Cwmni Theatr Gwynedd
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | cwmni theatr  |
|---|---|
| Gwlad |  Cymru |
| Dechreuwyd | 1986 |
| Daeth i ben | 2008 |
| Pencadlys | Theatr Gwynedd |
| Gwladwriaeth | Cymru |
Cwmni theatr o Bangor oedd Cwmni Theatr Gwynedd a sefydlwyd ym 1986, gyda chefnogaeth Cyngor Celfyddydau Cymru a Chyngor Sir Gwynedd. Fel'i lleolwyd yn Theatr Gwynedd a fu ar agor ers 1974. Daeth y cwmni i ben pan gaeodd y Theatr yn 2008.
Cefndir byr
[golygu | golygu cod]Ymgais at ddenu cynulleidfa Cwmni Theatr Cymru a ddaeth i ben ym 1984, oedd nôd sefydlu Cwmni Theatr Gwynedd, yn ôl y dramodydd a'r darlithydd drama, Roger Owen. Ychwanegodd bod y cwmni "...â'i fryd ar adfer y math o waith a gyflwynwyd cyn 1982, pan oedd y cwmni dan gyfarwyddyd Wilbert Lloyd Roberts".[1] Ond bu dau ddigwyddiad nodedig yn rhan o hanes creu'r cwmni; nid yn unig methdaliad Cwmni Theatr Cymru, ond penderfyniad Cyngor y Celfyddydau ym 1981 i dorri'r grant i theatrau rhanbarthol, nad oedd â chwmni theatr preswyl.
Prif nôd y cwmni o'r cychwyn oedd i gyflwyno y Clasuron Cymraeg a cafwyd cynyrchiadau llwyddianus o waith dramodwyr fel Saunders Lewis, John Gwilym Jones a Huw Lloyd Edwards. Aethpwyd ati hefyd i addasu nofelau clasurol Cymraeg gan awduron megis Daniel Owen a T Rowland Hughes, a throsiadau o Glasuron y Theatr Ryngwladol gan ddramodwyr fel Brecht, Chekhov, Ibsen a Molière. Cyflwynwyd dramâu newydd gan awduron megis Gareth F. Williams, William R. Lewis, Huw Roberts, Dewi Wyn Williams, Aled Jones Williams a Gwion Lynch.
"Math ar gwmni theatr cenedlaethol de facto" oedd y Cwmni, yn ôl Roger Owen; "Cwmni â'i wreiddiau yn ddwfn yn ei fro ei hun [...] cwmni a weithredai ar sail adnabod ei gynulleidfa'n fanwl. [...] Nid oedd fawr o wahaniaeth rhyngddo a theatrau rep rhanbarthol Lloegr, neu hyd yn oed y West End yn Llundain: roedd yn ganoledig, yn broffesiynol ac yn 'gyfreithlon'".[1]
Ar gyfartaledd, cynhyrchwyd tri cynhyrchiad y flwyddyn, gyda'r rhan fwyaf ohonynt yn teithio i ganolfannau led-led Cymru.[2] Oherwydd diffyg gofod yn Theatr Gwynedd ei hun, ac am nad oedd ystafelloedd ymarfer yno, lleolwyd storfeydd celfi ac ymarferion y cwmni, mewn uned ar stad ddiwydiannol ger Treborth, ar gyrion Bangor.
Yn y dyddiau cynnar, y panel ymgynghorol artistig oedd yn gyfrifol am y dewis, cyn penodi'r athrylith Graham Laker fel arweinydd artistig yn Haf 1990, nes iddo ymddiswyddo ym 1997.[3] Wedi ymadawiad Laker, gwahoddwyd sawl cyfarwyddwr gwâdd i lwyfannu cynyrchiadau gan gynnwys Ian Rowlands a Sian Summers, cyn penodi Sian yn arweinydd artistig llawn amser ym 1998. Penderfynodd Sian newid arlwy'r cwmni gan gefnu ar y Clasurol, a symud fwy fwy at ddramâu cyfoes, ysgafn a beiddgar.
Roedd y panel ymgynghorol artistig yn cynnwys actorion a dramodwyr megis J.O Roberts, John Ogwen, Grey Evans, William R. Lewis, Huw Roberts, Paul Griffiths ac Iola Ynyr.
Pan gafodd adeilad Theatr Gwynedd ei gau yn 2008, er mwyn ailddatblygu'r safle i wneud lle ar gyfer adeilad Pontio, daeth y cwmni'n ddigartref, a penderfynwyd dod â'r cwmni i ben.[4]
Cyfarwyddwyr artistig
[golygu | golygu cod]- Graham Laker (1990-1997) - cafodd ei benodi'n swyddogol fel arweinydd artistig yn Haf 1990, er ei fod wedi cyfarwyddo sawl cynhyrchiad i'w cwmni ers 1986.[3]
- Sian Summers (1998-2002)
- Ian Rowlands (2002-2008)
Rhai cynyrchiadau
[golygu | golygu cod]
1980au
[golygu | golygu cod]- 1986
- O Law i Law - addasiad John Ogwen o nofel T Rowland Hughes; cyfarwyddwr Graham Laker; cynllunydd Martin Morley;[5] cast yn cynnwys John Ogwen, J.O Roberts, Beryl Williams, Grey Evans, Eric Wyn a Trefor Selway.
- 1987
- Gymerwch Chi Sigaret? - clasur o ddrama Saunders Lewis; cyfarwyddwr Graham Laker; cynllunydd Martin Morley; cast yn cynnwys Morfudd Hughes, Richard Elfyn a J.O. Roberts.
- Lle Mynno’r Gwynt - drama John Gwilym Jones; cyfarwyddwr Grey Evans; cast yn cynnwys Maureen Rhys, Stewart Jones, Beryl Williams, Janet Aethwy, Bethan Dwyfor, Tony Llewelyn, Mari Emlyn, Gareth Roberts a Gwyn Vaughan Jones.
- 1988
- Plas Dafydd - Huw Roberts; ffars ddwy act wreiddiol wedi'i leoli mewn hen blasdy wedi ei droi'n Glinig Adfywiad; cyfarwyddwr John Ogwen; cynllunydd Christopher Green; cast: Maureen Rhys, Dewi Rhys, Alun Elidyr, Mari Emlyn, J.O Roberts, Gari Williams, Noel Williams ac Huw Vaughan Roberts.[6]
Clawr rhaglen Y Cylch Sial - Y Cylch Sialc - addasiad Shelagh Williams o The Chalk Circle Bertolt Brecht; cyfarwyddwr Graham Laker; cynllunydd Kim Kenny; cast: John Ogwen, Sera Cracroft, Fraser Cains, Bethan Dwyfor, Eirian Owen, Rhys Richards, Dyfan Roberts, Sian Wheldon, Llion Williams ac Eric Wyn.
- 1989
- Siôn a Siân - Gareth F. Williams; drama gyfoes am gwpl ifanc ar drothwy'r Nadolig; cyfarwyddwr Tony Llewelyn; cast: Janet Aethwy, Judith Humphreys, John Glyn Owen, Dewi Rhys Williams, Esyllt Harker a Llion Williams[7].
- Cyfyng Gyngor - clasur o ddrama Huw Lloyd Edwards; cyfarwyddwr J.O Roberts; cynllunydd Martin Morley; cynllunydd goleuo Tony Bailey Hughes; cast: Grey Evans, Bethan Dwyfor, Tony Llewelyn, Huw Garmon, Gwyn Parry, Eric Wyn, Enid Parry a Nia Medi.
- Enoc Huws (drama gerdd) - addasiad William R.Lewis, Sioned Webb a Dewi Jones o nofel Daniel Owen Enoc Huws; cyfarwyddwr Graham Laker; cast: J.O Roberts, Maureen Rhys, Tom Richmond, Siân James, Mair Tomos Ifans, Grey Evans, Arwel Gruffydd, Huw Tudor, Eric Wyn, Eirian Owen, Annwen Williams, Stewart Jones, Danny Grehan, Gwyn Elfyn a nifer o blant ac ieuenctid lleol. Cynhyrchiad yn ystod wythnos Eisteddfod Genedlaethol Cymru Dyffryn Conwy 1989 yn Theatr Gwynedd.[8]
1990au
[golygu | golygu cod]- 1990
- Leni - Dewi Wyn Williams; drama gyfoes am ddiddanwr mewn clwb nos; cyfarwyddwr Graham Laker; cynllunydd John Jenkins; cynllunydd goleuo Tony Bailey Hughes; cynllunydd sain Siôn Havard Gregory; cast: John Ogwen, Judith Humphreys, Phil Reid, Mair Tomos Ifans, Grey Evans a Dewi Rhys.
- Gari Williams yn cyflwyno Llanrwst, Lloegr A Chymru gan Gari Williams a John Ogwen
- 1991
- Y Gelli Geirios - addasiad John Ogwen o gyfieithiad W Gareth Jones o The Cherry Orchard Anton Tshecof - cyfarwyddwr Graham Laker; is-gyfarwyddwr Tony Llewelyn; cynllunydd Martin Morley; cynllunydd goleuo Tony Bailey Hughes; cynllunydd sain Siôn Havard Gregory; dawnsfeydd Iona Eryri Williams; cast: Catherine Aran, Alun Elidyr, Danny Grehan, Morfudd Hughes, John Ogwen; Mici Plwm, Maureen Rhys; Trefor Selway, Siân Wheldon, Edwin Williams, Llion Williams, Nia Williams ac Yoland Williams.
- Un o'r Teulu - addasiad John Ogwen o ddrama Alan Ayckbourn.
- Dim Ond Heno - Gwion Lynch - drama fuddugol cystadleuaeth Tlws y Ddrama Eisteddfod Genedlaethol Cymru Bro Delyn 1991.
- 1992
- Excelsior - drama ddychanol Saunders Lewis; cyfarwyddwr Graham Laker; cynllunydd Martin Morley; cast: Myfanwy Talog, Nia Williams, Lyndsay Evans, Huw Garmon ac Wynford Ellis Owen.[9]
- Y Werin Wydr - addasiad Annes Gruffydd o The Glass Menagerie Tennessee Williams; cyfarwyddwr Graham Laker; cynllunydd John Jenkins; cynllunydd goleuo Tony Bailey Hughes; cynllunydd sain Siôn Havard Gregory; cast: Arwel Gruffydd, Christine Pritchard, Nia Dryhurst a Huw Charles.[10]
- The Druid's Rest - Emlyn Williams - cynhyrchiad dros yr Haf o ddrama Saesneg Emlyn Williams; cyfarwyddwr Graham Laker; cynllunydd John Jenkins; cynllunydd goleuo Tony Bailey Hughes; cynllunydd sain Siôn Havard Gregory; cynllun y poster Jac Jones; cast: Myfanwy Talog, Rhys Richards, Dyfrig Evans, Martin Thomas, Siân Wheldon, Eilian Wyn, Eric Wyn, Fraser Cains ac Huw Tudor.
- Y Gosb Ddiddial - trosiad Gareth Miles o ddrama Lope de Vega - El Castigo Sin Venganza; cyfarwyddwr Ceri Sherlock; cast: Wyn Bowen Harries, Richard Elfyn, Grug Maria Davies, Rhian Morgan, Alun Elidyr, Trefor Selway, Danny Grehan a Ceri Tudno.[11]
- 1993
- Golff - William R Lewis; drama newydd wedi'i leoli yn Sir Fôn ac wedi'i gyfansoddi ar gyfer yr actor J.O Roberts; cyfarwyddwr Graham Laker; cast J.O Roberts, Trefor Selway, Dewi Rhys, Siân James, Robin Eiddior, Valmai Jones a Karen Wynne.[12]
- Chwith Meddwl - Richard T Jones - cyfarwyddwr Graham Laker. Trioleg o fonologau ar ffurf Talking Heads Alan Bennett
- Mae Angen Dau I Dynnu Cracyr (Olwen Medi)
- Newyddion Braf (Trefor Selway)
- Cocia Gwair A Styciau Ŷd - (Valmai Jones).[13]
Rhaglen C'mon Midffîld!
- 1994
- Ddoe Yn Ôl - addasiad Gruffudd Parry o Ghosts Henrik Ibsen; cyfarwyddwr Graham Laker; cynllunydd John Jenkins; cynllunydd goleuo Tony Bailey Hughes; cynllunydd sain Siôn Havard Gregory; cast: Ffion Wyn Davies, Dyfed Thomas, J.O Roberts, Christine Pritchard ac Arwel Gruffydd.
- Pwy Sy'n Sâl? - trosiad o ddwy ffars gan Molière - Y Claf Diglefyd (trosiad Bruce Griffiths o Le Malade Imaginaire) a Doctor Di-Glem (trosiad Annes Gruffydd o Le Médecin Malgré Lui); cyfarwyddwyr: Graham Laker a Firenza Guidi; cynllunydd: Martin Morley; cast: Dyfan Roberts, Mari Gwilym, Nia Williams, Valmai Jones, Dafydd Dafis, Trefor Selway ac Eilir Jones[15].
- 1995
- Cwm Glo - J Kitchener Davies - addasiad Cymraeg ei ferch Manon Rhys. Cyfarwyddwr Graham Laker; cynllunydd Jane Linz Roberts; cast: Eirlys Britton, Donna Edwards, Simon Fisher, Maria Pride, Ieuan Rhys, William Thomas a Griff Williams.[16]
- Y Tŵr - Gwenlyn Parry - John Ogwen a Maureen Rhys yn ail berfformio'r ddrama; cyfarwyddwr Graham Laker
- William Jones - addasiad Gruffydd Jones a Valmai Jones o nofel T Rowland Hughes William Jones. Cynhyrchiad ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol Bro Colwyn 1995; cast: Mici Plwm,
- 1996
- Jeli Bebis - Miriam Llewelyn - drama fuddugol cystadleuaeth Tlws y Ddrama Eisteddfod Genedlaethol Cymru
- 1997
- Yr Aduniad - Delyth Jones
- Y Bandit, Y Barwn A'r Boi Bananas - Emlyn Gomer ac Arwel Roberts.
- Tua'r Terfyn - Iwan Edgar
- 1998
- Pêl Goch - Aled Jones Williams - cyfarwyddwr Valmai Jones; cast: Dewi Rhys a Gwenno Elis Hodgkins
- Dyddiau Difyr - cyfieithiad Annes Gruffydd o Happy Days Samuel Beckett - cyfarwyddwr Graham Laker; cast Maureen Rhys a Trefor Selway
- Bownsars - addasiad Meirion Davies o ddrama John Godber; cyfarwyddydd Sian Summers; cast: Morgan Hopkins, Cadfan Roberts, Iwan Roberts, Rhodri Evan a Bethan Elis Owen.
- Tri Chryfion Byd neu Pres Mawr Penna Bach - cyfoesiad Emlyn Roberts o waith Twm o'r Nant.
Bownsars 1999
- 1999
- Oleanna - cyfaddasiad Gareth Miles o ddrama ddadleuol David Mamet ; cyfarwyddydd Sian Summers; cast: Bethan Elis Owen a Phil Reid
- Dyn Hysbys - cyfieithiad Annes Gruffydd o Faith Healer Brian Friel; cyfarwyddydd Sian Summers; cast: Ifan Huw Dafydd, Iola Gregory ac Owen Garmon.
- Ffrwd Ceinwen - William R Lewis - cyfarwyddwr Graham Laker - drama gomisiwn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Môn 1999.
- Plant Gladys - Sera Moore Williams; drama am ddau sydd ag obsesiwn am Elvis a Marilyn; cyfarwyddwr Sian Summers; cast Iwan Roberts, Siân Naomi.
2000au
[golygu | golygu cod]- 2000
- Amadeus - cyfieithiad Ken Owen o ddrama Peter Shaffer; cyfarwyddwr Graham Laker; cynllunydd Martin Morley
- Wal - Aled Jones Williams - cyfarwyddwr Valmai Jones; cynllunydd Katy Smith; cast Merfyn Pierce Jones a Maldwyn John
- Tiwlips - Aled Jones Williams - cyfarwyddwr Sian Summers; cynllunydd Katy Smith; cast Merfyn Pierce Jones, Maldwyn John a Valmai Jones.
- 2001
- Dynas Ddela' Leenane - cyfieithiad o ddrama Martin McDonagh; cyfarwyddwr Ian Rowlands
- 2002
- Ta Ra Teresa - Aled Jones Williams - cyfarwyddwr Ian Rowlands
- 2007
- Comin Jac - Emlyn Gomer Roberts
- 2008
- Llyfr Mawr Y Plant - sioe Nadolig - addasiad o'r gyfrol (cyd gynhyrchiad efo Theatr Bara Caws)
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ 1.0 1.1 Owen, Roger (2003). Ar Wasgar. Gwasg Prifysgol Cymru. tt. 73. ISBN 0 7083 1793 6.
- ↑ "Cwmni Theatr Gwynedd". Theatre in Wales. Cyrchwyd 15 Mawrth 2024.
- ↑ 3.0 3.1 Rhaglen Cwmni Theatr Gwynedd o Leni 1990.
- ↑ "Cau llen ar gwmni theatr". BBC Cymru. 15 Gorffennaf 2008. Cyrchwyd 15 Mawrth 2024.
- ↑ "Going freelance and Theatr Gwynedd 1985 -2010". Martin Morley: a life in theatre and tv design (yn Saesneg). 2018-09-17. Cyrchwyd 2024-08-23.
- ↑ Rhaglen Plas Dafydd Cwmni Theatr Gwynedd.
- ↑ Rhaglen Siôn a Siân Cwmni Theatr Gwynedd.
- ↑ Rhaglen Enoc Huws Cwmni Theatr Gwynedd.
- ↑ Rhaglen Excelsior Cwmni Theatr Gwynedd 1992.
- ↑ Rhaglen Y Werin Wydr Cwmni Theatr Gwynedd 1992.
- ↑ Rhaglen Cwmni Theatr Gwynedd o Y Gosb Ddiddial.
- ↑ Rhaglen Cwmni Theatr Gwynedd o Golff.
- ↑ Rhaglen Cwmni Theatr Gwynedd o Chwith Meddwl.
- ↑ Rhaglen Awê Bryncoch! Cwmni Theatr Gwynedd.
- ↑ Rhaglen Pwy Sy'n Sâl? Cwmni Theatr Gwynedd.
- ↑ Rhaglen Cwm Glo - Cwmni Theatr Gwynedd 1995.