plouzfoenn_dornlevr
plouzfoenn_dornlevr
plouzfoenn_dornlevr
Strollad MAFPEN
Groupe de recherche-formation
de la MAFPEN (Rennes),
sur la pédagogie du breton
Skeudennaouet gant
Yann Le Bechec
Skipailh TES
Huberzh Koatleven, Rener
Ronan Koadig, Rener an embann
Anna-Vari Gwilherm, sekretouriezh
Noël Lainé, kleweled
Gentas er Vuhé, tresañ-maketenniñ
Yann-Kel Roynard, urzhiataerezh
Reizherien
Yezh Kuzul ar re fur
Kristian Brisson, Klaoda an Du,
Roje an Du, Charlez ar Gall,
Turiaw ar Menteg, Henriette ar Peron
Reizhskrivañ Divy gKervella
Lizherennañ Yvon Evenou
C’hwennañ Turiaw ar Menteg
Skolaerien Diwan
Bec’h dei !, 1994
Aozourien a-stroll
Penaos ’mañ kont ? Klas 1, 1994
Aozourien a-stroll
Penaos ’mañ kont ? Klas 2, 1994
Aozourien a-stroll
Penaos ’mañ kont ? Klas 4, 1996
Aozourien a-stroll
Penaos ’mañ kont ? Klas 5, 1995
Skolaerien Diwan
Lagad an Heol, 1996
Mark Kerrain
Ni a gomz brezhoneg (levr ha pladenn-arc’hant), 1997
Strollad enklask ha stummadur ar MAFPEN
Hentenn savet gant : Daniel Carré, Yvon Evenou, Pierre Le Drézen,
Isabelle Léal, Pierre Salaun, Denise Thépaut, Nadine Urvois.
L e manuel se décompose non en s éances, mais en rapides en fil de fer, dans les mimiques expressives, dans les
unités qui peuvent couvrir – s elon l’ardeur et le ni veau du imitations vocales. En fait, c’est la synthèse de l’objet, du
public concerné – deux, tr ois, voire quatre séquences d’une dessin, du geste, de l’intonation qui fera qu’un énoncé dans la
heure. L’objectif de c haque unité n’est pas s eulement la langue-cible (sketch ou récit) s’avérera pertinent et in telli-
connaissance de quelques items nouveaux (une structure, des gible, et s’intégrera à une situation – réelle ou simulée – dans
formes, des « mots »), mais aussi (et s urtout !) l’acquisition l’esprit de l’apprenant.
d’une compétence débouchant sur une ca pacité nouvelle de
l’élève à s ’exprimer, spontanément autant que possible, et en 3 Phase de reproduction : il s’agit, bien sûr, de reproduire
tout cas de manièr e autonome, dans la langue-cible. Toute oralement ce q ue l’on a p erçu et co mpris. L’appropriation
leçon de langue doit donc être centrée sur la pratique, en situa- phonologique précède l’analyse syntaxique (les deux a rticula-
tion et en temps réel. Certes, si le maître ne dispose pas encore tions du langage selon Martinet). Cette phase – à ca ractère
d’un jeu de consignes bien arrêté, parfaitement compris de l’au- quelque peu mimétique – ne s aurait être sautée, au risque de
ditoire, il peut passer ponctuellement par le français, mais sans retomber très vite dans le système de références propre à la
recourir au thème (facteur d’interférences multiples). langue-source, avec création d’une métalangue stérile,
artificielle, inefficace, non transférable, placage des syst èmes
La démarche pédagogique est une déma rche volontariste de accentuel, conceptuel et grammatical du français ! Or, souve-
découverte. Avec l’aide et l ’encouragement du maître (dont le nons-nous que les mauvaises habitudes sont les plus difficiles à
rôle est de mo tiver, de sus citer, d’animer et de co nduire), extirper, et qu’elles finissent par gagner insidieusement l’ensei-
l’élève s’appuiera sur ce q u’il connaît déjà p our accéder à des gnant lui-même. Si l’on ne disp ose pas d ’équipements
savoir-faire nouveaux. Il s era l’acteur de cet te découverte, le sophistiqués (cabines, laboratoire, camescope…), on pourra
professeur étant là pour aiguiser les curiosités, déclencher des néanmoins avancer comme suit :
besoins, réactiver sans relâche la mo tivation. Le processus
a. Écoute répétée de l’énoncé (récit ou dialogue).
standard conduisant à la maîtrise d’une unité (laquelle couvre,
rappelons-le, plusieurs plages horaires) suit le schéma suivant : b. Répétition en c hœur, phrase après phrase, jusqu’à la
quasi-perfection (l’aspect accentuel et intonatoire est ici
1 Phase d’échauffement linguistique (quinze minutes au primordial).
maximum) : la da te, le t emps qu’il fait, le men u de midi , le c. Lecture du texte, modélisée par le maître phrase après
recensement des ca marades absents ou malades (s ’il en es t), phrase. Mieux que le manuel individuel : un panneau
etc. Le maître profitera de cette étape initiale pour introduire en gros caractères (une couleur par personnage ou par
d’emblée – q uand l’occasion s’y prêtera – un o u deux i tems thème, quelques conventions graphiques simples pour
éviter les dérapages phonétiques).
nouveaux à réinvestir dans l’heure. La phase d’échauffement est
aussi utile chaque fois que l’on reprend la classe en main après d. Enfin, mise en scène (sketch) ou en situation (récit) par
un délai de q uelques jours, autrement dit, pratiquement, au les élèves eux-mêmes.
seuil de chaque séance.
Chacun doit participer, et jouer successivement tous les rôles si
2 Phase de repérage des nouveautés : elle doit être ceux-ci sont multiples. Il se montrera d’autant plus spontané et
impérativement orale. S’aider d’une cassette pré-enregistrée, naturel que l’environnement adéquat aura été créé (par
d’une illustration, d’une courte séquence vidéo, d’objets exemple, s’il s’agit d’un dialogue à table, assiettes et verres en
divers, etc. Le professeur s’efforcera d’exceller dans les dessins carton…). L’élève gardera les mains libres en s’aidant du texte
affiché. Éviter de faire apprendre un dialogue à la maison : s’il c. Création de situations vraiment nouvelles, faisant appel
n’y a pas un pa pa ou une grand-mère pour faire le répétiteur, néanmoins au réemploi des structures en voie d’acqui-
l’effet risque d’être désastreux. Rien ne va ut la p ratique et sition (scénarisation, semis d’idées, jeu lin guistique
deux à deux…).
l’écoute en classe pour retenir un texte de façon durable !
Notennoù an embanner
Reizhskrivañ
A-hed Plouz… Foenn… e lenner « ’meus », « ’neus », « ’mo » ha « ’no » e-plas « ’m eus », « ’n deus », « ’m bo » ha « ’n do ». Dibab
an aozourien eo, a soñj gante e vo aezetoc’h d’ar skolajidi distagañ mat e-giz-se. Spi ’n deus an embanner ne vo ket feuket e len-
nerien gant an hardizhegezh-se.
Kuzh-skrid : ingal e vez lakaet skeudennoù an divizoù a bep tu d’an destenn. ’Mod-se, gant an tamm kartoñs melen a zo
stag ouzh ar golo, e c’hell ar skolajidi kuzhat ar skrid ha sellet ouzh ar skeudennoù nemetken. Evel-henn ne vint ket levezonet
gant ar skrid.
UNAN Kentel 1
................................ a viz ...............
KONTOMP AN DUD !
1 unan – 2 daou – 3 tri – 4 pevar – 5 pemp
6 c’hwec’h – 7 seizh – 8 eizh – 9 nav – 10 dek
D IVIZ
etre Yannig, Laouig ha Soazig
Laouig : O ! Rozenn !
4
Yannig ha Laouig : Mont[d] a ra, Soazig ?
6
Yannig ha Laouig : Mat-kenañ*
▲
an erminig
L’hermine
K LASK ER GÊR
Recherches à la maison
PAOTRED MERC’HED
................................................. .................................................
................................................. .................................................
................................................. .................................................
................................................. .................................................
a Compléter les conversations (un mot par série de poin- b Mettre à la forme négative :
tillés) :
Nolwenn eo. .............................................................
« Piv eo ?
Bras eo. ....................................................................
— Kristell . . . . . . . . . . !
Bihan eo. .................................................................
— Kristell ? N’. . . . . . ......... ................ : Anna eo ! »
Prest eo. ...................................................................
UNAN Kentel 2
................................ a viz ...............
PET ZO ?
. . . . . . . . . . . . zo . . . . . . . . . . . . zo . . . . . . . . . . . . zo . . . . . . . . . . . . zo . . . . . . . . . . . . zo
Y. — O ! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
X. — N’eo ket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo !
Z. — Mat-tre… Ha ganeoc’h ?
X., Y. — Mat-kenañ !
10
D
Même exercice :
CH
’ Jeu
OARI BUZHUG
Le professeur choisit un nombre. Ce nombre et ses multiples Arrivé à dix, on reprend à un, à moins que le professeur ne
ne devront pas être prononcés, mais remplacés par le mot buz- propose une autre valeur pour buzhug.
hug. Les élèves comptent jusqu’à dix, chacun disant un Exemple : tri = buzhug !
nombre (ou buzhug). Ceux qui se trompent sont éliminés au ➝ Unan, daou, buzhug, pevar, pemp, buzhug, seizh,
fur et à mesure. eizh, buzhug, dek.
DAOU Kentel 1
................................ a viz ...............
PENAOS[ ] EO AN AMZER ?
Z
Tomm-tomm 25° –
Tomm 20° –
Klouar 15° –
Fresk 10° –
Yen 5° –
Yen-yen 0° –
D IVIZ
etre Laouig, Jakez ha Nolwenn
K
Laouig :
4
ANOMP
12
T RESADENN
▲
a n e r m i n i g (giz nevez)
K LASK ER GÊR
DANS KORNAD
................................................. .................................................
................................................. .................................................
................................................. .................................................
................................................. .................................................
a
L ABOUR DRE SKRID*
Compléter la conversation (un mot par série de b Compléter la conversation (un mot par série de
pointillés) : pointillés) :
DAOU Kentel 2
................................ a viz ...............
PENAOS[ ] EO AN AMZER ?
Z
Tomm-tomm 25° –
PET BIZ ZO ? Tomm 20° –
Klouar 15° –
Fresk 10° –
Yen 5° –
Yen-yen 0° –
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo an amzer.
1/ Ma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , (bis) 3/ Gant :
Kousket[d] out ?(bis) laezh tomm – dour fresk – chistr dous
3/ Gant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ! (bis)
laezh tomm
chistr dous
yod-kerc’h
dour fresk
bara
gwastell
14
B Répondez à votre professeur :
YEZHADUR
Kousket[d] out, paotr (merc’h) ?
Kousket eo ? — accord : Ya ! — désaccord : N’eo ket !
— Ya, kousket[d] on.
— Ma Doue ! Kousket[d] eo ! kousket[d] on n’on ket kousket
kousket[d] out* n’out ket kousket
Kousket[d] oc’h, paotred (merc’hed) ? kousket[d] eo n’eo ket kousket
— Ya, kousket[d] omp. kousket[d] omp n’oc’h ket kousket
— Ma Doue ! Kousket[d] int ! kousket[d] oc’h n’omp ket kousket
kousket[d] int n’int ket kousket
* Le tutoiement est un peu moins fréquent
qu’en français (voire inusité en certaines régions).
Quels noms de danses avez-vous trouvés ? Pouvez-vous esquisser un pas, entonner un air ?
Et si nous dansions l’an dro sur l’air et les paroles de Ma breur Jakez ?
a
L ABOUR DRE SKRID*
Conjuguer : c Deuit da evañ laezh tomm !
Bras on Bihan on Pet zo ?
......................................... .........................................
. . . . . . . . . zo.
......................................... .........................................
......................................... .........................................
......................................... .........................................
......................................... .........................................
. . . . . . . . . zo.
......................................... .........................................
.........................................
......................................... . . . . . . . . . zo.
......................................... .........................................
TRI Kentel 1
................................ a viz ...............
PENAOS[ ] EO AN AMZER ?
Z
Tomm-tomm 25° –
Tomm 20° –
Klouar 15° –
Fresk 10° –
Yen 5° –
Yen-yen 0° –
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo an amzer.
D IVIZ
etre Yannig, Mamm ha… Fridu 1
2
Mamm : Petra zo, mabig ?
Yannig : Ur c’hi !… Ur c’hi !
3
Mamm : Ooo ! 4
Aon ’neus rak ur c’hi bihan !…
[g]
16
CH
’ OARI KARTOÙ N’EO KET GWIR !
K LASK ER GÊR
¢ ur c’hi ¢ ur maout
£ £
............................... ................................
¢ ur c’hazh
£ £ .....................................
¢
............................... ur c’havr
¢ ur pemoc’h
£ .................................
¢ £
ur gazeg ................................
£ .................................
¢ £ .....................................
¢
ur vuoc’h ur yar
17
Unvezh
TRI Kentel 2
................................ a viz ...............
PENAOS[ ] EO AN AMZER ?
Z
Tomm-tomm 25° –
Tomm 20° –
Klouar 15° –
KONTOMP ! Fresk 10° –
Yen 5° –
unan – daou – tri – pevar – pemp Yen-yen
c’hwec’h – seizh – eizh – nav – dek 0° –
11 unnek – 12 daouzek – 13 trizek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo an amzer.
14 pevarzek – 15 pemzek – 16 c’hwezek
CH
’ OARI
1
MARMOUZ
un toull
un tamm bara
ur werennad dour
Yannig — Mamm ! Mamm ! 2
Se répartir par groupes de deux : chaque groupe tire un
Mamm — Petra zo, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ? numéro (papier ou dé), et doit jouer la scène correspondante
(essayez de rester vous-même : Tad/Mamm, mabig/merc’hig).
Yannig — . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
Mamm — . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’peus ?
Yannig — Ya, Mamm, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’meus !
18
YEZHADUR
CH
’ OARI
DOMINO LOENED (s. o. fichennoù 3, 4, 5, 6)
Coller les fiches annexées 3 à 6 sur du carton, puis découper les dominos. Ce jeu fait suite à l’enquête proposée sur les animaux de
la ferme (remarquer la variation indéfini/défini : ur c’hi/ar c’hi).
19
Unvezh
PEVAR Kentel 1
................................ a viz ...............
...................
...................
PESEURT[d] AMZER A RA ?
................... ...................
CH
’ OARI
AR VOUALC’H
he lagad
— Pao !
— Petra he deus kollet ar voualc’h ?
— He beg. he fenn
he c’hein
he beg
he c’hof
he lost
he zroad
20
1
K
d
a 2
LASK ER GÊR
d
Pouvez-vous identifier les oiseaux qui figurent sur cette page ? La liste ci-après peut
vous aider : essayez d’écrire le nom breton correspondant à chacun des noms français,
avec, en regard, le numéro renvoyant à la planche illustrée.
3 Nom breton N°
c la buse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
la chouette . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
le corbeau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
l’épervier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
le geai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
la grive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
l’hirondelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
le merle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
la perdrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
c
la pie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
le rouge-gorge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
4
c
6
5 d
a
a melen
b ruz
7
c rous
d glas
b
b c
d
c c
11 8
9
10
*Ar voualc’h, al lapoused, an evned… en fait, l’article varie selon l’initiale du mot qui suit : ar en général, al devant l,
an devant n, t, d, h ou voyelle.
21
L ABOUR DRE SKRID
a c
Compléter la conversation (un mot par série de Ma c’hoar .................. kollet he fenn.
pointillés) : Compléter par ’peus, ’neus ou ’deus (formes pleines :
ho peus, en deus, he deus) :
Tad — Petra zo, Yann ?
Petra .................. kollet, Jakez ?
Yann — Ma Doue ! Arc’hant . . . . . . . . . . . . . . . . . . kollet !
Piv .................. kollet ?
Tad — Arc’hant . . . . . . . . . . . . . . . . . . kollet ? Yannig .................. kollet.
Anna ! Anna ! Yann . . . . . . . . . . . . . . . . . . kollet arc’hant !
Ar vran .................. kollet he beg.
d
Kontomp !
Le premier domino a été complété. Pouvez-vous compléter les autres ?
22
Unvezh
Kentel 2 PEVAR
................................ a viz ...............
...................
...................
PESEURT[d] AMZER A RA ?
...................
...................
1
CH
’ OARI
Choisissez-vous un totem parmi les oiseaux cités page 21 (noms féminins seulement : demandez à votre professeur) ;
puis écrivez le nom de l’oiseau au feutre, sur un carton à placer devant vous.
2
À vous de jouer. Vous pouvez vous aider soit d’un
tableau affiché par le professeur, soit du dialogue ci-dessous :
X. — A ? Piv eo ’ta ?
23
YEZHADUR
formes pleines formes contractées
N’am eus ket kollet ’meus ket kollet
N’ac’h eus/n’az peus ket kollet ’peus/’teus ket kollet
N’en deus ket kollet (masculin) ’neus ket kollet
N’he deus ket kollet (féminin) ’deus ket kollet
T RESADENN
an triskell
▲
a
L ABOUR DRE SKRID
Mettre à la forme négative (voir tableau de conjugaison b
Modèle : ar c’hi (le chien) ➝ ar c’hi-mañ (ce chien-ci) /
en haut de la page) : ar c’hi-se (ce chien-là). Faire de même :
an ti ➝ .................................../ ................................
24
TAMM KREIZ
1 Révision et approfondissement
CH
DAOULAGAD
’ 1
OARI
BLEV
hir
Melen Gwenn Rous
bihan
Ruz Glas Du bras
2 Pose les questions suivantes à l’un de tes camarades en utilisant les différents
adjectifs proposés. Celui-ci devra répondre en désignant quelqu’un de la classe.
Piv ’neus blev berr ? Piv ’neus daoulagad bihan ?
— hir ? — bras ?
— gwenn ? — glas ?
— melen ? — du ?
— ruz ? — .......... ?
— rous ?
— du ?
K LOKAAT
Compléter
a À l’aide de ar mor, an erc’h, an heol, an tan, an neñv, b Compléter par la forme de l’article défini qui convient
ar glaou : (ar, an, al) :
c
Compléter par la forme de l’article défini qui convient
YEZHADUR (un, ur, ul) :
Ar (= le, la, les) est an devant n, t, d, h ou voyelle et al devant l : .......... lagad .......... yar
ar mor, an tan, an erc’h, al livioù (voir p. 21).
.......... pemoc’h .......... film
Même règle d’alternance pour ur (= un, une) : ur c’hi, un toull, .......... breur .......... skol
ul lagad… .......... levr .......... den
.......... aotrou .......... tad
25
CH
’ OARI
AL LAPOUSED
Le professeur affiche un tableau en couleur représentant des oiseaux (planche 8) et portant leurs noms en breton (tous féminins).
Puis il dispose une pile de billets retournés (planche 9). Le jeu se déroule de la manière suivante : un élève tire l’un des billets au
hasard et lit en cachette le nom d’oiseau porté dessus. Il devient alors lui-même cet oiseau. Les autres à tour de rôle lui posent des
questions afin de deviner de quel oiseau il s’agit. Le premier à identifier l’oiseau est déclaré vainqueur. C’est à lui de tirer un billet
et de devenir oiseau.
gwenn
melen
berr hir bihan bras
Ur c’hof ruz ’peus ?
rous
du
gwenn ha du Variante : même jeu, en posant ces questions :
berr
« Penaos[z] eo he beg ?
hir
” ” he lagad ?
Ul lost rous ’peus ?
” ” he c’hof ?
glas
” ” he lost ?»
du
Réponses : « Berr eo he beg. »
Réponses : Ya ! ou bien ’Meus ket ! « Ruz eo he c’hof. » (etc.)
a
L ABOUR DRE SKRID
26
GRILLE D’EVALUATION ET DE NOTATION
Voici les structures que nous avons découvertes depuis le début. Employez-les dans un sketch
que vous composerez et mettrez en scène par petits groupes. Jouez-le devant vos camarades,
qui pourront se servir de la grille ci-dessous pour vous évaluer (on peut aussi filmer).
A B C D E A B C D E
1/ Salud ! Mont a ra mat ?
— Ya, mat-tre (disteñget).
— Ya, mat-tre. Ha ganeoc’h ?
3/ Pet zo ?
— Daou zo.
5/ Deuit da zebriñ :
bara, gwastell, yod-kerc’h, krampouezh…
gant laezh dous, dour fresk, chistr…
6/ Petra zo ?
Aon ’meus ?/ ’peus ?/ ’neus ?/ ’deus ?
Naon ” ” ” ”
Sec’hed ” ” ” ”
Droug ” ” ” ”
Mezh ” ” ” ”
Ur bos ” ” ” ”
7/ Petra ’peus/’neus/’deus kollet ?
— Ma fenn/e benn/he fenn…
9/ Pe liv eo… ?
— Ruz/du/gwenn/melen eo…
27
Unvezh
PEMP Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
................... 15° –
PENAOS[ ] EO AN AMZER ? 10° –
...................
Z
5° –
0° –
................... ................... PESEURT[d] AMZER A RA ?
D IVIZ
etre Mamm, Tad, Yannig ha Kristell
2
Mamm : A ! Yannig ’no soubenn ! 3
28
4 Tad : Ha c’hwi, Kristell, soubenn ’po ?
K LASK ER GÊR
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
L
ABOUR DRE SKRID
a À l’aide des bulles complétées, faire parler les personnages ci-dessous :
29
Unvezh
PEMP Kentel 2
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
................. 15° –
PENAOS[ ] EO AN AMZER ? 10° –
.................
Z
5° –
0° –
................. ................. PESEURT[d] AMZER A RA ?
LENNOMP !
3 – 5 – 8 – 11 – 12 – 14 – 16 – 17 – 18 – 20
CH
’ OARI
Vous êtes dans un restaurant traditionnel : la carte des plats proposés est élaborée en commun, à partir des recherches que vous
’BARZH AN DAVARN…
avez faites sur la cuisine traditionnelle, puis reproduite au tableau (ou mieux : à l’intérieur de chemises cartonnées, du style maître
d’hôtel).
Hopala Nolwenn, ’Po ket yod silet ?…
yod silet ’po ? Krampouezh ’mo !
Petra ’po neuze ?
Teuteuteut ! ’Mo
ket yod silet !
Aotrou ! Nolwenn
’do krampouezh !
À vous de jouer :
X. — Hopala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’po ?
Y. — Teuteuteut ! ’Mo ket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
X. — ’Po ket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ? Petra ’po neuze ?
Y. — . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’mo !
X. — Aotrou ! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’no (’do) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
30
YEZHADUR
CH
’ OARI KARTOÙ
Les cartes ont leur valeur nominale : L’initiateur de l’échange accepte ou refuse la compensation
PIV ’NO ?
l’as vaut 1, le 2 vaut 2, etc. Le valet vaut 11, la dame 12, le roi offerte :
13. Elles sont distribuées trois par trois équitablement entre « Ya ! » ou bien « ’Mo ket ! »
tous les joueurs (s’il reste un talon, il ne sera pas utilisé). Mais il ne pourra décliner plus de deux offres et devra donc
Le jeu consiste à réaliser, à tour de rôle, une série de trois accepter, en tout dernier ressort, la troisième proposition faite.
cartes dans l’ordre, par exemple : pemp, c’hwec’h, seizh, ou bien Le premier à avoir étalé tout son jeu a gagné.
unnek, daouzek, trizek, ou même trizek, unan, daou.
En cas d’impossibilité, le joueur tente d’échanger ses cartes,
par exemple :
« Piv ’no dek ?… »
Si l’un des autres joueurs est intéressé, il s’écrie :
« Me ’mo ! »
Ce dernier propose alors l’une de ses propres cartes en com-
pensation, par exemple :
« Pemp ’po ?»
a
L ABOUR DRE SKRID
b
Compléter : Répondre négativement.
Exemple : Soubenn ’do Anna ? ’Do ket.
« Piv .......... krampouezh ?
Soubenn ’no Yann ? ................................................... .
— Me . . . . . . . . . . krampouezh ! »
Vioù ’do Soazig ? ........................................................ .
31
Unvezh
C’HWEC’H Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
................. 15° –
PENAOS[ ] EO AN AMZER ? 10° –
.................
Z
5° –
0° –
................. ................. PESEURT[d] AMZER A RA ?
D IVIZ
etre Soaz ha Mari
32
3
Mari : Setu. 5
6 Soaz : Pegement[d] eo ?
33
K LASK ER GÊR
....................................................
....................................................
....................................................
....................................................
....................................................
....................................................
b
Poser les questions permettant d’obtenir les réponses . ...........................................................................
données :
. ...........................................................................
— ...................................................................................
— Me ’mo ! Me ’mo ! . ...........................................................................
— ...................................................................................
— Soubenn-laezh ’no. . ...........................................................................
— ................................................................................... . ...........................................................................
— ’Mo ket. Chistr ’mo.
. ...........................................................................
— ...................................................................................
— Annaig ’do.
34
Unvezh
Kentel 2 C’HWEC’H
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
15° – .................
10° – PENAOS[ ] EO AN AMZER ? .................
Z
5° –
0° –
PESEURT[d] AMZER A RA ? ................. .................
7 2 13 22 24 28
+ 3 + 16 + 15 + 3 + 4 + 1
= = = = = =
Lavar an deiz :
Trizek ’vit dousenn
’Vel vioù Karnasenn
CH
’ OARI
Anna
AR MARC’HADOUR
1
Placez le carton portant votre pré- Le professeur, entre-temps, place
nom breton sur votre table devant vous. bien en vue deux affiches susceptibles
de vous aider :
Le professeur distribue des billets de – l’une portant le dernier sketch
banque (voir planche 10). Vous disposez (p. 32 et p. 33) sur lequel on aura
personnellement de 17 F. éventuellement occulté les variables :
noms, achats, prix ;
Chaque élève sera commerçant et client – l’autre rappelant les nombres de 1 à 20.
tour à tour. En tant que commerçant, il est vendeur des huit
denrées illustrées sur la page suivante (les mêmes chez tout Les huit denrées nécessaires au jeu sont également rappelées
le monde). au tableau noir, réparties sur deux colonnes (vente en
paquets, vente par douzaines).
35
2 À présent, fixez vous-même ci-après votre tarif (il doit rester caché aux autres : prix allant de 2 à 9 f rancs, chaque montant
utilisé une seule fois) :
Ur pakad
kafe : . . . . . . . . . . lur
bleud : . . . . . . . . . . lur
holen : . . . . . . . . . . lur
pebr : . . . . . . . . . . lur
Un dousenn
vioù : . . . . . . . . . . lur
krampouezh : . . . . . . . . . . lur
gwestell : . . . . . . . . . . lur
istr : . . . . . . . . . . lur
3 Un premier acheteur se déclare : il se rend Après un galop d’essai, on pourra laisser tout le monde
chez le vendeur de son choix, muni de son argent, circuler, vendre et acheter à sa guise, à la seule condition
que chaque joueur soit vendeur et acheteur tour à tour*.
son carton identificateur au cou. Le dialogue s’engage :
La partie peut être arrêtée à tout moment : chacun compte
alors son avoir (si toutefois il n’est pas déja en faillite !).
X. — Petra ’po, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ?
* Afin qu’il y ait toujours autant de vendeurs que d’acheteurs en
Y. — Ur pakad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’mo.
train de tourner, il importe que le nombre de joueurs soit pair (au
X. — Ha petra c’hoazh ? besoin, le maître se joint à la partie).
Y. — Un dousenn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
X. — Setu.
Y. — Pegement[d] eo ?
X. — . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ha(g) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’ra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Y. – Dalit . . . . . . . . . . lur !
Y. – Kenavo, . . . . . . . . . . !
36
YEZHADUR
Yod ’po, Pêrig ? ................................................................ Exemple : Yann ’no ket kafe ➝ Yann ’no kafe.
Chistr ’do Job ha Maria ? ................................................. Yann ’no ket laezh. .........................................................
37
Unvezh
SEIZH Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER
KONTOMP !
30 tregont – 31 unan ha tregont – 32 daou ha tregont – 33 tri ha tregont
34 pevar ha tregont – 35 pemp ha tregont – 36 c’hwec’h ha tregont
37 seizh ha tregont – 38 eizh ha tregont – 39 nav ha tregont
Lavar an deiz :
Nedeleg laouen ha bloavezh mat !
D IVIZ
etre Loeiz ha Job
3 Loeiz : Ker eo !
38
5 Loeiz : Laer brein ! ’Peus ket mezh ?!
✩
Job : Petra, petra !… Dao !*
*pe : Lao !
CH
’ OARI KARTOÙ
Les cartes ont leur valeur nominale : 1 pour l’as,
AR BOURLEDENN
K LASK ER GÊR
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
39
Unvezh
SEIZH Kentel 2
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER
Lavar an deiz :
Teod ar c’hi zo medisinour,
Teod ar c’hazh zo treitour
D IVIZ
etre Soaz hag Anna
Anna : Ha ! ha !…
Job ’neus torret e benn !
40
YEZHADUR
Mutations ordinaires Mutations spirantes
➝
➝
b p f
➝
➝
d t z
➝
➝
g k c’h
CH
’ OARI AR CHASEOUR (ar jiboesaour)
A. — Pao1 ! B. — Pao4 !
A. — He c’hof3 ! B. — E benn6 !
1. Visant, par exemple, le ventre de la pie. 4. Visant par exemple la tête du chien.
2. Se prenant le ventre. 5. Se prenant la tête.
3. He fenn, he zroad… 6. E gof, e droad…
41
L ABOUR DRE SKRID
Exemple : (ki) Petra ’deus kollet Maela ? He c’hi. (pakad kafe) Petra ’deus kollet Maela ? ..........................
(kazh) Petra ’deus kollet Maela ? .................................... (tamm bara) Petra ’deus kollet Maela ? ..........................
d Même exercice :
(penn) Petra ’neus torret ma breur ? ..............................
(ti) Petra ’neus gwelet Erwan ? .......................................
(penn) Petra ’deus kollet ma c’hoar ? .............................
(tonton) Piv ’deus gwelet Anna ? ....................................
e Même exercice avec ma (mêmes mutations qu’avec he). (ti) Petra ’peus gwelet, Mona ? .......................................
Ex. : (ki) Petra ’peus kollet, Job ? – Ma c’hi.
(pakad bleud) Petra ’peus kollet, Rozenn ? ...................
(kazh) Petra ’peus kollet, Job ? .......................................
(tamm katev) Petra ’peus kollet, Job ? ............................
(pemoc’h) Petra ’peus kollet, Mamm ? ..........................
(kilhog) Petra ’peus gwelet ? ...........................................
42
Unvezh
Kentel 1 EIZH
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
15° – .................
10° – PENAOS[ ] EO AN AMZER ? .................
Z
5° –
0° –
PESEURT[d] AMZER A RA ? ................. .................
Lavar an deiz :
Labour Sul,
Labour nul !
D EIZIOÙ AR SIZHUN *
al Lun
ar Meurzh
ar Merc’her
Coller ici un calendrier en breton
ar Yaou
ar Gwener
ar Sadorn
ar Sul
* Pe “ar sûn”.
43
K ANOMP !
44
YEZHADUR
présent futur
Me ’ya Me ’yay
Loeiz a ya Loeiz a yay
Me ’bren Me ’breno
Loeiz a bren Loeiz a breno
K LASK ER GÊR
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
a
LABOUR DRE SKRID
Remarquons ! b Compléter les phrases ci-contre en utilisant le nom entre
parenthèses (mutation k/c’h).
On dit ur c’hog, mais le mot est kog (= coq, terme celtique
passé en français !). Me ’breno ur ......................... (kog)
Après l’article, le k mute toujours. Dans les exemples suivants,
il mute en c’h. Ur ......................... bras ’peus ! (ki)
Sellit ! Ur ......................... du ! (kazh)
Ur ......................... ruz ’neus. (kof)
Peseurt lapous ’neus ur ......................... rous ? (kein)
Tomm eo ar ......................... ! (kafe)
Mat eo ar ......................... ! (krampouezh)
N’eo ket ur ......................... bras ! (koll)
Kollet ’meus ar ......................... (kousked)
45
Unvezh
EIZH Kentel 2
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER
SKRIVOMP E CHIFROÙ :
daou warn-ugent : . . . . . . . . . . . . . . . . . c’hwec’h warn-ugent : . . . . . . . . . . . . . . .
tri ha tregont : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pemp ha tregont : . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lavar an deiz : seizh ha tregont : . . . . . . . . . . . . . . . . . . nav ha tregont : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Glav d’ar Sul,
Glav d’al Lun,
Glav e-pad ar sûn !
D IVIZ
Yann, Suluan, Korriganed
46
3 Korriganed
ha Yann : Dilun, dimeurzh ha dimerc’her !
(bis)
Korriganed
ha Yann : Dilun, dimeurzh ha dimerc’her ! 8
(bis)
Ha diriaou ha digwener !
(bis)
* Prononcé diri-aou
47
10 Yann : ’Mo ket…
Tennit ma bos, mar plij…
48
Suluan : Ha disadorn ha disul.
17
Korriganed : Ha disadorn ha disul ?? 18
23 Korriganed : Hahahaha !
Bidi deri dili !…
Setu !
49
TAMM KREIZ
2 Révision et approfondissement
K AN AL LOENED
Choisissez, si nécessaire avec l’aide de votre professeur, un Le maître lance le premier couplet, comme d’habitude, avec le
animal autre que ceux évoqués dans la chanson de la page 44. coq (ar c’hog). Puis chacun entonne son couplet, à tour de
Demandez aussi à connaître son cri en breton… rôle, suivant l’ordre des jours dans la semaine. On terminera,
Quelques suggestions : le dimanche, par mari ou femme, selon que l’élève chargé
ur c’hi (un chien) ➝ « Haou haou haou ! » du couplet sera lui-même fille ou garçon.
ur c’hazh (un chat) ➝ « Miaoñ miaoñ miaoñ ! »
1. Attention : ma faun !
un hoc’h (un verrat) ➝ « Oc’h oc’h oc’h ! » 2. Attention : ma maouez, ma gwreg !
un azen (un âne) ➝ « Hioñ hioñ hioñ ! »
ur c’honifl (un lapin) ➝ « Wik wik wik ! »
un dube (un pigeon) ➝ « Grous grous grous ! »
ur paun1 (un paon) ➝ « Leñv leñv leñv ! »
Et le dimanche, éventuellement :
ur vaouez/ur wreg2 (une femme) ➝ « Che che che ! »
YEZHADUR
présent futur
(a) lâr (a) lâro
(a) sav (a) savo
R IMADELL
(a) grev
(a) ya
(a) zo
(a) grevo
(a) yay
(a) vo
« Hi hi hi ! ’lâr ma c’hi,
’Benn bloaz, me ’savo un ti ! »
« Ha ha ha ! ’lâr ma c’hazh,
Me ’gac’ho ’barzh ! »
« Hi hi hi ! ’lâr ma c’hi,
«’Vo ket dor ebet ! »
« Ha ha ha ! ’lâr ma c’hazh,
Me ’yay dre ar prenestr ! »
« Hi hi hi ! ’lâr ma c’hi,
’Vo ket prenestr ebet ! »
« Ha ha ha ! ’lâr ma c’hazh,
Me ’yay dre ar chiminal ! »
« Hi hi hi ! ’lâr ma c’hi,
’Vo ket chiminal ebet ! »
« Ha ha ha ! ’lâr ma c’hazh,
C’hwi ’grevo ’barzh ! »
50
Les élèves se placent en demi-cercle, dans l’ordre :
T OK AR ROUE 1
Ar Roue — Ar Roue ’neus kollet e dok :
ar Roue (le Roi), ar Mab (le fils), an Tiern (le Comte), al Lakez Daou2 ’neus laeret an tok !
al Lakez Unan (le Valet n°1), al Lakez Daou (le Valet n°2),
Al lakez daou — Hopala ! ’Meus ket laeret, Aotrou !
ar Mevel Unan (le Domestique n°1), etc.
Aux nobles (le Roi, son fils, le Comte), on dit : « Aotrou » Ar Roue — Ac’ha ? Piv ’neus laeret, paotr ?
(Monsieur). Aux valets et aux domestiques, on dit « paotr »
(garçon). Al lakez daou — Ar mab2 ’neus laeret, Aotrou !
CH
’ OARI
Il s’agit, on le sait, de faire coïncider une « carte d’identité » avec une tête, et vice-versa.
DOMINO LOENED (p. 19)
Disons-le en breton !
AR PEMOC’H
AR GAZEG
51
Unvezh
NAV Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER
Lavar an deiz :
Friko d’ar Sul, friko d’al Lun,
Ha bara sec’h e-pad ar sûn !
D IVIZ
etre Mamm, Kristell ha Yannig
52
5 Mamm : A !… Yannig !
Pelec’h emaout ?
Yannig : Amañ ! 6
9
Yannig : O klask kignez ruz.
10
K LASK ER GÊR
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
53
Unvezh
NAV Kentel 2
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER
KONTOMP !
Lavar an deiz :
À tour de rôle de cinq
Pell emañ Yann diouzh e gazeg…
en cinq jusqu’à 39, puis :
40 – daou-ugent
41 – unan ha daou-ugent
42 – daou ha daou-ugent
43 – tri ha daou-ugent
44 – pevar ha daou-ugent
45 – pemp ha daou-ugent
46 – c’hwec’h ha daou-ugent
CH
’ OARI
47
48
49
– seizh ha daou-ugent
– eizh ha daou-ugent
– nav ha daou-ugent
1
Pelec’h emañ Kristell1 ? Oc’h ober petra2 ?
– ’Barzh .................. emañ, o ........................
....
54
2
Pelec’h emañ Yannig1 ? Oc’h ober petra2 ?
– ’Barzh ................. emañ, o .........................
..
3
Pelec’h emañ Fridu ? Oc’h ober petra2 ?
1
FOAR
4
Pelec’h emañ Job1 ? Oc’h ober petra2 ?
– ’Barzh ................. emañ, o .........................
..
5
Pelec’h emañ Soazig ? Oc’h ober petra2 ?
1
2
Confectionner trois petits paquets de cinq cartes Piv eo ?
représentant les lieux mentionnés ci-dessus, les cinq Pelec’h emañ ?
personnages et la scène de chacune des cinq phrases. Oc’h ober petra ?
L’exercice consistera à tirer chaque fois trois cartes
(une de chaque paquet) et à répondre aux questions :
55
3 Le professeur vient de remettre à chaque élève une carte X. — . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ., pelec’h emaout ?
représentant un lieu et une scène (planche 11). À présent, s’il
vous demande où vous êtes et ce que vous êtes en train de Y. — ’Barzh ...................................................................
faire, répondez conformément à la carte que vous avez tirée.
Puis posez les mêmes questions à l’un de vos camarades, qui X. — Oc’h ober petra ?
en interrogera un autre, et ainsi de suite.
Y. — O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
Redistributrion des cartes : mettez la vôtre bien en vue. X. — Hopala, .................... , ’peus ket gwelet
Le professeur vous demande si vous avez vu l’un de vos cama- .................... ?
rades. Vous devez répondre que non, qu’il n’est point là où
vous êtes ; puis indiquer l’endroit où se trouve le camarade, Y. — Nann, n’emañ ket ’barzh .......... .......... !
selon la carte qu’il détient (le jeu se poursuit entre élèves).
X. — Pelec’h emañ ?
5
Le professeur dispose une souris en carton (voir fiche 12)
de part et d’autre d’une petite table.
Répondez-lui en vous aidant du dessin ci-dessous : dreist
« Pelec’h emañ al logodenn ?
— .................... an daol emañ. »
a-dreñv e-barzh
war
e-kichen*
dirak
dindan
* Pe : e-tal
56
6 Même jeu, mais cette fois-ci l’élève X questionne l’élève Y, X. — Pelec’h emañ al logodenn ?
qui ment délibérément ; son voisin Z rectifie, puis saisit à son
tour la souris :
Y. — .................... an daol emañ.
Z. — N’emañ ket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . an daol :
. . . . . . . . . . . . . . . an daol emañ.
7
Un élève sort de la classe. On cache un objet (par Les yeux bandés, il devra trouver l’objet caché en questionnant
exemple : ar c’hreion, le crayon), puis on rappelle celui la classe :
qui est sorti.
War
Dindan
E-kichen an daol
E-tal emañ ar c’hreion ?
ar gador
Dirak[g]
A-dreñv
E-barzh
8 L’un des élèves joue le rôle de la souris ; les autres 9 Un élève est la souris, un autre fait face au mur et
le questionnent : l’interroge sans la voir :
« Logodenn, pelec’h emaout ? « Logodenn, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . an daol emaout ?
— .................... an daol emaon. » N’emaon ket.
Ya, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . an daol emaon. »
YEZHADUR
Présent de situation du verbe être
57
Unvezh
DEK Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER
25 ha 24 ? 33 ha 15 ? 15 ha 30 ? 40 ha 3 ? 10 ha 33 ? 32 ha 16 ?
Lavar an deiz :
Rodenn tost, glav pell ;
Rodenn pell, glav tost.
D IVIZ
etre un tourist ha tud ar c’harr-nij
An tourist : Da Bluguen. 2
Ar plac’h : Mat[d] eo !
3
Ar mikro : Diwallit ! Diwallit !
Lakit ho kouriz !
Arabat butunat !
Ar plac’h : Setu. 5
9 An tourist : Kenavo !
YEZHADUR
Rappelons-nous ! Constatons !
Penn e benn Pelec’h da belec’h
➝ Pluguen ➝ da Bluguen
➝
Troad ➝ e droad Tregastell ➝ da Dregastell
Kof ➝ e gof Kemper ➝ da Gemper
59
K LASK ER GÊR
* pe parrezioù.
60
Unvezh
Kentel 2 DEK
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
15° – .................
10° – PENAOS[ ] EO AN AMZER ? .................
Z
5° –
0° –
PESEURT[d] AMZER A RA ? ................. .................
KONTOMP !
50 – hanter-kant – 51 – unan ha hanter-kant1 – 52 – daou ha hanter-kant
53 – tri ha hanter-kant – 54 – pevar ha hanter-kant – 55 – pemp ha hanter-kant
56 – c’hwec’h ha hanter-kant – 57 – seizh ha hanter-kant – 58 – eizh ha hanter-kant
59 – nav ha hanter-kant
1 : (unan) hag hanter-kant dans les parlers où l'h ne s'entend pas.
Lavar an deiz :
Unan, daou, tri,
Tonton Jañ-Mari,
Stagit mat[d] ar c’hi !
CH
’ OARI
1
Inscrivez le nom breton de votre commune (ou adoptez Pelec’h emaon, mar plij ?
l’une des communes recensées dans l’enquête de la page 60).
Un camarade perdu dans la nuit frappe à votre porte et
—E .................... emaoc’h !
demande où il se trouve. Vous lui répondez, puis errez à votre
tour jusqu’au seuil d’une porte hospitalière…
61
YEZHADUR
Mutations ordinaires
3
Le professeur donne des ordres : vous devez mimer le geste qui convient (le premier à se tromper devra à son tour donner
des ordres) :
Savit ! ➝ Se lever.
4
Variante : on n’obéit que si l’ordre émane de Jakez :
D AÑSOÙ
Demandez à votre professeur de vous apprendre un
nouvel air à danser l’an dro (par exemple : Fest an
Hoc’h, voir p. 86).
62
L ABOUR DRE SKRID
a Compléter à l’aide du nom de lieu donné entre c Complétez à l’aide du nom donné entre parenthèses
parenthèses (ne pas oublier la mutation : voir tableau (mutation !) :
de la page 62) : Da biv eo al levr ?
Da belec’h ec’h a Laouig ? — Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo al levr. (Pêrig)
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Pariz)
Da biv eo an ti ?
Da belec’h ec’h a ar c’harr-nij ? — Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo. (Maryannig)
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Pluguen)
Da biv eo ar c’hi ?
Da belec’h ec’h it ? — Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ! (Kaourintin)
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Karaez)
Da Ronan eo ar sac’h ?
Da belec’h ec’h a an tourist ? — N’eo ket, da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo ! (Tudi)
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Breizh-Izel)
Da Suluan eo ar jao ?
Da belec’h ec’h it holl ? — N’eo ket : da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . eo ! (Tristan)
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Bro-Dreger)
Me ’breno ur yar da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Mamm-gozh)
Da belec’h emaout o vont, Soa ?
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Morgad)
d Observez la nuance :
Da belec’h emañ o vont ?
Gortoz ! (attends !), gortozit ! ou gortait ! (attendez !).
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Daoulaz)
À présent, complétez les phrases suivantes en utilisant
Da belec’h ec’h it-c’hwi ? la forme donnée entre parenthèses qui convient.
— Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (Groñvel)
............................... , korriganed ! (selaou/selaouit)
63
Unvezh
UNNEK Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER
Lavar an deiz :
Pep ki a zo mestr en e di*
* Ti, e di !
D IVIZ
etre Loeiz ha Soazig
1 Loeiz : Soazig !
64
Soazig : Ma, gortoz un tammig ! 6
Soazig : Ha ha ha ! 10
Loeiz ’neus kollet e nerzh !
CH
’ OARI KARTOÙ AR BREZEL
➝ Roue
➝ Damez
➝ Lakez
65
K LASK ER GÊR
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
Qu’appelle-t-on le lamm ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
66
L ABOUR DRE SKRID
a Composer des phrases à l’aide d’un élément fourni dans le tableau. Attention ! Chaque élément proposé ne sert qu’une fois.
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
b
Construire deux phrases sur le même modèle :
.......................................................................................................
.......................................................................................................
c d
Cheñch plas (da) signifie : déplacer… Nous savons que da provoque les mutations ordinaires
Autres expressions construites à l’aide de cheñch : cheñch lec’h (p. 62). Exemple : debriñ ➝ deuit da zebriñ !
(déplacer), cheñch penn (changer de sens), cheñch tu (retour- Sur ce modèle, compléter les phrases suivantes :
ner), cheñch stumm (modifier), cheñch liv (repeindre)… ’Peus ket c’hoant da .................. ma levr ? (prenañ)
Essayer de compléter :
Ar chaseour a ya da .................. ! (tennañ)
Deuit amañ da cheñch .................. d’ar gartenn !
Diwallit da .................. e benn ! (torriñ)
Deuit amañ da cheñch .................. d’an daol !
Aon ’meus da .................. ar c’hoari. (koll)
Ma zad a ya da cheñch .................. d’an ti.
’Deuit amañ da .................. ! (gouren)
Cheñchomp .................. d’ar c’hoari !
Me ’yay d’ar foar da .................. ma menn.
Cheñchit .................. d’ar velo, mar plij !
(gwerzhañ)
67
Unvezh
UNNEK Kentel 2
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER
Lavar an deiz :
Ret[d] eo cheñch penn d’ar vazh.
JEDOMP ! PEGEMENT[ ] E RA ?
D
66 69 65
- 24 - 35 + 13
= = =
68
L ABOUR DRE GOMZ
Loeiz e benn
Soazig he fenn
kollet
Yannig e nerzh
Laouig he nerzh
gwelet
Rozenn
e droad
Jakez he zroad
laosket
Kristell
e di
Mamm he zi
torret
Ar c’hi
e arc’hant
Ar c’hazh
tennet hec’h arc’hant
Ar gazeg en deus
Ar pemoc’h (’neus) e yar
gwerzhet he yar
Ar voualc’h he deus
Ar big (’deus) e gof
debret he c’hof
Tad
Soaz e bemoc’h
staget
Mari he femoc’h
Job e dok
sachet
Ar mestr he zok
Ar c’horrigan kozh
kavet e grampouezh
Al logodenn he c’hrampouezh
Ar plac’h
toullet e gazh
Ar maout he c’hazh
69
CH
’ OARI
Observez les deux phrases ci-dessous, données pour l’exemple :
AR FRAZENN GUZH
1 T RESADENN
AR BROIOÙ KELTIEK
............... ...............
4
5
............... ...............
............... ...............
70
L ABOUR DRE SKRID
d
a Rappelons-nous : dañsoù, mojennoù, koñchennoù, tresa- Toutefois, nous avons pu remarquer précédemment que
dennoù sont des pluriels de dañs, mojenn, koñchenn, tresadenn. les nombres (ainsi que pet) sont suivis de la forme singulière :
Donner le pluriel de : Pet biz ? – C’hwec’h biz.
beg : ............................................................................
Voici un court dialogue :
lost : ............................................................................
Klaskit vioù !
chopinad : ................................................................... — Setu eizh vi.
teod : ...........................................................................
Sur ce modèle, compléter à l’aide du nombre proposé entre
bos : ............................................................................
parenthèses (lequel devra être écrit en toutes lettres) :
pakad : ........................................................................
Klaskit levrioù ! – Setu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (4)
kof : .............................................................................
Klaskit pakadoù ! – Setu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (15)
loer : ............................................................................
Klaskit bilhedoù ! – Setu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (3)
tad : .............................................................................
penn : ..........................................................................
Klaskit triskelloù ! – Setu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (5)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (7)
foar : ............................................................................
frouezhenn : ...............................................................
c
Rappelons-nous encore : loened, korriganed sont les plu- istrenn : .......................................................................
riels de loen, korrigan. Trouver (ou retrouver) les pluriels de : buzhugenn : ................................................................
paotr : .........................................................................
lapous : .......................................................................
menn : .........................................................................
merc’h : .......................................................................
evn : ............................................................................
azen : ...........................................................................
71
Unvezh
DAOUZEK Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER
Lavar an devezh :
Arabat klask pemp troad d’ar maout ! KONTOMP AR BAOTRED :
Unan, daou, tri, pevar, pemp…
KONTOMP AR MERC’HED :
Unan, div, teir, peder, pemp…
D IVIZ
etre Jakez ha Nolwenn
72
3 Jakez : Hopala ! Poent[d] eo mont kuit !1
7 Jakez : Hañ ?…
Pet eur eo, neuze ?
[d]
.............................................................
.............................................................
.............................................................
K LASK ER GÊR
...........................
▲
▲
...........................
...........................
▲
.......................................................................
.......................................................................
74
Unvezh
Kentel 2 DAOUZEK
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
15° – .................
10° – PENAOS[ ] EO AN AMZER ? .................
Z
5° –
0° –
PESEURT[d] AMZER A RA ? ................. .................
LENNOMP !
Divinadell :
Exemples :
Piv a ya d’ar foar hag a laosk
23 maout : tri maout warn-ugent e doull war e lerc’h ?*
23 logodenn : teir logodenn warn-ugent
* toull, e doull !
23 maout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23 logodenn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25 maout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25 yar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32 leue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32 vuoc’h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33 yar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33 c’hog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35 louarn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36 drask . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43 jao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44 houad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44 lapous (evn) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
52 gazeg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55 pemoc’h-gouez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
58 loen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
62 gazeg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63 c’hazh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71 azen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75 plac’h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
YEZHADUR
Notons en passant !
buoc’h ➝ div vuoc’h – pig ➝ div big – kazeg ➝ div gazeg
mutations ordinaire (v. p. 62) après daou, div
75
L ABOUR DRE GOMZ
A
Élaborez des questions, demandez à un camarade d’y
répondre en faisant la mimique qui convient :
Prest
Skuizh
Klañv
out ? — Ya, ....... on.
Bras[z]
oc’h ? — N’on ket, ’vat !
Bihan
Sot[d]
Fichet[d]
B
Pet[d] eur eo ?
12 12 12 12
11 1 11 1 11 1 11 1
10 2 10 2 10 2 10 2
9 3 9 3 9 3 9 3
8 4 8 4 8 4 8 4
7 5 7 5 7 5 7 5
6 6 6 6
12 12 12 12
11 1 11 1 11 1 11 1
10 2 10 2 10 2 10 2
9 3 9 3 9 3 9 3
8 4 8 4 8 4 8 4
7 5 7 5 7 5 7 5
6 6 6 6
76
D
Dialoguez :
FEST-
NOZ
12 12 12 12 12 12
11 1 11 1 11 1 11 1 11 1 11 1
10 2 10 2 10 2 10 2 10 2 10 2
9 3 9 3 9 3 9 3 9 3 9 3
8 4 8 4 8 4 8 4 8 4 8 4
7 5 7 5 7 5 7 5 7 5 7 5
6 6 6 6 6 6
Park
E
Lakit[d] an eur, mar plij !
12 12 12 12
11 1 11 1 11 1 11 1
10 2 10 2 10 2 10 2
9 3 9 3 9 3 9 3
8 4 8 4 8 4 8 4
7 5 7 5 7 5 7 5
6 6 6 6
8 4 8 4 8 4 8 4
7 5 7 5 7 5 7 5
6 6 6 6
Teir eur Teir eur ha pemp. Peder eur. Peder eur ugent.
(ne)met dek.
12 12 12 12
11 1 11 1 11 1 11 1
10 2 10 2 10 2 10 2
9 3 9 3 9 3 9 3
8 4 8 4 8 4 8 4
7 5 7 5 7 5 7 5
6 6 6 6
Pemp[b] eur C’hwec’h eur ha kard. Eizh eur hanter. Unnek[g] eur
ha pemp warn-ugent. (ne)met[d] ugent.
77
Unvezh
TRIZEK Kentel 1
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
................. 15° –
10° –
................. 5° –
0° –
................. ................. AN AMZER
D IVIZ
etre ar mestr ha Yannig
2
Yannig : Ya, Aotrou !
78
5
An holl : Ha ! ha ! ha ! An azen !
11
79
K LASK ER GÊR
❶ Essayez de recueillir quelques noms typiquement bretons, et demandez à votre entourage leur
signification en français*.
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
À quoi ces noms font-ils allusion ? Quand sont-ils apparus ? À quoi servaient-ils à l’origine ?
Traduisaient-ils nécessairement la vérité ?
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
Colleano : .............................................................
.............................................................
Malegoll : .............................................................
.............................................................
Poezevara : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.............................................................
* On peut s’aider de l’annuaire du téléphone, du minitel… Attention ! Même si les noms de familles
ont souvent été, à l’origine, des sobriquets (il en va de même en français, en anglais, en allemand…),
ils sont devenus une référence officielle et ne doivent donc pas prêter à sourire.
80
Unvezh
Kentel 2 TRIZEK
Hiziv emañ................... a viz .................
25° –
20° –
15° – .................
10° – PENAOS[ ] EO AN AMZER ? .................
Z
5° –
0° –
PESEURT[d] AMZER A RA ? ................. .................
Lavar an devezh :
Amzer zo !
81
L ABOUR DRE SKRID HA DRE GOMZ
B Assumez à présent votre propre identité : jouez le rôle prénom (ou bien le prénom breton qui vous a été attribué en
d’un élève (ou du maître) si vous êtes un garçon, d’une élève début d’année). Le maître (la maîtresse) peut aussi varier la
(ou de la maîtresse) si vous êtes une fille. Utilisez votre propre question : Pegement ’ra daouzek ha tri ? par exemple.
YEZHADUR
82
a Voici quelques noms, tous féminins ; qualifiez-les à l’aide
L ABOUR DRE SKRID
c Même exercice, avec des noms de personnes masculins
de l’adjectif entre parenthèses (lequel se place toujours après le pluriels : tud ➝ an dud.
nom). Ne pas oublier la mutation du féminin !
paotred ➝ ar ...................................................................
Exemple : ur vestrez (mat) ➝ ur vestrez vat.
bugale ➝ ar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
un davarn (pell) ➝ ..........................................................
korriganed ➝ ar ..............................................................
ul logodenn (melen) ➝ ..................................................
ur vuoc’h (du) ➝ ............................................................ d Exercice inverse : voici quelques noms que vous connais-
sez bien ; retirez l’article et restituez le mot sans mutation (tel
ur yar (ker) ➝ .................................................................
qu’on le lit dans le dictionnaire) :
ur gartenn (glas) ➝ .........................................................
ar big : ..............................................................................
ar vran : ............................................................................
b ar voualc’h : .....................................................................
Faire précéder le nom féminin de l’article
(défini ou indéfini), sans oublier la mutation. ar c’havr : .........................................................................
Exemple : bro ➝ ar vro, ur vro.
ar wezenn : .......................................................................
parrez ➝ ar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kentel ➝ ur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
mamm ➝ ar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tresadenn ➝ un ...............................................................
bazh-yod ➝ ar .................................................................
gwreg ➝ ar ......................................................................
Compléter l’exercice ci-après à l’aide des noms donnés entre ar .................... (korrigan)
parenthèses : ar .................... (korriganez)
ar .................... (ki) ar .................... (kemener)
ar .................... (kiez) ar .................... (kemenerez)
ar .................... (korr) ar .................... (Kemperiad)
ar .................... (korrez) ar .................... (Kemperiadez)
83
TAMM KREIZ
3 Révision et approfondissement
CH
’ OARI
Il faut préparer tout d’abord cent petits papiers numérotés de les lit à haute voix. L’élève dont la grille contient le nombre
LOTO
1 à 100. Découper également dix cartons, sur lesquels seront annoncé reçoit un jeton (ou haricot), qu’il place sur le
collés les grilles chiffrées de la planche 13. Le professeur (ou nombre. Le premier à remplir sa grille a gagné.
un élève) tire les petits papiers au sort, l’un après l’autre, et
CH
’ OARI
Coller les planches 14 à 20 sur du carton léger ; découper les
AR FRAZENN
CH
’ OARI
Il s’agit du jeu des Sept Familles. On pourra utiliser l’un des
AR SEIZH FAMILH
N.B. Les élèves peuvent être trop nombreux pour participer tous au
jeux en breton disponibles dans le commerce. Le professeur même jeu simultanément. À nouveau, il est conseillé de constituer plu-
proposera un code simple de questions et de réponses. sieurs tablées de joueurs, se livrant éventuellement à des jeux différents
(penser à ceux qu’on a déjà appris : dominos, cartes…).
a
L ABOUR DRE SKRID
Mettre à la forme négative. A-dreñv Nolwenn emaint. ..............................................
Exemple : E-tal an ti emaon ➝ N’emaon ket e-tal an ti.
Dirak ar skol emaout. .....................................................
E-tal ar wezenn emaon. ..................................................
Dindan ar glav emaoc’h. .................................................
E-kreiz ar mor emañ. ......................................................
84
b Pelec’h emañ ar c’hazh ?
. . . . . . .▲
...............
......................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .▲
..
......................
.▲
..................... ......................
...................... ......................
▲
......................
......................
▲
......................
......................
▲
.▲
.....................
......................
......................
......................
▲
c
Répondre aux questions. Dindan ar mor emañ ar vag ?
..........................................................................................
Exemple : A-dreñv ar prenestr emañ ar paotr ?
E-barzh an Oriant emañ an Tour Eiffel ?
N’emañ ket : e-tal ar prenestr emañ !
..........................................................................................
AN ORIANT
85
T ONIOÙ DA ZAÑSAL
3 1
4 4
3
4
Dañsomp, sailhomp, greomp fest an hoc’h, lura ! Gant al lard ’vez graet krazinell, lura !
Dañsomp, sailhomp, greomp fest an hoc’h, Gant al lard ’vez graet krazinell,
Dañsomp, sailhomp, greomp fest an hoc’h Gant al lard ’vez graet krazinell ;
Evit[d] enoriñ ar pemoc’h ! Ar fars ’ba’r forn n’emañ ket gwell !
Brasañ cher-vat[d] evidomp-ni, lura ! Evit mont tre, ar c’hafe du, lura !
Brasañ cher-vat[d] evidomp-ni, Evit mont tre, ar c’hafe du,
Brasañ cher-vat[d] evidomp-ni : Evit mont tre, ar c’hafe du,
’Pemoc’h zo bet lazhet ’ba’n ti ! A ray ar vestrez dimp diouzhtu !
4
4
4
4
8 8
8 8
Transition 11
8
5 12
8 8
▲▲
Ce symbole (*) annonce une mutation.
Luc’hskeudennoù : p. 66, Fédération de gouren, Falsab, Bodadeg ar gourenerien, Manuel de l’éducateur de gouren. Spécial prises : les variantes. Penaos bezañ maout war
ar gouren, Morlaix, Imprimerie de Bretagne, 1992 ; p. 74, binioù/bombard : © dastumadenn Alan Er Vuhé, treujenn-gaol : Goulc’hen Malrieu© (Lot sib, fin an 19et kant-
ved) ; fichenn 10, «Yann IV» ha «Gradlon» gant Jos Le Doare, «Nevenoe» gant Lena Louarn.
T A O L E N N
Unvezh daou . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Unvezh tri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Unvezh pevar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Tamm kreiz 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Unvezh pemp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Unvezh c’hwec’h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Unvezh seizh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Unvezh eizh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Tamm kreiz 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Unvezh nav . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Unvezh dek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Unvezh unnek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Unvezh daouzek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Unvezh trizek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Kentel 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Kentel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Tamm kreiz 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Tonioù da zañsal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Geriaoueg / Lexique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Taolenn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
T A O L E N N