Edukira joan

Zerrenda:Ekonomiako Nobel Sariaren irabazleak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ekonomiako Nobel saria ez zuen Alfred Nobelek sortu, Suediako Banku Zentralak baizik, 1968an, Alfred Nobelen goraintzian, Suediako Zientziaren Errege Akademiak banatzeko.

Ekonomiako Nobel sariak ofizialki honako izen hau du: Alfred Nobelen Omenezko Suediako Bankuaren Ekonomia Zientzietako Saria. Suediako Zientzien Errege Akademiak banatzen du sari hori urtero, Stockholmen. Ekonomiaren munduan dagoen saririk handienetako bat da, eta aitorpena merezi duen teoria bat edo jarduera bat eratu duten pertsonei ematen zaie. Alfred Nobel dinamitaren sortzaileak bost nobel sari eratu bazituen ere, ekonomiaren hau ez zuen hark eratu. 1969an hasi zen Suediako Bankua hura banatzen, Nobel Fundazioaren baimenarekin. Saria irabazten duenak 8-10 bat milioi koroa suediar irabazten ditu (alde-alde 855.000-1.100.000 euro), urrezko domina bat eta diploma bat. Lehen urte horretatik hona, 44 sari baino gehiago banatu dizkiote 72 ikertzaileri baino gehiagori, ekonomiaren zientzietan egindako ekarpenagatik.

Seguruenera, intelektualek gehien kritikatzen duten saria izango da. Irabazi duten gehienak estatubatuarrak dira, Chicagoko Unibertsitatekoak, eta horietako bost gaur egun unibertsitate horretako ekonomia fakultateko kide dira.[1]

Behin, Amartya Sen izeneko asiar bati eman zioten saria, Santiniketangoa bera (India). Sortzetik 2009ra arte gizonei bakarrik eman izan diete; urte hartan, berriz, Elinor Ostromi eman zioten, Indianako eta Arizonako Unibertsitateko irakaslea. Sari hauen beste alderdi bat zera da: saria irabaz dezakeela ekonomiaren adarrekoa ez den beste intelektual batek. Hori dela eta, Herbert Alexander Simoni eman zioten, 1978an, zientzia politikoetako ikasketak izanik.

Sarituak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtea Sariduna Herrialdea[2][3] Zergatik eman zioten
1969 Ragnar Frisch link=|22x22px Norvegia «Eredu dinamikoak garatu eta aplikatzeagatik prozesu ekonomikoen analisia egiteko».[4]
Jan Tinbergen link=|22x22px Herbehereak
1970 Paul Samuelson link=|22x22px Estatu Batuak «Ekonomia estatikorako eta dinamikorako teoria garatzeko egindako lan zientifikoagatik; horri esker, analisi maila goratu da zientzia ekonomikoan»[5]
1971 Fitxategi:Kuznets portrait.jpg Simon Kuznets link=|22x22px Estatu Batuak «Hazkunde ekonomikoaren interpretazioa enpirikoki oinarritzeagatik; horri esker, sakonago azter daitezke egitura ekonomikoa eta soziala eta garapen prozesuak»
1972 John Hicks link=|22x22px Erresuma Batua «Oreka ekonomikoaren eta ongizatearen teoriari egindako ekarpenengatik»
Kenneth Arrow link=|22x22px Estatu Batuak
1973 Wassily Leontief link=|22x22px Estatu Batuak «Input-output metodoa garatzeagatik eta problema ekonomiko garrantzitsuetan aplikatzeagatik»
1974 Gunnar Myrdal link=|22x22px Suedia «Diruaren eta fluktuazioen teoriaren inguruan egindako lanengatik eta fenomeno ekonomikoen, sozialen eta instituzionalen eskukotasunik eza aztertzeagatik»
Friedrich Hayek link=|22x22px Erresuma Batua
1975 Leonid Kantoròvitx link=|22x22px Sobietar Batasuna «Baliabideen egokitzapen optimoaren teoriari egindako ekarpenengatik»[6]
Tjalling Koopmans
1976 Milton Friedman link=|22x22px Estatu Batuak «Kontsumoaren, historiaren eta teoria monetarioaren analisian izandako arrakastagatik eta egonkortze politikoaren konplexutasuna erakusteagatik»[7]
1977 Bertil Ohlin link=|22x22px Suedia «Nazioarteko merkataritzaren teoriari elkarrekin egindako ekarpenagatik»[8]
James Meade link=|22x22px Erresuma Batua
1978 Herbert Alexander Simon link=|22x22px Estatu Batuak «Erakunde ekonomikoetan erabakiak hartzeko prozesuan egindako ikerketa aurrendariagatik»[9]
1979 Theodore Schultz link=|22x22px Estatu Batuak «Garapen ekonomikoan egindako ikerketengatik; bereziki, herrialdeek garatzeko izaten dituzten arazoen inguruan»[10]
Arthur Lewis link=|22x22px Erresuma Batua
1980 Lawrence Klein link=|22x22px Estatu Batuak «Eredu ekonometrikoa sortzeagatik eta fluktuazioen eta politiko ekonomikoen analisietan aplikatzeagatik» [11]
1981 James Tobin link=|22x22px Estatu Batuak «Finantza merkatuek eta enpleguak, ekoizpenak eta prezioek duten erlazioaren gainean egin zuen analisiagatik»[12]
1982 George Stigler link=|22x22px Estatu Batuak «Industria egituren azterketagatik, merkatuek bezala funtzionatzen baitute, eta arautze publikoaren kausak eta ondorioak» [13]
1983 Gerard Debreu link=|22x22px Estatu Batuak «Teoria ekonomikora analisi metodo berriak ekartzeagatik eta oreka orokorraren teoria birfomulatzeko egindako lan zorrotzagatik»[14]
1984 Richard Stone link=|22x22px Erresuma Batua «Diru kontu nazionalen garapenean egindako funtsezko ekarpenengatik; horri esker, neurri handian hobetu baitira analisi ekonomiko enpirikoaren oinarriak»[15]
1985 Franco Modigliani link=|22x22px Estatu Batuak «Aurrezpen merkatuen eta finantza merkatuen gainean egindako analisiengatik».[16]
1986 James M. Buchanan link=|22x22px Estatu Batuak «Oinarri kontraktualak eta konstituzionalak garatzeagatik erabaki ekonomikoen eta politikoen prozesuaren teoriarako»[17]
1987 Robert Solow link=|22x22px Estatu Batuak «Hazkunde ekonomikoaren teoriari egindako ekarpenengatik»[18]
1988 Maurice Allais link=|22x22px Frantzia «Merkatuen eta baliabide erabilera efizientearen teoriari egindako ekarpenengatik»[19]
1989 Trygve Haavelmo link=|22x22px Norvegia «Teoria ekonometrikoaren oinarriak argitzeagatik eta aldi bereko egitura ekonomikoen analisiagatik»[20]
1990 Harry Markowitz link=|22x22px Estatu Batuak «Ekonomia finantzarioaren teoria ezartzeko egindako lan aurrendariengatik»
Merton Miller link=|22x22px Estatu Batuak
William Sharpe link=|22x22px Estatu Batuak
1991 Ronald Coase link=|22x22px Estatu Batuak «Erakunde egiturarako eta ekonomiaren funtzionamendurako transakzio kostuen eta jabetza eskubideen esanahia aurkitzeagatik»[21]
1992 Gary Becker link=|22x22px Estatu Batuak «Analisi mikroekonomikoaren eremua portaeraren eta giza harremanen eremu berrietara hedatzeagatik, merkatuaren mugetatik harago ere»[22]
1993 Robert Fogel link=|22x22px Estatu Batuak «Historia ekonomikoaren ikerkuntza berritzeagatik, teoriak eta metodoak erabilita aldaketa ekonomikoak zein instituzionalak azaltzeko»[23]
Douglass North link=|22x22px Estatu Batuak
1994 John Forbes Nash link=|22x22px Estatu Batuak «Joko ez kooperatiboen teorian orekaren analisia egiteagatik»[24]
Reinhard Selten link=|22x22px Alemania
John Harsanyi John Harsanyi link=|22x22px Estatu Batuak
1995 Robert Lucas Robert Lucas link=|22x22px Estatu Batuak «Igurikimen arrazionalen hipotesia garatzeagatik; teoria horrek makroekonomiaren analisia eraldatu zuen, eta politika ekonomikoaren ezagutzan sakontzeko modua eman zuen»
1996 James Mirrlees link=|22x22px Eskozia «Informazio asimetrikoaren peko pizgarrien teoria ekonomikoari egindako ekarpenagatik»
William Vickrey link=|22x22px Estatu Batuak
1997 Robert C. Merton link=|22x22px Estatu Batuak «Deribazioen balorea zehazteko metodo berriagatik»[25]
Myron Scholes link=|22x22px Estatu Batuak
1998 Amartya Sen link=|22x22px India «Ongizate ekonomikoaren analisiari egindako ekarpenengatik»[26]
1999 Robert Mundell link=|22x22px Kanada «Trukaneurri erregimen askotarikoetako zerga eta diru politikaz eta area monetario optimoez egindako analisiagatik».[27]
2000 James Heckman link=|22x22px Estatu Batuak «Familien eta norbanakoen ekonomien portaera ekonomikoak ulertzeko metodoak diseinatzeagatik»[28]
Daniel McFadden link=|22x22px Estatu Batuak
2001 Joseph E. Stiglitz link=|22x22px Estatu Batuak «Informazio asimetrikoko merkatuen teorian egindako ikerketagatik»
George Akerlof link=|22x22px Estatu Batuak
Michael Spence link=|22x22px Estatu Batuak
2002 Daniel Kahneman link=|22x22px Estatu Batuak

link=|22x22px Israel

«Ezjakitasun momentuetan gizakiarengan izaten den portaera ekonomikoan teoria psikologikoko ikuspegiak barneratzeagatik eta laborategi analisi enpirikoak egiteagatik, bereziki merkatu mekanismo alternatiboen inguruan»[29]
Vernon Smith link=|22x22px Estatu Batuak
2003 Robert F. Engle link=|22x22px Estatu Batuak «Sail tenporal ekonomikoetan erabili zituen metodo estatistikoengatik; horiei esker, iragarri ezin diren elementuak txerta daitezke» 
Clive W. J. Granger link=|22x22px Erresuma Batua
2004 Finn E. Kydland link=|22x22px Norvegia «Makroekonomia dinamikoaren teoriari egindako ekarpenengatik»
Edward C. Prescott link=|22x22px Estatu Batuak
2005 Robert J. Aumann link=|22x22px Israel «Gatazka eta kooperazioa joko teorian oinarritutako analisiekin ulertzen laguntzeagatik»[30]
Thomas C. Schelling link=|22x22px Estatu Batuak
2006 Edmund S. Phelps link=|22x22px Estatu Batuak «Prezioen, langabeziaren eta inflazio igurikimenen arteko interazkioari buruz egindako ikerketengatik»[31]
2007 Leonid Hurwicz link=|22x22px Estatu Batuak «Mekanismoen diseinuaren teoriari oinarriak ezartzeagatik; teoria horrek zehazten du merkatuak noiz ari diren modu eraginkorrean lanean»[32]
Eric Maskin link=|22x22px Estatu Batuak
Roger B. Myerson link=|22x22px Estatu Batuak
2008 Paul Krugman link=|22x22px Estatu Batuak «Merkatu ereduak aztertzeagatik eta jarduera ekonomikoa kokatzeagatik» [33]
2009 Elinor Ostrom link=|22x22px Estatu Batuak «Gatazkak konpontzeko orduan enpresek duten zereginaren teoria papereratzeagatik eta enpresek gobernu egitura alternatibo gisa dituzten eragin eta mugak aztertzeagatik»
Oliver E. Williamson link=|22x22px Estatu Batuak
2010 Peter A. Diamond link=|22x22px Estatu Batuak «Langabeziaren gaineko azterketengatik»
Dale T. Mortensen link=|22x22px Estatu Batuak
Christopher A. Pissarides link=|22x22px Erresuma Batua

link=|22x22px Zipre

2011 Thomas Sargent Thomas J. Sargent link=|22x22px Estatu Batuak «Makroekonomiako kausei eta efektuei buruzko ikerketa enpirikoengatik»
Christopher A. Sims link=|22x22px Estatu Batuak
2012 Alvin E. Roth link=|22x22px Estatu Batuak «Esleipen egonkorren eta merkatu diseinuaren teorian egindako lanagatik»[34]
Lloyd S. Shapley link=|22x22px Estatu Batuak
2013 Eugene F. Fama link=|22x22px Estatu Batuak «Jabetza kapitalen prezioen analisi enpirikoan egindako lanagatik»[35]
Lars Peter Hansen link=|22x22px Estatu Batuak
Robert J. Shiller link=|22x22px Estatu Batuak
2014 Jean Tirole link=|22x22px Frantzia «Boterearen eta merkatuko arautzeen gainean egindako analisiengatik».[36]
2015 Angus Deaton {{SCO}} Eskozia «Eskariaren, kontsumoaren, pobreziaren eta ongizatearen sistemei buruz egindako analisiagatik»

Sarituak herrialdeka

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zerrenda honetan, sarituen herrialdeak zerrendatzen dira sari gehien jaso duten herrialdeetatik gutxienera ordenatuta; saritu bakoitzari puntu bat eman zaio herrialdeko eta, bi naziotasun baditu, bakoitzeko puntu erdi bat.

Herrialdea Saritu kopurua
link=|22x22px Estatu Batuak 54
link=|22x22px Erresuma Batua 7
link=|22x22px Norvegia 3
link=|22x22px Suedia 2
link=|22x22px Israel 1,5
link=|22x22px Alemania 1
link=|22x22px Frantzia 1
link=|22x22px India 1
link=|22x22px Kanada 1
link=|22x22px Herbehereak 1
link=|22x22px Eskozia 1
link=|22x22px Sobietar Batasuna 1
link=|22x22px Zipre 0,5

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Nobel Laureates» (en anglès). uchicago.edu.
  2. ↑ «Winners of the Nobel Prize for Economics» (ingelesez).
  3. ↑ Saria hartzeko orduan zeukan nazionalitatea
  4. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1969 Ragnar Frisch, Jan Tinbergen» (ingelesez). nobelprize.org.
  5. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1970 Paul A. Samuelson» (ingelesez). nobelprize.org.
  6. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1975 Leonid Vitaliyevich Kantorovich, Tjalling C. Koopmans» (ingelesez). nobelprize.org.
  7. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1976 Milton Friedman» (ingelesez). nobelprize.org.
  8. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1977 Bertil Ohlin, James E. Meade» (ingelesez). nobelprize.org.
  9. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1978 Herbert A. Simon» (ingelesez). nobelprize.org.
  10. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1979 Theodore W. Schultz, Sir Arthur Lewis» (ingelesez). nobelprize.org.
  11. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1980 Lawrence R. Klein» (ingelesez). nobelprize.org.
  12. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1981 James Tobin» (en anglès). nobelprize.org.
  13. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1982 George J. Stigler» (en anglès). nobelprize.org.
  14. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1983 Gerard Debreu» (en anglès). nobelprize.org.
  15. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1984 Richard Stone» (en anglès). nobelprize.org.
  16. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1985 Franco Modigliani» (en anglès). nobelprize.org.
  17. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1986 James M. Buchanan Jr.» (en anglès). nobelprize.org.
  18. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1987 Robert M. Solow» (en anglès). nobelprize.org.
  19. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1988 Maurice Allais» (en anglès). nobelprize.org.
  20. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1989 Trygve Haavelmo» (en anglès). nobelprize.org.
  21. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1991 Ronald H. Coase» (en anglès). nobelprize.org.
  22. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1992 Gary S. Becker» (en anglès). nobelprize.org.
  23. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1993 Robert W. Fogel, Douglass C. North» (en anglès). nobelprize.org.
  24. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1994 John C. Harsanyi, John F. Nash Jr., Reinhard Selten» (en anglès). nobelprize.org.
  25. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1997 Robert C. Merton, Myron S. Scholes» (en anglès). nobelprize.org.
  26. ↑ «El Premio Nobel de Economía Amartya Sen afirma que "Copenhague fue un éxito"». vanguardia.com.
  27. ↑ Bartlett, Bruce.
  28. ↑ «El Nobel va a la economía social». bbc.co.uk, 11 d'octubre de 2000.
  29. ↑ «El premio Nobel de economía 2002 fue para dos investigadores que aprovecharon los aportes de la psicología y los experimentos de aborat». perspectivaciudadana.com, 9 d'octubre de 2002.
  30. ↑ «Premio Nobel de Economía 2005 para Aumann y Schelling». zonaeconomica.com.
  31. ↑ «Estadounidense Phelps gana premio Nobel de Economía». 20minutos.es, 9 d'octubre de 2006.
  32. ↑ «Premio Nóbel de Economía 2007.
  33. ↑ trecet, jose.
  34. ↑ «The Prize in Economic Sciences 2012» (en anglès).
  35. ↑ «The Prize in Economic Sciences 2013» (en anglès).
  36. ↑ «Premi Nobel d'economia 2014 2014».

Kanpo loturak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Zerrenda:Ekonomiako_Nobel_Sariaren_irabazleak&oldid=9366340"(e)tik eskuratuta