Lola maaari po ba akong magtanong ng tungkol sa ating mga tradisyon.

Lola Rita: Mukhang ikaw ay (curious) Iha. Sige lang at aking sasagutin ang iyong mga katanungan.

— Nakuha ng atensyon ni Mahalaya ang mga crafts at artworks na naka-display sa isang parte ng
bahay ng kanyang lola

Mahalaya: (excited) Lola, tungkol sa magagandang Ybanag crafts and artworks! Hindi ko alam na
ganito kasigla ang ating kultura.

Lola Rita: (Proud) Ang ating mga tao ay mga bihasang artisan. Naghahabi kami ng intricate na
"abel" na tela at gumagawa ng mga handcrafted na bagay tulad ng "basil," mga tradisyonal na
kutsilyo na may mga palamuting disenyo, na nagpapakita ng aming craftsmanship at creativity.

Mahalaya: eh sa diyalekto lola. Paano nabuo ang diyalektong Ibanag, Lola Rita?

Lola Rita: Ang ating wika ay may malalim na ugat sa ating kasaysayan, na sumasalamin sa
mayamang tradisyon ng ating mga ninuno. Ito ay pinaghalong katutubong salita at impluwensya
mula sa mga kalapit na kultura.

Mahalaya: Sa tingin mo lola, Gaano kahalaga ang pagpapanatili ng diyalektong Ibanag sa

modernong mundo?
Lola Rita: Ang ating wika ay ang tibok ng puso ng ating komunidad. Hawak nito ang ating
kasaysayan, tradisyon, at pagkakakilanlan. Ang pagpapanatili nito ay nagsisiguro na ang ating
kultura ay umunlad sa mga susunod na henerasyon.

Mahalaya: Mas naramdaman ko ang pagiging konektado ko sa ating Kultura, Lola. Salamat sa
pagbabahagi ng mga ideya mula sa napakagandang tradisyon sa akin.

Lola Rita: (nakangiti) Mahalagang alamin at isapuso natin ang ating tradisyon, Elena. Ang ating mga
kaugalian at gawi ay humuhubog kung sino tayo at nag-uugnay sa atin sa ating mga ninuno.
Tandaan, ang ating mga tradisyon ay hindi lamang mga gawi; mga kwento silang nakaukit sa tela ng
ating pagkakakilanlan.

Lola Rita: oh siya, magpalit ka na at ako'y magluluto na ng ating hapunan.

*Bago tuluyang makapunta sa kusina si Lola Rita upang magluto, napansin niyang nagsuklay si
Mahalaya at kumuha ito ng nail cutter. Kanya itong pinagsabihan.

LOLA RITA: Mahalaya iha itigil mo ang pagsusuklay at wag ka ng gumamit ng nail cutter.
Ipagpabukas mo na ang pagputol ng kuko sapagkat masama ito sa kasabihan natin kasi
nakakapagpaalis daw ito ng swerte.

Mahalaya: Ganun po ba, pasensiya na po lola sige po ipagpapabukas ko nalang ang pagputol sa
aking mga kuko.

Lola Rita: sige at ako'y magsisimula ng magluto.

*PUMUNTA SA KUSINA UPANG MAGLUTO

Scene 3: Morals

-Nasa hapag kainan si Malaya kasama ang kaniyang ama at ina para maghapunan.

Ina: Malaya, naghugas ka na ba ng kamay?

Mahalaya: Opo, mama

Ina: Oh siya, magdasal na tayo nang makapagsimula na tayong kumain

Panginoon maraming maraming salamat sa mga biyayang nakahanda sa aming hapag-kainan.

Pinupuri po namin ang iyong banal na pangala. Pakibasbasan niyo po ang aming mga pagkain,
Pina[analangin po namin lahat ng ito sa pangalan ni Hesus, na aming tagapagligtas. AMEN.

(Naunang kumuha ng pagkain ang ama, sumunod ang ina, bago si malaya)

Ina: Kamusta naman ang iyong pag-aaral, anak?

Mahalaya: Ayos lang po mama, kanina ay nagbahagi ako ng ideologies tungkol sa ating mga Ibanag.

Ina: Aba mabuti naman kung ganoon nang malaman din nila ang ating kultura at tradisyon.
Mahalaya: Opo ina, nagagalak akong ako ay nakapagbahagi.

Ina: Ikaw anak? Kamusta ka naman? Hindi ka naman ba nahihirapan sa mga gawain sa paaralan?

Mahalaya: Ayos lang po ako ma, kung tutuusin ay nag eenjoy po ako sa pag-aaral.

Lola Rita: Pagbutihin mo ang pag-aaral mo apo.

Mahalaya: Makaka asa po kayo mama at lola rita.

Ina: (inabot ang ulam kay Malaya) kumain ka nang kumain at kailangan mo iyan sa dami ng iyong
gawain.

Mahalaya: salamat po ma

Lola Rita: Oh siya, ubusin mo na ang iyong pagkain, wag magtitira ha?sayang ang grasya.

Mahalaya: Opo lola

(Nagpatuloy sila sa pagkain)

Scene 4: religious rituals

Mahalaya: Ma, La mamatutulog na po ako. Maaga pa kasi ang pasok namin bukas.

Mother: sige anak, matulog ka ng maaga baka mag cellphone nanaman ang aatupagin mo kaya ka
nag kaka eyebags eh.(habang tumatawa)

Mahalaya: Mama naman(nag tatampo)

- nag papadyak na pumasok si mahalaya sa kanyang kuwarto.

Mahalaya: si mama naman wala naman akong eyebags(punta sa salamin). Oh my god! Mom is right
ang laki nga ng eyebags ko. Maka tulog na nga ng maaga at may pasok pa bukas at para na rin
mawala na yung eyebags ko.

- nang maka punta na sa higaan si mahalaya ay nag dasal na sya.

Mahalaya: Ama mi nga egga ta langi,

marayaw paray i ngagam-mu;
maparattal paray i Pammagurem
Makua i urem toye ta davvun ta kunne ta langi.
Iddan nakami ta kanan nga mawag mi toye ta aggaw,
Pakoman nakami ta katagaruliam-mi,
ta kunna na pamakoma mi ta nakaliwa nikami.
Arian nakami nga ipamavulun ta pangakkakka,
ngem palliaran na kami ta Marakay.
Amen.
- nang matapos mag dasal si mahalaya ay natulog na.

Scene 5. Political View

Scene: Sa isang silid-aralan ay nagkakaroon ng recitation ukol sa kultura at pulitika ng Ybanag.

Teacher Jean: Magandang araw sa inyong lahat. Ngayon, pag-uusapan naman natin ang kahalagahan
ng kultura at pulitika sa lipunan ng mga Ybanag. Sino ang may nais na magsimula?

Mahalaya: (tumayo at nagsalita nang may pagka-proud) Guro, sa aking palagay, mahalaga ang
pagpapahalaga sa kultura ng Ybanag dahil ito'y nagbibigay ng identidad sa atin bilang isang lahi. Sa
pamamagitan ng pagmamahal sa ating kultura, natututunan natin ang kahalagahan ng pagiging
matapat at may integridad sa lipunan.

Teacher: Tama, Mahalaya. Ang pag-unawa sa ating kultura ay nagbubukas ng pinto patungo sa mas
malalim na pagkakakilanlan. Nais mo rin ba magbahagi patungkol sa politika

Mahalaya: (tumayo at nagpapahayag ng kanyang opinyon) Guro, sa aking palagay, ang pulitika ay
may malaking papel sa pag-unlad ng ating komunidad. Ang tamang pamumuno ay maaaring
magsilbing gabay patungo sa progresibong lipunan. Kailangan nating maging matalino at mapanagot
sa pagpili ng ating mga lider upang maging ehemplo tayo sa iba.

Teacher: Napakabuting puntos, Mahalaya. Ang pulitika ay hindi lamang tungkol sa paglalaban ng
kapangyarihan kundi pati na rin sa pagtutok sa kabutihan ng nakararami. Ito rin ay isang paraan ng
pagpapahalaga sa ating kultura at tradisyon. (tumingin sa natitirang estudyante) Sino ang nais pang
magdagdag ng kanilang opinyon?

Migo: (tumayo nang may kasamang kaba) Guro, para sa akin, mahalaga rin ang pagkakaroon ng
kritikal na pag-iisip ukol sa pulitika. Hindi sapat na sumunod lang tayo sa kagustuhan ng iba. Dapat
tayong maging mapanuri at magtanong para malaman ang tunay na layunin ng mga lider at ang
kanilang impluwensya sa kultura.

Teacher: Maganda ang iyong punto, Migo. Ang kritikal na pag-iisip ay nagpapalalim sa ating pag-
unawa sa mga isyung pampulitika at nagbibigay daan sa mas matalinong pagpapasya. Sa ganitong
paraan, magkakaroon tayo ng isang lipunang bukas sa ideya at pagpapahalaga sa kultura ng Ybanag.

- at nag pa tuloy ang kanilang discussion tungkol sa political views ng ibanag....

Teacher Jean: Sa susunod muli class, good bye class see you at our next meeting

Buong class: Goodbye and Thankyou Maam Jean