plouzfoenn_dornlevr

Télécharger au format pdf ou txt
Télécharger au format pdf ou txt
Vous êtes sur la page 1sur 95

Kammedoù kentañ 6vet klas

Initiation au breton classe de 6e

Strollad MAFPEN
Groupe de recherche-formation
de la MAFPEN (Rennes),
sur la pédagogie du breton

Skeudennaouet gant
Yann Le Bechec
Skipailh TES
Huberzh Koatleven, Rener
Ronan Koadig, Rener an embann
Anna-Vari Gwilherm, sekretouriezh
Noël Lainé, kleweled
Gentas er Vuhé, tresañ-maketenniñ
Yann-Kel Roynard, urzhiataerezh

Reizherien
Yezh Kuzul ar re fur
Kristian Brisson, Klaoda an Du,
Roje an Du, Charlez ar Gall,
Turiaw ar Menteg, Henriette ar Peron
Reizhskrivañ Divy gKervella
Lizherennañ Yvon Evenou
C’hwennañ Turiaw ar Menteg

© CDDP Aodoù-an-Arvor 1992.

© TES 1997. Pep gwir miret strizh.


ISBN 2-903-778-40-X
Embannet hon eus c’hoazh

Skolaerien ar c’hlasoù divyezhek publik


Enora (levr ha kasedig-kleved), 1994

Skolaerien Diwan
Bec’h dei !, 1994

Skolaerien ar c’hlasoù divyezhek publik


Amprouadeg war ar brezhoneg, 1994

Strollad enklask ha stummadur ar MAFPEN


Plouz… Foenn war an hent !, 1994
Ur sell war-dreñv, 1994
Ur sell war-dreñv, 1996

Aozourien a-stroll
Penaos ’mañ kont ? Klas 1, 1994

Aozourien a-stroll
Penaos ’mañ kont ? Klas 2, 1994

Aozourien a-stroll
Penaos ’mañ kont ? Klas 4, 1996

Aozourien a-stroll
Penaos ’mañ kont ? Klas 5, 1995

Skolaerien ar c’hlasoù divyezhek publik


Korn ar c’hoariva, 1995

Skolaerien Diwan
Lagad an Heol, 1996

Gérard Porée ha Corinne ar Mero


Frifurch, 1996

C. Dolto-Tolitch ha C. Faure-Poirée, kaset da benn gant J.R. Girerd


Pa soñjer mat, 1 ha 2 (kasedigoù-kleweled), 1996

Marthe Vassallo ha Daniel Giraudon


Skoulad ar goukoug (levr ha pladenn-arc’hant), 1996

Mark Kerrain
Ni a gomz brezhoneg (levr ha pladenn-arc’hant), 1997
Strollad enklask ha stummadur ar MAFPEN
Hentenn savet gant : Daniel Carré, Yvon Evenou, Pierre Le Drézen,
Isabelle Léal, Pierre Salaun, Denise Thépaut, Nadine Urvois.

Tresadennoù diabarzh gant Yann Le Béchec


Dourlivadenn ar golo gant Huberzh Koatleven
M O D E D ’ U T I L I S A T I O N

L e manuel se décompose non en s éances, mais en rapides en fil de fer, dans les mimiques expressives, dans les
unités qui peuvent couvrir – s elon l’ardeur et le ni veau du imitations vocales. En fait, c’est la synthèse de l’objet, du
public concerné – deux, tr ois, voire quatre séquences d’une dessin, du geste, de l’intonation qui fera qu’un énoncé dans la
heure. L’objectif de c haque unité n’est pas s eulement la langue-cible (sketch ou récit) s’avérera pertinent et in telli-
connaissance de quelques items nouveaux (une structure, des gible, et s’intégrera à une situation – réelle ou simulée – dans
formes, des « mots »), mais aussi (et s urtout !) l’acquisition l’esprit de l’apprenant.
d’une compétence débouchant sur une ca pacité nouvelle de
l’élève à s ’exprimer, spontanément autant que possible, et en 3 Phase de reproduction : il s’agit, bien sûr, de reproduire
tout cas de manièr e autonome, dans la langue-cible. Toute oralement ce q ue l’on a p erçu et co mpris. L’appropriation
leçon de langue doit donc être centrée sur la pratique, en situa- phonologique précède l’analyse syntaxique (les deux a rticula-
tion et en temps réel. Certes, si le maître ne dispose pas encore tions du langage selon Martinet). Cette phase – à ca ractère
d’un jeu de consignes bien arrêté, parfaitement compris de l’au- quelque peu mimétique – ne s aurait être sautée, au risque de
ditoire, il peut passer ponctuellement par le français, mais sans retomber très vite dans le système de références propre à la
recourir au thème (facteur d’interférences multiples). langue-source, avec création d’une métalangue stérile,
artificielle, inefficace, non transférable, placage des syst èmes
La démarche pédagogique est une déma rche volontariste de accentuel, conceptuel et grammatical du français ! Or, souve-
découverte. Avec l’aide et l ’encouragement du maître (dont le nons-nous que les mauvaises habitudes sont les plus difficiles à
rôle est de mo tiver, de sus citer, d’animer et de co nduire), extirper, et qu’elles finissent par gagner insidieusement l’ensei-
l’élève s’appuiera sur ce q u’il connaît déjà p our accéder à des gnant lui-même. Si l’on ne disp ose pas d ’équipements
savoir-faire nouveaux. Il s era l’acteur de cet te découverte, le sophistiqués (cabines, laboratoire, camescope…), on pourra
professeur étant là pour aiguiser les curiosités, déclencher des néanmoins avancer comme suit :
besoins, réactiver sans relâche la mo tivation. Le processus
a. Écoute répétée de l’énoncé (récit ou dialogue).
standard conduisant à la maîtrise d’une unité (laquelle couvre,
rappelons-le, plusieurs plages horaires) suit le schéma suivant : b. Répétition en c hœur, phrase après phrase, jusqu’à la
quasi-perfection (l’aspect accentuel et intonatoire est ici
1 Phase d’échauffement linguistique (quinze minutes au primordial).

maximum) : la da te, le t emps qu’il fait, le men u de midi , le c. Lecture du texte, modélisée par le maître phrase après
recensement des ca marades absents ou malades (s ’il en es t), phrase. Mieux que le manuel individuel : un panneau
etc. Le maître profitera de cette étape initiale pour introduire en gros caractères (une couleur par personnage ou par
d’emblée – q uand l’occasion s’y prêtera – un o u deux i tems thème, quelques conventions graphiques simples pour
éviter les dérapages phonétiques).
nouveaux à réinvestir dans l’heure. La phase d’échauffement est
aussi utile chaque fois que l’on reprend la classe en main après d. Enfin, mise en scène (sketch) ou en situation (récit) par
un délai de q uelques jours, autrement dit, pratiquement, au les élèves eux-mêmes.
seuil de chaque séance.
Chacun doit participer, et jouer successivement tous les rôles si
2 Phase de repérage des nouveautés : elle doit être ceux-ci sont multiples. Il se montrera d’autant plus spontané et
impérativement orale. S’aider d’une cassette pré-enregistrée, naturel que l’environnement adéquat aura été créé (par
d’une illustration, d’une courte séquence vidéo, d’objets exemple, s’il s’agit d’un dialogue à table, assiettes et verres en
divers, etc. Le professeur s’efforcera d’exceller dans les dessins carton…). L’élève gardera les mains libres en s’aidant du texte
affiché. Éviter de faire apprendre un dialogue à la maison : s’il c. Création de situations vraiment nouvelles, faisant appel
n’y a pas un pa pa ou une grand-mère pour faire le répétiteur, néanmoins au réemploi des structures en voie d’acqui-
l’effet risque d’être désastreux. Rien ne va ut la p ratique et sition (scénarisation, semis d’idées, jeu lin guistique
deux à deux…).
l’écoute en classe pour retenir un texte de façon durable !

Le professeur n’omettra pas de met tre à la disp osition de la


4 Phase de production : cette phase, dite aussi d’autono- classe l’excipient lexical nécessaire à la cr éation de si tuations
mie, intervient normalement au cours de la s econde séance. linguistiques originales. Ne pas o ublier qu’une capacité
Elle aura été précédée toutefois d’une ultime mise en scène ou s’émousse dès q u’elle n’est plus réinvestie. On ne co nsidérera
déclamation – a vec enregistrement sur mag nétophone ou rien comme définitif. Les retours et les r éemplois font partie
magnétoscope, afin que chacun puisse s’entendre, et apprenne d’une progression bien comprise, celle-ci devant s’apparenter à
un enrichissement permanent de l ’expression plutôt qu’à une
à s’évaluer. Des gestes précis, une in tonation expressive,
accumulation de connaissances disparates s’annulant au fur et à
empreinte d’affectivité, sont à co nsidérer comme de b ons
mesure qu’elles s’empilent dans les têtes !
indicateurs de r éussite (il n ’est pas in terdit de trad uire en
français un passage se révélant opaque, à la condition expresse
Seuls l’usage et la pratique (celle-ci orale essentiellement dans
que la traduction n’ait qu’un but d’explicitation sémantique et
le Premier Cycle) sont susceptibles de consolider et d’élargir à
intervienne en dernier ressort).
l’infini les compétences linguistiques acquises. On ne passe pas
En fait, après avoir répété et en tendu répéter de m ultiples
de la notion x à la notion y puis à la notion z ; mais on élargit
fois le corpus de la leçon, après avoir réinvesti la ou les
la capacité d’expression induite par x en l’enrichissant à l’aide de
compétence(s) linguistique(s) nouvelle(s) dans quelques
y, puis de z… Bien sûr, on ne peut varier à l’infini les perfor-
exercices à la maison (écrits sur cahier, voire oraux sur cassette
mances linguistiques dans le t emps limité d’une séquence
magnétique personnelle), l’enfant a acq uis le mé canisme
horaire : au maître de doser les retours en arrière (par exemple
morpho-syntaxique, autrement dit l’outil linguistique qui lui
en passant d’emblée et systéma tiquement en r evue les p ré-
servira à s’exprimer chaque fois qu’il retrouvera une situation
requis), ou de panacher difficultés nouvelles et acquis anciens.
comparable. Cet outil est à maîtriser de manière durable. Il est
conseillé de procéder ainsi :
C ertaines productions collectives serviront d’évaluation
a. Modification du texte-support par l’élève, d’abord sommative pour un trimestre ou une année. Elles sont donc un
guidé, puis en a utonomie (les p arties susceptibles de passage obligé de toute pédagogie moderne.
changer seront soulignées au préalable).

b. Reconstruction du texte à pa rtir d’idées nouvelles ou


d’un vocabulaire nouveau, mais par réutilisation des Yvon Evenou
mêmes paradigmes morphologiques et st ructures Chargé de mission
d’inspection pédagogique régionale
syntaxiques (les élèves peuvent travailler deux à deux).

Notennoù an embanner

Reizhskrivañ
A-hed Plouz… Foenn… e lenner « ’meus », « ’neus », « ’mo » ha « ’no » e-plas « ’m eus », « ’n deus », « ’m bo » ha « ’n do ». Dibab
an aozourien eo, a soñj gante e vo aezetoc’h d’ar skolajidi distagañ mat e-giz-se. Spi ’n deus an embanner ne vo ket feuket e len-
nerien gant an hardizhegezh-se.

Kuzh-skrid : ingal e vez lakaet skeudennoù an divizoù a bep tu d’an destenn. ’Mod-se, gant an tamm kartoñs melen a zo
stag ouzh ar golo, e c’hell ar skolajidi kuzhat ar skrid ha sellet ouzh ar skeudennoù nemetken. Evel-henn ne vint ket levezonet
gant ar skrid.

An ti bihan, amañ, a ziskouez emañ al labour da vezañ graet er-gêr.


Unvezh

UNAN Kentel 1
................................ a viz ...............

KONTOMP AN DUD !
1 unan – 2 daou – 3 tri – 4 pevar – 5 pemp
6 c’hwec’h – 7 seizh – 8 eizh – 9 nav – 10 dek

D IVIZ
etre Yannig, Laouig ha Soazig

1 Yannig : Sell ’ta piv !

Laouig : O ! Rozenn !

3 Yannig : N’eo ket Rozenn : Soazig eo !

4
Yannig ha Laouig : Mont[d] a ra, Soazig ?

5 Soazig : Mat-tre… Ha ganeoc’h ?

6
Yannig ha Laouig : Mat-kenañ*

* Variantes : Fiskal ! Kabidant ! Ag ar choaz ! Disteñget !


8
T RESADENN
Dessin


an erminig
L’hermine

K LASK ER GÊR
Recherches à la maison

ANVIOU-BIHAN BREZHONEK – Prénoms bretons

PAOTRED MERC’HED
................................................. .................................................
................................................. .................................................
................................................. .................................................
................................................. .................................................

L ABOUR DRE SKRID*


Travail écrit

a Compléter les conversations (un mot par série de poin- b Mettre à la forme négative :
tillés) :
Nolwenn eo. .............................................................
« Piv eo ?
Bras eo. ....................................................................
— Kristell . . . . . . . . . . !
Bihan eo. .................................................................
— Kristell ? N’. . . . . . ......... ................ : Anna eo ! »
Prest eo. ...................................................................

Kousket eo. ..............................................................


« Salud, Kristof ! Mont a ra ?
— . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ! Ha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ?
— . .................. ! »

* Si nécessaire, aidez-vous du lexique en fin de manuel.


9
Unvezh

UNAN Kentel 2
................................ a viz ...............

PET ZO ?
. . . . . . . . . . . . zo . . . . . . . . . . . . zo . . . . . . . . . . . . zo . . . . . . . . . . . . zo . . . . . . . . . . . . zo

L ABOUR DRE SKRID HA DRE GOMZ


Travail écrit et oral

A Choisissez l’un des prénoms bretons trouvés au cours de


vos recherches, et répondez à votre professeur :
Piv oc’h-c’hwi ?
— . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . on-me.

B A présent, inscrivez-le au feutre sur un carton que vous


placerez devant vous. Travaillez par deux : recomposez le
dialogue ci-dessous, puis jouez-le en vous adressant à un
troisième camarade :
X. — Sell ’ta piv !

Y. — O ! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !

X. — N’eo ket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo !

X., Y. — Mont[d] a ra, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ?

Z. — Mat-tre… Ha ganeoc’h ?

X., Y. — Mat-kenañ !

C Pouvez-vous aussi faire parler les personnages que voici


(complétez les bulles au-dessus des personnages) ? Attention !
Ganeoc’h devient ganit si l’on s’adresse à une seule personne.

10
D
Même exercice :

CH
’ Jeu
OARI BUZHUG

Le professeur choisit un nombre. Ce nombre et ses multiples Arrivé à dix, on reprend à un, à moins que le professeur ne
ne devront pas être prononcés, mais remplacés par le mot buz- propose une autre valeur pour buzhug.
hug. Les élèves comptent jusqu’à dix, chacun disant un Exemple : tri = buzhug !
nombre (ou buzhug). Ceux qui se trompent sont éliminés au ➝ Unan, daou, buzhug, pevar, pemp, buzhug, seizh,
fur et à mesure. eizh, buzhug, dek.

LABOUR DRE SKRID*


Travail écrit

a Remplacer le groupe souligné par hemañ (celui-ci) ou Plijus eo Asteriks ? .................................................


houmañ (celle-ci) :
Sellit Nolwenn ! ......................................................

Bras eo Anna ? .......................................................

Bras eo Yann ? ........................................................

Bihan eo Kristell ? ..................................................

* Si nécessaire, aidez-vous du lexique en fin de manuel.


11
Unvezh

DAOU Kentel 1
................................ a viz ...............
PENAOS[ ] EO AN AMZER ?
Z

Tomm-tomm 25° –
Tomm 20° –
Klouar 15° –
Fresk 10° –
Yen 5° –
Yen-yen 0° –

D IVIZ
etre Laouig, Jakez ha Nolwenn

Laouig : Kousket[d] out, Jakez ?

Jakez : Ya, kousket[d] on… 2

Nolwenn : Deus da zebriñ krampouezh !


3

Peoc’h ! Kousket[d] eo.

K
Laouig :

4
ANOMP

Ma breur Jakez, (bis)


Kousket[d] out ? (bis)
Deus da zebriñ krampouezh (bis)
Gant laezh dous ! (bis)

12
T RESADENN


a n e r m i n i g (giz nevez)

K LASK ER GÊR

DANSOU AR VRO – Quelques danses bretonnes

DANS KORNAD
................................................. .................................................
................................................. .................................................
................................................. .................................................
................................................. .................................................

a
L ABOUR DRE SKRID*
Compléter la conversation (un mot par série de b Compléter la conversation (un mot par série de
pointillés) : pointillés) :

Yann — Anna, kousket .......... Maria ? Anna — Prest .........., Yann ?

Anna — Ya, kousket .......... . Yann — N’. . . . . . . . . . .......... .

Yann, Anna — Maria ! Maria ! Kousket .......... ?

Maria — Ya ! ................... .......... ! Peoc’h ’ta !

Anna — O, mat, mat ! Ale, Yann, deus ..........


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . krampouezh !

* Si nécessaire, aidez-vous du lexique en fin de manuel.


13
Unvezh

DAOU Kentel 2
................................ a viz ...............
PENAOS[ ] EO AN AMZER ?
Z

Tomm-tomm 25° –
PET BIZ ZO ? Tomm 20° –
Klouar 15° –
Fresk 10° –
Yen 5° –
Yen-yen 0° –

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo an amzer.

L ABOUR DRE SKRID HA DRE GOMZ


A Complétez le chant ci-dessous à l’aide des propositions 1/ Ma breur Yannig, Laouig, etc.
numérotées de 1 à 3 ci-contre et de l’illustration. Ma c’hoar Soazig, Rozenn, etc.
Adressez-vous à l’un (l’une) de vos camarades, désigné(e)
2/ Deus da zebriñ :
par son prénom breton : bara – gwastell – yod-kerc’h

1/ Ma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , (bis) 3/ Gant :
Kousket[d] out ?(bis) laezh tomm – dour fresk – chistr dous

2/ Deus da zebriñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , (bis)

3/ Gant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ! (bis)

laezh tomm

chistr dous

yod-kerc’h

dour fresk

bara
gwastell

14
B Répondez à votre professeur :
YEZHADUR
Kousket[d] out, paotr (merc’h) ?
Kousket eo ? — accord : Ya ! — désaccord : N’eo ket !
— Ya, kousket[d] on.
— Ma Doue ! Kousket[d] eo ! kousket[d] on n’on ket kousket
kousket[d] out* n’out ket kousket
Kousket[d] oc’h, paotred (merc’hed) ? kousket[d] eo n’eo ket kousket
— Ya, kousket[d] omp. kousket[d] omp n’oc’h ket kousket
— Ma Doue ! Kousket[d] int ! kousket[d] oc’h n’omp ket kousket
kousket[d] int n’int ket kousket
* Le tutoiement est un peu moins fréquent
qu’en français (voire inusité en certaines régions).

P ETRA ZO BET KAVET ?


Faisons le bilan des enquêtes que vous avez menées :
DAÑSOÙ AR VRO

Quels noms de danses avez-vous trouvés ? Pouvez-vous esquisser un pas, entonner un air ?
Et si nous dansions l’an dro sur l’air et les paroles de Ma breur Jakez ?

a
L ABOUR DRE SKRID*
Conjuguer : c Deuit da evañ laezh tomm !
Bras on Bihan on Pet zo ?
......................................... .........................................
. . . . . . . . . zo.
......................................... .........................................
......................................... .........................................
......................................... .........................................
......................................... .........................................
. . . . . . . . . zo.

N’on ket prest N’on ket bras


......................................... ......................................... . . . . . . . . . zo.
......................................... .........................................

......................................... .........................................
.........................................
......................................... . . . . . . . . . zo.
......................................... .........................................

b Compléter les conversations (un mot par série de


pointillés) :

Mamm — Anna, Yann, prest .........., bugale ?

Anna, Yann — Ya, Mamm ! Prest ...........


Ha Rozenn ? Prest .......... ?

Mamm — Rozenn, prest .......... ?

Rozenn — Ya, Mamm, prest .......... !

Mamm — Mat ! Prest .......... tout.

* Si nécessaire, aidez-vous du lexique en fin de manuel.


15
Unvezh

TRI Kentel 1
................................ a viz ...............
PENAOS[ ] EO AN AMZER ?
Z

Tomm-tomm 25° –
Tomm 20° –
Klouar 15° –
Fresk 10° –
Yen 5° –
Yen-yen 0° –

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo an amzer.

D IVIZ
etre Yannig, Mamm ha… Fridu 1

Yannig : Mamm ! Mamm !

2
Mamm : Petra zo, mabig ?
Yannig : Ur c’hi !… Ur c’hi !

Mamm : Aon ’peus ?


Yannig : Ya, Mamm, aon ’meus !

3
Mamm : Ooo ! 4
Aon ’neus rak ur c’hi bihan !…
[g]

16
CH
’ OARI KARTOÙ N’EO KET GWIR !

Distribuer toutes les cartes, sauf une qui servira d’atout.


Chaque joueur à tour de rôle abat une carte, face cachée,
en annonçant, le plus naturellement du monde : « Pikez ! »
(ou : « Treflez ! », « Karo ! », « Keur ! », selon l’atout en vigueur).

Mais n’importe lequel des autres peut l’accuser de mentir en


s’écriant : « N’eo ket gwir ! »
Si l’accusé a effectivement menti, il ramasse toutes les cartes
déja jouées, puis pose un nouvel atout. Sinon, c’est à l’accusa-
teur de ramasser le tas et de changer l’atout… Le premier à
avoir épuisé son jeu a gagné la partie.

K LASK ER GÊR

LOENED AR FEURM – Les animaux de la ferme

Première ligne : ¢ mâle,


deuxième ligne : ™ femelle.

¢ ur c’hi ¢ ur maout
£ £
............................... ................................

¢ ur c’hazh
£ £ .....................................
¢
............................... ur c’havr

¢ ur pemoc’h
£ .................................
¢ £
ur gazeg ................................

£ .................................
¢ £ .....................................
¢
ur vuoc’h ur yar

17
Unvezh

TRI Kentel 2
................................ a viz ...............
PENAOS[ ] EO AN AMZER ?
Z

Tomm-tomm 25° –
Tomm 20° –
Klouar 15° –
KONTOMP ! Fresk 10° –
Yen 5° –
unan – daou – tri – pevar – pemp Yen-yen
c’hwec’h – seizh – eizh – nav – dek 0° –
11 unnek – 12 daouzek – 13 trizek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo an amzer.
14 pevarzek – 15 pemzek – 16 c’hwezek

CH
’ OARI
1
MARMOUZ

Voici quatre situations nouvelles. Recomposons les dialogues correspondants.

Droug ’meus ! Mezh ’meus !


ur bos

un toull

Naon ’meus ! Sec’hed ’meus !

un tamm bara

ur werennad dour
Yannig — Mamm ! Mamm ! 2
Se répartir par groupes de deux : chaque groupe tire un
Mamm — Petra zo, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ? numéro (papier ou dé), et doit jouer la scène correspondante
(essayez de rester vous-même : Tad/Mamm, mabig/merc’hig).
Yannig — . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
Mamm — . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’peus ?
Yannig — Ya, Mamm, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’meus !

18
YEZHADUR

formes pleines formes contractées


Aon am eus Aon ’meus
Aon ac’h eus/az peus Aon ’peus/’teus
Aon en deus (masculin) Aon ’neus
Aon he deus (féminin) Aon ’deus

Aon hor beus/hon eus Aon ’beus


Aon hoc’h eus/ho peus Aon ’peus
Aon o deus Aon ’deus

CH
’ OARI
DOMINO LOENED (s. o. fichennoù 3, 4, 5, 6)

Coller les fiches annexées 3 à 6 sur du carton, puis découper les dominos. Ce jeu fait suite à l’enquête proposée sur les animaux de
la ferme (remarquer la variation indéfini/défini : ur c’hi/ar c’hi).

L ABOUR DRE SKRID HA DRE GOMZ

A Conjuguer à toutes les personnes : B Compléter la conversation :


Naon ’meus Yann, Anna — Aiou ! Aiou !… Tad ! Tad !
.................................................................................... Tad — Petra zo bugale ? Droug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
....................................................................................
....................................................................................
Yann, Anna — Ya Tad, droug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
.................................................................................... Tad — Ha c’hwi, Gwenola, droug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ivez ?
....................................................................................
Gwenola — O, ya ! Droug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , ’vel Yann hag
....................................................................................
Anna !
Ur bos ’meus Mamm — Alo ’ta ! Petra zo ?
....................................................................................
Tad — Droug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
....................................................................................
....................................................................................
.................................................................................... C Compléter :
....................................................................................
.................................................................................... « Petra zo, Laouig ? Aon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ?
— Ya, Tad, aon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
Ur c’hi ’meus
....................................................................................
— Ma Doue ! Aon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Laouig ! »
....................................................................................
.................................................................................... « Piv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . aon ?
....................................................................................
— Kristell !
....................................................................................
.................................................................................... — Hopala Kristell ! Aon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ?
— Ya ’vat, aon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ! »

19
Unvezh

PEVAR Kentel 1
................................ a viz ...............

...................
...................
PESEURT[d] AMZER A RA ?
................... ...................

CH
’ OARI
AR VOUALC’H

he lagad

— Pao !
— Petra he deus kollet ar voualc’h ?
— He beg. he fenn

he c’hein
he beg

he c’hof

he lost

he zroad

Ar voualc’h he deus kollet he beg ! (bis)

K ANOMP (Diskan) Penaos ’ray ’vit kanañ


Pa ’deus ket beg ebet ?

Ar voualc’h he deus kollet he lagad (bis)


He lagad hag he beg !…

20
1

K
d
a 2
LASK ER GÊR
d

AL LAPOUSED GOUEZ (AN EVNED GOUEZ*) – Les oiseaux sauvages

Pouvez-vous identifier les oiseaux qui figurent sur cette page ? La liste ci-après peut
vous aider : essayez d’écrire le nom breton correspondant à chacun des noms français,
avec, en regard, le numéro renvoyant à la planche illustrée.

3 Nom breton N°

c la buse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........

la chouette . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........

le corbeau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........

l’épervier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........

le geai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........

la grive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........

l’hirondelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........

le merle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........

la perdrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
c
la pie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........

le rouge-gorge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
4

c
6
5 d
a

a melen
b ruz
7
c rous

d glas
b
b c
d

c c
11 8

9
10

*Ar voualc’h, al lapoused, an evned… en fait, l’article varie selon l’initiale du mot qui suit : ar en général, al devant l,
an devant n, t, d, h ou voyelle.
21
L ABOUR DRE SKRID

a c
Compléter la conversation (un mot par série de Ma c’hoar .................. kollet he fenn.
pointillés) : Compléter par ’peus, ’neus ou ’deus (formes pleines :
ho peus, en deus, he deus) :
Tad — Petra zo, Yann ?
Petra .................. kollet, Jakez ?
Yann — Ma Doue ! Arc’hant . . . . . . . . . . . . . . . . . . kollet !
Piv .................. kollet ?
Tad — Arc’hant . . . . . . . . . . . . . . . . . . kollet ? Yannig .................. kollet.
Anna ! Anna ! Yann . . . . . . . . . . . . . . . . . . kollet arc’hant !
Ar vran .................. kollet he beg.

b Laouig .................. kousket mat.


Compléter par ’neus ou en deus (masculin), ’deus ou
he deus (féminin) :

Tad .................. kollet krampouezh.


Mamm .................. kollet ur yar.
Ar yar .................. kollet ur poñsin.
Ar c’hi bihan .................. kollet an ti.
Ma breur .................. kollet ar c’hoari.

d
Kontomp !
Le premier domino a été complété. Pouvez-vous compléter les autres ?

DAOU PEMP PEVAR SEIZH

DAOUZEK TRI DEK UNNEK

EIZH C’HWEC’H NAV .... ?

22
Unvezh

Kentel 2 PEVAR
................................ a viz ...............

...................

...................
PESEURT[d] AMZER A RA ?

...................
...................

PE OAD OUT ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PET VLOAZ ’PEUS ? . . . . . . . . . . . . . . . . .

1
CH
’ OARI
Choisissez-vous un totem parmi les oiseaux cités page 21 (noms féminins seulement : demandez à votre professeur) ;
puis écrivez le nom de l’oiseau au feutre, sur un carton à placer devant vous.

O ! Ar big ’deus Hopala ! ’Meus


kollet he beg ! ket kollet ma beg !
Ar vran ’deus
kollet he lost !
A ?Piv eo ’ta ?

Hopala ! ’Meus ket


kollet ma lost !

2
À vous de jouer. Vous pouvez vous aider soit d’un
tableau affiché par le professeur, soit du dialogue ci-dessous :

X—O! .......... .......... ’deus kollet he .......... !

Y. — Hopala ! ’Meus ket kollet ma .......... !

X. — A ? Piv eo ’ta ?

Y. — .......... .................... ’deus kollet he .......... !

Z. — Hopala ! ’Meus ket kollet ma .......... ! (etc.)

23
YEZHADUR
formes pleines formes contractées
N’am eus ket kollet ’meus ket kollet
N’ac’h eus/n’az peus ket kollet ’peus/’teus ket kollet
N’en deus ket kollet (masculin) ’neus ket kollet
N’he deus ket kollet (féminin) ’deus ket kollet

N’hor beus/n’hon eus ket kollet ’beus ket kollet


N’hoc’h eus/n’ho peus ket kollet ’peus ket kollet
N’o deus ket kollet ’deus ket kollet

T RESADENN
an triskell

a
L ABOUR DRE SKRID
Mettre à la forme négative (voir tableau de conjugaison b
Modèle : ar c’hi (le chien) ➝ ar c’hi-mañ (ce chien-ci) /
en haut de la page) : ar c’hi-se (ce chien-là). Faire de même :

Kollet ’meus ar c’hi ................................................. ar paotr ➝ ............................./ ................................

ar c’hazh ➝ ............................/ ................................


Kollet ’neus ur yar ..................................................
ar pemoc’h ➝ ......................../ ................................
Kollet ’deus ar c’hoari .............................................
ar gazeg ➝ ............................./ ................................

Kollet ’peus ar vuoc’h ............................................. ar big ➝ ................................./ ................................

an ti ➝ .................................../ ................................

24
TAMM KREIZ
1 Révision et approfondissement

CH
DAOULAGAD

’ 1
OARI

Colorie les cases ci-dessous avec l’aide du professeur.


berr
AL LIVIOÙ

BLEV
hir
Melen Gwenn Rous
bihan
Ruz Glas Du bras

2 Pose les questions suivantes à l’un de tes camarades en utilisant les différents
adjectifs proposés. Celui-ci devra répondre en désignant quelqu’un de la classe.
Piv ’neus blev berr ? Piv ’neus daoulagad bihan ?
— hir ? — bras ?
— gwenn ? — glas ?
— melen ? — du ?
— ruz ? — .......... ?
— rous ?
— du ?

K LOKAAT
Compléter

a À l’aide de ar mor, an erc’h, an heol, an tan, an neñv, b Compléter par la forme de l’article défini qui convient
ar glaou : (ar, an, al) :

Gwenn evel .......... .......... .......... loar .......... arc’hant


Du evel .......... .......... .......... glav .......... mor
Melen evel .......... .......... .......... heol .......... tan
Ruz evel .......... .......... .......... Amerik .......... tele
Glas evel .......... .......... .......... paper .......... ospital

c
Compléter par la forme de l’article défini qui convient
YEZHADUR (un, ur, ul) :

Ar (= le, la, les) est an devant n, t, d, h ou voyelle et al devant l : .......... lagad .......... yar
ar mor, an tan, an erc’h, al livioù (voir p. 21).
.......... pemoc’h .......... film
Même règle d’alternance pour ur (= un, une) : ur c’hi, un toull, .......... breur .......... skol
ul lagad… .......... levr .......... den
.......... aotrou .......... tad
25
CH
’ OARI
AL LAPOUSED

Le professeur affiche un tableau en couleur représentant des oiseaux (planche 8) et portant leurs noms en breton (tous féminins).
Puis il dispose une pile de billets retournés (planche 9). Le jeu se déroule de la manière suivante : un élève tire l’un des billets au
hasard et lit en cachette le nom d’oiseau porté dessus. Il devient alors lui-même cet oiseau. Les autres à tour de rôle lui posent des
questions afin de deviner de quel oiseau il s’agit. Le premier à identifier l’oiseau est déclaré vainqueur. C’est à lui de tirer un billet
et de devenir oiseau.

Colorie les cases ci-dessous. (S’aider à nouveau de ce tableau,


berr
identique à celui de la page précédente.)
Ur beg hir ’peus ?
melen
Melen Gwenn Rous
Ul lagad bihan ’peus ?
bras Ruz Glas Du

gwenn
melen
berr hir bihan bras
Ur c’hof ruz ’peus ?
rous
du
gwenn ha du Variante : même jeu, en posant ces questions :

berr
« Penaos[z] eo he beg ?
hir
” ” he lagad ?
Ul lost rous ’peus ?
” ” he c’hof ?
glas
” ” he lost ?»
du
Réponses : « Berr eo he beg. »
Réponses : Ya ! ou bien ’Meus ket ! « Ruz eo he c’hof. » (etc.)

a
L ABOUR DRE SKRID

Mettre à la forme négative. Bihan omp. ➝ ..............................................................


Exemple :
Anna on. ➝ N’on ket Anna. Erwan eo. ➝ ................................................................

Kousket eo. ➝ .............................................................. Anna out. ➝ ................................................................

Brav eo (an amzer). ➝ ................................................ Bugale int. ➝ ...............................................................

Bras int. ➝ ................................................................... Ur c’hi oc’h. ➝ .............................................................

26
GRILLE D’EVALUATION ET DE NOTATION
Voici les structures que nous avons découvertes depuis le début. Employez-les dans un sketch
que vous composerez et mettrez en scène par petits groupes. Jouez-le devant vos camarades,
qui pourront se servir de la grille ci-dessous pour vous évaluer (on peut aussi filmer).

BILAN GROUPE BILAN INDIVIDUEL


STRUCTURES DISPONIBLES Fréquence Adaptation Phonologie
totale message/situation

A B C D E A B C D E
1/ Salud ! Mont a ra mat ?
— Ya, mat-tre (disteñget).
— Ya, mat-tre. Ha ganeoc’h ?

2/ Piv out (out-te) ?


— Nolwenn on-me. Ha te ?
Piv eo-eñ ? (-hi ?)
Nolwenn out-te ?
— Ya, Nolwenn on-me.
— N’on ket : Anna on-me.
Erwan eo-eñ ?
— Ya, Erwan eo-eñ.
— N’eo ket : Loeiz eo.

3/ Pet zo ?
— Daou zo.

4/ Kousket oc’h ? (int ?)


— Ya, kousket omp (int).

5/ Deuit da zebriñ :
bara, gwastell, yod-kerc’h, krampouezh…
gant laezh dous, dour fresk, chistr…

6/ Petra zo ?
Aon ’meus ?/ ’peus ?/ ’neus ?/ ’deus ?
Naon ” ” ” ”
Sec’hed ” ” ” ”
Droug ” ” ” ”
Mezh ” ” ” ”
Ur bos ” ” ” ”
7/ Petra ’peus/’neus/’deus kollet ?
— Ma fenn/e benn/he fenn…

8/ Pet vloaz ’peus/out ?


— Unnek vloaz ’meus/on.

9/ Pe liv eo… ?
— Ruz/du/gwenn/melen eo…

10/ Penaos eo an amzer ?


— Brav/fall eo ; tomm/yen eo…
— Heol/avel zo.
— Glav/erc’h ’ra.

Totaux (nombre de croix) :

Note du groupe : Note individuelle :


.................... ....................

27
Unvezh

PEMP Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
................... 15° –
PENAOS[ ] EO AN AMZER ? 10° –
...................
Z

5° –
0° –
................... ................... PESEURT[d] AMZER A RA ?

KONTOMP ! PET LEVR ZO ?


1 unan – 2 daou – 3 tri – 4 pevar – 5 pemp – 6 c’hwec’h – 7 seizh – 8 eizh – 9 nav
10 dek – 11 unnek – 12 daouzek – 13 trizek – 14 pevarzek – 15 pemzek – 16 c’hwezek
17 seitek – 18 tri(c’h)wec’h – 19 naontek – 20 ugent

D IVIZ
etre Mamm, Tad, Yannig ha Kristell

1 Mamm : Piv ’no soubenn ?

Yannig : Me ’mo ! Me ’mo !

2
Mamm : A ! Yannig ’no soubenn ! 3

28
4 Tad : Ha c’hwi, Kristell, soubenn ’po ?

Kristell : Ya, Tad, soubenn ’mo, evel Yannig. 5

Mamm : Kristell ’do soubenn ivez ?


Mat-tre, plac’hig !

K LASK ER GÊR

AR BOUED GWECHALL – La cuisine traditionnelle

.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................

L
ABOUR DRE SKRID
a À l’aide des bulles complétées, faire parler les personnages ci-dessous :

29
Unvezh

PEMP Kentel 2
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
................. 15° –
PENAOS[ ] EO AN AMZER ? 10° –
.................
Z

5° –
0° –
................. ................. PESEURT[d] AMZER A RA ?

LENNOMP !
3 – 5 – 8 – 11 – 12 – 14 – 16 – 17 – 18 – 20

CH
’ OARI
Vous êtes dans un restaurant traditionnel : la carte des plats proposés est élaborée en commun, à partir des recherches que vous
’BARZH AN DAVARN…

avez faites sur la cuisine traditionnelle, puis reproduite au tableau (ou mieux : à l’intérieur de chemises cartonnées, du style maître
d’hôtel).
Hopala Nolwenn, ’Po ket yod silet ?…
yod silet ’po ? Krampouezh ’mo !
Petra ’po neuze ?
Teuteuteut ! ’Mo
ket yod silet !

Aotrou ! Nolwenn
’do krampouezh !

À vous de jouer :

X. — Hopala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’po ?
Y. — Teuteuteut ! ’Mo ket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
X. — ’Po ket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ? Petra ’po neuze ?
Y. — . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’mo !
X. — Aotrou ! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’no (’do) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !

30
YEZHADUR

Me ’mo soubenn Soubenn ’mo ’Mo ket soubenn

Te/c’hwi ’po soubenn Soubenn ’po ’Po ket soubenn

Yannig ’no soubenn Soubenn ’no ’No ket soubenn

Nolwenn ’do soubenn Soubenn ’do ’Do ket soubenn

CH
’ OARI KARTOÙ
Les cartes ont leur valeur nominale : L’initiateur de l’échange accepte ou refuse la compensation
PIV ’NO ?

l’as vaut 1, le 2 vaut 2, etc. Le valet vaut 11, la dame 12, le roi offerte :
13. Elles sont distribuées trois par trois équitablement entre « Ya ! » ou bien « ’Mo ket ! »
tous les joueurs (s’il reste un talon, il ne sera pas utilisé). Mais il ne pourra décliner plus de deux offres et devra donc
Le jeu consiste à réaliser, à tour de rôle, une série de trois accepter, en tout dernier ressort, la troisième proposition faite.
cartes dans l’ordre, par exemple : pemp, c’hwec’h, seizh, ou bien Le premier à avoir étalé tout son jeu a gagné.
unnek, daouzek, trizek, ou même trizek, unan, daou.
En cas d’impossibilité, le joueur tente d’échanger ses cartes,
par exemple :
« Piv ’no dek ?… »
Si l’un des autres joueurs est intéressé, il s’écrie :
« Me ’mo ! »
Ce dernier propose alors l’une de ses propres cartes en com-
pensation, par exemple :
« Pemp ’po ?»

a
L ABOUR DRE SKRID
b
Compléter : Répondre négativement.
Exemple : Soubenn ’do Anna ? ’Do ket.
« Piv .......... krampouezh ?
Soubenn ’no Yann ? ................................................... .
— Me . . . . . . . . . . krampouezh ! »
Vioù ’do Soazig ? ........................................................ .

« Kouign-amann .........., Ronan ? Krampouezh ’no Yannig ? ......................................... .

— Ya ’vat ! Kouign-amann . . . . . . . . . . » Yod silet ’po, Fañch ? ................................................. .

« Yannig .......... bara ha Katell .......... gwestell. »

31
Unvezh

C’HWEC’H Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
................. 15° –
PENAOS[ ] EO AN AMZER ? 10° –
.................
Z

5° –
0° –
................. ................. PESEURT[d] AMZER A RA ?

KONTOMP ! PET LEVR ZO ?


1 unan – 2 daou – 3 tri – 4 pevar – 5 pemp – 6 c’hwec’h – 7 seizh
8 eizh – 9 nav – 10 dek – 11 unnek – 12 daouzek – 13 trizek – 14 pevarzek
15 pemzek – 16 c’hwezek – 17 seitek – 18 triwec’h – 19 naontek – 20 ugent
21 unan warn-ugent – 22 daou warn-ugent – 23 tri warn-ugent
24 pevar warn-ugent – 25 pemp warn-ugent – 26 c’hwec’h warn-ugent
27 seizh warn-ugent – 28 eizh warn-ugent – 29 nav warn-ugent
Lavar an deiz :
Teod hir ha dorn berr !

D IVIZ
etre Soaz ha Mari

1 Mari : Petra ’po, Soaz ?


2

Soaz : Ur pakad kafe ’mo.


2

32
3

Mari : Ha petra c’hoazh ?

4 Soaz : Un dousenn vioù.

Mari : Setu. 5

6 Soaz : Pegement[d] eo ?

Mari : Pemp ha dek ’ra pemzek. 7

8 Soaz : Dalit pemzek lur.

Mari : Kenavo ar wech all !


9

Soaz : Kenavo, Mari. 10

33
K LASK ER GÊR

PESEURT BOUED PRENAN BEMDEZ ? – Vos provisions quotidiennes


Ur pakad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ur voestad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ur podad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ur voutailhad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Un dousenn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pouvez-vous donner les noms bretons des principaux repas ?

....................................................
....................................................
....................................................
....................................................
....................................................
....................................................

L ABOUR DRE SKRID

a Imaginer les réponses plausibles : c

Imaginer une courte conversation en breton dans un


Petra ’po, Yann ? ...........................................................
magasin :
Ha c’hwi, Kristell, petra ’po ? ......................................

Petra ’do Nolwenn ? ..................................................... . ...........................................................................

Petra ’no Tad ? ..............................................................


. ...........................................................................

Piv ’no gwastell ? ..........................................................


. ...........................................................................

b
Poser les questions permettant d’obtenir les réponses . ...........................................................................
données :
. ...........................................................................
— ...................................................................................
— Me ’mo ! Me ’mo ! . ...........................................................................

— ...................................................................................
— Soubenn-laezh ’no. . ...........................................................................

— ................................................................................... . ...........................................................................
— ’Mo ket. Chistr ’mo.
. ...........................................................................
— ...................................................................................
— Annaig ’do.

34
Unvezh

Kentel 2 C’HWEC’H
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
15° – .................
10° – PENAOS[ ] EO AN AMZER ? .................
Z

5° –
0° –
PESEURT[d] AMZER A RA ? ................. .................

KONTOMP ! PEGEMENT[ ] E RA… ? D

7 2 13 22 24 28
+ 3 + 16 + 15 + 3 + 4 + 1
= = = = = =

Lavar an deiz :
Trizek ’vit dousenn
’Vel vioù Karnasenn

CH
’ OARI
Anna
AR MARC’HADOUR

1
Placez le carton portant votre pré- Le professeur, entre-temps, place
nom breton sur votre table devant vous. bien en vue deux affiches susceptibles
de vous aider :
Le professeur distribue des billets de – l’une portant le dernier sketch
banque (voir planche 10). Vous disposez (p. 32 et p. 33) sur lequel on aura
personnellement de 17 F. éventuellement occulté les variables :
noms, achats, prix ;
Chaque élève sera commerçant et client – l’autre rappelant les nombres de 1 à 20.
tour à tour. En tant que commerçant, il est vendeur des huit
denrées illustrées sur la page suivante (les mêmes chez tout Les huit denrées nécessaires au jeu sont également rappelées
le monde). au tableau noir, réparties sur deux colonnes (vente en
paquets, vente par douzaines).

35
2 À présent, fixez vous-même ci-après votre tarif (il doit rester caché aux autres : prix allant de 2 à 9 f rancs, chaque montant
utilisé une seule fois) :

Ur pakad

kafe : . . . . . . . . . . lur

bleud : . . . . . . . . . . lur

holen : . . . . . . . . . . lur

pebr : . . . . . . . . . . lur

Un dousenn

vioù : . . . . . . . . . . lur

krampouezh : . . . . . . . . . . lur

gwestell : . . . . . . . . . . lur

istr : . . . . . . . . . . lur

3 Un premier acheteur se déclare : il se rend Après un galop d’essai, on pourra laisser tout le monde
chez le vendeur de son choix, muni de son argent, circuler, vendre et acheter à sa guise, à la seule condition
que chaque joueur soit vendeur et acheteur tour à tour*.
son carton identificateur au cou. Le dialogue s’engage :
La partie peut être arrêtée à tout moment : chacun compte
alors son avoir (si toutefois il n’est pas déja en faillite !).
X. — Petra ’po, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ?
* Afin qu’il y ait toujours autant de vendeurs que d’acheteurs en
Y. — Ur pakad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’mo.
train de tourner, il importe que le nombre de joueurs soit pair (au
X. — Ha petra c’hoazh ? besoin, le maître se joint à la partie).

Y. — Un dousenn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

X. — Setu.

Y. — Pegement[d] eo ?

X. — . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ha(g) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’ra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Y. – Dalit . . . . . . . . . . lur !

X. – Kenavo ar wech all !

Y. – Kenavo, . . . . . . . . . . !

36
YEZHADUR

formes pleines formes contractées


Soubenn am bo Soubenn ’mo
Soubenn az po (az to) Soubenn ’po (’to)
Soubenn en do (masculin) Soubenn ’no
Soubenn he do (féminin) Soubenn ’do
Soubenn hor bo Soubenn ’bo
Soubenn ho po Soubenn ’po
Soubenn o do Soubenn ’do

formes négatives formes négatives


pleines contractées
n’am bo ket ’mo ket
n’az po ket (n’az to ket) ’po ket (’to ket)
n’en do ket (masculin) ’no ket
n’he do ket (féminin) ’do ket
n’hor bo ket ’bo ket
n’ho po ket ’po ket
n’o do ket ’do ket YEZHADUR

Peseurt amzer a ra ? Pegement e ra ?


a et e sont des particules. On emploie a lorsque le sujet
(ou l’objet direct) précède ; e dans les autres cas.
Souvent ces particules ne s’entendent pas : 5 ha 10 ’ra 15.

L ABOUR DRE SKRID

a Imaginer les réponses plausibles : b Mettre à la forme affirmative.

Yod ’po, Pêrig ? ................................................................ Exemple : Yann ’no ket kafe ➝ Yann ’no kafe.

Chistr ’do Job ha Maria ? ................................................. Yann ’no ket laezh. .........................................................

Petra ’do ar vugale ? ......................................................... Ar vugale ’do ket vioù. ...................................................

Piv ’no bara-amann ? ....................................................... C’hwi ’po ket bara. .........................................................

Me ’mo ket gwestell. ......................................................

’Bo ket bleud. .................................................................

37
Unvezh

SEIZH Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER

KONTOMP !
30 tregont – 31 unan ha tregont – 32 daou ha tregont – 33 tri ha tregont
34 pevar ha tregont – 35 pemp ha tregont – 36 c’hwec’h ha tregont
37 seizh ha tregont – 38 eizh ha tregont – 39 nav ha tregont
Lavar an deiz :
Nedeleg laouen ha bloavezh mat !

D IVIZ
etre Loeiz ha Job

Loeiz : Pegement[d] ar yar ?


1

Job : Tregont lur. 2

3 Loeiz : Ker eo !

Job : N’eo ket ker, sodig !

38
5 Loeiz : Laer brein ! ’Peus ket mezh ?!


Job : Petra, petra !… Dao !*

*pe : Lao !

7 Loeiz : Aiou ! Ma fenn !

CH
’ OARI KARTOÙ
Les cartes ont leur valeur nominale : 1 pour l’as,
AR BOURLEDENN

« N’on ket gouest ! » ou « ’Meus ket tu ! »


2 pour le deux, etc. Le valet vaut 11, la dame 12, Les autres lui répondent en chœur :
le roi 13. On distribue toutes les cartes. Chacun, « Tenn ur gartenn ! »
à tour de rôle, essaie de réaliser un pli valant 10, Il prélève alors (sans la regarder) une carte dans le jeu
par addition et/ou soustraction des valeurs des cartes du joueur qui le précède… Le vainqueur est le premier à
(maximum autorisé par pli : cinq cartes). se débarrasser de toutes ses cartes (on peut constituer plu-
Utiliser les prépositions ha ou hag (= et), nemet ou ’met sieurs tablées).
(= moins) ; par exemple :
« C’hwec’h ha pevar ’ra dek. »
« Seizh ha pemp ’ra daouzek ; daouzek ’met daou ’ra dek. »
« Tri hag eizh ’ra unnek ; unnek ’met[d] unan ’ra dek. »
En cas d’impossibilité, le joueur annonce :

K LASK ER GÊR

AL LOENED GOUEZ – Les animaux sauvages

.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................

39
Unvezh

SEIZH Kentel 2
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER

Lavar an deiz :
Teod ar c’hi zo medisinour,
Teod ar c’hazh zo treitour

D IVIZ
etre Soaz hag Anna

1 Anna : Loeiz a ya d’ar foar hiziv…


O !… Ha ! ha ! ha ! ha !

Soaz : Petra ’peus gwelet ?

Anna : Ha ! ha !…
Job ’neus torret e benn !

Et si nous combinions les deux derniers sketches ?…

40
YEZHADUR
Mutations ordinaires Mutations spirantes

e benn penn he fenn


e gof kof he c’hof
e droad troad he zroad



b p f


d t z


g k c’h

CH
’ OARI AR CHASEOUR (ar jiboesaour)

Ar mestr — Tennit, A. ! A. — Tennit, B. !

A. — Pao1 ! B. — Pao4 !

Ar big — Aiou ! Droug ’meus2 ! Ar c’hi — Aiou ! Droug ’meus5 !

Ar mestr — Petra ’deus kollet ar big ? A. — Petra ’neus kollet ar c’hi ?

A. — He c’hof3 ! B. — E benn6 !

1. Visant, par exemple, le ventre de la pie. 4. Visant par exemple la tête du chien.
2. Se prenant le ventre. 5. Se prenant la tête.
3. He fenn, he zroad… 6. E gof, e droad…
41
L ABOUR DRE SKRID

a Compléter par e ou he : Anna ’deus gwelet .......... c’hoar.


Job ’neus kollet .......... lunedoù. Ma c’hoar ’deus kollet .......... nounours.
Yann ’neus kollet .......... benn. Ma breur ’neus torret .......... droad.
Ar yar ’deus kollet .......... lost.

Mamm ’deus torret .......... lunedoù.

b Répondre en utilisant le mot entre parenthèses.


(pakad kafe) Petra ’neus kollet Job ? ..............................

Exemple : (ki) Petra ’neus kollet Job ? E gi.


(tamm bara) Petra ’neus kollet Job ? ..............................

(kazh) Petra ’neus kollet Job ? ........................................

(pemoc’h) Petra ’neus kollet Job ? ..................................

(tad) Piv ’neus kollet Job ? ..............................................

(kog) Petra ’neus kollet Job ? ..........................................

c Même exercice. (konifl) Petra ’deus kollet Maela ? ..................................

Exemple : (ki) Petra ’deus kollet Maela ? He c’hi. (pakad kafe) Petra ’deus kollet Maela ? ..........................

(kazh) Petra ’deus kollet Maela ? .................................... (tamm bara) Petra ’deus kollet Maela ? ..........................

(pemoc’h) Petra ’deus kollet Maela ? ..............................

(tad) Piv ’deus kollet Maela ? ..........................................

d Même exercice :
(penn) Petra ’neus torret ma breur ? ..............................
(ti) Petra ’neus gwelet Erwan ? .......................................
(penn) Petra ’deus kollet ma c’hoar ? .............................
(tonton) Piv ’deus gwelet Anna ? ....................................

(pochon) Petra ’deus kollet Mamm ? .............................

(kazh) Petra ’neus gwelet Tad ? ......................................

e Même exercice avec ma (mêmes mutations qu’avec he). (ti) Petra ’peus gwelet, Mona ? .......................................
Ex. : (ki) Petra ’peus kollet, Job ? – Ma c’hi.
(pakad bleud) Petra ’peus kollet, Rozenn ? ...................
(kazh) Petra ’peus kollet, Job ? .......................................
(tamm katev) Petra ’peus kollet, Job ? ............................
(pemoc’h) Petra ’peus kollet, Mamm ? ..........................
(kilhog) Petra ’peus gwelet ? ...........................................

42
Unvezh

Kentel 1 EIZH
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
15° – .................
10° – PENAOS[ ] EO AN AMZER ? .................
Z

5° –
0° –
PESEURT[d] AMZER A RA ? ................. .................

Lavar an deiz :
Labour Sul,
Labour nul !

D EIZIOÙ AR SIZHUN *

al Lun

ar Meurzh

ar Merc’her
Coller ici un calendrier en breton

ar Yaou

ar Gwener

ar Sadorn

ar Sul

* Pe “ar sûn”.
43
K ANOMP !

– ’Benn dilun me ’yay d’ar foar : (bis)


O ya ! Me ’breno ur c’hog ! (bis)
« Kokokok ! » ’lâro ma c’hog,
« Kokolikok ! » ’lâro ma c’hog.

– ’Benn dimeurzh me ’yay d’ar foar : (bis)


O ya ! Me ’breno ur yar ! (bis)
« Krak krak krak » ’lâro ma yar,
« Kokokok ! » ’lâro ma c’hog…

– ’Benn dimerc’her me ’yay d’ar foar : (bis)


O ya ! Me ’breno un houad ! (bis)
« Kank kank kank » ’lâro ma houad,
« Krak krak krak » ’lâro ma yar…

– ’Benn diriaou me ’yay d’ar foar : (bis)


O ya ! Me ’breno ur menn ! (bis)
« Bek bek bek » ’lâro ma menn,
« Kank kank kank » ’lâro ma houad…

– ’Benn digwener me ’yay d’ar foar : (bis)


O ya ! Me ’breno ul leue ! (bis)
« Moue moue moue » ’lâro ma leue,
« Bek bek bek » ’lâro ma menn…

– ’Benn disadorn me ’yay d’ar foar : (bis)


O ya ! Me ’breno ur jao ! (bis)
« Ho ho ho » ’lâro ma jao,
« Moue moue moue » ’lâro ma leue…

– ’Benn disul me ’yay d’ar foar : (bis)


O ya ! Me ’breno ur… gwaz ! (bis)
« Hi hi hi » ’lâro ma gwaz,
« Ho ho ho » ’lâro ma jao…

44
YEZHADUR

présent futur

Me ’ya Me ’yay
Loeiz a ya Loeiz a yay

Me ’bren Me ’breno
Loeiz a bren Loeiz a breno

K LASK ER GÊR

KOÑCHENNOÙ HA MOJENNOÙ BREIZH – Contes et légendes de Bretagne


Vous pouvez résumer ci-dessous un conte ou une légende entendu(e) :

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

a
LABOUR DRE SKRID
Remarquons ! b Compléter les phrases ci-contre en utilisant le nom entre
parenthèses (mutation k/c’h).
On dit ur c’hog, mais le mot est kog (= coq, terme celtique
passé en français !). Me ’breno ur ......................... (kog)
Après l’article, le k mute toujours. Dans les exemples suivants,
il mute en c’h. Ur ......................... bras ’peus ! (ki)
Sellit ! Ur ......................... du ! (kazh)
Ur ......................... ruz ’neus. (kof)
Peseurt lapous ’neus ur ......................... rous ? (kein)
Tomm eo ar ......................... ! (kafe)
Mat eo ar ......................... ! (krampouezh)
N’eo ket ur ......................... bras ! (koll)
Kollet ’meus ar ......................... (kousked)
45
Unvezh

EIZH Kentel 2
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER

SKRIVOMP E CHIFROÙ :
daou warn-ugent : . . . . . . . . . . . . . . . . . c’hwec’h warn-ugent : . . . . . . . . . . . . . . .
tri ha tregont : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pemp ha tregont : . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lavar an deiz : seizh ha tregont : . . . . . . . . . . . . . . . . . . nav ha tregont : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Glav d’ar Sul,
Glav d’al Lun,
Glav e-pad ar sûn !

P ETRA ZO BET KAVET ?


La classe a-t-elle fait ample moisson de contes et légendes de Bretagne ?
MOJENNOÙ HA KOÑCHENNOÙ

Tâchons de faire le bilan des enquêtes menées !


Et pour terminer, demandez à votre professeur de vous raconter (en français) la légende des deux tailleurs et des korrigans.
Dans la version proposée ci-après, seul l’un des tailleurs (le plus gentil) est bossu au début du conte…
Les korrigans dansent l’an dro.

D IVIZ
Yann, Suluan, Korriganed

1 Korriganed : Dilun, dimeurzh ha dimerc’her !


(bis)

Korriganed : Oooo ! Sellit !

46
3 Korriganed
ha Yann : Dilun, dimeurzh ha dimerc’her !
(bis)

Yann : Hopala ! N’eo ket tout !

Korriganed : A ?!… Petra zo c’hoazh ?

Yann : Ha diriaou* ha digwener ! 6

Korriganed : Ooo ! Brav eo !

Korriganed
ha Yann : Dilun, dimeurzh ha dimerc’her ! 8
(bis)
Ha diriaou ha digwener !
(bis)

Ar c’horrigan kozh : Ma, paotr !


Petra ’po ? Arc’hant ?

* Prononcé diri-aou
47
10 Yann : ’Mo ket…
Tennit ma bos, mar plij…

Korriganed : Bidi deri dili !… Setu ! 11

12 Yann : Aaaaaaa !… Aaaaaaa !…


Kenavo !

Korriganed : Dilun, dimeurzh ha dimerc’her !


(bis)
13
Ha diriaou ha digwener !
(bis)

Suluan : Hopala ! N’eo ket tout ! 14

15 Korriganed : A ?!… Petra zo c’hoazh ?

48
Suluan : Ha disadorn ha disul.

17
Korriganed : Ha disadorn ha disul ?? 18

19 Suluan : Ya ’vat !… Dañsit ’ta !

Korriganed : Dilun, dimeurzh ha dimerc’her ! 20


(bis)
Ha diriaou ha digwener !
(bis)
Ha disadorn ha disul…
O !… N’eo ket brav !…

21 Ar c’horrigan kozh : Hmm ! Paotr ! Petra ’po ?

Suluan : Eu… Pezh ’neus laosket Yann… 22

23 Korriganed : Hahahaha !
Bidi deri dili !…
Setu !

Suluan : Waiaou !… Ur bos !… 24

49
TAMM KREIZ
2 Révision et approfondissement

K AN AL LOENED
Choisissez, si nécessaire avec l’aide de votre professeur, un Le maître lance le premier couplet, comme d’habitude, avec le
animal autre que ceux évoqués dans la chanson de la page 44. coq (ar c’hog). Puis chacun entonne son couplet, à tour de
Demandez aussi à connaître son cri en breton… rôle, suivant l’ordre des jours dans la semaine. On terminera,
Quelques suggestions : le dimanche, par mari ou femme, selon que l’élève chargé
ur c’hi (un chien) ➝ « Haou haou haou ! » du couplet sera lui-même fille ou garçon.
ur c’hazh (un chat) ➝ « Miaoñ miaoñ miaoñ ! »
1. Attention : ma faun !
un hoc’h (un verrat) ➝ « Oc’h oc’h oc’h ! » 2. Attention : ma maouez, ma gwreg !
un azen (un âne) ➝ « Hioñ hioñ hioñ ! »
ur c’honifl (un lapin) ➝ « Wik wik wik ! »
un dube (un pigeon) ➝ « Grous grous grous ! »
ur paun1 (un paon) ➝ « Leñv leñv leñv ! »
Et le dimanche, éventuellement :
ur vaouez/ur wreg2 (une femme) ➝ « Che che che ! »
YEZHADUR
présent futur
(a) lâr (a) lâro
(a) sav (a) savo

R IMADELL
(a) grev
(a) ya
(a) zo
(a) grevo
(a) yay
(a) vo

« Hi hi hi ! ’lâr ma c’hi,
’Benn bloaz, me ’savo un ti ! »

« Ha ha ha ! ’lâr ma c’hazh,
Me ’gac’ho ’barzh ! »

« Hi hi hi ! ’lâr ma c’hi,
«’Vo ket dor ebet ! »

« Ha ha ha ! ’lâr ma c’hazh,
Me ’yay dre ar prenestr ! »

« Hi hi hi ! ’lâr ma c’hi,
’Vo ket prenestr ebet ! »

« Ha ha ha ! ’lâr ma c’hazh,
Me ’yay dre ar chiminal ! »

« Hi hi hi ! ’lâr ma c’hi,
’Vo ket chiminal ebet ! »

« Ha ha ha ! ’lâr ma c’hazh,
C’hwi ’grevo ’barzh ! »

50
Les élèves se placent en demi-cercle, dans l’ordre :
T OK AR ROUE 1
Ar Roue — Ar Roue ’neus kollet e dok :
ar Roue (le Roi), ar Mab (le fils), an Tiern (le Comte), al Lakez Daou2 ’neus laeret an tok !
al Lakez Unan (le Valet n°1), al Lakez Daou (le Valet n°2),
Al lakez daou — Hopala ! ’Meus ket laeret, Aotrou !
ar Mevel Unan (le Domestique n°1), etc.
Aux nobles (le Roi, son fils, le Comte), on dit : « Aotrou » Ar Roue — Ac’ha ? Piv ’neus laeret, paotr ?
(Monsieur). Aux valets et aux domestiques, on dit « paotr »
(garçon). Al lakez daou — Ar mab2 ’neus laeret, Aotrou !

Ar mab — Hopala ! ’Meus ket laeret, paotr !


Le joueur qui omet une partie de la formule, se trompe dans
la formule ou le personnage, rétrograde à la dernière place Al lakez daou — Aha ? Piv ’neus laeret, Aotrou ? etc.
(celle du dernier serviteur), bouleversant du même coup
l’ordre et les titres de ceux qui étaient placés avant lui. 1. An tok (e dok).
2. Ou tout autre personnage.

CH
’ OARI
Il s’agit, on le sait, de faire coïncider une « carte d’identité » avec une tête, et vice-versa.
DOMINO LOENED (p. 19)

Disons-le en breton !
AR PEMOC’H

Kartenn ar pemoc’h ? Kartenn ar gazeg ?


AR GAZEG

Setu e benn* ! Setu he fenn* !

Penn ar pemoc’h ? Penn ar gazeg ?


AR PEMOC’H

AR GAZEG

Setu e gartenn* ! Setu he c’hartenn* !

* Attention aux mutations (tableau p. 41) :


penn ➝ e benn : sa tête (à lui) ; he fenn : sa tête (à elle) ;
kartenn ➝ e gartenn : sa carte (à lui), he c’hartenn : sa carte (à elle).

L ABOUR DRE SKRID

Répondre négativement. ’No ket arc’hant ? ...........................................................


Exemple : ’Peus ket mezh ? — Nann, ’meus ket.
’Deus ket naon ? .............................................................
’Peus ket droug ? ............................................................

’Neus ket bara ? ..............................................................


’Po ket laezh ? .................................................................

51
Unvezh

NAV Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER

Lavar an deiz :
Friko d’ar Sul, friko d’al Lun,
Ha bara sec’h e-pad ar sûn !

D IVIZ
etre Mamm, Kristell ha Yannig

Mamm : Yannig !… Yannig !…


Hopala Kristell !
1 ’Peus ket gwelet Yannig ?

Kristell : Nann, n’emañ ket ’barzh an ti. 2

3 Mamm : Pelec’h emañ ?*

Kristell : ’Barzh ar porzh. 4

* Variante : (E-)menn emañ ?

52
5 Mamm : A !… Yannig !
Pelec’h emaout ?

Yannig : Amañ ! 6

Mamm : Pelec’h ’ta ? 7

8 Yannig : ’Barzh ar wezenn, Mamm !

Mamm : Oc’h ober petra ?

9
Yannig : O klask kignez ruz.

10

K LASK ER GÊR

FROUEZH HA LEGUMAJ AR VRO – Les fruits et légumes du pays

.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................

53
Unvezh

NAV Kentel 2
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER

KONTOMP !
Lavar an deiz :
À tour de rôle de cinq
Pell emañ Yann diouzh e gazeg…
en cinq jusqu’à 39, puis :

40 – daou-ugent
41 – unan ha daou-ugent
42 – daou ha daou-ugent
43 – tri ha daou-ugent
44 – pevar ha daou-ugent
45 – pemp ha daou-ugent
46 – c’hwec’h ha daou-ugent

CH
’ OARI
47
48
49
– seizh ha daou-ugent
– eizh ha daou-ugent
– nav ha daou-ugent

1 Observez les illustrations 1 à 5 ci-après et répondez par écrit


aux questions posées, en vous aidant des notes :

1
Pelec’h emañ Kristell1 ? Oc’h ober petra2 ?
– ’Barzh .................. emañ, o ........................
....

54
2
Pelec’h emañ Yannig1 ? Oc’h ober petra2 ?
– ’Barzh ................. emañ, o .........................
..

3
Pelec’h emañ Fridu ? Oc’h ober petra2 ?
1

– ’Barzh ................. emañ, o .........................


..

FOAR
4
Pelec’h emañ Job1 ? Oc’h ober petra2 ?
– ’Barzh ................. emañ, o .........................
..

5
Pelec’h emañ Soazig ? Oc’h ober petra2 ?
1

– ’Barzh ................. emañ, o .........................


..

1. ’Barzh ar foar – ’barzh ar wezenn – ’barzh an ti


– ’barzh ar skol – ’barzh ar porzh.
2. O klask kignez ruz – o kousket – oc’h ober
krampouezh – o skeiñ – o lenn.

2
Confectionner trois petits paquets de cinq cartes Piv eo ?
représentant les lieux mentionnés ci-dessus, les cinq Pelec’h emañ ?
personnages et la scène de chacune des cinq phrases. Oc’h ober petra ?
L’exercice consistera à tirer chaque fois trois cartes
(une de chaque paquet) et à répondre aux questions :

55
3 Le professeur vient de remettre à chaque élève une carte X. — . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ., pelec’h emaout ?
représentant un lieu et une scène (planche 11). À présent, s’il
vous demande où vous êtes et ce que vous êtes en train de Y. — ’Barzh ...................................................................
faire, répondez conformément à la carte que vous avez tirée.
Puis posez les mêmes questions à l’un de vos camarades, qui X. — Oc’h ober petra ?
en interrogera un autre, et ainsi de suite.
Y. — O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4
Redistributrion des cartes : mettez la vôtre bien en vue. X. — Hopala, .................... , ’peus ket gwelet
Le professeur vous demande si vous avez vu l’un de vos cama- .................... ?
rades. Vous devez répondre que non, qu’il n’est point là où
vous êtes ; puis indiquer l’endroit où se trouve le camarade, Y. — Nann, n’emañ ket ’barzh .......... .......... !
selon la carte qu’il détient (le jeu se poursuit entre élèves).
X. — Pelec’h emañ ?

Y. — ’Barzh .................... emañ.

5
Le professeur dispose une souris en carton (voir fiche 12)
de part et d’autre d’une petite table.
Répondez-lui en vous aidant du dessin ci-dessous : dreist
« Pelec’h emañ al logodenn ?
— .................... an daol emañ. »

a-dreñv e-barzh

war

e-kichen*

dirak

dindan

* Pe : e-tal
56
6 Même jeu, mais cette fois-ci l’élève X questionne l’élève Y, X. — Pelec’h emañ al logodenn ?
qui ment délibérément ; son voisin Z rectifie, puis saisit à son
tour la souris :
Y. — .................... an daol emañ.
Z. — N’emañ ket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . an daol :
. . . . . . . . . . . . . . . an daol emañ.

7
Un élève sort de la classe. On cache un objet (par Les yeux bandés, il devra trouver l’objet caché en questionnant
exemple : ar c’hreion, le crayon), puis on rappelle celui la classe :
qui est sorti.

War
Dindan
E-kichen an daol
E-tal emañ ar c’hreion ?
ar gador
Dirak[g]
A-dreñv
E-barzh

Ses camarades répondent :


N’emañ ket. Ya, .................... emañ !

8 L’un des élèves joue le rôle de la souris ; les autres 9 Un élève est la souris, un autre fait face au mur et
le questionnent : l’interroge sans la voir :
« Logodenn, pelec’h emaout ? « Logodenn, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . an daol emaout ?
— .................... an daol emaon. » N’emaon ket.
Ya, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . an daol emaon. »

Le questionneur qui est tombé juste devient la souris


à son tour.

YEZHADUR
Présent de situation du verbe être

E-barzh an ti* emaon N’emaon ket e-barzh an ti


E-barzh an ti emaout N’emaout ket e-barzh an ti
E-barzh an ti emañ N’emañ ket e-barzh an ti
E-barzh an ti emaomp N’emaomp ket e-barzh an ti
E-barzh an ti emaoc’h N’emaoc’h ket e-barzh an ti
E-barzh an ti emaint N’emaint ket e-barzh an ti
*Variante : en ti.

57
Unvezh

DEK Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER

KONTOMP ! PEGEMENT[ ] E RA… ?D

25 ha 24 ? 33 ha 15 ? 15 ha 30 ? 40 ha 3 ? 10 ha 33 ? 32 ha 16 ?

Lavar an deiz :
Rodenn tost, glav pell ;
Rodenn pell, glav tost.

D IVIZ
etre un tourist ha tud ar c’harr-nij

1 Ar plac’h : Da belec’h ec’h it ?*

An tourist : Da Bluguen. 2

Ar plac’h : Mat[d] eo !

3
Ar mikro : Diwallit ! Diwallit !
Lakit ho kouriz !
Arabat butunat !

*Variante : Da venn ez it ? Da venn e yit ?


58
4 Ar plac’h : Petra ’po ?

An tourist : Ur chopinad chistr,


un tamm kouign-amann.

Ar plac’h : Setu. 5

An tourist : Brav eo ar mor !…


6

Ar mikro : Diwallit ! Diwallit !


Lakit ho kouriz ! 7
Arabat butunat !

Ar plac’h : E Pluguen emaoc’h !


Kenavo d’an holl !
8

9 An tourist : Kenavo !

YEZHADUR

Rappelons-nous ! Constatons !
Penn e benn Pelec’h da belec’h
➝ Pluguen ➝ da Bluguen

Troad ➝ e droad Tregastell ➝ da Dregastell
Kof ➝ e gof Kemper ➝ da Gemper

Ainsi donc, da provoque les mêmes mutations que e (voir p. 41).

59
K LASK ER GÊR

KÊRIOÙ BRAS AR VRO – Les villes bretonnes


❶ Sur la carte ci-dessous, portez le nom breton de quelques villes que vous connaissez.
❷ Pouvez-vous aussi porter, aux emplacements signalés par des points, le nom des
villes ou localités suivantes : Pluguen, Tregastell, Kemper, Brest, Montroulez,
Douarnenez, Gourin, Gwengamp ?

KUMUNIOÙ HO KANTON – Les communes de votre canton


On peut également ébaucher ci-dessous un plan du canton, avec les noms des com-
munes qui le composent.

* pe parrezioù.

60
Unvezh

Kentel 2 DEK
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
15° – .................
10° – PENAOS[ ] EO AN AMZER ? .................
Z

5° –
0° –
PESEURT[d] AMZER A RA ? ................. .................

KONTOMP !
50 – hanter-kant – 51 – unan ha hanter-kant1 – 52 – daou ha hanter-kant
53 – tri ha hanter-kant – 54 – pevar ha hanter-kant – 55 – pemp ha hanter-kant
56 – c’hwec’h ha hanter-kant – 57 – seizh ha hanter-kant – 58 – eizh ha hanter-kant
59 – nav ha hanter-kant
1 : (unan) hag hanter-kant dans les parlers où l'h ne s'entend pas.

Lavar an deiz :
Unan, daou, tri,
Tonton Jañ-Mari,
Stagit mat[d] ar c’hi !

CH
’ OARI

1
Inscrivez le nom breton de votre commune (ou adoptez Pelec’h emaon, mar plij ?
l’une des communes recensées dans l’enquête de la page 60).
Un camarade perdu dans la nuit frappe à votre porte et
—E .................... emaoc’h !
demande où il se trouve. Vous lui répondez, puis errez à votre
tour jusqu’au seuil d’une porte hospitalière…

2 À présent, répartissez-vous dans la classe, chacun X. — Y., pelec’h emaoc’h ?


arborant le nom d’une ville ou localité bretonne.
On se téléphone :
Y. — E .................... emaon !
X. — Da belec’h ec’h it bremañ ?
Y. — Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
Z., pelec’h emaout ? (etc.)

61
YEZHADUR
Mutations ordinaires

P➝B Pluguen, da Bluguen B➝V Brest, da Vrest


M➝V Montroulez, da Vontroulez
Menn ? Da venn ?

T➝D Tregastell, da Dregastell D➝Z Douarnenez, da Zouarnenez

K➝G Kemper, da Gemper G ➝ C’h Gourin, da C’hourin


Gw ➝ W Gwengamp, da Wengamp

3
Le professeur donne des ordres : vous devez mimer le geste qui convient (le premier à se tromper devra à son tour donner
des ordres) :

Lakit ho kouriz ! ➝ Faire mine de tirer et boucler sa Azezit ! ➝ Se rasseoir.


ceinture.
Tresit ! ➝ Faire semblant de dessiner.
Diwallit ! ➝ Lever les bras au ciel.
Skrivit ! ➝ Faire celui qui écrit.
Sellit ! ➝ Ouvrir grand et arrondir les yeux.
Lennit ! ➝ Faire mine de lire.
Selaouit ! ➝ Arrondir le pavillon de l’oreille avec la
main. Kouskit ! ➝ Fermer les yeux.

Savit ! ➝ Se lever.

4
Variante : on n’obéit que si l’ordre émane de Jakez :

Jakez ’neus lâret : « . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ! »

D AÑSOÙ
Demandez à votre professeur de vous apprendre un
nouvel air à danser l’an dro (par exemple : Fest an
Hoc’h, voir p. 86).

Mieux : initions-nous au pas du hanter-dro, par


exemple sur l’air de Aet eo Suluan d’ar c’hoad…
(voir p. 86) !
YEZHADUR
verbe mont (aller)

ec’h an da Lannuon n’an ket da Lannuon
ec’h ez n’ez ket
ec’h a n’a ket/ne ya ket
ec’h eomp n’eomp ket
ec’h it n’it ket
ec’h eont n’eont ket

62
L ABOUR DRE SKRID

a Compléter à l’aide du nom de lieu donné entre c Complétez à l’aide du nom donné entre parenthèses
parenthèses (ne pas oublier la mutation : voir tableau (mutation !) :
de la page 62) : Da biv eo al levr ?
Da belec’h ec’h a Laouig ? — Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo al levr. (Pêrig)
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Pariz)
Da biv eo an ti ?
Da belec’h ec’h a ar c’harr-nij ? — Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo. (Maryannig)
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Pluguen)
Da biv eo ar c’hi ?
Da belec’h ec’h it ? — Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ! (Kaourintin)
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Karaez)
Da Ronan eo ar sac’h ?
Da belec’h ec’h a an tourist ? — N’eo ket, da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo ! (Tudi)
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Breizh-Izel)
Da Suluan eo ar jao ?
Da belec’h ec’h it holl ? — N’eo ket : da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo ! (Tristan)
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Bro-Dreger)
Me ’breno ur yar da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Mamm-gozh)
Da belec’h emaout o vont, Soa ?
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Morgad)
d Observez la nuance :
Da belec’h emañ o vont ?
Gortoz ! (attends !), gortozit ! ou gortait ! (attendez !).
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Daoulaz)
À présent, complétez les phrases suivantes en utilisant
Da belec’h ec’h it-c’hwi ? la forme donnée entre parenthèses qui convient.
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Groñvel)
............................... , korriganed ! (selaou/selaouit)

b Même exercice : . ............................... , Gwenola ! (diwall/diwallit)


Da Lannuon ec’h a Tad ? ............................... war al lapous, Tad ! (tenn/tennit)
— N’a ket : da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ec’h a. (Pondi)
Poent eo mont, bugale, ............................... !
Da Rosporden ec’h ez bremañ ? (hast buan/hastit buan)
— N’an ket, da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ec'h an ! (Montroulez)
, paotred, n’on ket prest c’hoazh !
...............................
D’an Oriant ec’h a an dud ? (gortoz/gortozit, gortait)
— N’eont ket, da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ec’h a an dud !
(Banaleg) ............................... , Mamm, ur c’hi bras ! (sell/sellit)

Da Rieg ec’h a ar plac’h ’ta ! — Pegement an tamm ? — Nav lur, merc’h !


— N’eo ket gwir : da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ec’h a ! (Dinan) — . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dek lur. (dal/dalit)

Da Sant-Brieg ec’h it neuze ?


— N’eomp ket : da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ec'h eomp !
(Tremargad)
Da Rosko emaout o vont ?
— N’emaon ket, da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . emaon o vont.
(Konk)
— ’Benn dilun, me ’yay da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(Kemperle)

63
Unvezh

UNNEK Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER

Lavar an deiz :
Pep ki a zo mestr en e di*
* Ti, e di !

D IVIZ
etre Loeiz ha Soazig

1 Loeiz : Soazig !

Soazig : Ya, petra zo ?

3 Loeiz : Deus[z] amañ !

Soazig : D’ober petra ? 4

5 Loeiz : Da cheñch plas d’an daol !

64
Soazig : Ma, gortoz un tammig ! 6

7 Loeiz : Hast buan, beg bras !

Soazig : Setu, ampoezon ! 8

9 Loeiz : Sach, mar plij…

Soazig : Ha ha ha ! 10
Loeiz ’neus kollet e nerzh !

CH
’ OARI KARTOÙ AR BREZEL

C’est la version bretonne de la bataille.


Chaque joueur, en posant une carte, en annonce la valeur,
par exemple : « Eizh ! ».
Vainqueur, il emporte le pli en proclamant :
« Eizh zo trec’h ! ».
S’il se trouve deux cartes de même valeur,
on s’écrie : « Brezel zo ! » (bataille !).

Attention aux cartes ci-contre : ➝ Born

➝ Roue
➝ Damez

➝ Lakez
65
K LASK ER GÊR

C’HOARIOÙ AR VRO – Les sports bretons

...............................................

...............................................

...............................................

...............................................

...............................................

...............................................

Qu’est-ce que le gouren ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Qu’appelle-t-on le lamm ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Que représente le maout ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pouvez-vous décrire le krez (ou le roched) d’un gourener ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

........................................................................

Connaissez-vous le jeu du bazh-yod ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

........................................................................

........................................................................

Autres jeux bretons :

........................................................................
........................................................................
........................................................................

66
L ABOUR DRE SKRID

a Composer des phrases à l’aide d’un élément fourni dans le tableau. Attention ! Chaque élément proposé ne sert qu’une fois.

Yann ’meus debret e dok


Me ’deus tennet he zamm fourmaj
Al logodenn ’neus kavet he femoc’h
Maria ’neus kollet e grampouezh
Tad ’deus debret ma yar

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

b
Construire deux phrases sur le même modèle :

.......................................................................................................

.......................................................................................................

c d
Cheñch plas (da) signifie : déplacer… Nous savons que da provoque les mutations ordinaires
Autres expressions construites à l’aide de cheñch : cheñch lec’h (p. 62). Exemple : debriñ ➝ deuit da zebriñ !
(déplacer), cheñch penn (changer de sens), cheñch tu (retour- Sur ce modèle, compléter les phrases suivantes :
ner), cheñch stumm (modifier), cheñch liv (repeindre)… ’Peus ket c’hoant da .................. ma levr ? (prenañ)
Essayer de compléter :
Ar chaseour a ya da .................. ! (tennañ)
Deuit amañ da cheñch .................. d’ar gartenn !
Diwallit da .................. e benn ! (torriñ)
Deuit amañ da cheñch .................. d’an daol !
Aon ’meus da .................. ar c’hoari. (koll)
Ma zad a ya da cheñch .................. d’an ti.
’Deuit amañ da .................. ! (gouren)
Cheñchomp .................. d’ar c’hoari !
Me ’yay d’ar foar da .................. ma menn.
Cheñchit .................. d’ar velo, mar plij !
(gwerzhañ)

67
Unvezh

UNNEK Kentel 2
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER

Lavar an deiz :
Ret[d] eo cheñch penn d’ar vazh.

KONTOMP BETEK PEVAR-UGENT !


60 tri-ugent – 61 unan ha tri-ugent – 62 daou ha tri-ugent – 63 tri ha tri-ugent – 64 pevar ha tri-ugent
65 pemp ha tri-ugent – 66 c’hwec’h ha tri-ugent – 67 seizh ha tri-ugent – 68 eizh ha tri-ugent
69 nav ha tri-ugent – 70 dek ha tri-ugent – 71 unnek ha tri-ugent – 72 daouzek ha tri-ugent
73 trizek ha tri-ugent – 74 pevarzek ha tri-ugent – 75 pemzek ha tri-ugent – 76 c’hwezek ha tri-ugent
77 seitek ha tri-ugent – 78 triwec’h ha tri-ugent – 79 naontek ha tri-ugent – 80 pevar-ugent

JEDOMP ! PEGEMENT[ ] E RA ?
D

66 69 65
- 24 - 35 + 13
= = =

Iliz Tronoen Koc’hu ar Faoued

68
L ABOUR DRE GOMZ

Composer des phrases ayant un sens (revoir possessifs, p. 41) :

Loeiz e benn
Soazig he fenn
kollet
Yannig e nerzh
Laouig he nerzh
gwelet
Rozenn
e droad
Jakez he zroad
laosket
Kristell
e di
Mamm he zi
torret
Ar c’hi
e arc’hant
Ar c’hazh
tennet hec’h arc’hant
Ar gazeg en deus
Ar pemoc’h (’neus) e yar
gwerzhet he yar
Ar voualc’h he deus
Ar big (’deus) e gof
debret he c’hof
Tad
Soaz e bemoc’h
staget
Mari he femoc’h

Job e dok
sachet
Ar mestr he zok
Ar c’horrigan kozh
kavet e grampouezh
Al logodenn he c’hrampouezh
Ar plac’h
toullet e gazh
Ar maout he c’hazh

69
CH
’ OARI
Observez les deux phrases ci-dessous, données pour l’exemple :
AR FRAZENN GUZH

instructions du professeur) ; puis il passe la feuille à son voisin


la première ligne fournit le sujet, la seconde l’auxiliaire, la troi- de gauche. Celui-ci, sous le sujet, met l’auxiliaire. La feuille
sième un participe passé, la quatrième un complément d’objet, est alors transmise au suivant qui, sous l’auxiliaire, doit
la dernière enfin un complément de lieu. fournir un participe passé. Elle passe aussitôt à un quatrième
participant (chargé de trouver un complément d’objet), puis
à un cinquième pour le complément de lieu. Ce dernier élève
Yannig Soaz passe encore une fois la main.
en deus (’neus) he deus (’deus) Le côté plaisant du jeu tient au fait qu’après avoir écrit, on
kollet staget aura caché son texte chaque fois en repliant le haut du papier :
e dok he c’hi ainsi, vous ignorez tout des phrases que vous avez à compléter !
e-barzh an ti. dindan an daol. Comme il y a autant de feuilles à circuler que de participants,
toutes les opérations se font en synchronisation. Les phrases
achevées, chacun découvre la feuille qui arrive devant lui,
Voici comment se déroule le jeu. et lit.
Chaque élève prend une feuille de papier. En haut, il place Ne vous étonnez pas si, par exemple, Soazig a trouvé
le sujet de son choix (nom masculin ou féminin, suivant les un cochon sous la table…

1 T RESADENN
AR BROIOÙ KELTIEK

À quels pays appartiennent ces drapeaux ?


Avec l’aide du professeur, mettre les couleurs
qui conviennent.
2
3

............... ...............

4
5

............... ...............

............... ...............

70
L ABOUR DRE SKRID

d
a Rappelons-nous : dañsoù, mojennoù, koñchennoù, tresa- Toutefois, nous avons pu remarquer précédemment que
dennoù sont des pluriels de dañs, mojenn, koñchenn, tresadenn. les nombres (ainsi que pet) sont suivis de la forme singulière :
Donner le pluriel de : Pet biz ? – C’hwec’h biz.
beg : ............................................................................
Voici un court dialogue :
lost : ............................................................................
Klaskit vioù !
chopinad : ................................................................... — Setu eizh vi.
teod : ...........................................................................
Sur ce modèle, compléter à l’aide du nombre proposé entre
bos : ............................................................................
parenthèses (lequel devra être écrit en toutes lettres) :
pakad : ........................................................................
Klaskit levrioù ! – Setu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (4)
kof : .............................................................................
Klaskit pakadoù ! – Setu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (15)
loer : ............................................................................
Klaskit bilhedoù ! – Setu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (3)
tad : .............................................................................

penn : ..........................................................................
Klaskit triskelloù ! – Setu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (5)

roched : ....................................................................... Klaskit erminigoù ! – Setu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (12)

mamm : ...................................................................... Klaskit tammoù bara ! – Setu .........................................

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (7)

Klaskit tasadoù dour ! – Setu .........................................


b De même, livioù, kêrioù sont les pluriels de liv, kêr.
Donner le pluriel de : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(10)

lur : .............................................................................. Klaskit menned ! – Setu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (6)

foar : ............................................................................

ano (anv) : ..................................................................

skol : ............................................................................ e Parfois, le singulier dérive du pluriel :


ainsi logodenn, singulier de logod.
labour : .......................................................................
Retrouver le pluriel de :
friko : ..........................................................................
krampouezhenn : .......................................................

frouezhenn : ...............................................................

c
Rappelons-nous encore : loened, korriganed sont les plu- istrenn : .......................................................................

riels de loen, korrigan. Trouver (ou retrouver) les pluriels de : buzhugenn : ................................................................
paotr : .........................................................................

lapous : .......................................................................

menn : .........................................................................

merc’h : .......................................................................

evn : ............................................................................

azen : ...........................................................................

71
Unvezh

DAOUZEK Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER

Lavar an devezh :
Arabat klask pemp troad d’ar maout ! KONTOMP AR BAOTRED :
Unan, daou, tri, pevar, pemp…

KONTOMP AR MERC’HED :
Unan, div, teir, peder, pemp…

D IVIZ
etre Jakez ha Nolwenn

Jakez : Pet[d] eur eo, Nolwenn ?

Nolwenn : Teir eur eo, paotr ! 2

72
3 Jakez : Hopala ! Poent[d] eo mont kuit !1

Nolwenn : Gortoz, n’on ket prest !

Jakez : Hast buan ’ta : teir eur eo !


5

Nolwenn : Ha ha ha ! N’eo ket gwir, glep !2 6

7 Jakez : Hañ ?…
Pet eur eo, neuze ?
[d]

8 Nolwenn : Div eur hanter !

Jakez : O ! C’hoariell an diaoul !

1. Variantes : mall eo, pred eo…


2. Variantes : bleup ! Beulke ! Genaoueg !…
73
K ARTENN
ESKOPTIOÙ KOZH AR VRO

❶ Avec l’aide de votre professeur,


complétez la carte.
❷ Qu’appelait-on Tro-Breizh ?

.............................................................

.............................................................

.............................................................

K LASK ER GÊR

SONEREZH AR VRO – La musique bretonne


Pouvez-vous donner le nom breton de ces instruments ?

...........................

...........................

...........................

Qu’est-ce que le kan ha diskan ?

.......................................................................

.......................................................................

74
Unvezh

Kentel 2 DAOUZEK
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
15° – .................
10° – PENAOS[ ] EO AN AMZER ? .................
Z

5° –
0° –
PESEURT[d] AMZER A RA ? ................. .................

LENNOMP !
Divinadell :
Exemples :
Piv a ya d’ar foar hag a laosk
23 maout : tri maout warn-ugent e doull war e lerc’h ?*
23 logodenn : teir logodenn warn-ugent
* toull, e doull !
23 maout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23 logodenn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25 maout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25 yar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32 leue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32 vuoc’h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33 yar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33 c’hog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35 louarn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36 drask . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43 jao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44 houad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44 lapous (evn) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
52 gazeg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55 pemoc’h-gouez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
58 loen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
62 gazeg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63 c’hazh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71 azen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75 plac’h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
YEZHADUR
Notons en passant !
buoc’h ➝ div vuoc’h – pig ➝ div big – kazeg ➝ div gazeg
mutations ordinaire (v. p. 62) après daou, div

Respont an divinadell kog ➝ tri c’hog – kazh ➝ tri c’hazh


- An alc’hwez. mutations spirantes (v. p. 41) après tri, teir

75
L ABOUR DRE GOMZ

A
Élaborez des questions, demandez à un camarade d’y
répondre en faisant la mimique qui convient :

Prest

Skuizh

Klañv
out ? — Ya, ....... on.
Bras[z]
oc’h ? — N’on ket, ’vat !
Bihan

Sot[d]

Fichet[d]

B
Pet[d] eur eo ?

12 12 12 12
11 1 11 1 11 1 11 1
10 2 10 2 10 2 10 2
9 3 9 3 9 3 9 3
8 4 8 4 8 4 8 4
7 5 7 5 7 5 7 5
6 6 6 6

Div eur Div eur Div eur Div eur


ha . . . . . . . . ha . . . . . . . . ha . . . . . . . . ...............

12 12 12 12
11 1 11 1 11 1 11 1
10 2 10 2 10 2 10 2
9 3 9 3 9 3 9 3

8 4 8 4 8 4 8 4
7 5 7 5 7 5 7 5
6 6 6 6

Teir eur Teir eur ............... ...............


(ne)met . . . . . . . . (ne)met . . . . . . . . ............... ...............

C Utilisez une horloge en carton : demandez l’heure et répondez à tour de rôle.

76
D
Dialoguez :

FEST-
NOZ

12 12 12 12 12 12
11 1 11 1 11 1 11 1 11 1 11 1
10 2 10 2 10 2 10 2 10 2 10 2
9 3 9 3 9 3 9 3 9 3 9 3

8 4 8 4 8 4 8 4 8 4 8 4
7 5 7 5 7 5 7 5 7 5 7 5
6 6 6 6 6 6

Park

X. — Pet[d] eur eo, Y. ?


Y. — . . . . . . . . . . eur eo, paotr ! (merc’h !)
X. — Hopala ! Poent[d] eo mont d’ar . . . . . . . . . . !

E
Lakit[d] an eur, mar plij !
12 12 12 12
11 1 11 1 11 1 11 1
10 2 10 2 10 2 10 2
9 3 9 3 9 3 9 3

8 4 8 4 8 4 8 4
7 5 7 5 7 5 7 5
6 6 6 6

Un eur. Un eur ha kard. Div eur Div eur hanter.


(ne)met kard.
12 12 12 12
11 1 11 1 11 1 11 1
10 2 10 2 10 2 10 2
9 3 9 3 9 3 9 3

8 4 8 4 8 4 8 4
7 5 7 5 7 5 7 5
6 6 6 6

Teir eur Teir eur ha pemp. Peder eur. Peder eur ugent.
(ne)met dek.
12 12 12 12
11 1 11 1 11 1 11 1
10 2 10 2 10 2 10 2
9 3 9 3 9 3 9 3

8 4 8 4 8 4 8 4
7 5 7 5 7 5 7 5
6 6 6 6

Pemp[b] eur C’hwec’h eur ha kard. Eizh eur hanter. Unnek[g] eur
ha pemp warn-ugent. (ne)met[d] ugent.

77
Unvezh

TRIZEK Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER

Lavar an devezh : EMAN AN HOLL AMAN ? KONTOMP !


Mestr mat ’ra mevel mat

D IVIZ
etre ar mestr ha Yannig

1 Ar mestr : Yannig, deus d’an daolenn !

2
Yannig : Ya, Aotrou !

Ar mestr : Lavar ’ta paotr : 3


pegement ’ra trizek ha pemp ?

4 Yannig : Trizek ha pemp… eu…


trizek ha pemp ’ra… ugent !

78
5
An holl : Ha ! ha ! ha ! An azen !

6 Ar mestr : ’Peus ket mezh ?

Yannig : N’eo ket[d] ugent ? 7

Ar mestr : Nann, n’eo ket[d] ugent,


gabouilhad !*

9 Yannig : Pegement[d] eo, neuze ?

Ar mestr : Lavarit dezhañ, bugale ! 10


Pegement ’ra trizek ha pemp ?

An holl : Trizek ha pemp ’ra triwec’h !

11

12 Ar mestr : Ma, kae kuit, feneant brein !

* Variantes : strabouilh, begeg, glodig…

79
K LASK ER GÊR

AN ANVIOÙ FAMILH – Les noms de famille

❶ Essayez de recueillir quelques noms typiquement bretons, et demandez à votre entourage leur
signification en français*.

........................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

À quoi ces noms font-ils allusion ? Quand sont-ils apparus ? À quoi servaient-ils à l’origine ?
Traduisaient-ils nécessairement la vérité ?

........................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

❷ Voici trois noms composés particulièrement originaux : peut-on les expliquer ?

Colleano : .............................................................
.............................................................

Malegoll : .............................................................
.............................................................

Poezevara : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.............................................................

* On peut s’aider de l’annuaire du téléphone, du minitel… Attention ! Même si les noms de familles
ont souvent été, à l’origine, des sobriquets (il en va de même en français, en anglais, en allemand…),
ils sont devenus une référence officielle et ne doivent donc pas prêter à sourire.

80
Unvezh

Kentel 2 TRIZEK
Hiziv emañ................... a viz .................

25° –
20° –
15° – .................
10° – PENAOS[ ] EO AN AMZER ? .................
Z

5° –
0° –
PESEURT[d] AMZER A RA ? ................. .................

Lavar an devezh :
Amzer zo !

P ETRA ZO BET KAVET ?


ANVIOÙ FAMILH
Ci-dessous quelques noms courants et leur traduction française dans le désordre. Le premier a déjà été relié
à sa traduction : pouvez-vous faire de même pour les autres ?

Le Bras (ar Braz) ● ● le couvreur


Le Thoer (an Toer) ● ● la lande
Le Moal (ar Moal) ● ● têtu
Le Parc (ar Park) ● ● le chauve
Ménez (Menez) ● ● l’homme blanc
Pennec (Penneg) ● ● le champ
Le Coz (ar C’hozh) ● ● le nain
Le Scouarnec (ar Skouarneg) ● ● tailleur
Le Prat (ar Prad) ● ● le grand
Le Bihan (ar Bihan) ● ● le bois
Troadec (Troadeg) ● ● le vieux
Quéméner (Kemener) ● ● l’homme dont on remarque les pieds
Le Goasguen (ar Gwazgwenn) ● ● montagne
Barazer (Barazher) ● ● le bossu
Le Corre (ar C’horr) ● ● l’homme dont on remarque les oreilles
Lagadec (Lagadeg) ● ● le noir
Le Lan (al Lann) ● ● l’homme remarquable par ses yeux
Tymen (Timaen) ● ● la prairie
Le Coat (ar C’hoad) ● ● maison de pierre
Le Vagueresse (ar Vagerez) ● ● tonnelier
Le Du (an Du) ● ● la nourrice
Le Crom (ar C’hromm) ● ● le petit

81
L ABOUR DRE SKRID HA DRE GOMZ

A Modifions le dialogue des pages 78 et 79, en substituant • mestr devient mestrez ;


une fille au garçon et une maîtresse au maître. Dès lors : • azen devient azenez ;
• Aotrou devient Itron ; • gabouilhad devient gabouilhadez ;
• paotr devient plac’h (ou merc’h) ; • feneant devient feneantez.
• dezhañ (à lui) devient dezhi (à elle) ;

Enfin, mutation après un article ou un nom féminin : { mestrez ➝ ar vestrez


brein ➝ feneantez vrein

Ar vestrez — ................................. , deus d’an daolenn !


Soazig — Ya, ................................. !
Ar vestrez — Lavar ’ta, ................................. : pegement ’ra trizek ha pemp ?
Soazig — Trizek ha pemp ’ra… eu… trizek ha pemp ’ra… ugent !
An holl — Ha ! ha ! ha ! An .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
Ar vestrez — ’Peus ket mezh ?
Soazig — N’eo ket[d] ugent ?
Ar vestrez — Nann, n’eo ket[d] ugent, ................................. !
Soazig — Pegement[d] eo, neuze ?
Ar vestrez — Lavarit ................................. , bugale : pegement ’ra trizek ha pemp ?
An holl — Trizek ha pemp ’ra triwec’h !
Ar vestrez — Ma, kae kuit, ................................................................ . !

B Assumez à présent votre propre identité : jouez le rôle prénom (ou bien le prénom breton qui vous a été attribué en
d’un élève (ou du maître) si vous êtes un garçon, d’une élève début d’année). Le maître (la maîtresse) peut aussi varier la
(ou de la maîtresse) si vous êtes une fille. Utilisez votre propre question : Pegement ’ra daouzek ha tri ? par exemple.

YEZHADUR

Les mutations ordinaires (tableau p. 62)


a. se produisent après un article ou un nom féminin* :
ur mestr mat (un bon maître) ➝ ur vestrez vat (une bonne maîtresse)
b. peuvent aussi marquer le masculin pluriel (noms de personnes) :
tud (des gens) ➝ an dud (les gens)

* Toutefois, d ne change pas après l’article : dañvadez ➝ un dañvadez (une brebis).


Exception : plac’h ➝ ur plac’h (une fille).

82
a Voici quelques noms, tous féminins ; qualifiez-les à l’aide
L ABOUR DRE SKRID
c Même exercice, avec des noms de personnes masculins
de l’adjectif entre parenthèses (lequel se place toujours après le pluriels : tud ➝ an dud.
nom). Ne pas oublier la mutation du féminin !
paotred ➝ ar ...................................................................
Exemple : ur vestrez (mat) ➝ ur vestrez vat.
bugale ➝ ar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
un davarn (pell) ➝ ..........................................................

korriganed ➝ ar ..............................................................
ul logodenn (melen) ➝ ..................................................

soubenn (tomm) ➝ ........................................................

ur vuoc’h (du) ➝ ............................................................ d Exercice inverse : voici quelques noms que vous connais-
sez bien ; retirez l’article et restituez le mot sans mutation (tel
ur yar (ker) ➝ .................................................................
qu’on le lit dans le dictionnaire) :
ur gartenn (glas) ➝ .........................................................
ar big : ..............................................................................

ur c’hoar (bihan) ➝ ........................................................


an daol : ...........................................................................

ur gazeg (gwenn) ➝ ....................................................... ar gazeg : ..........................................................................

ar vran : ............................................................................

b ar voualc’h : .....................................................................
Faire précéder le nom féminin de l’article
(défini ou indéfini), sans oublier la mutation. ar c’havr : .........................................................................
Exemple : bro ➝ ar vro, ur vro.
ar wezenn : .......................................................................
parrez ➝ ar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kentel ➝ ur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
mamm ➝ ar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tresadenn ➝ un ...............................................................

bazh-yod ➝ ar .................................................................

gwreg ➝ ar ......................................................................

e Rappelons-nous les règles générales, après l’article (singulier) :

1. Au masculin, pas de mutation, à part K ➝ C’H : kazh, ar c’hazh (le chat).


2. Au féminin, mutations ordinaires, par exemple : K ➝ G : kazhez, ar gazhez (la chatte).

Compléter l’exercice ci-après à l’aide des noms donnés entre ar .................... (korrigan)
parenthèses : ar .................... (korriganez)
ar .................... (ki) ar .................... (kemener)
ar .................... (kiez) ar .................... (kemenerez)
ar .................... (korr) ar .................... (Kemperiad)
ar .................... (korrez) ar .................... (Kemperiadez)

83
TAMM KREIZ
3 Révision et approfondissement

CH
’ OARI
Il faut préparer tout d’abord cent petits papiers numérotés de les lit à haute voix. L’élève dont la grille contient le nombre
LOTO

1 à 100. Découper également dix cartons, sur lesquels seront annoncé reçoit un jeton (ou haricot), qu’il place sur le
collés les grilles chiffrées de la planche 13. Le professeur (ou nombre. Le premier à remplir sa grille a gagné.
un élève) tire les petits papiers au sort, l’un après l’autre, et

CH
’ OARI
Coller les planches 14 à 20 sur du carton léger ; découper les
AR FRAZENN

à disposer son jeu devant soi avant de le mettre en œuvre :


jetons qui les composent. Ce sont les éléments de phrase (nom ainsi, lorsque la réserve sera épuisée, des échanges devien-
ou groupe nominal, verbe, adjectif, préposition, etc. ; ceux qui dront possibles. À la fin de la partie, chacun compte les jetons
portent **** sont des jokers, pouvant remplacer n’importe qu’il a utilisés.
lequel des autres). Chaque joueur reçoit dix jetons. Le but de
* Dans un premier temps, on évitera l’adjectif employé comme épithète
la partie est de constituer des phrases simples (affirmations
(féminin du moins). Plus tard, il sera possible de l’autoriser, en rappelant
ou questions, éventuellement : question + réponse), à l’aide
les mutations requises (tableau des mutations ordinaires, p. 62). Pour
de deux éléments ou davantage*. On joue à tour de rôle :
montrer qu’il n’omet pas la mutation, le joueur doit superposer un jeton
chaque joueur étale sa phrase sur la table, puis empile les
KEMM à l’initiale mutée (jetons à prévoir à côté de la pioche).
matériaux utilisés à sa gauche. Il reconstitue son stock de dix
jetons en piochant dans la réserve. Il n’y a pas d’inconvénient

CH
’ OARI
Il s’agit du jeu des Sept Familles. On pourra utiliser l’un des
AR SEIZH FAMILH

N.B. Les élèves peuvent être trop nombreux pour participer tous au
jeux en breton disponibles dans le commerce. Le professeur même jeu simultanément. À nouveau, il est conseillé de constituer plu-
proposera un code simple de questions et de réponses. sieurs tablées de joueurs, se livrant éventuellement à des jeux différents
(penser à ceux qu’on a déjà appris : dominos, cartes…).

a
L ABOUR DRE SKRID
Mettre à la forme négative. A-dreñv Nolwenn emaint. ..............................................
Exemple : E-tal an ti emaon ➝ N’emaon ket e-tal an ti.
Dirak ar skol emaout. .....................................................
E-tal ar wezenn emaon. ..................................................
Dindan ar glav emaoc’h. .................................................
E-kreiz ar mor emañ. ......................................................

84
b Pelec’h emañ ar c’hazh ?

. . . . . . .▲
...............
......................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .▲
..
......................

.▲
..................... ......................
...................... ......................


......................
......................


......................
......................

.▲
.....................
......................

......................
......................

c
Répondre aux questions. Dindan ar mor emañ ar vag ?
..........................................................................................
Exemple : A-dreñv ar prenestr emañ ar paotr ?
E-barzh an Oriant emañ an Tour Eiffel ?
N’emañ ket : e-tal ar prenestr emañ !
..........................................................................................

War an daol emaint ?


..........................................................................................

AN ORIANT

85
T ONIOÙ DA ZAÑSAL

SONENN FEST AN HOC’H


3
4

3 1
4 4

3
4

Dañsomp, sailhomp, greomp fest an hoc’h, lura ! Gant al lard ’vez graet krazinell, lura !
Dañsomp, sailhomp, greomp fest an hoc’h, Gant al lard ’vez graet krazinell,
Dañsomp, sailhomp, greomp fest an hoc’h Gant al lard ’vez graet krazinell ;
Evit[d] enoriñ ar pemoc’h ! Ar fars ’ba’r forn n’emañ ket gwell !

Brasañ cher-vat[d] evidomp-ni, lura ! Evit mont tre, ar c’hafe du, lura !
Brasañ cher-vat[d] evidomp-ni, Evit mont tre, ar c’hafe du,
Brasañ cher-vat[d] evidomp-ni : Evit mont tre, ar c’hafe du,
’Pemoc’h zo bet lazhet ’ba’n ti ! A ray ar vestrez dimp diouzhtu !

Eñ zo ul loen, ha dreist an holl, lura ! Ha ’vit echu, ar gwin ardant, lura !


Eñ zo ul loen, ha dreist an holl, Ha ’vit echu, ar gwin ardant,
Eñ zo ul loen, ha dreist an holl, Ha ’vit echu, ar gwin ardant
Netra ’ba’nañ ne ya da goll ! A lako tout[d] an dud kontant

Debret ’vez rac’h, fri, revr, bouelloù, lura !


Debret ’vez rac’h, fri, revr, bouelloù,
Debret ’vez rac’h, fri, revr, bouelloù,
Silzig, andouilh, gwadigennoù.

AET[ ] EO SULUAN D’AR C’HOAD


D

4
4

4
4

Aet[d] eo Suluan d’ar c’hoad,


Aet[d] ur pik ’barzh e droad.

Ar verc’h ’lâre d’ar vamm :


“Tuchant ’krevo Suluan !...”
KLAM !
KANENN AR VOUALC’H

8 8
8 8

Transition 11
8

5 12
8 8

Ar voualc’h he deus kollet he beg : (bis)


Penaos ’ray ’vit kanañ Ar voualc’h he deus kollet he zroad, (bis)
Pa ’deus ket beg ebet ? He zroad hag he c’hof, (T.)
He c’hof hag he c’hein, (T.)
Ar voualc’h he deus kollet he lagad, (bis) He c’hein hag he fenn, (T.)
He lagad hag he beg : (Tremenadur) He fenn hag he lagad, (T.)
Penaos ’ray ’vit kanañ He lagad hag he beg : (T.)
Pa ’deus ket beg ebet ? Penaos ’ray ’vit kanañ
Pa ’deus ket beg ebet ?
Ar voualc’h he deus kollet he fenn, (bis)
He fenn hag he lagad, (T.) Ar voualc’h he deus kollet he lost, (bis)
He lagad hag he beg : (T.) He lost hag he zroad, (T.)
Penaos ’ray ’vit kanañ He zroad hag he c’hof, (T.)
Pa ’deus ket beg ebet ? He c’hof hag he c’hein, (T.)
He c’hein hag he fenn, (T.)
Ar voualc’h he deus kollet he c’hein, (bis) He fenn hag he lagad, (T.)
He c’hein hag he fenn, (T.) He lagad hag he beg : (T.)
He fenn hag he lagad, (T.) Penaos ’ray ’vit kanañ
He lagad hag he beg : (T.) Pa ’deus ket beg ebet ?
Penaos ’ray ’vit kanañ
Pa ’deus ket beg ebet ?

Ar voualc’h he deus kollet he c’hof, (bis)


He c’hof hag he c’hein, (T.)
He c’hein hag he fenn, (T.)
He fenn hag he lagad, (T.)
He lagad hag he beg : (T.)
Penaos ’ray ’vit kanañ
Pa ’deus ket beg ebet ?
L E X I Q U E
La dernière syllabe est soulignée lorsqu’elle porte l’accent tonique.

▲▲
Ce symbole (*) annonce une mutation.

a bara, pain Brest, Brest


barazher, m. -ien, tonnelier breur, m., pl. breudeur, frère
a, (+ mut. ord.) particule verbale ’barzh v. e-barzh brezel, m. -ioù, guerre
a, ya, va (verbe aller) bazh, f. bizhier, bâton brezhoneg, m. breton (langue)
a/ag, (+ mut. ord.) de bazh-yod, f. bâton à bouillie bro, f. -ioù, pays
a-benn, d’ici, prochain (date) beg, m. -où, bec, bouche Bro-Dreger, Trégor
a-dreñv, derrière begeg, m. idiot bugale, pl. enfants
aet, allé *belec’h v. pelec’h buoc’h, f., pl. saout, vache
ag ar choaz, parfait(ement) belo, f. -ioù, vélo butunat, fumer
aiou ! aïe ! bemdez, tous les jours buzhugenn, f., pl. buzhug, ver de terre
alc’hwez, m. -ioù, clé *benn v. penn
ale ! allez ! ’benn v. a-benn
all, autre, prochain berr, court
alo ! allons !
ch
bet, été (verbe être)
amañ, ici betek, jusqu’à chaseour, m. -ien, chasseur
amann, m. beurre beulke, m. niais che ! mon Dieu !
amanenn, m. beurre ’beus, avons cheñch, changer
am bo, aurai ; désire *big v. pig cheñchit, changez
Amerik, Amérique bihan, petit cheñchomp, changeons
am eus, ai (verbe avoir) bilhed, m. -où, billet, ticket chifr, m. -où, chiffre
ampoezon, m. poison binioù, m. cornemuse chiminal, f. -ioù, cheminée
amzer, f. -ioù, temps *biv v. piv chistr, m. cidre
an/ar/al, (selon l’initiale du mot qui biz, m. -ied (prononcer i-ed), doigt chopinad, m. -où, chopine
suit) le, la, les bleud, farine
an, vais (verbe aller) bleup, m. idiot
Anna, Anne blev, pl. cheveux
Annaig, Annette bloavezh, m. -ioù, année
c’ h
anv, m. -ioù, nom bloaz, m. -ioù, an, année *c’harr-nij v. karr-nij
anv-bihan, m. -ioù-b. prénom *Bluguen v. Pluguen *c’hartenn v. kartenn
aon, m. peur ’bo, aurons ; désirons *c’havr v. gavr
aotrou, m. monsieur boc’hruzig, f. -ed, rouge-gorge *c’hazh v. kazh
arabat, il ne faut pas boest, f. -où, boîte *c’hein v. kein
arc’hant, argant, argent boestad, f. -où, contenu d’une boîte *c’hi v. ki
a-us da, au-dessus de bombard, f. -où, bombarde *c’hilhog v. kilhog
avat, pourtant born, m. -ioù, as (carte) *c’hoad v. koad
avel, f. -ioù, vent bos, m. -où, bosse c’hoant, m. -où, envie
a viz, du mois de bouc’h, m. -ed, bouc c’hoar, f. -ezed, sœur
azen, m. -ed, âne boued, m. nourriture c’hoari, m. -où, jeu
azenez, f. -ed, ânesse bountañ, pousser c’hoari, jouer
azezit ! asseyez-vous ! *bourledenn v. pourledenn c’hoariell, f. -où, jouet ; plaisantin
az peus, as (verbe avoir) boutailh, f. -où, bouteille c’hoariva, m. théâtre
az po, auras ; désires boutailhad, f. -où, bouteille pleine c’hoazh, encore
az teus, as (verbe avoir) bran, f., pl. brini, corbeau *c’hof v. kof
az to, auras ; désires bras, grand *c’hog v. kog
brav, beau *c’horrigan v. korrigan
brein, pourri, sale… ! *c’hreion v. kreion
b Breizh, Bretagne *c’hromm v. kromm
Breizh-Izel, Basse-Bretagne c’hwec’h, six
bag, f. -où, bateau bremañ, maintenant C’hwevrer, février
Banaleg, Bannalec (a) bren, achète c’hwezek, seize
*baotred v. paotr (a) breno, achètera c’hwi, vous
d Douarnenez, Douarnenez evañ, boire
Doue, Dieu evel, comme
d’ v. da dour, eau Even, juin
da, (+ mut. ord.) à dous, doux, sucré evit, pour
dal ! tiens ! dousenn, f. -où, douzaine evn, m. -ed, oiseau
dalit ! tenez ! drask, f., pl. driski, grive ez, vas (verbe aller)
damez, f. dame (carte) dre, (+ mut. ord.) par
dañs, f. -où, danse dre c’hwezhañ, par spiration
dañsal, danser dre galetaat, par renforcement f
dañsit, dansez dre gomz, oral(ement)
dañvadez, f. -ed, brebis dre skrid, (par) écrit fall, mauvais
dao ! pan ! dreist, au-dessus de, par dessus familh, f. -où, famille
*daol v. taol *dro v. tro Fañch, François
*daolenn v. taolenn *droad v. troad feneant, m. -ed, fainéant
daou, m. (+ mut. ord.) deux droug, m. mal, douleur feneantez, f. -ed, fainéante
daoulagad v. lagad du, noir *fenn v. penn
Daoulaz, Daoulas Du, novembre fest, m. -où, bal
daou-ugent, quarante dube, m. pigeon, colombe feurm, f. -où, ferme
daouzek, douze *dud v. tud fichenn, f. -où, fiche
*davarn v. tavarn duk, m. -ed, duc fichet, élégant
debret, mangé film, m. -où, film
debriñ, manger fiskal, épatant
deiz, m. -ioù, jour foar, f. -ioù, foire
e
dek, dix foenn, foin
den, m. personne, homme e, (+ mut. ord.) son, sa, ses (à lui) follenn, f. -où, feuille (de papier…)
deuit, venez e, (+ mut. mix.), ec'h, particule ver- frazenn, f. -où, phrase
deus ! viens ! bale fresk, frais
’deus, (elle) a e, en, en, dans fri, m. -où, nez
’deus, (ils ou elles) ont e-barzh, dans, dedans Fridu, (= Nez-Noir) Médor
devezh, m. -ioù, journée ebet, aucun(e) friko, m. -ioù, festin
dezhañ, à lui Ebrel, avril frouezhenn, f., pl. frouezh, fruit
dezhi, à elle eizh, huit
diaoul, m. -ed, -où, diable e-kichen, à côté (de)
digwener, adv. vendredi e-kreiz, au milieu (de) g
dilun, adv. lundi emaint, sont, se trouvent
dimerc’her, adv. mercredi emañ, est, se trouve gabouilhad, m. patouillard
dimeurzh, adv. mardi emaoc’h, êtes, vous trouvez gabouilhadez, f. patouillarde
Dinan, Dinan emaomp, sommes, nous trouvons (a) gac’ho, déféquera
dindan, sous, en dessous emaon, suis, me trouve *gador v. kador
diouzh, de emaout, es, te trouves ganeoc’h, avec vous
dirak, devant e-menn ? où ? ganit, avec toi
diriaou, adv. jeudi en/er/el, (selon l’initiale qui suit) gant, avec
disadorn, adv. samedi dans le, la, les *gaouenn v. kaouenn
diskan, m. -où, refrain eñ, lui, il *gartenn v. kartenn
disteñget, très bien en deus, (il) a gavr, f., pl. gevr, givri chèvre
disul, adv. dimanche en do, (il) aura ; (il) désire *gazeg v. kazeg
div, f. (+ mut. ord.) deux eo, est *gazhez v. kazhez
divinadell, f. -où, devinette eomp, allons *gegin v. kegin
diviz, m. -où, dialogue, conversation eont, vont genaoueg, m. idiot
diwall ! fais attention ! Eost, août Genver, janvier
diwallit, faites attention e-pad, durant, tout au long de (er) gêr, (à la) maison
’do, (elle) aura ; (elle) désire erc’h, neige *giez v. kiez
’do, auront ; désirent erminig, hermine giz, f. -ioù, mode, style
*dok v. tok Erwan, Yves glaou, m. charbon
Dol, Dol-de-Bretagne eskopti, m. -où, évêché glas, bleu, vert
domino, pl. dominos e-tal, à côté (de) glav, pluie
dor, f. (an nor) porte etre, entre glep, idiot
dorn, m. -ioù, daouarn, main eur, f. -ioù, heure glodig, niais
*glujar v. klujar hent, m. -où, heñchoù, route kartenn, f. -où carte
*gof v. kof heol, m. soleil kartoù, pl. cartes à jouer
*gomz v. komz Here, octobre Kastell-Paol, Saint-Pol-de-Léon
*gorriganed v. korriganed hi, elle Katell Catherine
gortoz ! attends ! hir, long katev, pl. gâteaux
gortozit, gortait, attendez hiziv, aujourd’hui kavet trouvé
goude, après ho/hoc’h, (+ mut. renf.) votre, vos kazeg, f, pl. kazekenned jument
Gou(h)ere, juillet hoc’h, m. -ed, verrat kazh, m., pl. kizhier chat
gouest, capable holen, sel kazhez, f. -ed chatte
gouez, sauvage holl, tout, tous kegin, f. -ed geai
gouren, m. lutte hon eus/hor beus, avons kein, m. -où dos
gouren, lutter hopala ! hep là ! dites donc ! keltiek celtique
gourener, m. -ien, lutteur ho peus/hoc’h eus, avez Kembre Pays de Galles
Gourin, Gourin ho po, aurez ; désirez kemener, m. -ien tailleur
gouriz, m. ceinture hor bo, aurons ; désirons kemenerez, f. -ed couturière
Gralon, Gradlon houad, m. houidi, canard kemm(adur), m. mutation
(a) grev, crève houmañ, celle-ci Kemper, Quimper
(a) grevo, crèvera Kemperiad, m., pl. Kemperiz
Groñvel, Glomel Quimpérois
*guzh v. kuzh i Kemperiadez, f. -ed Quimpéroise
gwastell, f. -où, galette Kemperle, Quimperlé
gwaz, m. -ed, homme, mari i, int, ils, elles kenañ, tout à fait, extrêmement
gwech, f. -où, fois int, sont kenavo ! au revoir !
gwechall, autrefois istrenn, f, pl. istr, huître kentel, f. -ioù leçon
gwelet, vu it, allez ker cher
Gwened, Vannes itron, f. -ezed, dame, Madame kêr, f. -ioù ville
Gwener, m. vendredi ivez, aussi kerc’h avoine
Gwengamp, Guingamp Iwerzhon, Irlande Kernev Cornouaille
Gwengolo, septembre Kernev-Veur Cornouaille
gwenn, blanc britannique
gwennelig, f. -ed, hirondelle j Kerzu décembre
Gwenola, f. (prénom) ket v. ne
gwerenn, f. -où, verre Jakez, Jacques keur cœur(s) (cartes)
gwerennad, f. -où, contenu d’un jao, m. pl. kezeg, cheval ki, m., pl. chas chien
verre jedomp, calculons kiez, f. -ed chienne
gwerzhañ, v. vendre jiboesaour, m. -ien, chasseur kignezenn, f., pl. kignez cerise
gwerzhet, vendu Job, Joseph kilhog, m., pl. kilhegi coq
gwestell, pl. gâteaux kit ! allez !
gwezenn, f., pl. gwez, arbre kit kuit ! allez-vous-en !
gwir, vrai k klañv, malade
gwiz, f. -i truie klask, chercher
gwreg, f., pl. gwragez, épouse kabidant, formidable klaskit, cherchez
kador, f. -ioù, chaise klokaat, compléter
kae kuit ! va-t-en ! klouar, tiède
h kafe, café klujar, f., pl. klujiri perdrix
kan, m. -où, chant koad, m. -où, koajoù bois
ha/hag, et kan a-boz, m. mélodie koan, f. (le) dîner
hanter, moitié, demi, et demi(e) kanañ, chanter kanomp, kof, m. -où ventre
hanter-dro, f. (danse) chantons kog, m., -où, kegi coq
hanter-kant, cinquante kanton, m. -ioù, canton kole, m. -où (jeune) taureau
hanternoz, minuit kaouenn, f. -ed, chouette koll, perdre
hast buan ! dépêche toi ! Kaourintin, Corentin koll, m. -où perte
hastit buan ! dépêchez-vous ! Karaez, Carhaix kollet, perdu
he/hec’h, (+ mut. spir.) son, sa, ses kard, m. -où, quart komz, f. -où parole
(à elle) Karnasenn, Kernascléden komz, parler
he deus, (elle) a karo, carreau(x) (cartes) koñchenn, f. -où conte
he do, (elle) aura ; (elle) désire karr, m., pl. kirri voiture konifl, m. ou f. -ed lapin
hemañ, celui-ci karr-nij, m. avion Konk, Concarneau ; le Conquet
kontit, comptez ; racontez lec’h, m. -ioù, lieu, endroit, place merenn, f. déjeuner
kontomp, comptons ; racontons legumaj, légumes mesket, mêlé, mixte
korn, m. -ioù, coin lein, f. (le petit) déjeuner mestr, m., pl. mistri, maître
kornad, m. -où, région, terroir lenn, lire mestrez, f. -ed, maîtresse
korr, m. -ed, nain lennit, lisez ’met v. nemet
korrez, f. -ed, naine lennomp, lisons Meurzh, m. mardi
korrigan, m. -ed, lutin Leon, Pays de Léon Meurzh, mars
korriganez, f. -ed, lutine leue, m. -où, -ioù, veau ’meus, ai (verbe avoir)
kouign, m. -où, gâteau au four levr, m. -ioù, livre mevel, m. -ien, domestique
(ho) kouriz, (votre) ceinture liv, m. -ioù, couleur mezh, f. honte
kousked, m. sommeil loar, f. lune Mezheven, juin
kousket, dormir Loeiz, Louis mikro, m. -ioù, micro
kousket, dormi, endormi loen, m. -ed, bête miz, m. -ioù, mois
kouskit, dormez loer, f. -où, bas, chaussette ’mo, aurai ; désire
kozh, vieux logodenn, f., pl. logod, souris moal, chauve
krampouezhenn, f., pl. lost, m. -où, queue mod, m. -où, manière, façon
krampouezh, crêpe loto, m. loto mojenn, f. -où, légende
kreion, m. -où, crayon Lun, m. lundi Mona, Monique
kreisteiz, midi lunedoù, pl. lunettes mont, aller
kreiz, m. -où, milieu, centre lur, m. -ioù, franc (monnaie) mont kuit, s’en aller
krennlavar, m. -où, dicton Montroulez, Morlaix
krez, m. -ioù, chemise mor, m. -ioù, mer
Kristell, Christelle m Morgad, Morgat
Kristof, Kristoc’h, Christophe moualc’h, f., pl. mouilc’hi, merle
kromm, courbé, bossu ma, (+ mut. spir.) mon, ma, mes
kumun, f. -ioù, commune ma, eh bien
kuzh, caché ma/mar, si n
mab, m., pl. mibien, fils
mabig, m. fiston nann, non (réponse à une question
l Mae, mai négative)
Maela, f. (prénom) naon, faim
labour, m. -ioù, travail maen, m., pl. mein, pierre Naoned, Nantes
laer, m. -on, voleur mall eo, il est temps (de) naontek, dix-neuf
laeret, volé mamm, f. -où, mère, maman nav, neuf
laezh, lait mamm-gozh, f. grand-mère n’ v. ne
lagad, m. -où, daoulagad, œil (an/ar/al)-mañ, (ce, cette, ces)-ci na (+ mut. ord.) ket, ne… pas
lagadeg, m. personne aux grands Manav, île de Man (impératif)
yeux maouez, f. -ed, femme ne (+ mut. ord.) ket, ne… pas
lakaat, lakat, mettre maout, m., pl. meot, bélier Nedeleg, Noël
lakait, lakit, mettez marc’h, m. étalon, cheval nemet, moins, sauf
lakez, m., pl. lakizien, valet marc’had, m. marché neñv, m. ciel
lamm, m. -où, chute marc’hadour, m. -ien, marchand nerzh, m. force
Landreger, Tréguier Mari, Maria, Marie ’neus, (il) a
lann, f. -où, lande marmouz, m. -ien, singe ; gamin neuze, alors
lann, ajoncs mar plij, s’il te (vous) plaît Nevenoe, Nominoë
Lannuon, Lannion Maryannig, Marie-Jeannette nevez, neuf, nouveau
lao ! vlan ! mat, bon ; bien ni, nous
laosk, laisse, lâche matezh, f., pl. mitizhien, bonne ’no, (il) aura ; (il) désire
laosket, lâché, laissé me, moi, je Nolwenn, f. Noyale (prénom)
laouen, joyeux, content medisin, m. -ed, médecin nounours, m. nounours
Laouig, Petit Guillaume, Loïc medisinour, m. -ien, médecin noz, f. -ioù, nuit
lapous, m. -ed, oiseau melen, jaune nul, nul
lavar, m. -où, -ioù, expression, menez, m. -ioù, montagne
dicton, maxime menn ? où ?
lavar, lâr ! dis ! menn, m. -ed, chevreau o
lavaret, lâret, dit (part. passé) merc’h, f. -ed, fille
lavarit, lârit, dites Merc’her, m. mercredi o, oc’h, (+ mut. mixt.) en train de
lavaro, lâro, dira merc’hig, f. fillette ober, faire
oc’h, êtes plijus, agréable ; captivant savit ! levez-vous !
o deus, ont plouz, paille savo, (se) lèvera ; construira
o do, auront ; désirent Pluguen, Pluguffan (an/ar/al)-se, (ce, cette, ces)-là
omp, sommes ’po, auras, aurez ; désires, désirez sec’h, sec
on, suis pochenn, f. -où, sachet, pochette sec’hed, soif
(an) Oriant, Lorient pochon, m. -où, sachet, pochette seitek, dix-sept
ospital, m. -ioù, hôpital pod, m. -où, pot seizh, sept
out, es (verbe être) podad, m. -où, contenu d’un pot selaou, écoute
poent eo, il est temps (de) selaouit, écoutez
Pondi, Pontivy sell ! regarde !
p poñsin, m. -ed, poussin sellit, regardez
porzh, m. -ioù, cour setu, voici, voilà
pa, puisque, quand pouez, poids ; pèse sinema, m. cinéma
pajenn, f. -où, page Pourledenn, f. -ed, Pourlète, habi- sizhun, f. -ioù, semaine
pakad, m. -où, paquet tante du Pays de Guémené skeiñ, (rad. sko-) frapper
pao ! pan ! (arme à feu) prad, m. -où, prajoù, prairie skol, f. -ioù, école
paotr, m. -ed, garçon pred, m. -où, prejoù, repas Skos, Écosse
paotrig, m. garçonnet pred eo, il est temps (de) skouarn, f. -ioù, divskouarn, oreille
paper, m. -où, papier prenañ, acheter skouarneg, m. homme aux grandes
Pariz, Paris prenestr, m. -où, fenêtre oreilles
park, m. -où, champ prest, prêt skoul, f. -ed, buse (oiseau)
parrez, f. -ioù, paroisse, commune skrid, m. -où, écrit
pas, non (réponse à une question skrivit, écrivez
affirmative) r skrivomp, écrivons
paun, m. -ed, paon skuizh, fatigué
pe, (+ parfois mut. ord.) ou ra, fait s. o. abrév. v. sellit ouzh !
pe ? (+ mut. ord.) quel ? rak, car ; (peur) de Soa, m. François
pebr, poivre rannig, f. -où, particule verbale Soaig, m. Petit François
peder, f. (+ mut. spir.) quatre ray, fera Soaz, Françoise
pegement ? combien ? real, m. cinq sous (quart de franc) Soazig, Francette
pelec’h ? où ? ret eo, il faut sodig, m. bêta
pell, loin Rieg, Riec sonerezh, m. -ioù, musique
pemoc’h, m., pl. moc’h, cochon Roazhon, Rennes sot, bête, fou
pemp, cinq roched, f. ou m. -où, chemise soubenn, f. soupe
pemzek, quinze rod, f. -où, rojoù, roue sparfell, f. -ed, épervier
penaos ? comment ? rodenn, f. -où, halo staget, attaché
penn, m. -où, tête ; bout Ronan, Ronan, René stagit, attachez
pennañ, principal Rosko, Roscoff strabouilh, m. patouillard
penneg, m. têtu Rosporden, Rosporden stumm, m. -où, forme, aspect
peoc’h, m. paix, silence rouanez, f. -ed, reine Sul, m. dimanche
pep, chaque roue, f. -ed, rouaned, roi Suluan, Julien
Pêr, Pierre rous, marron, brun sûn v. sizhun
Pêrig, Pierrot Rozenn, Rose
peseurt ? quel ? ruz, rouge, roux
pet ? (+ singulier) combien (de) ? t
pet vloaz ? quel âge ?
petra ? quoi ? que ? s ’ta, donc
’peus, as, avez tad, m. -où, père, papa
pevar, m. (+ mut. spir.) quatre sach, tire tad-kozh, m. grand-père
pevar-ugent, quatre-vingts sachañ, tirer tamm, m. -où, morceau
pevarzek, quatorze sachet, tiré tamm kreiz, morceau central,
pezh (a), ce que sachit, tirez marche entre séquences de danse
pig, f. -ed, pie sac’h, m., pl. se(c’h)ier, sac (un) tammig, (un) peu
pikez, pique(s) (cartes) Sadorn, m. samedi tan, m. -ioù, feu
piv ? qui ? salud ! salut ! taol, f. -ioù, table
plac’h, f. -ed, fille ; servante Sant-Brieg, Saint-Brieuc taolenn, f. -où, tableau
plac’hig, f. fillette Sant-Maloù, Saint-Malo tapet, attrapé
plas, m. -où, place, endroit sav, (se) lève ; construit tapit, attrapez
tarv, m., pl. tirvi, taureau troad, m. -où, daoudroad, ou treid, w
tas, m. -où, tasse, verre pied
tasad, m. -où, contenu d’une tasse troadeg, m. homme aux grands waiaou ! holala !
(ou d’un verre) pieds war, (+ mut. ord.) sur
tavarn, f. -ioù, auberge tu, m. -ioù, côté
war-lerc’h, à la suite (de)
te, toi, tu tud, pl. gens
teir, f. (+ mut. spir.) trois Tudi, m. (prénom) war e lerc’h, après lui
tele, m. télévision warn-ugent, et vingt (numération)
tenn ! tire ! (une carte, au fusil) *wech v. gwech
tennañ, tirer, enlever u *wennelig v. gwennelig
tennet, tiré, enlevé
ugent, vingt *werenn v. gwerenn
tennit, tirez, enlevez
teod, m. -où, langue un/ur/ul, (selon l’initiale du mot qui *werennad v. gwerennad
’teus, as (verbe avoir) suit) un, une *wezenn v. gwezenn
teuteuteut ! tatata ! unan, un (nombre) *wiz v. gwiz
ti, m., pl. tiez, tier, maison unnek, onze
*wreg v. gwreg
tiern, m. -ed, seigneur unvezh, f. -ioù, unité
tiernez, f. -ed, châtelaine
’to, auras ; désires
toer, m. -ien, couvreur v y
tok, m. -où, chapeau
*vag v. bag ya, va
tomm, chaud
(ar) vagerez, f. (la) nourrice ya, oui
ton, m. -ioù, air (de musique)
*vamm v. mamm
tonton, m. tonton ya ’vat, dame oui
*vamm-gozh v. mamm-gozh
torret, cassé yan, vais
*vaouez v. maouez
torriñ, casser
’vat v. avat Yann, Jean
torrit, cassez
*vatezh v. matezh Yannig, Jeannot
tost, proche ; près
*vazh v. bazh
toull, m. -où, trou Yaou, m. jeudi
’vel v. evel
toullet, troué, percé yar, f., pl. yer, poule
*velo v. belo
tour, m. -ioù, tour (bâtiment) yay, ira
*venn v. menn
tourist, m. -ed, touriste
*verc’h v. merc’h yen, froid
tout, tout, tous, toute(s) *vestrez v. mestrez
-tre, tout à fait yeomp, allons
vi, m. -où, œuf
trec’h, victorieux, gagnant yeont, vont
’vit v. evit
treflez, trèfle(s) (cartes) *viz v. miz yez, vas
Tregastell, Trégastel (a) vo, sera yit, allez
Treger, Trégor *voc’hruzig v. boc’hruzig yod, bouillie
tregont, trente *voest v. boest
treitour, m. -ien, traître yod silet, bouillie d’avoine
*voestad v. boestad
Tremargad, Trémargat *vont v. mont (préparée à l’ancienne)
tresadenn, f. -où, dessin *voualc’h v. moualc’h
tresit, dessinez *vountañ v. bountañ
treujenn-gaol, f. clarinette *voutailh v. boutailh z
tri, m. (+ mut. spir.) trois *voutailhad v. boutailhad
triskell, m. -où, triscèle *vran v. bran *zebriñ v. debriñ
Tristan, m. (prénom) *vrein v. brein zo, est ; il y a
tri-ugent, soixante *vro v. bro
zo bet, a été ; il y a eu
triwec’h, dix-huit *vugale v. bugale
trizek, treize *vuoc’h v. buoc’h *zok v. tok
tro, f. -ioù, ronde ; tour *vutunit v. butunit *zroad v. troad

Luc’hskeudennoù : p. 66, Fédération de gouren, Falsab, Bodadeg ar gourenerien, Manuel de l’éducateur de gouren. Spécial prises : les variantes. Penaos bezañ maout war
ar gouren, Morlaix, Imprimerie de Bretagne, 1992 ; p. 74, binioù/bombard : © dastumadenn Alan Er Vuhé, treujenn-gaol : Goulc’hen Malrieu© (Lot sib, fin an 19et kant-
ved) ; fichenn 10, «Yann IV» ha «Gradlon» gant Jos Le Doare, «Nevenoe» gant Lena Louarn.
T A O L E N N

Unvezh unan .................................. 8


Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Unvezh daou . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Unvezh tri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Unvezh pevar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Tamm kreiz 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Unvezh pemp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Unvezh c’hwec’h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Unvezh seizh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Unvezh eizh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Tamm kreiz 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Unvezh nav . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Unvezh dek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Unvezh unnek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

Unvezh daouzek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

Unvezh trizek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

Tamm kreiz 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

Tonioù da zañsal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

Geriaoueg / Lexique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

Taolenn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

T A O L E N N

Vous aimerez peut-être aussi