Ðông phung du lich / Lê Vn

Ðúc

Source gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

 Lê, Jacques Vn Ð. Auteur du texte. Ðông phung du lich / Lê Vn
Ðúc. 1922-1954.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées
dans le domaine public provenant des collections de la BnF. Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-
753 du 17 juillet 1978 :
- La réutilisation non commerciale de ces contenus ou dans le cadre d’une publication académique ou scientifique
est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source
des contenus telle que précisée ci-après : « Source gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France » ou « Source
gallica.bnf.fr / BnF ».
- La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation
commerciale la revente de contenus sous forme de produits élaborés ou de fourniture de service ou toute autre
réutilisation des contenus générant directement des revenus : publication vendue (à l’exception des ouvrages
académiques ou scientifiques), une exposition, une production audiovisuelle, un service ou un produit payant, un
support à vocation promotionnelle etc.

CLIQUER ICI POUR ACCÉDER AUX TARIFS ET À LA LICENCE

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété
des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

- des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent
être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans l'autorisation préalable du titulaire des droits.
- des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont
signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est
invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et
suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de
réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur de vérifier la conformité de son projet avec
le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur,
notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non respect de ces dispositions, il est notamment
passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter

utilisation.commerciale@bnf.fr.
I — Miic-dich di viene/ Thành-dia
tôi thành Gazer ó pliia ta cadi vài ngàn tlufóc, là cua vu-qui
linh-ài Pharaon, là vo vua Salomon.
Này giò* thì xe chay leu dòc lioài, con bay già thì chay
diràng thang trong sung Sorec là què-hircrng Dalila, là ver
tlnr òng Samson. Gàn loi dó thì làng Sara là què-hiroaig òng
Samson. Con ben limi là Timna bay là Tibneh là quê-hircmg
eòa vo cliành òng Samson.
1

Phia bòn kia Sara là noi òng Samson chi dùng mot cài
hàm sir-tir mà giët trót ngàn quàn Philixitinli !
Bay già xe pimi lèn doc cao nira vi diróng nùi, ddc dàc
quanh co, nèn chi xe pliai có hai dàu may, triràc mot ( ài, sau
mòt cài. Dàu vày mac lòng, con có khi xe lèn lày làm khó hët
sire. Sau hët, con chìrng 10 ngàn thiró'c nera lài Gièrusalem
thì xe ngìrng lai nhà giay Bittir bay là Béther.
Xe chay ngang mòt cài dòng-nòi, ke mot cài sung goi là
sung des Roses, roí mòt thí nini thì da tó'i nhà giày Gièru-
lem. Dùng ngo.
Dày là thành Gièrusalem ! Bay là Thành-thành ! theo tiëng
xir này là « El-Kudds »
Màng thay là màng ! !
Vui à vui !
***

20 — Tó'i Gièrusalem.

Vira tó-i Gièyusalem thì chúng tòi biróc lèn xe song-ma mà

dën nhà quàn cùa các cha dòng Mòng-trièu là nhung dàng
sap dat choc liành trình cua chúng tòi. Xe chay chàng 15
phùt thì da tó’i nòà.
Coi so- qua mac lòng mà dû biët thành này ra làm sao.
Hòi chúng tòi dura di dày, thì chúng tòi chang tiróng
trong tri chût nào coi thành Gièrusalem ra làm sao. Dàu có
tiràng dën, thì tiràng ino- ino- màng màng, bóng dàng vày timi,
tiróng thay nhir mòt cài thành nhir hòi dài xira vày.-
 Chang dé thính Giêrusalem phân nhiéu da theo van minh
nhu-càc thành khâc. Nào làu dài, nhà cira cüng theo Kim-
thdi, cho den ngircri bôn-quôc cüng an mac dò Au-châu, thâm
chi ngoài dmrng thi linh Hòng-mao cho xe hen cô siing lien
thinh ( autos-mitrailleuses ) chay ram ram. Vi ngày hôm nay,
11 septembre 1922, tai Giêrusalem, Nhà nu-dc Hông-mao cao

rao ve sir chiëm ed xir Palestine.

Trong nhirt-trinh « Echos de Notre Dame de France » có
dâng môtbài sau nay, ve cuôc áy :
Nilà mirre Hông-mao cao rao vê sir cai Iri xir Palestine :
« Dâu nirdc Tho-nhï-kÿ không irng nhân td hoà irdc tai
« thành Sèvres mac long, song le ngày 11 septembre, nhà nirdc
« Hong-mao da hiêu du ve sir chiëm cir xir Palestine trên nüi
« Olivéte, trong dinh quan Tràn, trude mat quan Thong-che
« lord Allenby và quart Thong-doc Addallah. Dung 3 gid
« rirdi, khi súng dòng bàn, thi quan Hiêp-ly doc chi du cûa
« dde vua Georges Hông-mao sac phong ông Herbert Samuel
« quân tri xir Palestine. Ngày áy mot loà bào Giudêu tang ông
« Herbert Samuel là « ông Hoàng nlnrt xir Judéa khôi làm loi
a moi nda. »
« Trong cuôc lê áy thi dân A-rap thành Giêrusalem dông

« cira tiém, Irai xirdng mà tô dati chang phuc ».

Dày nhd lai ldi B. C. Giêgiu phân tarde the nay : « Thành
Giêrusalem sê pliai bi kê ngoai ( les Gentils ) dày dap, cho
dën man ddi. »
That the, chang he có thành nào pliai bi gian truân nhir
thành Giêrusalem. Da ho-n 20 làn b¡ plia hai tan tành, mà
moi lân thi ca ngàn sanh linh pliai bô mangi
Chúng toi së d tai thành Giêrusalem Iron môt tuàn le,
mac tin h rao kháp ngoài trong, cho rô goc eòi thành nay tir
co chi kim.
Bày gid chûng^tôi d dô no’i nhà các cha dòng Mông-triêu
thi chúng toi lay làm cô phirdc làm, vi chang khâc d nhà
mot cày dai-kÿ tam sac. có hai ngudi lính « Cawouas » y
phuc dai le theo sau. Hai rigirai linli này ciìa quan Lanh-su
Langsa lai Gièrusalem elio di theo rnà làm elio doàn crìa
cluing lòi nen rue rdlong trong. Hi kë quan ha cam certain sác
tin mol pini nir, thudng tho Ngu dang bòi tinh ( chevalier de
la Légion d’Honneur ) cam mot cày cd ( bannière ).
Bonn cua cluing toi di chain rai, thièn ha coi hai bèn vô
so. Cluing tòi liât nhiëu liai ca ngui tieng Langsa. Khi den
moi ngà ba dudng, cluing toi duung bât kinh « Catholiques et
Français toujours » thi thay trên mot sân làu, mot ngirdi
tirô’iig mao kliôi ngô luán tú cao îdn, tóc ràu tráng bac nhu
bong, mac y phuc dai le màu Irang và deo nhiëu khuê-bài neri
ligne. Ay là ông Louis Rais, chánh Lành su Langsa tai Hieru
salem. Xung quanti ngài thi cô các quan hàu vói it ngudi dòn
b à Langsa.
Bó là nude Langsa diïng dui cluing loi mà chûc niàng và
cô ÿ tô ra rang nude Langsa cüng hiêp moi long mot y vdi
doàn cluing tòi vày.
Khi dën Huyèt thànli, thi có các cha dòng òng thánh
Phanxicô rude vào, và khi cà thay ràp liât kinh Te Deum mot
each sot sang, tlii cô mot cha cao Idn, phuang phi, tô ldi
chào màng chúng tôi.
Chang nói ra, dôc-giâ chu ton cüng biet, cluing loi lay
làm dòng long each nào khi sáp min h tai nui ha xác B. G. G.
và cüng là nui Ngudi sóng lai vë trdi. Vi chúng tòi den dày
thi nhd tát cà trong tri giù sau hët cüa B. G. Giègiu và lúe
Ngudi khui hoàn vinh bien.
Bui dò elio nèn chúng tòi hët long sòt sting, khiem nliuung
mà qui gôi bon kinh Huyèt dá táng xác B. G. G.. Khi ây linli
lion chúng tôi an nàn thong hói tradì mình that long that da,
ví cháng khác kë giët me cha àn nàn dau dòn truare mò pliàn
dáng san h thánh dudng duc no vày.
 Nirác mát cûa chiïng tôi chây ra tai ehón này càng lain
elio chúng tòi clang an long dep da là direni g nào !
Bern da teri, chúng loi già tir no'i ehi Thành ma tró* ve.
Vi ngày nay là tó'i cho dàng biet tire thi Huyêt ta sô’ nguyçn
biê't, cher may ngày sail dày ta se Ircr lai thircrng và se ër làu
hem dang mà doc kinh eau nguyçn.

A
31 — Bat Thành
Ngày hòm nay mài that cr tai xir Thánh-dia. Vày trarre
khi di vieng cáe neri thánh, nhà thánh, dáu tich thành, thi ta
càn pliai hièu eho rô nguyên do ebon thành, bau cô the bô ich
cho ta trong sir di vieng Thánh-dia.
Vày traó’C là cho tòi dang nhtr sau là dòe già eùng dàng
hiròng mòt phàn him ich, thì tòi xin ke qua càc sir licii, tuy
là van tilt, mà eó le rÒ ràng.
Tlnrò'ng thucrng, nhù-ng mien nào xira D. C. G. er, hoae
là có di ngang qua, hay là có giàng day, thì chúng tòi goi là
Thánh-dia hay là Palestine.
Tòi xin nói scr lirerc rang nhirng xir goi là Thánh-dia hay
là Palestine là trou phàn dát bat tú Bja-trung-hâi và nhü'ng
xir sau này : xu Galilea, Samaria, dòng Saron và Philixitinh,
xir Juclea và sòng Jourdain, ( ai là ngu’òù có ciao deu có biet
may ten ày thày ).
Tai Palestine, có du thir nguòi càc niró’C và có nhiëu ciao,
nliu- :
I o — Bao Hòi-hòi thì tliò* Tièn tri Mahomet trong chùa
goi là mosquée eò thàp minareis, thánh-dia cúa dao áy
là thành La Mecque. Sách thánh cûa ho goi là Coran. Nhirng
inuc-tririmg cúa ho goi là Ulémas, muezzins. An chay goi là
Ramadan. CCing tin có B. C. T., tin càc Tien tri nliir ông Abra
ham, Elia, David, và cung tin có B C. Giègiu, nhirng mà goi
Ngircri nlnr mot Tien tri vày thôi.
 Vg va và mòt il ngirô’i thân tliuôc dem long tin loi
Mahomet bày ra, và sau thi cüng cô dôi kê di Caaba eíing
nghe theo.
Caaba. — Caaba hay là dá den, là tên mòt cài cliùa eó dan li
tiéng kia ó tai thành La Mecque, là noi thièn ha xir A-rap
tuòn dën mà viëng.
Trong sci 360 hình but, thì ngu’ò'i ta kinh trong cuc dà den
lion hët, vi rang boi nò làm nguyen goc mà sinh ra trai dal,
và vi toi ngu’ò’i ta mà nò phài den diu, lai dën ngày phàn xét
chung, thì mói hët den.
Ay chang qua là mòt cuc dà trèn khòng mà roi xuong
( aórolillie ) ròi kê ngoai tin tuòiig là dà bòi tròi cho.
Mahomet Iron — Tliáy thièn ha sot sang nghe theo Maho
met qua, thì dòng Koreischires, là dòng lành gin giù- chùa
thành La Mecque, so e chang ai dën viëng nìra châng, ben
cani chang cho Mahomet giàng day, và duòi ra kliòi thành.
Mahomet lúe mình, liièp già quyen vói mòt il kê theo
mình in à sang thành Yatrib ò gàn dò, mà thành này lai
nghicli vói thành La Mecque. Dàn Giudèu khi áy ó thành
Yatrib dòng laiii và dà dòn dai ve sir tin tiróng Báng Ciru the
hòng ra dói.
Mahomet lòi Yatrib thì doge ó an. Sau thì dàn Hòi-hòi
lay dip áy làm dòi dàu hët cùa dao ’nò ( 15 septembre 622 )
mà dò’i ngàv lai là 15 juillet, là nlnr ngày Tet eua dàn mróc Á-
rap. Tir dò sap ve sau thì thành Yatrib goi là Médine ( Médi-
nat Alnabit ) nghia là thành cûa tien tri.
Bòi muon elio dàn càc mièli áy theo dao mình thì Maho
met mói hièp cùng càc kê quen biët vói nò 6’ thành Médine
mà lap thành mòt dao binli càng ngày càng dòng. Nhó vày
mà eliiem diroc thành La Mecque truóc hët.
Bó bòn khai santi cua dao Hòi-hòi, goc tich dao áy thì
làm vày. Chang có chi khó, chi dùng girom giào, mà làm cho
ngirói theo và phà hai dao thành Cima chang biët máy dói.
 **
2° — Tai thành Giêrusàlem, ibi clan Giudèu (Juifs ) choán
hët ba phàn tu- nhtra so. Sách thành cüa Giudêu goi là Talmud.
Giù ngày Sabbat tir chiëu ngày tln'r sáu dën chiëu ngày Uni
bay, càdì giù- dao theo dô’i ông Môi-sen.
C6 nhà riêng goi là Synagogue và cüng con do-i Bang
Cúu The ra dùi lioài, nhu dàn Israélites trong Sani truyén
cu vày.
Thay cà Giudêu goi là: Rabbins. —Có kë thì de mot chimi
toc dài phù màng-tang, dôi mû hoa bang long chien, có ke
khàc thì mac ào theo A-rap dôi non ni kiêu theo dàn Allemand.
3° — Nhirng kë có dao là dàn Grecò, Arméniens, Syriens,
Chaldéens, Coptes, Abyssins, Maronites, Nga-la-tu- và phe
Phàn giào.
Cüng tin B. C. G. nliir dao Thiên Cluia vày, nhung mà
chang dang thông công vô-i Toà thành Róma, vi không chju
khàm pliuc quò-n phép Toà thành.
Lai nüa bô’i chang có mot dàng làm dàu vô-i Hôi thành,
nên viêc daovà sir te lê khàc nhau chang giong.
4° — Con dao Grêcô thì su- tin tu-frng và su te lè giong nhu
dcao Thiên Cima, khàc mot dëu là chang tùng phuc B. G. tông.

Trong kinh Tin kinli thì khàc kinh Tin kinh cüa dao ta,
là không nhân B. C. Thành Than là bùi B. C. Cha và B. C.
Con mà ra.
Thày câ dao này de toc và râu dài, mang choàn kêu là
jubé, và dôi mot thù non kêu là calimafka, trou và cao nhu
cài ông Ion vày.
5° _ Le phép trong dao Arméniens thi giong tua tua le
phép dao Thiên Chüa.
côn dao Syriens, Coptes và Abyssins thi chang có
go
_
bao nhiêü, không có dëu chi la.
7«Sau hët là dao Nga-la-tu và plie Phân-giào, thi chang
cân nói den làm chi.
 Trong các thú dao loi mói ke tren day, thi ke giur dao
Thien Cliúa cüng khá dóng o* trong xú* Palestine.
Trong so ke gin* dao Thien Chúa thi eó các cha dóng óng
thánh Phanxicòlà ké lanli quyen gin giù* nlurng noi thánh tú*
dòi nghìa binh Thàp-tu* dio den nay.
Nhá dóng « Chúa Giru Cliuóe » ( Couvent du Saint-Sau
veur ) o thành Giêrusalem, là nhà chánh cúa dóng cáe cha
Franciscains lo king vë chou Thánh-dia.
Con nhièu dòng khác iróc chìrng 30 cùn'g d no*i Tliành-
dia, nhùt là o* tai Giêrusalem, mà lain nhiëu viçc làuti kê lù*
nam 1848 den nay.
Lai có kë kliác cüng là mot dao nhir ta, song le nhae khác
vói dao ta, là lëphép theo tue Phirong-dòng : A y là dao Ma
ronites, dao Grecò hay là Melkhites, dao Arméniens Catholi-
ques và Syriens unis.
Ta dà biët các thú* dao thiên ha giù* ó chôn Thánli-dja
vá tai Giêrusalem là noi nguòi ta nói ha thú tiëng khác îihau,
thi bày giò xin nói qua thành Giêrusalem là thành phàn
nghich cüng Cliúa và cùng là Thành thành.
Tèi xin elio dòc-gia hay tru*óc kè tù* dày, nëu pliai elio
nhu’ò’ng xin nhiròng lòi lai elio njnrng dang tnróc-thuàt tài
lình hon tói muón phàn, boi vi tai xú* thánh này là Giêrusa
lem, thi tram viêc dèu là vièc thành tàt cà, nèn pliai nói dàu
elio nhani elio triing han hoi.
Phàn tói dire bac tài so, khóng có tài nào mà bien luán
nói nhú-ng vièc dao và nlurng sü*-kÿ thành Giêrusalem. Vi
van tói da khóng hay, mà sir cüng chang thòng.
Bòi dó cho nèn tói bang già tàlli thri tói trong càc sàch
cúa íihüng bue vàn-hào mà rùt ra nhìrng dèu càn idi nhfrng
có tich hàu hiën dirng ciio dòc-gia cùng càc bau trong sàu
chàu. Va lai nlurng tich cùa tói trich lue ra deu do nhìrng
noi chac chan han bòi.
Mòt nguòi mói de buóc den thành Giêrusalem thi tliày ra
là in sao?
 Vày xin hay nghe Bue cha Landrieux lliuàt lai :
A y là mot vìrng chap chong nhCrng sàn làu xáni xám, A
trong mot vuòng thành có ve oai nghi, thàp làu lo xò. Thay rài
rat mot hai cái thàp chùa, nhìrng nhà kim-thòi, ròng rai, có
tini- tir, mà de phàn bièt vói nhà xira lam. Ròi lai thay trong
gimi dong lòn xòn ay hai cái làu, mot cái thì son so dep de ó’
le loi trèn mot cái mò dàt ròng mènh mòng ngoai chàu thành,
ay là chùa Omar, con mot cái thì Inr sàp o khuà't trong càc
nhà khàc ay là Huyèt dà Thành.
Càuli chung coi rat nèn bi thàm. Thành Gièrusalem nhir
ngòi, nani trèn mot noi chòn xàc hiu quanh, buòn bue, chang
có bòng huê, cüng khòng tùng bà. Biróng nhir dùng lay cot
tro kc chët mà cat nèn thành này vày.
Thành Gièrusalem mà con elio den nay, là vi mòt cái mò
kia, mà cái mó ày tròng tron. Ay là mò cua Cima. Bòi vày
elio nèn là Thành thành ( El-kuds ).
Bóng lang mà nhìn xem chòn này thì nói sàu ta ra vò
hang, sàu mà an úi lòng diroc, sàu inà phàt nói ngàm ngùi,
chang khàc ta buòn sàu trong lue le pliép ngày tini- sàu Tuàn
thành trong càc nhà thò cùa ta, sàu mà nhó lai tich rat dau
dòn thuò xira, mà càng nhó den, thì ta càng dang an long,
dàu ke có tòi thì cung dàng yèn tàm vi biët da dang on dung
thir, vi càng nhìn càuli tirong Gièrnsalem thì moi càm tình
cua ta càng vò hang, khi tliáy trong tri ta màt thành B. C.
Giégiu dirong hàp bòi, ròi den lúe oai nghi sáng king khi
N g nò i sông lai.
Thành Gièrusalem dàng thay B. C. G. cung nhir xir Judea
cùng diroc biët Ngu-òi. Thành Gièrusalem dà diroc nghe tieng
Cima, thay pliép la Ngu-òi lam, mà cüng có mòt mình thành
Gièrusalem dàng thay Ngiròi sinli thì, có mòt mình thành
Gièrusalem tháy Màu thành Ngu-òi dò ra.
Xir Palestine goi là Bài thành rat qui bàu hon hët vi là
niróc nhà cua B. C. G., vi là xi'r cua Chùa ó, cùng nhir B. C
Bà Maria goi là nguói Nù dàng kinh trên hët các nguói nü-, vi
D. C. Trói dà chou làin Me ngòi Hai ra dói.
Gièrusalein là bàn the/ Quia Cùu lini ngu: A y là noi Bang
Cùu ehùòc dàng mình Nguói làm cita le mà den toi elio la, ay
là noi Nguói kÿ tên Sám truyen unii mà de lai elio ta phép
Thànb-thè và Hòi thành Chùa.
Nhà B. C. G. truyen phép thành The ( Cénacle ), cày
thànli Già, Huyèt-dà-thành, nliùng sir tliucmg kRó ngày thù
nani và ngày thù sàu tuàn thành, ngày Clnia Phuc-sinh và
ngày B. C. T. Than hiên xiiong, làm elio thành eira vua David
noi Thành-dia nèn mòt thành dàng kinh trong, vi trong càc
mien noi phuoaig Bòng, thì thành Gièrusalein có mòt tèn mà
thòi là El-Kuds, ngliïa là Thành.
Thành Gièrusalein dà ngoài 20 làn pliai hi chiem doni
và huy hoai, elio nèn pliai kiên bë và làm elio vTrng cliae và
lón ròng ho*n nliièu lúe. Bòi dò nhièu lúe tliày elio tói ba
vòng tliành.
Vòng thành bày giù eó 7 eùa, mà lón hon hët là eira Jaffa
và etra Damas.
Nho’n so thành Gièrusalein non 70.000; phàn dòng ho-n
là nguùi Giudêu, kë ngiròi Musulmans ( Hòi-ìn3i ), nguói Hi -
lap ( Grêcô ), nguói dao Thièn Clnia, nguói Arméniens, Cop
tes và Syriens.
Bày.gió ta hay coi thành Gièrusalein ra làm sao timó chira
hu hai, nghTa là dói xua. Tòi xin in unii it trang sàeli « Sir-ky
Hòi thành » cua cha Louis Saitei :
Ben thà Gièrusalein ph&i hu nàt :
Dàn Giudèu cù doi Bang Cùu the luòn luòn elio dàng
làm Chùa tè duói dal này. Chúng nò phai phue dàn Róma
cai tri nèn lay làm erre nhoc làm. Tir nani 00 elio dën nàtn 70,
thì xù Judéa day loan. Dàn Róma muon bình pliuc dàn ioàn,
eho nèn Titus, là con Hoàng de Vespasien vày thành Gièrusa-
lem Iron sàu thàng, tir tliàng avril cho loi thàng septembre
nani 70.Ay là mot trân giâc rat du- dan. Thànli Giêrusalem
khi ày phai chiëm doat và phá tan. Con quàn Giudêu thi
bi giët vô sô. Ben thô- pliai tliiêu dot. Su- buon ràu rün chi
rua dàn Giudêu that thi vô hang. Cluing nó tircmg den thò-
Giêrusalem chang ai phá noi.
Bin h nhirt thi nho-n so thành Giêrusalem 200.000, mà lúe
bi vây, lai tâng lên cap ba là nhô- cô dàn dën mà trû an và kê
di dën an lê Phanxica.
Khi ay sô dàn Giudêu ra trân diroc thi cô lio-n 25.000, mà
binh Róma thi dën 60.000.
Nhimg mà dàn Giudêu côn mac phâi giac nói ( nôi loan ).
Bô’i dông và thiëu liro-ng thtre, cho nên trong thành dói khàt
co- cân vô cùng. Thêm quàn loan hung bao câm quò-n cai trj.
Cô it noi kiên thü han hòi, mà rôt lai cüng bi xông plia
mà hur sâp.
Xung qnanh thành thi bô- ham lain, duy ô- hmVng Bac
chirng 1200 chi 1500 thuóc dài, thi dê xông phá.
Vây thànli Giêrusalem. — Thành Giêrusalem bi vây j an
nam thàng, tir ngày 9 avril cho dën 31 août nam 70.
Nhü-ng công cuôc bày ra mà vây thành này thi cô nhieu
thë, nhir I o dap bô- dài và rông mat bang cho tóichoxáp trân ;
2° làm gàt bang cây to dê may ban dà và lâng lên trên eliôt
bô- lüy cho dang công phà vàch thành ; 3° dùng màj’ môc ma
dông, hoac dùng cuôc.
Binh Róma càng plia càng tói thi càng thàng, tir bac chi
nam, cho dën don Sion. Tru-ô-c hët lay dang nhü-ng chô o- vë
liu-ô-ng Bac dën tliô- ( 9-23 avril ) roi kë hiró-ng Tày ( cuoi avril"
2 mai ).
Binh Giudêu thói diro-c binh Róma trong thàp Antonia và
trong vòng Ben thò-, làm cho hoàng dë Titus pliai dap xung
quanh thành mot tàm vàch bang dàt dài gan ngàn tlnrôc <S

( 31 mai-2 juin ).
Kë vây thàp don Antonia và chiëm duo-c ngày 30 juin.
 lay dan g Den Ilio* và dot phá di là ngàv 2 août, lay dòn Sion
ngày 31 août ( nani 70 ).
Su* dói kliàt, su* dòc àc, so kë diet, su phá tán den thè* va
thánh Gierusalein lam dio su* vây tliành này ra gùm ghiéc nói
kliòn xiët.
Ngày 12 juillet, lúe Ben thò* hi vây, thì sir le lê là dung
mot chien buoi só*m mai và buoi chien bay làu nav da 233
nani hang có luòn, thì liic dò phai ho. Sau thì chang con giù
lai nùa.
Ta da rò biet canh tu*o*ng thành Gierusalem thì làm vây.
Bay giù ta nên biet Mat thánh D. G. G. ra thè nào khi lue
Chûa ô* the này :
Toi xin nhirçmg lùi elio mot nhà truó*c-lác rat thông thài
mà khiêm nhirçmg, vi chang de qui danli dio thièn ha biët :
« Publias Lentulus, là quan Ghânh lành su* Róma ò* Giêrusa-
lem thuò* ày gùi tho* vë cho Tlnrçmg-nghi-viçn và dàn Róma
nhu vây : Duo’iig buoi này có mot nguùi rat hiën-dùc, tên là
Giègiu mà dàn su goi là : Tiên-tri su* tliiét. Mon dè Nguùi kêu
Nguùi là: Cou D. C. Troi. Nguùi làm cho kê diet dang song
lai và cúu cáe hinh tàt dang thuyèn lành.
Tàc Nguùi cao lùn, và có càdì vi làm. Guo*ng mat Nguùi
dang kinh và each Nguùi ngó, thì ai cung men phuc và có su
kinh so* lan nliau. Mat Ngirò’i sàng sua chang có mot chiit
nhàn, Nguùi có tành vui ve, mà tuó*ng dièn Ngiró’i nhu kê
tuoi cao. Hai con mat Nguùi thì xanh thàm mà tinli than lain.
Neri mîii Nguùi chang có mot cluit chi dáng che, mà cà guong
mat thì cüng vây, vi có ho*i ùng hòng lai càng phuong phi hon
n fra.
Khi ngatn de quo tradì thì Nguùi dáng so* hai, kinh khiep;
mà Nguùi vui ve hien lành khi day bâo, an ûi.
Nguùi có su* vui ve tu* nhièn mà có su* oai nghiêm tëchïnh
trong su* vui ve cua Nguùi. Thay Nguói khóc thì có, mà chang
hë ai thay Nguùi cuùi.
 Ngirò’i di dú’ng nghiêm trang ngay thang, khi N g irà i nói
cbuyên t hi Ngirài nói it ina nói khiêm n h irmi g that thà. Nên
goi diro’C ció là mot n gir ài phi thiràngvâv. »

32 — Vieng cáe neri Thành.

Nhir ta da thày roi, thành Giêrusalem lam lúe pliai hi ké
thù plia hai, nhieu khi gap lúe thâng bai, vinh sang, lioan
nan dû dën, nên chi chang biet may làn pliai càt di lâp lai !
Theo nhir lài càc thày triràng Notre Dame dé France nói
thì bài phà di rói cat lai nhieu làn mà làm elio thành Gièru-
salem khác xa buoi triróc. Nhfrng den dai cua vu a Salomon
cat ngày xira thì rày chang còli di gì sòt. Nhirng mà cùng con
thày chût dïnh dáu tich dài xira thuo- D. G. G*
Nhà cira dën dài lur sâp da làu dôi, thành Giêrusalem tîài
xira, nay dà chang con di gì cà !
Nliirng mà ta có the nguòi dirne dìrng than tier. khi la
dirngtai thành này mà suy lai nhfrng tích cao trong chang hë
quèn dir ere thuà xira, cùng bat mat mà ngó làn càc clio-n trài,
là no’i xira mat thành D. C. G. cung có tròng vào vày !
Trong càc nhà thà nhà thành thì cung nhu* mài nói trèn
dày. Nhàng no’i mà ta tin tiràng kinli trong thì efing chang
con y nkir dòi triróc ; lai elio noi thì cùng chang con dáu tich
cliàc. Nhfrng chon ày thì bay giù’ có nhà eira dài nay làm cho
ta khòng hiet dàu mà luong tin. Au là ngu-ÿ mà dò xét sap
dat lai thì mài dinh ch.àng dircrc nhùng no-i Thành tlieo cho
thuà xira.
Va lai dérc tin cûa ta con phai chiù iru phiën vi hi quyën
cua dao lac và dao Hoi-hòi àp che trong càc nhà thà làn.
Dao Thièn Chiia, dao dàn Grecò, dao dàn Arméniens, tliì
diro-c phép thay phiên mà te lê kë tiep rfhau, trong càc lillà
thà, và moi nhà thà thì có ba cài phòhg mac ào lé rièng nhau.
Bài vày cho nên ta chà tiràng dàu dàu thì trong nhà thà