Saltar ao contido

COVID-19

Editar as ligazóns
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Este artigo trata sobre a doenza causada polo virus SARS-CoV-2. Para a pandemia véxase: Pandemia de COVID-19.
COVID-19
Radiografía (TAC) pulmonar dun caso de pneumonía por COVID-19
Radiografía (TAC) pulmonar dun caso de pneumonía por COVID-19
EspecialidadeDoenzas infecciosas
SíntomasInfeccción respiratoria aguda
Febre, tose, falta de alento[1]
ComplicaciónsPneumonía, sepse viral, síndrome de dificultade respiratoria aguda, insuficiencia renal
Inicio habitualPeríodo de incubación típico de 5-6 días (pode variar entre 2-14 días)
CausasSARS-CoV-2
DiagnósticoProbas rRT-PCR, TAC
PrevenciónLavado de mans, corentena, distanciamento social
TratamentoSintomático e de apoio
Aviso médico.
Aviso médico.
Advertencia: A Wikipedia non dá consellos médicos.
Se cre que pode requirir tratamento, por favor, consúltello ao médico.
Transmisión e ciclo vital do SARS-CoV-2
Síntomas principais da COVID-19

A COVID-19[2][3] (do inglés coronavirus disease 2019 ou enfermidade por coronavirus 2019) é unha enfermidade infecciosa respiratoria causada polo virus SARS-CoV-2.[4] Tamén se pode escribir Covid-19 ou, completamente lexicalizada, covid-19.[2][5] Esta doenza foi identificada primeiramente en 2019 en Wuhan, capital da provincia chinesa de Hubei, e desde entón espallouse por todo o mundo, orixinando a pandemia por coronavirus de 2019–2021.[6][7] Os seus síntomas comúns son febre, tose e dificultade para respirar. Outros síntomas poden ser dor muscular, produción de esputos, diarrea, dor de garganta, dor abdominal e perda do olfacto ou do gusto.[1][8][9] Aínda que na maioría dos casos orixina síntomas leves, certa porcentaxe de casos progresa a pneumonía e ás veces disfunción multiorgánica.[6][10] O 25 de marzo de 2020, a taxa de letalidade global (proporción de mortes por número de casos diagnosticados) era do 4,5%; variando desde o 0,2% ao 15% segundo o grupo de idade e outros problemas de saúde.[11]

O virus transmítese principalmente entre persoas en contacto próximo (entre 1 e 1,8 m)[12][13] xeralmente por medio das pingas respiratorias (coñecidas como micropingas de Flügge) producidas principalmente cando unha persoa tose ou espirra[12][14] e mesmo cando fala.[12][14][15] Estas pingas son relativamente pesadas e non permanecen no aire moito tempo,[12][16] pero en lugares cerrados ou non ventilados poden permanecer suspendidas por máis tempo, polo que non se poden descartar como posible fonte de infección. Igualmente, é posible a transmisión por pingas de tamaño máis pequeno, chamadas aerosois.[17][18] As persoas poden tamén contaxiarse de COVID-19 ao tocaren unha superficie contaminada e despois tocaren partes da súa face como nariz, boca ou ollos.[12][14] É máis contaxioso cando as persoas son sintomáticas, aínda que a transmisión tamén é posible antes de que aparezan os síntomas.[14] O virus pode seguir sendo contaxioso nas superficies ata 72 horas, dependendo do material sobre o que está.[19] O tempo que pasa desde a exposición ao comezo dos síntomas é xeralmente de entre dous e catorce días, cunha media de cinco días.[20][21] O método normal de diagnose é con probas de reacción en cadea da polimerase con transcriptase inversa (rRT-PCR) de mostras dun frotis nasofarínxeo.[22] A infección pode tamén diagnosticarse observando a presenza dunha combinación de síntomas e factores de risco e cunha tomografía computadorizada torácica que mostre características propias da pneumonía.[23][24]

As medidas recomendadas para previr a infección son lavar as mans frecuentemente, o distanciamento social (manter unha distancia física doutros, especialmente dos doentes), tusir ou espirrar nun tecido ou na parte interna do cóbado (o sangradoiro) e non tocar a cara coas mans sen lavar.[25][26] O uso de máscaras de protección recoméndase en lugares públicos para minimizar o risco de transmisión. Desenvolvéronse tamén diversas vacinas e varios países iniciaron campañas masivas de vacinación.[27][28] Non existe un tratamento antiviral para a COVID-19. A súa xestión implica o tratamento dos síntomas e de apoio, illamento e medidas experimentais.[29]

A Organización Mundial da Saúde (OMS) declarou o gromo de coronavirus de 2019–20 emerxencia sanitaria pública de preocupación internacional o 30 de xaneiro de 2020[30][31] e pandemia o 11 de marzo de 2020.[7] A transmisión local (no propio país) da doenza rexistrouse pouco despois en moitos países das seis rexións da OMS e seguidamente espallouse por todo o mundo.[32]

Signos e síntomas

[editar | editar a fonte]
Síntoma[33] %
Febre 87,9
Tose seca 67,7
Fatiga 38,1
Produción de esputos 33,4
Perda do olfacto e do gusto[9][34] 30 a 66
Dificultades respiratorias 18,6
Dor muscular ou de articulacións 14,8
Dor de garganta 13,9
Dor de cabeza 13,6
Calafríos 11,4
Náuseas ou vómitos 5,0
Conxestión nasal 4,8
Diarrea 3,7 a 31[35]
Hemoptise 0,9
Conxestión da conxuntiva 0,8

Os infectados polo virus poden ser asintomáticos ou desenvolver síntomas parecidos aos da gripe, incluíndo febre, tose, fatiga, e dificutades respiratorias.[1][36][37] Síntomas que supoñen unha emerxencia son a dificultade respiratoria, a dor ou presión no peito persistente, confusión, dificultade para camiñar e que a cara ou beizos se poñan azulados; aconséllase buscar atención médica inmediata se aparecen ditos síntomas.[38] Menos comunmente poden presentarse síntomas nas vías respiratorias superiores, como espirrar, fluxo nasal, ou dor de garganta. Tamén se observan en variadas porcentaxes síntomas como náuseas, vómitos e diarrea.[35][39][40] Algúns casos na China presentaron inicialmente só tensión no peito e palpitacións.[41] A perda do olfacto e distorsión do gusto son considerados síntomas comúns entre os que noutros aspectos son asintomáticos.[9][34][42] Nalgunhas persoas a doenza pode progresar a pneumonía, disfunción multiorgánica e morte.[6][10] Naqueles que desenvolven síntomas graves, o tempo que pasa desde que comezan os síntomas ata que necesitan ventilación mecánica é normalmente de 8 días.[43]

Como é común nas infeccións, hai unha demora entre o momento no que unha persoa é infectada polo virus e o momento en que desenvolve os síntomas, que se denomina período de incubación. O período de incubación da COVID-19 é tipicamente de cinco a seis días pero pode variar de dous a catorce días.[44][45] O 97,5% das persoas que desenvolven síntomas fano aos 11,5 días da infección.[46]

Causa

[editar | editar a fonte]

Axente

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: SARS-CoV-2.

A enfermidade é causada polo virus SARS-CoV-2, previamente denominado 2019-nCoV,[47] que se considera unha cepa da especie coronavirus relacionado coa síndrome respiratoria aguda grave (SARSr-CoV) da subfamilia dos coronavirus.[48]

O virus pénsase que é natural e ten unha orixe animal,[49][50] por medio dunha infección secundaria.[51] A orixe é descoñecida, pero en decembro de 2019 o espallamento da infección foi impulsada case enteiramente por transmision de persoa a persoa.[52][53] A primeira infección coñecida ocorreu o 17 de novembro de 2019 en Wuhan, China.[54]

Transmisión

[editar | editar a fonte]

A COVID‑19 é unha doenza nova e moitos detalles da súa transmisión están aínda investigándose.[12][13][15] Transmítese principalmente entre as persoas por medio das pingas respiratorias procedentes de toses e espirros ou expulsadas ao falar.[55] Canto máis próxima e de maior duración sexa a interacción entre as persoas, máis probable é que se transmita a COVID-19. A curta distancia poden intervir as pingas respiratorias máis grandes (que caen rapidamente ao chan) e tamén os aerosois, mentres que a distancias maiores só están implicados os aerosois. As pingas grandes poden tamén transformarse en aerosois (chamados núcleos de pingas) ao producirse a súa evaporación. O Centro Europeo para a Prevención e Control de Enfermidades (ECDC) afirma que, aínda que non está totalmente clara cal é a facilidade coa que se contaxia, xeralmente unha persoa infecta outras dúas ou tres.[56]

A transmisión polo aire por medio de aerosois pode producirse principalmente en lugares cerrados e pouco ventilados.[17][12][57] A Academia Nacional das Ciencias dos Estados Unidos suxeriu que a transmisión por bioaerosol pode ser posible e os colectores de aire situados en corredores fóra dos cuartos onde dorme a xente renderon mostras positivas do ARN viral.[58] [17] Resultados experimentais mostraron que o virus pode sobrevivir en aerosois ata tres horas.[59] As pingas poden acabar entrando na boca ou o nariz de persoas que están próximas ou posiblemente ser inhaladas ao interior dos pulmóns.[60] Algúns procedementos médicos como a intubación e a resucitación cardiopulmonar poden causar que as secrecións respiratorias sexan aerosolizadas e isto favorece a posible transmisión polo aire.[57]

O virus permanece viable sobre superficies durante horas ou días. Se se tocan esas superficies e despois se toca a boca, nariz ou ollos pode producirse a transmisión. Un estudo que investigaba a velocidade de descomposición do virus no ambiente non atopou virus viables pasadas catro horas sobre superficies de cobre, 24 horas sobre cartón, 72 horas sobre aceiro inoxidable e 72 horas sobre plástico. Porén, as taxas de detección non acadaban o 100% e variaban entre os diversos tipos de superficies (o límite de detección era de 3,33×100,5 TCID50 por litro de aire para os aerosois, 100,5 TCID50 por mililitro de medio para o plástico, aceiro, e cartón e 101,5 TCID50 por mililitro de medio para o cobre). A estimación desta velocidade de descomposición cun modelo de regresión bayesiana suxire que os virus poden permanecer viables ata 18 horas en cobre, 55 horas en cartón, 90 horas en aceiro inoxidable e unhas 100 horas en plástico. O virus permaneceu viable en aerosois durante o tempo do experimento (tres horas).[61]

O virus tamén se atopou en feces e estase a investigar a transmisión por medio das feces,[62][63] que se cre que é baixa.[13]

Fisiopatoloxía

[editar | editar a fonte]

Os pulmóns son os órganos máis afectados pola COVID-19 porque o virus accede ás células hóspede por medio do enzima ACE2, que é máis abundante nas células alveolares de tipo II dos pulmóns. O virus utiliza unha glicoproteína de superficie especial chamada "espícula" (un peplómero) para conectar co ACE2 e entrar na célula hóspede.[64] A densidade do ACE2 en cada tecido correlaciónase coa gravidade da enfermidade nese tecido e algúns suxeriron que diminuír a actividade do ACE2 podería ter resultados protectores,[65][66] aínda que outra opinión é que incrementar o ACE2 usando un medicamento bloqueante do receptor da anxiotensina II podería ser protector e que estas hipóteses deben ser comprobadas.[67] A medida que progresa a enfermidade alveolar, pode desenvolverse unha insuficiencia respiratoria que pode conducir á morte.[66]

O virus tamén afecta os órganos gastrointestinais, xa que o ACE2 se expresa abundantemente nas células glandulares gástricas, duodenais e no epitelio rectal.[62] así como nas células endoteliais e enterocitos do intestino delgado.[68] O virus atopouse nas feces do 53%[62] das persoas hospitalizadas e atopáronse máis frotis anais positivos que frotis orais positivos nas etapas finais da infección.[69] O virus foi atopado en feces de 1 a 12 días e o 17% dos pacientes continúan presentando o virus nas feces despois de que xa non o presentan nas mostras respiratorias, o que indica que a infección viral gastrointestinal e a potencial transmisión fecal-oral pode durar incluso despois de que desaparecese o virus do tracto respiratorio.[62] A reaparición do virus foi tamén detectada en frotis anais, o que suxire un cambio de ser máis positivo nas mostras orais durante as primeiras etapas da doenza a ser máis positivo nas mostras anais durante os períodos posteriores.[69]

  • Imaxe de microscopio do SARS-CoV-2. As espículas do bordo externo das partículas víricas lembran unha coroa (corona en latín), o que lle dá ao virus o seu característico nome.
    Imaxe de microscopio do SARS-CoV-2. As espículas do bordo externo das partículas víricas lembran unha coroa (corona en latín), o que lle dá ao virus o seu característico nome.
  • Diagrama esquemático dunha patícula de coronavirus. S, proteína da espícula; M, proteína da membrana; E, proteína da envoltura; N, proteína da nucleocápsida; proteínas estruturais do coronavirus.
    Diagrama esquemático dunha patícula de coronavirus. S, proteína da espícula; M, proteína da membrana; E, proteína da envoltura; N, proteína da nucleocápsida; proteínas estruturais do coronavirus.
  • Cough/sneeze droplets visualized in dark background using Tyndall scattering
    Pingas respiratorias producidas cando unha persoa espirra. Nelas transpórtase o virus.
  • Toma de mostras de frotis nasofarínxeo para as probas da COVID-19.
    Toma de mostras de frotis nasofarínxeo para as probas da COVID-19.

Diagnose

[editar | editar a fonte]
Tests da CDC de rRT-PCR para a COVID-19[70]

A OMS publicou varios protocolos de test para esta doenza.[71] O método estándar de testar é a reacción en cadea da polimerase con transcriptase inversa en tempo real (rRT-PCR).[72] O test faise normalmente con mostras respiratrorias obtidas por frotis nasofarínxeo; porén, tamén se pode utilizar unha mostra de frotis nasal ou esputo.[22][73] Xeralmente os resultados están listos en poucas horas ou ata dous días.[74][75] Poden utilizarse tests sanguíneos, pero para estes cómpren dúas mostras de sangue tomadas con dúas semanas de diferenza e os resultados teñen pouco valor inmediato.[76] Os científicos chineses conseguiron illar unha cepa do coronavirus e publicaron a súa secuencia xenética para que os laboratorios de todo o mundo puidesen desenvolver independentemente tests de reacción en cadea da polimerase (PCR) para detectar a infección polo virus.[6][77][78] O 19 de marzo de 2020,[79] non se dispoñía de tests de anticorpos aínda que xa se puxeron en marcha intentos para desenvolvelos.[80] A FDA dos Estados Unidos aprobou o primeiro test de punto de coidados o 21 de marzo de 2020 para o seu uso a finais dese mes.[81]

As guías para o diagnóstico elaboradas polo Hospital Zhongnan da Universidade de Wuhan suxeriron métodos para detectar infeccións baseadas en características clínicas e riscos epidemiolóxicos. Estes indicaban que había que identificar as persoas que tiñan polo menos dous dos seguintes síntomas ademais dunha historia de viaxes a Wuhan ou contacto con outras persoas infectadas: febre, características de pulmonía en radiografías, reconto de leucocitos normal ou reducido, ou reconto de linfocitos reducido.[23]

Un artigo de revisión da literartura científica de marzo de 2020 chegou á conclusión de que "as radiografías de tórax son de pouco valor diagnóstico nas primeiras etapas, mentres que os escaneos de tomografía computadorizada son útiles incluso antes do comezo dos síntomas."[82] Entre as características típicas dos TACs están as opacidades de vidro esmerilado multilobares bilaterais cunha distribución periférica, asimétrica e posterior.[82] A dominancia subpleural, pavimentación irregular e consolidación pulmonar vanse desenvolvendo a medida que a doenza evoluciona.[83] En marzo de 2020, o Colexio Americano de Radioloxía recomendaba que "o TAC non debería utilizarse para facer un cribado ou como test de diagnóstico de primeira liña da COVID-19".[84]

  • Resultados dunha imaxe de TAC típica
    Resultados dunha imaxe de TAC típica
  • Imaxe de TAC dun estadio de progresión rápida
    Imaxe de TAC dun estadio de progresión rápida

Patoloxía

[editar | editar a fonte]

Dispóñense de poucos datos sobre as lesións microscópicas e fisiopatolóxicas da COVID-19.[85] Os principais achados patolóxicos nas autopsias son:

Prevención

[editar | editar a fonte]
Véxase tamén: Pandemia por coronavirus de 2019-2020.
Ilustración do efecto da extensión e redución da altura da curva de infeccións durante un período de tempo longo, coñecido como aplanamento da curva; o decrecemento do pico permite que os servizos sanitarios xestionen mellor o mesmo volume de pacientes, ao longo dun tempo maior, pero sen verse saturados. Coa actitude despreocupada do home do debuxo a curva é máis alta, pero coa actitude preventiva da muller do debuxo a curva pode aplanarse.[89][90][91]
Neste gráfico, a diferenza do anterior, tense en conta os esforzos para aumentar a capacidade dos sistemas sanitarios (máis persoal, equipos e camas), polo que a súa liña non permanece estática, senón que aumenta. Se o incremento de casos de infección non supera esta capacidade de reforzo do sistema sanitario, este poderá dar atención axeitada a todos os doentes.[89][90][91][92]
Alternativas para aplanar a curva.[93][94]

As medidas preventivas para reducir as posibilidades de infección inclúen quedar en casa, evitar lugares con aglomeración de xente, lavar as mans con xabón e auga quente a miúdo durante polo menos 20 segundos, practicar unha boa hixiene respiratoria e evitar tocarse os ollos, o nariz ou a boca coas mans sen lavar.[95][96][97] Os CDC dos Estados Unidos recomendan cubrirse a boca e o nariz cun tecido ou pano cando se tose ou espirra e se non se dispón de pano facelo na parte interna do cóbado.[95] Tamén se recomenda unha boa hixiene das mans despois de cada vez que se tose ou espirra.[95] As estratexias de distanciamento social pretenden reducir o contacto das persoas infectadas con grandes grupos pechando as escolas e centros de traballo, restrinxindo as viaxes e cancelando xuntanzas masivas.[98] O distanciamento social tamén inclúe que as persoas deixen unha distancia de entre 1 e 2 metros entre si.[99]

Como a vacina contra o SARS-CoV-2 non se espera que estea dispoñible ata 2021 como pronto,[100] unha parte esencial da xestión da pandemia de COVID-19 é tratar de diminuír o pico da epidemia, o que se coñece como aplanar a curva, tomando varias medidas que traten de reducir a taxa de novas infeccións.[90] Facer máis lenta a taxa de infección axuda a diminuír o risco de que os servizos sanitarios queden superados na súa capacidade de atención, permitindo un mellor tratamento dos casos que se produzan e atrasando a aparición de novos casos ata que se dispoña de terapéuticas ou vacinas.[90]

Segundo a OMS, o uso de máscaras recoméndase só se a persoa está tusindo ou espirrando ou cando se está a coidar de alguén que se sospeita que pode estar infectado.[101] Algúns países tamén recomendan que os individuos sans usen máscaras, especialmente China,[102] Hong Kong[103] e Tailandia.[104] Para facer fronte á necesidade de máscaras, a OMS estima que a produción global deberá incrementarse nun 40%. O acaparamento e a especulación empeoraron o problema, e o prezo das máscaras multiplicouse por seis, os respiradores N95 triplicaron o prezo e os traxes impermeables de protección duplicárono.[105] Algúns expertos sanitarios consideran que usar máscaras de características inferiores ás médicas e outros cubrimentos para a face como bufandas ou panos son un bo xeito de previr que a xente toque a boca e nariz, incluso se estas proteccións non médicas non protexen contra un espirro ou tose directos dunha persoa infectada, pero outros expertos din que para axustar a máscara a xente acaba tocándose a face con frecuencia.[106]

Os CDC dos Estados Unidos recomendan ás persoas diagnosticadas de COVID-19 ou aos que cren que poden ser infectados permenecer en casa agás para ir ao médico, avisar antes de visitar a calquera servizo médico, usar unha máscara facial antes de entrar no servizo médico ou en calquera habitación ou vehículo con outra persoa, cubrir as toses e espirros cun pano, lavar regularmente as mans con xabón e auga e evitar compartir obxectos en casa.[107][108] Os CDC tamén recomendan que as persoas laven as mans a miúdo con xabón e auga polo menos durante 20 segundos, especialmente despois de iren ao baño ou cando as mans están visiblemente sucias, antes de comer e despois de sonarse o nariz, tusir ou espirrar. Recomendan tamén usar un desinfectante de mans hidroalcohólico con polo menos un 60% de alcohol, pero só cando non se dispoña de auga e xabón.[95]

Para aquelas áreas nas que non se dispoña facilmente de desinfectantes de mans comerciais, a OMS proporciona dúas formulacións para a produción local. Nestas formulacións, a actividade antimicrobiana débese ao etanol ou isopropanol. O peróxido de hidróxeno (auga oxixenada) utilízase para axudar a eliminar esporas bacterianas no alcohol; "non é unha substancia activa para a antisepse de mans". O glicerol engádese como humectante.[109]

  • A prevención de esforzos é multiplicativa, e os efectos van alén dunha soa transmisión do virus. Cada caso que se evita fai que se eviten unha cadea de máis casos, o cal pode parar a cadea de transmisión do gromo.
    A prevención de esforzos é multiplicativa, e os efectos van alén dunha soa transmisión do virus. Cada caso que se evita fai que se eviten unha cadea de máis casos, o cal pode parar a cadea de transmisión do gromo.
  • Instrucións para o lavado de mans.

Xestión e tratamento

[editar | editar a fonte]
Catro pasos para vestir o equipo protector.[110]

Non hai un tratamento específico ou cura para a COVID-19,[111][112] polo que o esencial na xestión dun caso de COVID-19 son os coidados paliativos, que inclúen o tratamento sintomático, terapia de substitución de fluídos, administración de oxíxeno como apoio respiratorio e se fose necesario colocar o paciente en posición prona, e o uso de medicamentos ou aparellos de apoio ao funcionamento dos órganos vitais afectados.[113][114][115]

A maioría dos casos de COVID-19 son leves. Neses casos, os coidados paliativos inclúen a administración de medicamentos como o paracetamol ou AINEs para aliviar os sísntomas (febre, dor corporal, tose), unha axeitada inxestión de fluídos, descanso e respiración polo nariz.[116][112][117][118] Tamén se recomendan unha boa hixiene corporal e unha dieta saudable.[119] As autoridades sanitarias de moitos países recomendan aos sospeitosos de portar o virus permanecer illados en casa e usar máscaras faciais.[120]

Nos casos que son máis graves adoita ser necesario o ingreso hospitalario. Nos pacientes que teñen niveis de oxíxeno baixos, recoméndase o uso de glicocorticoides como a dexametasona, xa que reduce o risco de morte.[23][121][122] Pode ser necesario o uso de ventilación non invasiva e, en último caso, o paciente debe pasar a unha unidade de coidados intensivos para aplicarlle ventilación mecánica para asegurar a súa respiración.[123] Nalgúns casos tense usado oxixenación por membrana extracorpórea para tratar a insuficiencia respiratoria, pero os seus beneficios están aínda sendo considerados.[124][125]

Están estudándose intensamentre varios tratamentos experimentais en ensaios clínicos.[111] Outros tratamentos que ao inicio da pandemia parecían prometedores, como o uso de hidroxicloroquina e lopinavir/ritonavir, viuse posteriormente que non eran efectivos ou mesmo eran prexudiciais.[111][126][127] Malia as investigacións que se puxeron en marcha, aínda non hai evidencias de alta calidade para recomendar un tratamento temperán ao inicio da enfermidade.[126][127] Non obstante, nalgúns países, como os Estados Unidos, disponse de dúas terapias baseadas en anticorpos monoclonais para o uso temperán en casos nos que se cre hai un alto risco de progresión a un cadro grave.[127] O antiviral remdesivir está dispoñible nos Estados Unidos, Canadá, Australia e outros países, con diversas restricións, pero non se recomenda para persoas que necesiten ventilación mecánica e é desaconsellado totalmente pola Organización Mundial da Saúde (OMS),[128] debido ás limitadas evidencias sobre a súa eficacia.[111]

Algunhas persoas poden experimentar síntomas persistentes ou discapacidades despois de recuperarse da infección, o que se denomina COVID-19 persistente. Aínda hai información limitada sobre cal é a mellor xestión e rehabilitación para estas condicións.[123]

A OMS e outras autoridades sanitarias de diversos países publicaron recomendacións e guías clínicas para tratar os pacientes de COVID‑19.[129][130][123][131][132][133]

Medicamentos

[editar | editar a fonte]

Algúns médicos recomendan o uso do paracetamol (acetaminofeno) mellor que o ibuprofeno como analxéxico de primeira liña.[134][135][136] A OMS non se opón ao uso de antiinflamatorios non esteroides (AINEs) como o ibuprofeno para tratar os síntomas,[137] e a FDA afirma que actualmente non hai evidencias de que os AINEs empeoren os síntomas da COVID-19.[138]

Aínda que se formularon preocupacións teóricas sobre os inhibidores de ACE e os antagonista do receptor da anxiotensina, o 19 de marzo de 2020, estas non son suficientes para xustificar que se deixen de utilizar estes medicamentos.[139][140][141] Os esteroides como a metilprednisolona non se recomendan a menos que a doenza se complique cunha sindrome de dificultade respiratoria aguda.[142][143]

Equipo de protección individual

[editar | editar a fonte]

Deben tomarse precaucións para minimizar o risco da transmisión do virus, especialmente en instalacións hospitalarias cando se realizan procedementos que poden xerar aerosiois, como a intubación ou a ventilación manual.[144]

Os CDC deseñaron directrices específicas para o uso de equipos de protección individual (EPI) durante a pandemia. O equipo recomendado comprende:

Cando se dispón de respiradores (en vez de máscaras faciais) estes deben ser preferidos.[150] Os respiradores N95 están aprobados para instalacións industriais pero nos Estados Unidos a FDA autorizou as máscaras para o seu uso en caso de emerxencia. Están deseñadas para protexer de partículas transportadas polo aire como o po, pero a súa efectividade contra un axente biolóxico específico non está garantida para usos fóra da súa especificidade.[151] Cando non se dispón de máscaras os CDC recomendan o uso de pantallas faciais ou, como último recurso, máscaras feitas en casa.[152]

Ventilación mecánica

[editar | editar a fonte]

A maioría dos casos de COVID-19 non son dabondo graves como para requirir ventilación mecánica (axuda artificial para manter a respiración), mais unha porcentaxe de casos si.[153][154] Algúns doutores canadenses recomendaron o uso de ventilación mecánica invasiva porque esta técnica limita o espallamento de vectores de transmisión aerosolizados.[153] Os casos graves son máis comúns en adultos vellos (de máis de 60 anos[153] e especialmente nos de máis de 80 anos[155]). Moitos países desenvolvidos non teñen suficientes camas hospitalarias per cápita, nin respiradores, o que limita a capacidade do seu sistema sanitario de manexar un pico rápido no número de casos de COVID-19 o suficientemente graves como para requirir hospitalización.[156] Esta capacidade limitada é un significativo factor que subliña a necesidade de aplanar a curva de infeccións (para manter a velocidade á que ocorren os novos casos e así reducir o número de persoas doentes nun momento determinado).[156] Un estudo feito na China atopou que un 5% foron admitidos en unidades de coidados intensivos, o 2,3% necesitaron ventilación mecánica, e un 1,4% morreron.[124] Os ventiladores son, pois, da maior importancia, xa que ata un terzo de todos os pacientes poderían necesitalos.[157] A falta de respiradores mecánicos e a falta de industrias subministradoras provocaron que se desenvolvese unha cooperación a nivel mundial para acadar modelos máis sinxelos, efectivos e doados de fabricar, que palien a escaseza. Varias organizacións están utilizando a impresión en 3D para producir diverso equipamento necesario.[158][159]

Síndrome de dificultade respiratoria aguda

[editar | editar a fonte]

A ventilación mecánica faise máis complexa cando se desenvolve unha síndrome de dificultade respiratoria aguda na COVID-19 e a oxixenación do sangue empeza a facerse máis difícil[160]. Os ventiladores que poden facer un control da presión e unha alta presión positiva ao final da expiración[161] (a miúdo non dispoñibles en ventiladores vellos e de transporte) son necesarios para maximizar a liberación de oxíxeno mentres minimizan o risco de que se produzan danos pulmonares asociados ao ventilador e pneumotórax[162].

Opcións para a síndrome de dificultade respiratoria aguda[160]
Terapia Recomendacións
Oxíxeno nasal de fluxo alto Para SpO2 <93%. Pode impedir a necesidade de intubación e ventilación
Volume mareal 6mL por kg e pode ser reducido a 4mL/kg
Presión das vías aéreas meseta Manter por debaixo de 30 cmH2O se é posible (pode ser necesaria unha alta frecuencia respiratoria (35 por minuto))
Presión positiva ao final da expiración Niveis moderados ou altos
Posición prona Para cando hai un empeoramento da oxixenación
Inhalación de óxido nitroso 5-20 ppm
Xestión dos fluídos O obxectivo é un balance negativo de 1/2-1L por día
Antibióticos Para infeccións bacterianas secundarias
Glicocorticoides Non recomendado

Tratamento experimental

[editar | editar a fonte]
Véxase tamén: COVID-19#Investigación.

A OMS non aprobou medicamentos para tratar a doenza, aínda que algúns son recomendados por algunhas autoridades médicas nocionais.[163] A investigación en tratamentos potenciais empezou en xaneiro de 2020,[164] e varios fármacos antivirais están na fase de ensaios clínicos.[165][166] Aínda que os novos medicamentos poden tardar en desenvolverse ata 2021,[167] varios dos medicamentos que foron testados están xa aprobados para outros usos ou están xa en fases de probas avanzadas.[163] Os medicamentos antivirais pode ensaiarse en persoas con varias doenzas.[113] A OMS recomenda a voluntarios que tomen parte en ensaios sobre a efectividade e seguridade de tratamentos potenciais.[168]

Tecnoloxía da información

[editar | editar a fonte]

En febreiro de 2020, China lanzou unha app para móbiles para tratar co gromo da enfermidade.[169] Pedíuselles aos usuarios que introducisen o seu nome e número ID. A app pode detectar o 'contacto próximo' usando datos de vixilancia e, por tanto, un risco potencial de infección. Cada usuario pode tamén comprobar o status doutros tres usuarios. Se se detecta un risco potencial, a app non só recomenda a autocorentena, tamén alerta aos axentes sanitarios locais.[170]

Utilízanse as analíticas de big data con datos de teléfono móbil, tecnoloxía de recoñecemento facial, rastreo de teléfonos móbiles e intelixencia artificial para rastrear persoas infectadas e persoas coas que contactaron en Corea do Sur, Taiwán e Singapur.[171][172] En marzo de 2020, o goberno israelí permitiu que as axencias de seguridade rastereasen os datos de teléfonos móbiles de persoas que supostamente tiñan o coronavirus. A medida tomouse para reforzar a corentena e protexer a aqueles que poden poñerse en estreito contacto con cidadáns infectados.[173] Ademais en marzo de 2020, Deutsche Telekom compartiu datos de localización de teléfonos móbiles agregados coa axencia gobernamental federal alemá, Instituto Robert Koch, para investigar e previr o espallamento do virus.[174] Rusia desenvolveu unha tecnoloxía de recoñecemento facial para detectar os que rompían a corentena.[175] O comisionado da sanidade rexional italiana Giulio Gallera dixo que fora informado por opreradores de teléfonos móbiles de que o "40% das persoas continúan desprazándose a pesar de todo".[176] O goberno alemán realizou unha fin de semana de 48 horas de hackatón con máis de 42 000 participantes.[177][178] Ademais o presidente de Estonia, Kersti Kaljulaid, fixo unha chamada global para pensar solucións creativas contra o espallamento do coronavirus.[179]

Apoio psicolóxico

[editar | editar a fonte]

Os individuos poden experimentar angustia durante a corentena, restricións de viaxe, efectos laterais e tratamento, ou medo pola propia infección. Para afrontar estas preocupacións, a Comisión Sanitaria Nacional da China publicou unhas directrices nacionais para a intervención en crises psicolóxicas o 27 de xaneiro de 2020.[180][181]

Prognose

[editar | editar a fonte]
Gravidade dos casos diagnosticados de COVID-19 na China[182]
Gravidade dos casos diagnosticados de COVID-19 na China[182]
Taxas de mortalidade por grupo de idade na China. Datos do 11 de febreiro de 2020.[52]
Taxas de mortalidade por grupo de idade na China. Datos do 11 de febreiro de 2020.[52]
Taxas de letalidade dependendo doutros problemas de saúde. Datos do 11 de febreiro de 2020.[52]
Taxas de letalidade dependendo doutros problemas de saúde. Datos do 11 de febreiro de 2020.[52]
Número de mortes fronte ao de casos totais por país e taxa de letalidade aproximada (non obstante, os criterios de contabilización varían dun país a outro).
Número de mortes fronte ao de casos totais por país e taxa de letalidade aproximada (non obstante, os criterios de contabilización varían dun país a outro).

A gravidade da COVID-19 é variable. A enfermidade pode presentar un cadro leve con poucos ou ningún síntomas, parecéndose a outras doenzas respiratorias como o arrefriado común. Os casos leves recupéranse normalmente en dúas semanas, mentres que os que son graves ou críticos pode tardar de tres a seis semanas en recuperarse. Entre os que morreron, o tempo que vai desde o comezo dos síntomas ao momento da morte foi de dous a oito semanas.[33]

Segundo os datos recollidos na China, os nenos de todas as idades son susceptibles á doenza, pero o máis probable é que teñan síntomas máis suaves e unha posibilidade moito menor de ter un cadro grave da enfermidade que os adultos; nos menores de 50 anos, o risco de morte é de menos do 0,5%, mentres que nos que superan os 70 é de máis do 8%.[183][184] As mulleres preñadas poderían ter un alto risco de sufrir unha infección grave da COVID-19 baseándose en datos doutros virus similares, como a síndrome respiratoria aguda grave (SARS polas súas siglas en inglés) e a síndrome respiratoria de Oriente Medio (MERS), pero carécense de datos suficientes para a COVID-19.[185][186]

A algunhas persoas a COVID-19 pode afectarlle os pulmóns, causando pneumonía. Nos que están afectados máis gravemente, a COVID-19 pode progresar rapidamente a unha síndrome de dificultade respiratoria aguda que causa insuficiencia respiratoria, shock séptico, ou disfunción multiorgánica.[187][188] As complicacións asociadas coa COVID-19 inclúen a sepse, coagulación sanguínea anormal e danos no corazón, cerebro[189], riles e fígado. Describíronse anormalidades na coagulación, especificamente un incemento no tempo de protrombina, no 6% dos que foron hospitalizados con COVID-19, mentres que o funcionalmento anormal renal se obervou no 4% dese grupo.[190] As lesións hepáticas indicadas por marcadores sanguíneos de danos hepáticos tamén se observan nos casos graves.[191]

Algúns estudos atoparon que a proporción neutrófilos-linfocitos pode ser útil en cribados iniciais para a enfermidade grave, xa que é alta en pacientes graves.[192]

Moitos dos que morren de COVID-19 teñen condicións preexistentes subxacentes de saúde, como hipertensión arterial, diabetes mellitus e doenzas cardiovasculares.[193] O Istituto Superiore di Sanità italiano informou de que o 88% das mortes totais en Italia tiñan polo menos unha comorbilidade.[194] Unha revisión de historias clínicas de 10,4% das mortes para as cales a se podía analizar a historia mostraron polo menos unha comorbilidade no 97,9% dos pacientes mostreados, tendo o paciente medio 2,7 doenzas.[195] Segundo o mesmo informe, o tempo medio entre o inicio dos síntomas e a morte foi nove días, dos cales cinco os pasaba hospitalizados. Porén, os pacientes que son transferidos a unha UCI tiñan un tempo medio de seis días entre a hospitalización e a morte.[195] Nun estudo de casos temperáns, o tempo medio desde que aparecen os síntomas iniciais á morte é de 14 días, e o intervalo completo é de seis a 41 días.[196] Nun estudo feito pola Comisión Sanitaria Nacional da China, as mulleres tiñan unha taxa de mortalidade de 1,7%, mentres que nos homes era de 2,8%.[197] Os exames histopatolóxicos de mostras post-mortem de pulmón mostran danos alveolares difusos con exsudados fibromixoides celulares en ambos os pulmóns. Observáronse cambios citopáticos virais nos pneumocitos dos alvéolos. As características que presentan os pulmóns lembran a síndrome de dificultade respitratoria aguda.[33] No 11,8% das mortes das que informou a Comisión Sanitaria Nacional da China, as lesións cardíacas detectáronse polos niveis elevados de troponina ou a parada cardíaca.[41]

A dispoñibilidade de recursos médicos e a socioeconomía da rexión afectada poden afectar tamén á mortalidade.[198] Estimacións da mortalidade segundo a condición varían debido ás diferenzas rexionais,[199] pero tamén debido a dificultades metodolóxicas. O reconto de casos leves inferior ao real pode causar que a taxa de mortalidade sexa sobreestimada.[200] Porén, o feito de que as mortes sexan o resultado de casos contraídos no pasado pode significar que a taxa de mortalidade actual sexa subestimada.[201][202]

Reinfección e secuelas

[editar | editar a fonte]

Descoñécese se anteriores infeccións nun individuo provocan unha inmunidade efectiva e a longo prazo unha vez que o paciente se recupera da doenza.[203] Baseándose no comportamento doutros coronavirus, é probable que se adquira inmunidade,[204] pero informouse de casos nos que a recuperación da COVID-19 foi seguida de tests que deron positivo para o coronavirus en datas posteriores.[205][206] Non está claro se estes casos son resultado dunha verdadeira reinfección, ou dunha recaída ou dun erro nos test (falsos negativos previos).[207]

Expresáronse preocupacións sobre as posibles secuelas a longo prazo desta doenza. A Autoridade Hospitalaria de Hong Kong atopou un descenso dun 20% a un 30% na capacidade pulmonar dalgunhas persoas que se recuperaron da enfermidade e os escáneres pulmonares suxiren a presenza de danos nese órgano.[208]

Epidemioloxía

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Pandemia por coronavirus de 2019–2020.

Utilízanse varias medidas para cuantificar a mortalidade.[209] Estas cifras varían segundo a rexión e co tempo, e están influídas polo volume de test realizados, calidade do sistema sanitario, opcións de tratamento, tempo pasado desde o gromo inicial e características da poboación como a idade, sexo e saúde xeral.[210]

A proporción de morte/casos reflicte o número de mortes dividido polo número de casos diagnosticados nun intervalo de tempo dado. Baseándose en estatísticas da OMS, esta proporción era do 4,7% (29957 / 634835) o 29 de marzo.[211] As cifras varían segundo a rexión.[212]

Outras medidas son a taxa de letalidade, que reflicte a porcentaxe de individuos diagnosticados que morren por unha doenza, e a taxa de letalidade de infección, que reflicte a porcentaxe de persoas infectadas (diagnosticadas e non diagnosticadas) que morren dunha doenza. Estas estatísticas non están ligadas ao tempo e seguen unha poboación específica desde a infección á resolución do caso. Varios académicos intentaron calcular estas cifras para poboacións específicas.[213]

  • Casos confirmados totais acumulados
    Casos confirmados totais acumulados
  • Mortes totais acumuladas
    Mortes totais acumuladas
  • Casos totais confirmados de COVID-19 por millón de persoas[214]
    Casos totais confirmados de COVID-19 por millón de persoas[214]
  • Mortes totais confirmadas debido á COVID-19 por millón de persoas[215]
    Mortes totais confirmadas debido á COVID-19 por millón de persoas[215]

Terminoloxía

[editar | editar a fonte]
  • A Organización Mundial da Saúde anunciou en febreiro de 2020 que COVID-19 era o nome oficial que se lle daba á doenza producida polo virus SARS-CoV-2. O xefe da OMS Tedros Adhanom Ghebreyesus explicou que CO se refire a corona (en latín), VI significa virus e D indica disease (en inglés doenza, enfermidade), mentres que o 19 é polo ano no que se identificou o gromo; o 31 de decembro de 2019.[216] Este nome foi elixido para evitar referencias a localidades xeográficas específicas (como a China ou Wuhan), especies animais ou grupos de persoas, en liña coas recomendacións internacionais para a denominación de doenzas, que tratan de previr a estigmatización.[217][218] O nome está incluído así na Clasificación Internacional de Enfermidades (CIE).[219]
  • A OMS bautizou a doenza escribíndoa como sigla con todas as letras maiúsculas (COVID-19). As autoridades ligüísticas opinan que en caso de que nun texto se queira lexicalizar totalmente a palabra (como ocorreu con outras como LASER > láser, RADAR > radar, SIDA > sida[220]) habería que escribila con todas as letras en minúscula (covid-19).[2][5][221] No Portal das Palabras e DRAG admiten igualmente a posibilidade Covid-19,[2][5] que aparece tamén ás veces en textos en inglés.[222] Como se desprende da súa ortografía, o acento prosódico está na última sílaba (non é cóvid).[2]
  • A palabra COVID-19 idealmente é feminina (a COVID-19), é dicir, a doenza por coronavirus 2019.[2] Non obstante, as siglas, cando se descoñece o seu significado, poden usarse en masculino tamén.[221]
  • Outras denominacións non son oficiais e son menos apropiadas, como pneunomía por coronavirus (a doenza non sempre produce pneumonía) ou pneumonía de Wuhan (a OMS desaconsella incluír os nomes de localidades).[217] En Galicia, en comunicacións de información pública, tense utilizado tamén a denominación "enfermidade polo novo coronavirus (COVID-19)".[223]
  • O virus que causa a COVID-19 denominouse coronavirus da síndrome respiratoria aguda grave 2 ou SARS-CoV-2, polas súas siglas oficiais en inglés dadas pola ICTV de "severe acute respiratory syndrome coronavirus 2".[224] O virus fora inicialmente denominado novo coronavirus 2019 ou 2019-nCoV, pero este nome provisional sería despois substituído polo antes mencionado.[225] Ademais, a OMS utiliza outros nomes adicionais en comunicacións públicas como "o virus da COVID-19" ou "o virus responsable da COVID-19".[224] En calquera caso, COVID-19 é o nome da enfermidade, non o do virus. Os coronavirus foron denominados así en 1968 pola súa aparencia vistos co microscopio electrónico, que lembraba a coroa solar (corona en latín).[226][227][228] Igual que ocorre coa enfermidade, non se consideran apropiados nomes como o virus de Wuhan, o virus chinés ou similares.[217]

Noutros animais

[editar | editar a fonte]

Os humanos parece que poden contaxiar o virus a outros animais. Un gato doméstico en Liexa, Bélxica deu positivo despois de empezar a mostrar síntomas (diarrea, vómitos, dificultades respiratorias) unha semana despois de que o seu propietario dese tamén positivo.[229] Os tigres do Zoo do Bronx, Nova York, deron positivo e manifestaron síntomas da COVID-19, como tose seca e perda de apetito.[230]

Nun estudo feito con animais domésticos feito na China inoculouse o virus a varias especies e atopouse que os gatos e os furóns parecían ser "moi susceptibles" á doenza, mentres que os cans parecían ser menos susceptibles, con menores niveis de replicación viral. O estudo non atopou evidencias de replicación viral en porcos, patos domésticos e galiñas.[231] Tamén afecta a visóns e houbo gromos en moitas granxas peleteiras.[232][233]

Investigación

[editar | editar a fonte]

Debido ao seu papel clave na transmisión e progresión do SARS-CoV-2, o enzima ACE2 foi o foco dunha proporción significativa das investigacións e suxeríronse varias aproximacións terapéuticas.[66]

Vacina

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Vacina da COVID-19.

Actualmente (inicios de 2021) disponse de varias vacinas para esta doenza que foron aprobadas polas axencias reguladoras de diversos países e están nunha fase inicial de distribución, e hai outras moitas vacinas aínda en fase experimental. Aproveitáronse tamén os traballos previos sobre o SARS-CoV con este fin porque o SARS-CoV-2 e o SARS-CoV usan ambos o receptor ACE2 para entrar en células humanas.[234] Utilizáronse tres estratexias de vacinación. Primeiro, trátase de construír unha vacina de virus completo. O uso dese virus, que tería que estar inactivado, pretende orixinar unha rápida resposta inmune do corpo humano a unha nova infección polo virus da COVID-19. Unha segunda estratexia son as vacinas de subunidades, que trata de crear unha vacina que sensibilice o sistema inmunitario a certas subunidades do virus. No caso do SARS-CoV-2, esas investigacións centráronse na proteína S da espícula que axuda ao virus a introducirse no enzima receptor ACE2. Unha terceira estratexia son as vacinas de ácidos nucleicos (vacinas de ADN ou de ARN, unha nova técnica para crear unha vacina). As vacinas experimentais por calquera destas estratexias tiveron que ser comprobadas para certificar a súa seguridade e eficacia.[235][236]

Antivirais

[editar | editar a fonte]

Estanse avaliando varios fármacos antivirais xa existentes para o tratamento da COVID-19 e algúns pasaron á fase de ensaios clínicos.[163] En marzo de 2020, a OMS lanzou un ensaio feito en dez países chamado "Solidarity" en resposta á pandemia da COVID-19. Os tratamentos experimentais que actualmente se están investigando no ensaio Solidarity son o remdesivir, a cloroquina, a hidroxicloroquina, o ritonavir/lopinavir e o ritonavir/lopinavir combinado con interferón beta.[237][238]

En marzo de 2020 hai evidencias iniciais sobre o remdesivir.[239] O remdesivir inhibe o SARS-CoV-2 in vitro.[240] Estanse realizando ensaios clínicos en fase 3 nos Estados Unidos, a China e Italia.[163][241][242]

A cloroquina, usada previamente para tratar a malaria, foi estudada na China en febreiro de 2020, con resultados preliminares positivos.[243] Porén, era necesario facer unha revisión por pares desas investigacións.[244][245][246][247][248] O 28 de marzo de 2020, a FDA norteamericana deu unha autorización de uso de emerxencia da hidroxicloroquina e a cloroquina á discreción dos médicos que tratan pacientes da COVID-19.[249][250] Porén, posteriormente, cando se dispuxo de maior cantidade de evidencias, viuse que a cloroquina e hidroxicloroquina non eran efectivas e mesmo podían ser prexudiciais.[111][126][127]

A sétima edición das directrices chinesas tamén inclúen o interferón, ribavirin ou umifenovir para o seu uso contra a COVID-19.[248]

En 2020, un ensaio atopou que o lopinavir/ritonavir non era efectivo no tratamento da doenza grave.[251] A nitazoxanida foi tamén recomendada para facer ulteriores estudos in vivo despois de demostrar unha inhibición a baixa concentración do SARS-CoV-2.[240]

Demostrouse que o cebado inicial da proteína da espícula polo enzima (TMPRSS2) é esencial para a entrada do SARS-CoV-2 por interacción co receptor ACE2.[252][253] Estes descubrimentos suxiren que o inhibidor da TMPRSS2, o camostat, aprobado para o seu uso no Xapón para inhibir a enfermidade da fibrose no fígado e riles, podería constituír un tratamento efectivo fóra do especificamente indicado.[252]

En febreiro de 2020, estaba estudándose o favipiravir na China para o tratamento experimental da enfermidade emerxente da COVID-19.[254][255]

Anti-tormenta de citocinas

[editar | editar a fonte]

A tormenta de citocinas é unha condición médica que pode ser mortal e pode ser outra complicación nas fases finais da COVID-19 grave. Hai probas de que a hidroxicloroquina ten propiedades anti-tormenta de citocinas.[256]

O tocilizumab foi incluído nas directrices e tratamento da Comisión Sanitaria Nacional da China despois de que se terminase un pequeno estudo.[257][258] Están realizándose ensaios en fase 2 non aleatorizados a nivel nacional en Italia despois de que se observasen resultados positivos en persoas con doenza grave.[246][259][260] Combinado cun test sanguíneo de feritina sérica para identificar as tormentas de citocinas, preténdese contrarrestar eses desenvolvementos, que se pensa son a causa da morte nalgunhas persoas afectadas.[261][262][263] O antagonista do receptor da interleucina-6 foi aprobado pola FDA norteamericana para o tratamento contra a síndrome de liberación de citocinas inducida por unha causa diferente, a terapia de célula T de receptor de antíxeno quimérico (T cell CAR), en 2017.[264]

O Instituto Feinstein da Northwell Health de Nova York anunciou en marzo un estudo sobre "un anticorpo humano que pode previr a actividade" da IL-6.[265]

Terapia de anticorpos pasiva

[editar | editar a fonte]

Está investigándose como un método de inmunización non baseado en vacinas a transfusión de sangue que conteña anticorpos producidos polo sistema inmunitario de persoas que se recuperaron da COVID-19 a persoas que os necesitan.[266] Esta estratexia probouse para o SARS.[266] A neutralización viral é o mecanismo de acción anticipado polo cal unha terapia pasiva con anticorpos pode servir de defensa contra o SARS-CoV-2. Outros mecanismos, como a citotoxicidade celular dependente de anticorpo e a fagocitose, poden tamén ser posibles.[266] Están en desenvolvemento outras formas de terapia de anticorpos pasiva, por exemplo, usar anticorpos monoclonais fabricados.[266] A produción de 'soro convalescente', que consistía nunha porción líquida do sangue de pacientes recuperados que contén anticorpos específicos para este virus, podería incrementarse para unha utilización máis rápida.[267]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Symptoms". Centers for Disease Control and Prevention. United States. 10 de febreiro de 2020. Arquivado dende o orixinal o 30 de xaneiro de 2020. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Portal das Palabras Allos con bugallos. COVID-19?
  3. ↑ CIE-10-es COVID-19
  4. ↑ "Naming the coronavirus disease (COVID-19) and the virus that causes it". World Health Organization (WHO). Arquivado dende o orixinal o 28 de febreiro de 2020. Consultado o 28 de febreiro de 2020. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para covid-19.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Hui, D. S.; I. Azhar E.; Madani, T. A.; Ntoumi, F.; Kock, R.; Dar, O.; Ippolito, G.; Mchugh, T. D.; Memish, Z. A.; Drosten, Christian; Zumla, A.; Petersen, E. (febreiro de 2020). "The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health—The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China". Int J Infect Dis 91: 264–66. PMID 31953166. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. 
  7. ↑ 7,0 7,1 "WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19". World Health Organization (WHO) (Nota de prensa). 11 de marzo de 2020. Consultado o 12 de marzo de 2020. 
  8. ↑ "Q&A on coronaviruses (COVID-19)". World Health Organization (WHO). Consultado o 11 de marzo de 2020. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 "Anosmia, Hyposmia, and Dysgeusia Symptoms of Coronavirus Disease". American Academy of Otolaryngology-Head and neck surgery. 22 de marzo de 2020. Arquivado dende o orixinal o 24 de marzo de 2020. Consultado o 25 de marzo de 2020. 
  10. ↑ 10,0 10,1 "Q&A on coronaviruses". World Health Organization (WHO). Arquivado dende o orixinal o 20 de xaneiro de 2020. Consultado o 27 de xaneiro de 2020. 
  11. ↑ "Coronavirus (COVID-19) Mortality Rate". www.worldometers.info. 5 de marzo de 2020. Consultado o 23 de marzo de 2020. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 "Q&A on coronaviruses (COVID-19)". World Health Organization. 17 de abril de 2020. Arquivado dende o orixinal o 14 de maio de 2020. Consultado o 14 de maio de 2020. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 "How COVID-19 Spreads". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 2 de abril de 2020. Arquivado dende o orixinal o 3 de abril de 2020. Consultado o 3 de abril de 2020. 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) - Transmission". Centers for Disease Control and Prevention (en inglés). 17 de marzo de 2020. Consultado o 23 de marzo de 2020. 
  15. ↑ 15,0 15,1 "Q & A on COVID-19". European Centre for Disease Prevention and Control. Consultado o 30 de abril de 2020. 
  16. ↑ Stadnytskyi V, Bax CE, Bax A, Anfinrud P (xuño de 2020). "The airborne lifetime of small speech droplets and their potential importance in SARS-CoV-2 transmission". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 117 (22): 11875–11877. PMC 7275719. PMID 32404416. doi:10.1073/pnas.2006874117. 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 "Q&A: How is COVID-19 transmitted?". www.who.int (en inglés). Consultado o 12 de xullo de 2020. 
  18. ↑ "Q & A on COVID-19". European Centre for Disease Prevention and Control (en inglés). Consultado o 23 de marzo de 2020. 
  19. ↑ "New coronavirus stable for hours on surfaces". National Institutes of Health. 17 de marzo de 2020. Consultado o 23 de marzo de 2020. 
  20. ↑ "Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV)". www.cdc.gov. 10 de febreiro de 2020. Arquivado dende o orixinal o 30 de xaneiro de 2020. Consultado o 11 de febreiro de 2020. 
  21. ↑ Velavan, T. P.; Meyer, C. G. (marzo de 2020). "The COVID-19 epidemic". Tropical Medicine & International Health n/a (n/a): 278–80. PMID 32052514. doi:10.1111/tmi.13383. 
  22. ↑ 22,0 22,1 "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (en inglés). 11 de febreiro de 2020. Consultado o 26 de marzo de 2020. 
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Jin YH, Cai L, Cheng ZS, Cheng H, Deng T, Fan YP, et al. (febreiro de 2020). "A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infected pneumonia (standard version)". Military Medical Research 7 (1): 4. PMC 7003341. PMID 32029004. doi:10.1186/s40779-020-0233-6. 
  24. ↑ "CT provides best diagnosis for COVID-19". ScienceDaily. 26 de febreiro de 2020. Consultado o 2 de marzo de 2020. 
  25. ↑ "Advice for public". World Health Organization (WHO). Arquivado dende o orixinal o 26 de xaneiro de 2020. Consultado o 25 de febreiro de 2020. 
  26. ↑ "Guidance on social distancing for everyone in the UK". GOV.UK (en inglés). Consultado o 25 de marzo de 2020. 
  27. ↑ CDC (11 de febreiro de 2020). "2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)". Centers for Disease Control and Prevention. Arquivado dende o orixinal o 14 de febreiro de 2020. Consultado o 15 de febreiro de 2020. 
  28. ↑ "Advice for public". World Health Organization (WHO). Arquivado dende o orixinal o 26 de xaneiro de 2020. Consultado o 15 de febreiro de 2020. 
  29. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 15 de febreiro de 2020. Arquivado dende o orixinal o 26 de febreiro de 2020. Consultado o 20 de febreiro de 2020. 
  30. ↑ "Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)". World Health Organization (WHO). Arquivado dende o orixinal o 31 de xaneiro de 2020. Consultado o 11 de febreiro de 2020. 
  31. ↑ Mahtani, S.; Berger, M.; O'Grady, S.; Iati, M. (6 de febreiro de 2020). "Hundreds of evacuees to be held on bases in California; Hong Kong and Taiwan restrict travel from mainland China". The Washington Post. Arquivado dende o orixinal o 7 de febreiro de 2020. Consultado o 11 de febreiro de 2020. 
  32. ↑ "WHO Situation Report #65" (PDF). WHO. 25 de marzo de 2020. 
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (PDF) (Informe). World Health Organization (WHO). 16-24 de febreiro de 2020. Consultado o 21 de marzo de 2020. 
  34. ↑ 34,0 34,1 "Loss of sense of smell as marker of COVID-19 infection" (PDF). Arquivado dende o orixinal o 27 de maio de 2020. 
  35. ↑ 35,0 35,1 Wei, Xiao-Shan; Wang, Xuan; Niu, Yi-Ran; Ye, Lin-Lin; Peng, Wen-Bei; Wang, Zi-Hao; Yang, Wei-Bing; Yang, Bo-Han; Zhang, Jian-Chu; Ma, Wan-Li; Wang, Xiao-Rong (26 de febreiro de 2020). Clinical Characteristics of SARS-CoV-2 Infected Pneumonia with Diarrhea (en inglés). Rochester, NY. SSRN 3546120. 
  36. ↑ Chen, N.; Zhou, M.; Dong, X.; Qu, J.; Gong, F.; Han, Y.; Qiu, Y.; Wang, J.; Liu, Y.; Wei, Y.; Xia, J.; Yu, T.; Zhang, X.; Zhang, L. (de febreiro de 2020). "Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study". Lancet (en English) 395 (10223): 507–513. PMID 32007143. doi:10.1016/S0140-6736(20)30211-7. 
  37. ↑ Hessen MT (27 de xaneiro de 2020). "Novel Coronavirus Information Center: Expert guidance and commentary". Elsevier Connect. Arquivado dende o orixinal o 30 de xaneiro de 2020. Consultado o 31 de xaneiro de 2020. 
  38. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Symptoms". Centers for Disease Control and Prevention (en inglés). 20 de marzo de 2020. Consultado o 21 de marzo de 2020. 
  39. ↑ Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, et al. (febreiro de 2020). "Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China". Lancet 395 (10223): 497–506. PMID 31986264. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. 
  40. ↑ Lai, Chih-Cheng; Shih, Tzu-Ping; Ko, Wen-Chien; Tang, Hung-Jen; Hsueh, Po-Ren (1 de marzo de 2020). "Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges". International Journal of Antimicrobial Agents (en inglés) 55 (3): 105924. ISSN 0924-8579. PMID 32081636. doi:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924. 
  41. ↑ 41,0 41,1 Zheng YY, Ma YT, Zhang JY, Xie X (marzo de 2020). "COVID-19 and the cardiovascular system". Nature Reviews. Cardiology. PMID 32139904. doi:10.1038/s41569-020-0360-5. 
  42. ↑ Douaud, Gwenaëlle; Lee, Soojin; Alfaro-Almagro, Fidel; Arthofer, Christoph; Wang, Chaoyue; McCarthy, Paul; Lange, Frederik; Andersson, Jesper L. R.; Griffanti, Ludovica (2022-03-07). "SARS-CoV-2 is associated with changes in brain structure in UK Biobank". Nature (en inglés): 1–17. ISSN 1476-4687. doi:10.1038/s41586-022-04569-5. 
  43. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (en inglés). 11 de febreiro de 2020. 
  44. ↑ World Health Organization, ed. (19 de febreiro de 2020). "Coronavirus disease 2019 (COVID-19): situation report, 29". World Health Organization (WHO). 10665/331118. 
  45. ↑ "Q&A on coronaviruses (COVID-19): How long is the incubation period for COVID-19?". World Health Organization (WHO). Arquivado dende o orixinal o 20 e xaneiro de 2020. Consultado o 26 de febreiro de 2020. 
  46. ↑ Lauer, Stephen A.; Grantz, Kyra H.; Bi, Qifang; Jones, Forrest K.; Zheng, Qulu; Meredith, Hannah R.; Azman, Andrew S.; Reich, Nicholas G.; Lessler, Justin (10 de marzo de 2020). "The Incubation Period of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) From Publicly Reported Confirmed Cases: Estimation and Application". Annals of Internal Medicine (en inglés). ISSN 0003-4819. PMC 7081172. PMID 32150748. doi:10.7326/M20-0504. Arquivado dende o orixinal o 24 de marzo de 2020. Consultado o 28 de marzo de 2020. 
  47. ↑ Gorbalenya AE (11 de febreiro de 2020). "Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus—The species and its viruses, a statement of the Coronavirus Study Group". bioRxiv (preprint). doi:10.1101/2020.02.07.937862. 
  48. ↑ Gobalenya AE, Baker SC, Baric RS, de Groot RJ, Drosten C, Gulyaeva AA, et al. (marzo de 2020). "The species Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus: classifying 2019-nCoV and naming it SARS-CoV-2". Nature Microbiology: 1–9. PMID 32123347. doi:10.1038/s41564-020-0695-z. Arquivado dende o orixinal o 5 de marzo de 2020. Consultado o 3 de marzo de 2020. 
  49. ↑ Zhou P, Yang XL, Wang XG, Hu B, Zhang L, Zhang W, et al. (23 de xaneiro de 2020). "Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin". bioRxiv (preprint). doi:10.1101/2020.01.22.914952. 
  50. ↑ Andersen KG, Rambaut A, Lipkin WI, Holmes EC, Garry RF (17 de marzo de 2020). "The proximal origin of SARS-CoV-2". Nature Medicine: 1–3. doi:10.1038/s41591-020-0820-9. Consultado o 18 de marzo de 2020. 
  51. ↑ Berger K (12 de marzo de 2020). "The Man Who Saw the Pandemic Coming". Nautilus. Arquivado dende o orixinal o 15 de marzo de 2020. Consultado o 16 de marzo de 2020. 
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 Yanping Z, et al. (17 de febreiro de 2020). The Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team, ed. "The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19)—China, 2020". China CDC Weekly (Chinese Center for Disease Control and Prevention) 2 (8): 113–122. Consultado o 18 de marzo de 2020. 
  53. ↑ Heymann DL, Shindo N (febreiro de 2020). "COVID-19: what is next for public health?". Lancet 395 (10224): 542–45. PMID 32061313. doi:10.1016/S0140-6736(20)30374-3. 
  54. ↑ Davidson, Helen (13 de marzo de 2020). "First Covid-19 case happened in November, China government records show—report". The Guardian. Consultado o 21 de marzo de 2020. 
  55. ↑ "2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)". Centers for Disease Control and Prevention. 11 de febreiro de 2020. Arquivado dende o orixinal o 7 de marzo de 2020. Consultado o 18 de febreiro de 2020. O virus pénsase que se espalla principalmente de persoa a persoa ... por medio das pinguiñas respiratorias producidas cando unha persoa infectada tose ou espirra. 
  56. ↑ "Q & A on COVID-19". European Centre for Disease Prevention and Control (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 5 de febreiro de 2020. Consultado o 23 de marzo de 2020. 
  57. ↑ 57,0 57,1 "Modes of transmission of virus causing COVID-19: implications for IPC precaution recommendations". www.who.int (en inglés). Consultado o 29 de marzo de 2020. 
  58. ↑ Rapid Expert Consultation on the Possibility of Bioaerosol Spread of SARS-CoV-2 for the COVID-19 Pandemic (April 1, 2020) (2020), https://www.nap.edu/catalog/25769/rapid-expert-consultation-on-the-possibility-of-bioaerosol-spread-of-sars-cov-2-for-the-covid-19-pandemic-april-1-2020
  59. ↑ Gehanno JF, Bonneterre V, Andujar P, Pairon J, Paris C, Petit A, et al. (30 June 2020). "How should data on airborne transmission of SARS-CoV-2 change occupational health guidelines?". Occupational and Environmental Medicine (Letter): oemed–2020–106707. PMID 32606018. doi:10.1136/oemed-2020-106707. 
  60. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Transmission". Centers for Disease Control and Prevention (en inglés). 17 de marzo de 2020. Consultado o 29 March 2020. 
  61. ↑ van Doremalen N, Bushmaker T, Morris DH, Holbrook MG, Gamble A, Williamson BN, et al. (marzo de 2020). "Aerosol and Surface Stability of SARS-CoV-2 as Compared with SARS-CoV-1". The New England Journal of Medicine (Massachusetts Medical Society). PMID 32182409. doi:10.1056/nejmc2004973. 
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 62,3 Gu, Jinyang; Han, Bing; Wang, Jian (27 de febreiro de 2020). "COVID-19: Gastrointestinal manifestations and potential fecal-oral transmission". Gastroenterology. ISSN 0016-5085. PMID 32142785. doi:10.1053/j.gastro.2020.02.054. 
  63. ↑ Water Transmission and COVID-19 (CDC, consultado o 19 de marzo de 2020)
  64. ↑ Letko M, Marzi A, Munster V (2020). "Functional assessment of cell entry and receptor usage for SARS-CoV-2 and other lineage B betacoronaviruses". Nature Microbiology 5 (4): 562–569. PMID 32094589. doi:10.1038/s41564-020-0688-y. 
  65. ↑ Zhang H, Penninger JM, Li Y, Zhong N, Slutsky AS (marzo de 2020). "Angiotensin-converting enzyme 2 (ACE2) as a SARS-CoV-2 receptor: molecular mechanisms and potential therapeutic target". Intensive Care Medicine 46 (4): 586–590. PMC 7079879. PMID 32125455. doi:10.1007/s00134-020-05985-9. 
  66. ↑ 66,0 66,1 66,2 Xu H, Zhong L, Deng J, Peng J, Dan H, Zeng X, et al. (febreiro de 2020). "High expression of ACE2 receptor of 2019-nCoV on the epithelial cells of oral mucosa". International Journal of Oral Science 12 (1): 8. PMC 7039956. PMID 32094336. doi:10.1038/s41368-020-0074-x. 
  67. ↑ Gurwitz D (marzo de 2020). "Angiotensin receptor blockers as tentative SARS‐CoV‐2 therapeutics". Drug Development Research. PMID 32129518. doi:10.1002/ddr.21656. 
  68. ↑ Hamming, I.; Timens, W.; Bulthuis, M. L. C.; Lely, A. T.; Navis, G. J.; Goor, H. van (2004). "Tissue distribution of ACE2 protein, the functional receptor for SARS coronavirus. A first step in understanding SARS pathogenesis". The Journal of Pathology (en inglés) 203 (2): 631–637. ISSN 1096-9896. PMID 15141377. doi:10.1002/path.1570. 
  69. ↑ 69,0 69,1 Zhang, Wei; Du, Rong-Hui; Li, Bei; Zheng, Xiao-Shuang; Yang, Xing-Lou; Hu, Ben; Wang, Yan-Yi; Xiao, Geng-Fu; Yan, Bing; Shi, Zheng-Li; Zhou, Peng (1 de xaneiro de 2020). "Molecular and serological investigation of 2019-nCoV infected patients: implication of multiple shedding routes". Emerging Microbes & Infections 9 (1): 386–389. PMC 7048229. PMID 32065057. doi:10.1080/22221751.2020.1729071. 
  70. ↑ CDC (5 de febreiro de 2020). "CDC Tests for 2019-nCoV". Centers for Disease Control and Prevention. Arquivado dende o orixinal o 14 de febreiro de 2020. Consultado o 12 de febreiro de 2020. 
  71. ↑ "Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases". World Health Organization (WHO). Consultado o 13 de marzo de 2020. 
  72. ↑ "2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Summary". Centers for Disease Control and Prevention. 30 de xaneiro de 2020. Arquivado dende o orixinal o 26 de xaneiro de 2020. Consultado o 30 de xaneiro de 2020. 
  73. ↑ "Real-Time RT-PCR Panel for Detection 2019-nCoV". Centers for Disease Control and Prevention. 29 de xaneiro de 2020. Arquivado dende o orixinal o 30 de xaneiro de 2020. Consultado o 1 de febreiro de 2020. 
  74. ↑ "Curetis Group Company Ares Genetics and BGI Group Collaborate to Offer Next-Generation Sequencing and PCR-based Coronavirus (2019-nCoV) Testing in Europe". GlobeNewswire News Room. 30 de xaneiro de 2020. Arquivado dende o orixinal o 31 de xaneiro de 2020. Consultado o 1 de febreiro de 2020. 
  75. ↑ Brueck H (30 de xaneiro de 2020). "There's only one way to know if you have the coronavirus, and it involves machines full of spit and mucus". Business Insider. Arquivado dende o orixinal o 1 de febreiro de 2020. Consultado o 1 de febreiro de 2020. 
  76. ↑ "Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases". Arquivado dende o orixinal o 21 de febreiro de 2020. Consultado o 26 de febreiro de 2020. 
  77. ↑ Cohen J, Normile D (xaneiro de 2020). "New SARS-like virus in China triggers alarm" (PDF). Science 367 (6475): 234–35. Bibcode:2020Sci...367..234C. PMID 31949058. doi:10.1126/science.367.6475.234. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 11 de febreiro de 2020. Consultado o 11 de febreiro de 2020. 
  78. ↑ "Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 data hub". NCBI. Consultado o 4 de marzo de 2020. 
  79. ↑ Vogel, Gretchen (2020). "New blood tests for antibodies could show true scale of coronavirus pandemic". Science. ISSN 0036-8075. doi:10.1126/science.abb8028. 
  80. ↑ Pang J, Wang MX, Ang IY, Tan SH, Lewis RF, Chen JI, et al. (febreiro de 2020). "Potential Rapid Diagnostics, Vaccine and Therapeutics for 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV): A Systematic Review". Journal of Clinical Medicine 9 (3): 623. PMID 32110875. doi:10.3390/jcm9030623. 
  81. ↑ "Coronavirus (COVID-19) Update: FDA Issues first Emergency Use Authorization for Point of Care Diagnostic" (Nota de prensa). FDA. 21 de marzo de 2020. Consultado o 22 de marzo de 2020. 
  82. ↑ 82,0 82,1 Salehi, Sana; Abedi, Aidin; Balakrishnan, Sudheer; Gholamrezanezhad, Ali (2020-03-14). "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Systematic Review of Imaging Findings in 919 Patients". American Journal of Roentgenology (en inglés): 1–7. ISSN 0361-803X. PMID 32174129. doi:10.2214/AJR.20.23034. 
  83. ↑ Lee, Elaine Y. P.; Ng, Ming-Yen; Khong, Pek-Lan (24 de febreiro de 2020). "COVID-19 pneumonia: what has CT taught us?". The Lancet Infectious Diseases (en English) 0 (4): 384–385. ISSN 1473-3099. PMID 32105641. doi:10.1016/S1473-3099(20)30134-1. Consultado o 13 de marzo de 2020. 
  84. ↑ "ACR Recommendations for the use of Chest Radiography and Computed Tomography (CT) for Suspected COVID-19 Infection". American College of Radiology. 2020-03-22. 
  85. ↑ Autopsy in suspected COVID-19 cases, Hanley B et al, J Clin Pathol, PMID 32198191
  86. ↑ Giani, Marco; Seminati, Davide; Lucchini, Alberto; Foti, Giuseppe; Pagni, Fabio (16 de marzo de 2020). "Exuberant plasmocytosis in bronchoalveolar lavage of the first patient requiring Extracorporeal Membrane Oxygenation for SARS-CoV-2 in Europe". Journal of Thoracic Oncology: Official Publication of the International Association for the Study of Lung Cancer. PMID 32194247. doi:10.1016/j.jtho.2020.03.008. 
  87. ↑ Lillicrap, David (1 de abril de 2020). "Disseminated intravascular coagulation in patients with 2019-nCoV pneumonia". Journal of thrombosis and haemostasis: JTH 18 (4): 786–787. PMID 32212240. doi:10.1111/jth.14781 – vía PubMed. 
  88. ↑ Mitra, Anupam; Dwyre, Denis M.; Schivo, Michael; Thompson, George R.; Cohen, Stuart H.; Ku, Nam; Graff, John P. (25 de marzo de 2020). "Leukoerythroblastic reaction in a patient with COVID-19 infection". American Journal of Hematology. PMID 32212392. doi:10.1002/ajh.25793 – vía PubMed. 
  89. ↑ 89,0 89,1 Wiles S (9 de marzo de 2020). "The three phases of Covid-19 – and how we can make it manageable". The Spinoff. Consultado o 9 de marzo de 2020. 
  90. ↑ 90,0 90,1 90,2 90,3 Anderson RM, Heesterbeek H, Klinkenberg D, Hollingsworth TD (de marzo de 2020). "How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?". Lancet 395 (10228): 931–934. PMID 32164834. doi:10.1016/S0140-6736(20)30567-5. Un asunto clave para os epidemiólogos é axuda aos deseñadores da estratexia a decidir os principais obxectivos de mitigación, por exemplo minimizar a morbilidade e a mortalidade asociada, evitando un pico epidémico que sobrepase a capacidade dos servizos sanitarios, mantendo os efectos sobre a economía dentro de niveis manexables e aplananando a curva da epidemia en espera do desenvolvemento dunha vacina e a súa fabricación a escala e as terapias de fármacos antivirais. 
  91. ↑ 91,0 91,1 Barclay E (10 de marzo de 2020). "How canceled events and self-quarantines save lives, in one chart". Vox. 
  92. ↑ Barclay E, Scott D, Animashaun A (7 April 2020). "The US doesn't just need to flatten the curve. It needs to "raise the line."". Vox. Arquivado dende o orixinal o 7 April 2020. 
  93. ↑ Wiles, Siouxsie (14 de marzo de 2020). "After 'Flatten the Curve', we must now 'Stop the Spread'. Here's what that means". The Spinoff. Consultado o 13 de marzo de 2020. 
  94. ↑ Anderson RM, Heesterbeek H, Klinkenberg D, Hollingsworth TD (marzo de 2020). "How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?". Lancet 395 (10228): 931–934. PMID 32164834. doi:10.1016/S0140-6736(20)30567-5. 
  95. ↑ 95,0 95,1 95,2 95,3 Centers for Disease Control (3 de febreiro de 2020). "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): Prevention & Treatment" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 15 de decembro de 2019. Consultado o 10 de febreiro de 2020. 
  96. ↑ World Health Organization. "Advice for Public". Arquivado dende o orixinal o 26 de xaneiro de 2020. Consultado o 10 de febreiro de 2020. 
  97. ↑ "My Hand-Washing Song: Readers Offer Lyrics For A 20-Second Scrub". NPR.org (en inglés). Consultado o 20 de marzo de 2020. 
  98. ↑ Maragakis LL. "Coronavirus, Social Distancing and Self Quarantine". www.hopkinsmedicine.org. Johns Hopkins University. 
  99. ↑ Parker-Pope, Tara (19 de marzo de 2020). "Deciding How Much Distance You Should Keep". The New York Times (en inglés). ISSN 0362-4331. Consultado o 20 de marzo de 2020. 
  100. ↑ Grenfell R, Drew T (17 de febreiro de 2020). "Here's Why It's Taking So Long to Develop a Vaccine for the New Coronavirus". Science Alert. Arquivado dende o orixinal o 28 de febreiro de 2020. Consultado o 26 de febreiro de 2020. 
  101. ↑ "When and how to use masks". World Health Organization (WHO). Consultado o 8 de marzo de 2020. 
  102. ↑ "For different groups of people: how to choose masks". NHC.gov.cn. National Health Commission of the People's Republic of China. 7 de febreiro de 2020. Arquivado dende o orixinal o 21 de outubro de 2021. Consultado o 22 de marzo de 2020. Máscaras médicas desbotables: Recomendado para: · Persoas en sitios ateigados · Ambientes de traballo a porta pechada cunha poboación relativamente densa· Persoas que acoden a institucións médicas · Nenos en garderías e estudantes en escolas que se xuntaron para estudar ou outras actividades 
  103. ↑ "Prevention of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)" (PDF). Centre for Health Protection. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 21 de marzo de 2020. Consultado o 22 de marzo de 2020. O uso de máscaras quirúrxicas cando se usa o transporte público ou en sitios ateigados. 
  104. ↑ Kuhakan, Jiraporn (12 de marzo de 2020). "'Better than nothing': Thailand encourages cloth masks amid surgical mask shortage". Reuters. As autoridades sanitarias de Tailandia animan á xente a fabricar máscaras faciais de tea en casa para protexerse contra o espallamento do coronavirus dada a escaseza de máscaras quirúrxicas. ... As pingas procedentes de toses e espirros son duns cinco microns e xa comprobamos que as máscaras de tea poden protexer contra pingas maiores dun micron. 
  105. ↑ "Shortage of personal protective equipment endangering health workers worldwide" (Nota de prensa). WHO. 3 de marzo de 2020. Consultado o 24 de marzo de 2020. 
  106. ↑ "Guidance against wearing masks for the coronavirus is wrong – you should cover your face - The Boston Globe". BostonGlobe.com. 
  107. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Prevention & Treatment". Centers for Disease Control and Prevention. U.S. Department of Health & Human Services. 10 de marzo de 2020. 
  108. ↑ Centers for Disease Control and Prevention (11 de febreiro de 2020). "What to do if you are sick with 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 14 de febreiro de 2020. Consultado o 13 de febreiro de 2020. 
  109. ↑ "WHO-recommended handrub formulations". WHO Guidelines on Hand Hygiene in Health Care: First Global Patient Safety Challenge Clean Care Is Safer Care. World Health Organization. 19 de marzo de2009. Consultado o 19 de marzo de 2020. 
  110. ↑ "Sequence for Putting On Personal Protective Equipment (PPE)" (PDF). CDC. Consultado o 8 de marzo de 2020. 
  111. ↑ 111,0 111,1 111,2 111,3 111,4 Siemieniuk, Reed AC; Bartoszko, Jessica J; Ge, Long; Zeraatkar, Dena; Izcovich, Ariel; Kum, Elena; Pardo-Hernandez, Hector; Rochwerg, Bram; Lamontagne, Francois; Han, Mi Ah; Liu, Qin; Agarwal, Arnav; Agoritsas, Thomas; Chu, Derek K; Couban, Rachel; Darzi, Andrea; Devji, Tahira; Fang, Bo; Fang, Carmen; Flottorp, Signe Agnes; Foroutan, Farid; Ghadimi, Maryam; Heels-Ansdell, Diane; Honarmand, Kimia; Hou, Liangying; Hou, Xiaorong; Ibrahim, Quazi; Khamis, Assem; Lam, Bonnie; Loeb, Mark; Marcucci, Maura; McLeod, Shelley L; Motaghi, Sharhzad; Murthy, Srinivas; Mustafa, Reem A; Neary, John D; Qasim, Anila; Rada, Gabriel; Riaz, Irbaz Bin; Sadeghirad, Behnam; Sekercioglu, Nigar; Sheng, Lulu; Sreekanta, Ashwini; Switzer, Charlotte; Tendal, Britta; Thabane, Lehana; Tomlinson, George; Turner, Tari; Vandvik, Per O; Vernooij, Robin WM; Viteri-García, Andrés; Wang, Ying; Yao, Liang; Ye, Zhikang; Guyatt, Gordon H; Brignardello-Petersen, Romina (2020-07-30). "Drug treatments for covid-19: living systematic review and network meta-analysis". BMJ (BMJ): m2980. ISSN 1756-1833. doi:10.1136/bmj.m2980. 
  112. ↑ 112,0 112,1 "Coronavirus". WebMD. Arquivado dende o orixinal o 2020-02-01. Consultado o 2020-02-01. 
  113. ↑ 113,0 113,1 Fisher D, Heymann D (February 2020). "Q&A: The novel coronavirus outbreak causing COVID-19". BMC Medicine 18 (1): 57. PMC 7047369. PMID 32106852. doi:10.1186/s12916-020-01533-w. 
  114. ↑ Liu K, Fang YY, Deng Y, Liu W, Wang MF, Ma JP, et al. (May 2020). "Clinical characteristics of novel coronavirus cases in tertiary hospitals in Hubei Province". Chinese Medical Journal 133 (9): 1025–1031. PMC 7147277. PMID 32044814. doi:10.1097/CM9.0000000000000744. 
  115. ↑ Wang T, Du Z, Zhu F, Cao Z, An Y, Gao Y, Jiang B (March 2020). "Comorbidities and multi-organ injuries in the treatment of COVID-19". Lancet (Elsevier BV) 395 (10228): e52. PMC 7270177. PMID 32171074. doi:10.1016/s0140-6736(20)30558-4. 
  116. ↑ Wang Y, Wang Y, Chen Y, Qin Q (March 2020). "Unique epidemiological and clinical features of the emerging 2019 novel coronavirus pneumonia (COVID-19) implicate special control measures". Journal of Medical Virology n/a (n/a): 568–576. PMC 7228347. PMID 32134116. doi:10.1002/jmv.25748. 
  117. ↑ Martel J, Ko YF, Young JD, Ojcius DM (May 2020). "Could nasal breathing help to mitigate the severity of COVID-19". Microbes and Infection 22 (4–5): 168–171. PMC 7200356. PMID 32387333. doi:10.1016/j.micinf.2020.05.002. 
  118. ↑ "Coronavirus recovery: breathing exercises". www.hopkinsmedicine.org. Johns Hopkins Medicine. Consultado o 30 July 2020. 
  119. ↑ Wang L, Wang Y, Ye D, Liu Q (March 2020). "Review of the 2019 novel coronavirus (SARS-CoV-2) based on current evidence". International Journal of Antimicrobial Agents 55 (6): 105948. PMC 7156162. PMID 32201353. doi:10.1016/j.ijantimicag.2020.105948. Arquivado dende o orixinal o 27 March 2020. Consultado o 27 March 2020. 
  120. ↑ U.S. Centers for Disease Control and Prevention (5 de abril de 2020). "What to Do if You Are Sick". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Arquivado dende o orixinal o 14 de febreiro de 2020. Consultado o 24 de abril de 2020. 
  121. ↑ "Q&A: Dexamethasone and COVID-19". www.who.int (en inglés). Consultado o 2020-07-11. 
  122. ↑ "Home". National COVID-19 Clinical Evidence Taskforce (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 11 de outubro de 2020. Consultado o 2020-07-11. 
  123. ↑ 123,0 123,1 123,2 "COVID-19 Treatment Guidelines". www.nih.gov. National Institutes of Health. Arquivado dende o orixinal o 19 de xaneiro de 2021. Consultado o 2021-01-18. 
  124. ↑ 124,0 124,1 Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, Liang WH, Ou CQ, He JX, et al. (febreiro de 2020). "Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China". The New England Journal of Medicine (Massachusetts Medical Society). PMID 32109013. doi:10.1056/nejmoa2002032. 
  125. ↑ Henry BM (April 2020). "COVID-19, ECMO, and lymphopenia: a word of caution". The Lancet. Respiratory Medicine (Elsevier BV) 8 (4): e24. PMC 7118650. PMID 32178774. doi:10.1016/s2213-2600(20)30119-3. 
  126. ↑ 126,0 126,1 126,2 Kim, Peter S.; Read, Sarah W.; Fauci, Anthony S. (2020-12-01). "Therapy for Early COVID-19". JAMA (American Medical Association (AMA)) 324 (21): 2149. ISSN 0098-7484. doi:10.1001/jama.2020.22813. 
  127. ↑ 127,0 127,1 127,2 127,3 "COVID-19 Treatment Guidelines". www.nih.gov. National Institutes of Health. Arquivado dende o orixinal o 19 de xaneiro de 2021. Consultado o 2021-01-18. /
  128. ↑ Hsu, Jeremy (2020-11-19). "Covid-19: What now for remdesivir?". BMJ (BMJ): m4457. ISSN 1756-1833. doi:10.1136/bmj.m4457. 
  129. ↑ "Clinical management of COVID-19". World Health Organization (WHO). 2020-05-27. Consultado o 2021-01-18. 
  130. ↑ "Coronavirus (COVID-19) | NICE". National Institute for Health and Care Excellence. Consultado o 2021-01-18. 
  131. ↑ Cheng ZJ, Shan J (April 2020). "2019 Novel coronavirus: where we are and what we know". Infection 48 (2): 155–163. PMC 7095345. PMID 32072569. doi:10.1007/s15010-020-01401-y. 
  132. ↑ Farkas, Josh (March 2020). COVID-19—The Internet Book of Critical Care (Reference manual). USA: EMCrit. Arquivado dende o orixinal (digital) o 11 March 2020. Consultado o 13 March 2020. 
  133. ↑ "COVID19—Resources for Health Care Professionals". Penn Libraries. 11 March 2020. Arquivado dende o orixinal o 14 March 2020. Consultado o 13 March 2020. 
  134. ↑ Day, Michael (17 de marzo de 2020). "Covid-19: ibuprofen should not be used for managing symptoms, say doctors and scientists". BMJ 368: m1086. PMID 32184201. doi:10.1136/bmj.m1086. Consultado o 18 de marzo de 2020. 
  135. ↑ "Self-isolation advice - Coronavirus (COVID-19)". National Health Service (United Kingdom) (en inglés). 2020-02-28. Consultado o 2020-03-27. 
  136. ↑ Day, Michael (17 de marzo de 2020). "Covid-19: ibuprofen should not be used for managing symptoms, say doctors and scientists". BMJ (en inglés) 368: m1086. ISSN 1756-1833. PMID 32184201. doi:10.1136/bmj.m1086. 
  137. ↑ AFP (19 de marzo de 2020). "Updated: WHO Now Doesn't Recommend Avoiding Ibuprofen For COVID-19 Symptoms". ScienceAlert. Consultado o 19 de marzo de 2020. 
  138. ↑ Research, Center for Drug Evaluation and (2020-03-19). "FDA advises patients on use of non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) for COVID-19". Drug Safety and Availability (en inglés). 
  139. ↑ "Patients taking ACE-i and ARBs who contract COVID-19 should continue treatment, unless otherwise advised by their physician". Arquivado dende o orixinal o 21 de marzo de 2020. Consultado o 21 de marzo de 2020. 
  140. ↑ "Patients taking ACE-i and ARBs who contract COVID-19 should continue treatment, unless otherwise advised by their physician". American Heart Association (Nota de prensa). 17 de marzo de 2020. Consultado o 25 de marzo de 2020. 
  141. ↑ de Simone, Giovanni. "Position Statement of the ESC Council on Hypertension on ACE-Inhibitors and Angiotensin Receptor Blockers". Council on Hypertension of the European Society of Cardiology. Consultado o 24 de marzo de 2020. 
  142. ↑ Vetter P, Eckerle I, Kaiser L (febreiro de 2020). "Covid-19: a puzzle with many missing pieces". BMJ 368: m627. PMID 32075791. doi:10.1136/bmj.m627. 
  143. ↑ "Novel Coronavirus—COVID-19: What Emergency Clinicians Need to Know". www.ebmedicine.net. Consultado o 9 de marzo de 2020. 
  144. ↑ Cheung JC, Ho LT, Cheng JV, Cham EY, Lam KN (febreiro de 2020). "Staff safety during emergency airway management for COVID-19 in Hong Kong". Lancet Respiratory Medicine. PMID 32105633. doi:10.1016/s2213-2600(20)30084-9. 
  145. ↑ Filtering out Confusion: Frequently Asked Questions about Respiratory Protection, User Seal Check. The National Institute for Occupational Safety and Health (abril de 2018). Consultado o 16 de marzo de 2020.
  146. ↑ Proper N95 Respirator Use for Respiratory Protection Preparedness. NIOSH Science Blog (16 de marzo de 2020). Consultado o 16 de marzo de 2020.
  147. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention. 11 de febreiro de 2020. Consultado o 11 de marzo de 2020. 
  148. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention. 11 de febreiro de 2020. Consultado o 8 de marzo de 2020. 
  149. ↑ "Strategies for Optimizing the Supply of Eye Protection". CDC. 11 de febreiro de 2020. 
  150. ↑ CDC (11 de febreiro de 2020). "Interim Infection Prevention and Control Recommendations for Patients with Suspected or Confirmed Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in Healthcare Settings". Centers for Disease Control and Prevention (en inglés). Consultado o 25 de marzo de 2020. 
  151. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Frequently Asked Questions". Food and Drug Administration. 
  152. ↑ "Strategies for Optimizing the Supply of Facemasks". CDC. 11 de febreiro de 2020. 
  153. ↑ 153,0 153,1 153,2 Murthy S, Gomersall CD, Fowler RA (11 de marzo de 2020). "Care for Critically Ill Patients With COVID-19". JAMA. PMID 32159735. doi:10.1001/jama.2020.3633. 
  154. ↑ World Health Organization (28 de xaneiro de 2020). "Clinical management of severe acute respiratory infection when novel coronavirus (2019-nCoV) infection is suspected" (PDF). 
  155. ↑ Ferguson, N.; Laydon, D.; Nedjati Gilani, G.; Imai, N.; Ainslie, K.; Baguelin, M.; Bhatia, S.; Boonyasiri, A.; Cucunuba Perez, Zulma; Cuomo-Dannenburg, G.; Dighe, A. (16 de marzo de 2020). "Report 9: Impact of non-pharmaceutical interventions (NPIs) to reduce COVID19 mortality and healthcare demand". Imperial College London. Table 1. doi:10.25561/77482. hdl:20.1000/100. 
  156. ↑ 156,0 156,1 Scott, Dylan (16 de marzo de 2020). "Coronavirus is exposing all of the weaknesses in the US health system High health care costs and low medical capacity made the US uniquely vulnerable to the coronavirus.". Vox. Consultado o 18 de marzo de 2020. 
  157. ↑ https://meduza.io/amp/en/feature/2020/03/21/the-ventilator-problem
  158. ↑ "[Updating] Italian hospital saves Covid-19 patients lives by 3D printing valves for reanimation devices". 3D Printing Media Network. 14 de marzo de 2020. Consultado o 20 de marzo de 2020. 
  159. ↑ Biron, Lauren. "Physics community designs simplified ventilator". symmetry magazine (en inglés). Consultado o 2020-05-10. 
  160. ↑ 160,0 160,1 Matthay, Michael A.; Aldrich, J. Matthew; Gotts, Jeffrey E. (marzo de 2020). "Treatment for severe acute respiratory distress syndrome from COVID-19". The Lancet Respiratory Medicine. PMID 32203709. doi:10.1016/S2213-2600(20)30127-2. 
  161. ↑ Briel, Matthias; Meade, Maureen; Mercat, Alain; Brower, Roy G.; Talmor, Daniel; Walter, Stephen D.; Slutsky, Arthur S.; Pullenayegum, Eleanor; Zhou, Qi; Cook, Deborah; Brochard, Laurent; Richard, Jean-Christophe M.; Lamontagne, Francois; Bhatnagar, Neera; Stewart, Thomas E.; Guyatt, Gordon (3 de marzo de 2010). "Higher vs Lower Positive End-Expiratory Pressure in Patients With Acute Lung Injury and Acute Respiratory Distress Syndrome". JAMA 303 (9): 865–73. PMID 20197533. doi:10.1001/jama.2010.218. 
  162. ↑ Diaz, Raiko; Heller, Daniel (2020). Barotrauma And Mechanical Ventilation. StatPearls (StatPearls Publishing). PMID 31424810. 
  163. ↑ 163,0 163,1 163,2 163,3 Li G, De Clercq E (marzo de 2020). "Therapeutic options for the 2019 novel coronavirus (2019-nCoV)". Nature Reviews. Drug Discovery 19 (3): 149–150. PMID 32127666. doi:10.1038/d41573-020-00016-0. 
  164. ↑ "Chinese doctors using plasma therapy on coronavirus, WHO says 'very valid' approach". Reuters. 17 de febreiro de 2020 – vía www.reuters.com. 
  165. ↑ Steenhuysen J, Kelland K (24 de xaneiro de 2020). "With Wuhan virus genetic code in hand, scientists begin work on a vaccine". Reuters. Arquivado dende o orixinal o 25 de xaneiro de 2020. Consultado o 25 de xaneiro de 2020. 
  166. ↑ Duddu P (19 de febreiro de 2020). "Coronavirus outbreak: Vaccines/drugs in the pipeline for Covid-19". clinicaltrialsarena.com. Arquivado dende o orixinal o 19 de febreiro de 2020. 
  167. ↑ Lu H (28 de xaneiro de 2020). "Drug treatment options for the 2019-new coronavirus (2019-nCoV).". Biosci Trends 14 (1): 69–71. PMID 31996494. doi:10.5582/bst.2020.01020. 
  168. ↑ Nebehay S, Kelland K, Liu R (5 de febreiro de 2020). "WHO: 'no known effective' treatments for new coronavirus". Thomson Reuters. Arquivado dende o orixinal o 5 de febreiro de 2020. Consultado o 5 de febreiro de 2020. 
  169. ↑ "China launches coronavirus 'close contact' app". BBC News. 11 de febreiro de 2020. Consultado o 7 de marzo de 2020. 
  170. ↑ Chen A. "China's coronavirus app could have unintended consequences". MIT Technology Review. Consultado o 7 de marzo de 2020. 
  171. ↑ "Gov in the Time of Corona". GovInsider. 19 de marzo de 2020. Consultado o 20 de marzo de 2020. 
  172. ↑ Manancourt, Vincent (10 de marzo de 2020). "Coronavirus tests Europe's resolve on privacy". POLITICO. Consultado o 20 de marzo de 2020. 
  173. ↑ Tidy, Joe (17 de marzo de 2020). "Coronavirus: Israel enables emergency spy powers". BBC News (en inglés). Consultado o 18 de marzo de 2020. 
  174. ↑ Bünte, Oliver (18 de marzo de 2020). "Corona-Krise: Deutsche Telekom liefert anonymisierte Handydaten an RKI" [Corona crisis: Deutsche Telekom delivers anonymized cell phone data to RKI]. Heise Online (en alemán). Consultado o 25 de marzo de 2020. 
  175. ↑ "Moscow deploys facial recognition technology for coronavirus quarantine". Reuters (en inglés). 21 de febreiro de 2020. Consultado o 20 de marzo de 2020. 
  176. ↑ "Italians scolded for flouting lockdown as death toll nears 3,000". Pittsburgh Post-Gazette (en inglés). Consultado o 20 de marzo de 2020. 
  177. ↑ "Kreative Lösungen gesucht". Startseite (en alemán). Arquivado dende o orixinal o 24 de marzo de 2020. Consultado o 28 de marzo de 2020. 
  178. ↑ Dannewitz, Juliane (23 de marzo de 2020). "Hackathon Germany: #WirvsVirus". Datenschutzbeauftragter (en alemán). 
  179. ↑ Whyte, Andrew (21 de marzo de 2020). "President makes global call to combat coronavirus via hackathon". ERR (en inglés). 
  180. ↑ Xiang YT, Yang Y, Li W, Zhang L, Zhang Q, Cheung T, et al. (marzo de 2020). "Timely mental health care for the 2019 novel coronavirus outbreak is urgently needed". The Lancet. Psychiatry 7 (3): 228–29. PMID 32032543. doi:10.1016/S2215-0366(20)30046-8. 
  181. ↑ Kang L, Li Y, Hu S, Chen M, Yang C, Yang BX, et al. (marzo de 2020). "The mental health of medical workers in Wuhan, China dealing with the 2019 novel coronavirus". The Lancet. Psychiatry 7 (3): e14. PMID 32035030. doi:10.1016/S2215-0366(20)30047-X. 
  182. ↑ Roser M, Ritchie H, Ortiz-Ospina E (4 de marzo de 2020). "Coronavirus Disease (COVID-19)". Our World in Data. Consultado o 12 de marzo de 2020. 
  183. ↑ Lu X, Zhang L, Du H, Zhang J, Li YY, Qu J, et al. (18 de marzo de 2020). "SARS-CoV-2 Infection in Children". New England Journal of Medicine (Massachusetts Medical Society). ISSN 0028-4793. PMID 32187458. doi:10.1056/nejmc2005073. 
  184. ↑ Dong Y, Mo X, Hu Y, Qi X, Jiang F, Jiang Z, Tong S (2020). "Epidemiological Characteristics of 2143 Pediatric Patients With 2019 Coronavirus Disease in China" (PDF). Pediatrics: e20200702. PMID 32179660. doi:10.1542/peds.2020-0702. 
  185. ↑ Fang L, Karakiulakis G, Roth M (de marzo de 2020). "Are patients with hypertension and diabetes mellitus at increased risk for COVID-19 infection?". The Lancet Respiratory Medicine 395 (10224): e40. PMID 32171062. doi:10.1016/S0140-6736(20)30311-1. 
  186. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention. 11 de febreiro de 2020. Consultado o 2 de marzo de 2020. 
  187. ↑ Heymann DL, Shindo N (febreiro de 2020). (WHO Scientific and Technical Advisory Group for Infectious Hazards), ed. "COVID-19: what is next for public health?". Lancet (Elsevier BV) 395 (10224): 542–545. PMID 32061313. doi:10.1016/s0140-6736(20)30374-3. 
  188. ↑ Cascella M, Rajnik M, Cuomo A, Dulebohn SC, Di Napoli R (2020). "Features, Evaluation and Treatment Coronavirus (COVID-19)". StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. PMID 32150360. Consultado o 18 demarzo de 2020. 
  189. ↑ Douaud, Gwenaëlle; Lee, Soojin; Alfaro-Almagro, Fidel; Arthofer, Christoph; Wang, Chaoyue; McCarthy, Paul; Lange, Frederik; Andersson, Jesper L. R.; Griffanti, Ludovica (2022-03-07). "SARS-CoV-2 is associated with changes in brain structure in UK Biobank". Nature (en inglés): 1–17. ISSN 1476-4687. doi:10.1038/s41586-022-04569-5. 
  190. ↑ Zhou F, Yu T, Du R, Fan G, Liu Y, Liu Z, et al. (2020). "Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study". The Lancet (Elsevier BV) 395 (10229): 1054–1062. ISSN 0140-6736. PMID 32171076. doi:10.1016/s0140-6736(20)30566-3. 
  191. ↑ Xu L, Liu J, Lu M, Yang D, Zheng X (maro de 2020). "Liver injury during highly pathogenic human coronavirus infections". Liver International. PMID 32170806. doi:10.1111/liv.14435. 
  192. ↑ Tian, Dai-Shi; Wang, Wei; Shang, Ke; Ma, Ke; Xie, Cuihong; Tao, Yu; Yang, Sheng; Zhang, Shuoqi; Hu, Ziwei; Zhou, Luoqi; Qin, Chuan (12 de marzo de 2020). "Dysregulation of immune response in patients with COVID-19 in Wuhan, China". Clinical Infectious Diseases. PMID 32161940. doi:10.1093/cid/ciaa248. 
  193. ↑ "WHO Director-General's statement on the advice of the IHR Emergency Committee on Novel Coronavirus". World Health Organization (WHO). 
  194. ↑ Epidemia COVID-19. Aggiornamento nazionale 7 maggio 2020 (PDF) (Informe) (en Italian). Rome: Istituto Superiore di Sanità. 2020-05-08. Consultado o 2020-05-10. 
  195. ↑ 195,0 195,1 Characteristics of COVID-19 patients dying in Italy (PDF) (Informe). Istituto Superiore di Sanità. 27 de marzo de 2020. Consultado o 27 de marzo de 2020. 
  196. ↑ Wang W, Tang J, Wei F (abri de 2020). "Updated understanding of the outbreak of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in Wuhan, China". Journal of Medical Virology 92 (4): 441–47. PMID 31994742. doi:10.1002/jmv.25689. 
  197. ↑ "Coronavirus Age, Sex, Demographics (COVID-19)". www.worldometers.info. Arquivado dende o orixinal o 27 de febreiro de 2020. Consultado o 26 de febreiro de 2020. 
  198. ↑ Ji Y, Ma Z, Peppelenbosch MP, Pan Q (febreiro 2020). "Potential association between COVID-19 mortality and health-care resource availability". Lancet Global Health 8 (4): e480. PMID 32109372. doi:10.1016/S2214-109X(20)30068-1. 
  199. ↑ Li XQ, Cai WF, Huang LF, Chen C, Liu YF, Zhang ZB, et al. (marzo de 2020). "[Comparison of epidemic characteristics between SARS in2003 and COVID-19 in 2020 in Guangzhou]". Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi = Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi (en Chinese) 41 (5): 634–637. PMID 32159317. doi:10.3760/cma.j.cn112338-20200228-00209. 
  200. ↑ Jung SM, Akhmetzhanov AR, Hayashi K, Linton NM, Yang Y, Yuan B, et al. (febreiro de 2020). "Real-Time Estimation of the Risk of Death from Novel Coronavirus (COVID-19) Infection: Inference Using Exported Cases". Journal of Clinical Medicine 9 (2): 523. PMC 7074479. PMID 32075152. doi:10.3390/jcm9020523. 
  201. ↑ Chughtai A, Malik A (marzo de 2020). "Is Coronavirus disease (COVID-19) case fatality ratio underestimated?". Global Biosecurity 1 (3). doi:10.31646/gbio.56 (inactivo 19 de marzo de 2020). 
  202. ↑ Baud D, Qi X, Nielsen-Saines K, Musso D, Pomar L, Favre G (marzo de 2020). "Real estimates of mortality following COVID-19 infection.". The Lancet Infectious Diseases. PMID 32171390. doi:10.1016/S1473-3099(20)30195-X. 
  203. ↑ "BSI open letter to Government on SARS-CoV-2 outbreak response | British Society for Immunology". www.immunology.org. Arquivado dende o orixinal o 14 de marzo de 2020. Consultado o 15 de marzo de 2020. 
  204. ↑ "Can you get coronavirus twice or does it cause immunity?". The Independent (en inglés). 13 de marzo de 2020. Consultado o 15 de marzo de 2020. 
  205. ↑ "They survived the coronavirus. Then they tested positive again. Why?". Los Angeles Times (en inglés). 13 de marzo de 2020. Consultado o 15 de marzo de 2020. 
  206. ↑ "14% of Recovered Covid-19 Patients in Guangdong Tested Positive Again—Caixin Global". www.caixinglobal.com (en inglés). Consultado o 15 de marzo de 2020. 
  207. ↑ Omer, SB; Malani, P; del Rio, C (6 April 2020). "The COVID-19 Pandemic in the US A Clinical Update". JAMA. doi:10.1001/jama.2020.5788. 
  208. ↑ Cheung E (13 de marzo de 2020). "Some recovered Covid-19 patients may have lung damage, doctors say". South China Morning Post (en inglés). 
  209. ↑ "Principles of Epidemiology | Lesson 3—Section 3". www.cdc.gov (en inglés). 18 de febreiro de 2019. Consultado o 28 de marzo de 2020. 
  210. ↑ Ritchie, Hannah; Roser, Max (25 de marzo de 2020). Chivers, Tom, ed. "What do we know about the risk of dying from COVID-19?". Our World in Data. Consultado o 28 de marzo de 2020. 
  211. ↑ "Coronavirus disease 2019: Situation Report 69" (PDF). World Health Organization. 29 de marzo de 2020. Consultado o 29 de marzo de 2020. 
  212. ↑ Lazzerini, Marzia; Putoto, Giovanni (18 de marzo de 2020). "COVID-19 in Italy: momentous decisions and many uncertainties". The Lancet Global Health (en English) 0. ISSN 2214-109X. PMID 32199072. doi:10.1016/S2214-109X(20)30110-8. 
  213. ↑ "What do we know about the risk of dying from COVID-19?". Our World in Data. Consultado o 28 de marzo de 2020. 
  214. ↑ "Total confirmed cases of COVID-19 per million people". Our World in Data. Consultado o 20 de marzo de 2020. 
  215. ↑ "Total confirmed deaths due to COVID-19 per million people". Our World in Data. Consultado o 24 de marzo de 2020. 
  216. ↑ "Novel coronavirus disease 2019 (COVID-19) pandemic: increased transmission in the EU/EEA and the UK – sixth update" (PDF). ecdc. Consultado o 26 de marzo de 2020. 
  217. ↑ 217,0 217,1 217,2 "Novel coronavirus named 'Covid-19': WHO". TODAYonline. Consultado o 11 de febreiro de 2020. 
  218. ↑ "The coronavirus spreads racism against—and among—ethnic Chinese". The Economist. 17 de febreiro de 2020. Arquivado dende o orixinal o 17 de febreiro de 2020. Consultado o 17 de febreiro de 2020. 
  219. ↑ Fundéu - BBVA coronavirus
  220. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para sida.
  221. ↑ 221,0 221,1 Fundéu BBVA, ed. (29 de xaneiro de 2020). "Coronavirus, claves de escritura". Arquivado dende o orixinal o 20 de marzo de 2020. Consultado o 20 de marzo de 2020. 
  222. ↑ The New England Journal of Medicine. Coronavirus (Covid-19)
  223. ↑ SERGAS Enfermidade polo novo coronavirus (COVID-19)
  224. ↑ 224,0 224,1 "Naming the coronavirus disease (COVID-19) and the virus that causes it". World Health Organization (WHO). Consultado o 13 de marzo de 2020. 
  225. ↑ "Novel Coronavirus(2019-nCoV) Situation Report—10" (PDF). World Health Organization (WHO). 30 de xaneiro de 2020. Consultado o 15 de marzo de 2020. 
  226. ↑ "Virology: Coronaviruses". Nature 220 (5168): 650. 1968. Bibcode:1968Natur.220..650.. ISSN 0028-0836. doi:10.1038/220650b0. 
  227. ↑ Definition of Coronavirus by Merriam-Webster. Merriam-Webster. Consultado o 24 de marzo de 2020. 
  228. ↑ Definition of Corona by Merriam-Webster. Merriam-Webster. Consultado o 24 de marzo de 2020. 
  229. ↑ Gato infectado en Bélxica
  230. ↑ Goldstein, Joseph (6 de abril de 2020). "Bronx Zoo Tiger Is Sick With the Coronavirus". The New York Times. Consultado o 9 de abril de 2020. 
  231. ↑ Shi, Jianzhong; Wen, Zhiyuan; Zhong, Gongxun (8 de abril de 2020). "Susceptibility of ferrets, cats, dogs, and other domesticated animals to SARS–coronavirus 2". Science. Consultado o 9 de abril de 2020. 
  232. ↑ "Professor: I værste fald kan Danmark med verdens største coronaudbrud i mink blive et nyt Wuhan". Berlingske Tidende. 31 October 2020. Consultado o 31 October 2020. 
  233. ↑ "COVID-19 hits U.S. mink farms after ripping through Europe". ScienceMag.org. 18 August 2020. Consultado o 31 October 2020. 
  234. ↑ Cascella M, Rajnik M, Cuomo A, Dulebohn SC, Di Napoli R (marzo de 2020). "Features, Evaluation and Treatment Coronavirus (COVID-19)". StatPearls [Internet]. PMID 32150360. Bookshelf ID: NBK554776. 
  235. ↑ Chen WH, Strych U, Hotez PJ, Bottazzi ME (3 de marzo de 2020). "The SARS-CoV-2 Vaccine Pipeline: an Overview". Current Tropical Medicine Reports. doi:10.1007/s40475-020-00201-6. 
  236. ↑ Roberts M (17 de marzo de 2020). "Coronavirus: US volunteers test first vaccine". BBC News (en inglés). Consultado o 17 de marzo de 2020. 
  237. ↑ Kupferschmidt, Kai; Cohen, Jon (22 de marzo de 2020). "WHO launches global megatrial of the four most promising coronavirus treatments". Science | AAAS (en inglés). Consultado o 23 de mazo de 2020. 
  238. ↑ "UN health chief announces global 'solidarity trial' to jumpstart search for COVID-19 treatment". UN News (en inglés). 18 de marzo de 2020. Consultado o 23 de marzo de 2020. 
  239. ↑ Ko WC, Rolain JM, Lee NY, Chen PL, Huang CT, Lee PI, Hsueh PR (marzo de 2020). "Arguments in favor of remdesivir for treating SARS-CoV-2 infections". International Journal of Antimicrobial Agents: 105933. PMID 32147516. doi:10.1016/j.ijantimicag.2020.105933. 
  240. ↑ 240,0 240,1 Wang M, Cao R, Zhang L, Yang X, Liu J, Xu M, et al. (febreiro de 2020). "Remdesivir and chloroquine effectively inhibit the recently emerged novel coronavirus (2019-nCoV) in vitro". Cell Research 30 (3): 269–71. PMC 7054408. PMID 32020029. doi:10.1038/s41422-020-0282-0. 
  241. ↑ Beeching NJ, Fletcher TE, Fowler R (2020). "BMJ Best Practices: COVID-19" (PDF). BMJ. 
  242. ↑ "AIFA e Gilead annunciano che l'Italia è tra i Paesi che testeranno l'antivirale remdesivir per il trattamento del COVID-19". aifa.gov.it (en italiano). Consultado o 19 de marzo de 2020. 
  243. ↑ Gao J, Tian Z, Yang X (febreiro de 2020). "Breakthrough: Chloroquine phosphate has shown apparent efficacy in treatment of COVID-19 associated pneumonia in clinical studies". Bioscience Trends 14 (1): 72–73. PMID 32074550. doi:10.5582/bst.2020.01047. 
  244. ↑ Touret F, de Lamballerie X (marzo de 2020). "Of chloroquine and COVID-19". Antiviral Research 177: 104762. PMID 32147496. doi:10.1016/j.antiviral.2020.104762. 
  245. ↑ multicenter collaboration group of Department of Science Technology of Guangdong Province Health Commission of Guangdong Province for chloroquine in the treatment of novel coronavirus pneumonia (febreiro de 2020). "[Expert consensus on chloroquine phosphate for the treatment of novel coronavirus pneumonia]". Zhonghua Jie He He Hu Xi Za Zhi = Zhonghua Jiehe He Huxi Zazhi = Chinese Journal of Tuberculosis and Respiratory Diseases 43: E019. PMID 32075365. doi:10.3760/cma.j.issn.1001-0939.2020.0019. 
  246. ↑ 246,0 246,1 "Azioni intraprese per favorire la ricerca e l'accesso ai nuovi farmaci per il trattamento del COVID-19". aifa.gov.it (en italiano). Consultado o 18 de marzo de 2020. 
  247. ↑ "Physicians work out treatment guidelines for coronavirus". m.koreabiomed.com (en Korean). 13 de febreiro de 2020. 
  248. ↑ 248,0 248,1 "Novel Coronavirus Pneumonia Diagnosis and Treatment Plan (Provisional 7th Edition)". China Law Translate. 4 de marzo de 2020. 
  249. ↑ Denise M Hinton (28 de marzo de 2020). "Request for Emergency Use Authorization For Use of Chloroquine Phosphate or Hydroxychloroquine Sulfate Supplied From the Strategic National Stockpile for Treatment of 2019 Coronavirus Disease". US Food and Drug Administration. Arquivado dende o orixinal o 30 de marzo de 2020. Consultado o 30 de marzo de 2020. 
  250. ↑ Commissioner, Office of the (29 de marzo de 2020). "Emergency Use Authorization". FDA (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 5 de marzo de 2020. Consultado o 30 de marzo de 2020. 
  251. ↑ Cao B, Wang Y, Wen D, Liu W, Wang J, Fan G, et al. (marzo de 2020). "A Trial of Lopinavir-Ritonavir in Adults Hospitalized with Severe Covid-19". The New England Journal of Medicine. PMID 32187464. doi:10.1056/NEJMoa2001282. 
  252. ↑ 252,0 252,1 Hoffmann M, Kleine-Weber H, Krüger N, Müller M, Drosten C, Pöhlmann S (31 de xaneiro de 2020). "The novel coronavirus 2019 (2019-nCoV) uses the SARS-coronavirus receptor ACE2 and the cellular protease TMPRSS2 for entry into target cells". bioRxiv (preprint). doi:10.1101/2020.01.31.929042. 
  253. ↑ Iwata-Yoshikawa N, Okamura T, Shimizu Y, Hasegawa H, Takeda M, Nagata N (marzo de 2019). "TMPRSS2 Contributes to Virus Spread and Immunopathology in the Airways of Murine Models after Coronavirus Infection". Journal of Virology 93 (6). PMC 6401451. PMID 30626688. doi:10.1128/JVI.01815-18. 
  254. ↑ Li G, De Clercq E. Therapeutic options for the 2019 novel coronavirus (2019-nCoV). Nature Reviews Drug Discovery 2020 Feb doi 10.1038/d41573-020-00016-0
  255. ↑ BRIEF-Corrected-Zhejiang Hisun Pharma gets approval for clinical trial to test flu drug Favipiravir for pneumonia caused by new coronavirus. Reuters Healthcare, 16 de febreiro de 2020.
  256. ↑ Yao X, Ye F, Zhang M, Cui C, Huang B, Niu P, Liu X, Zhao L, Dong E, Song C, Zhan S, Lu R, Li H, Tan W, Liu D (marzo de 2020). "In Vitro Antiviral Activity and Projection of Optimized Dosing Design of Hydroxychloroquine for the Treatment of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2)". Clin. Infect. Dis. PMID 32150618. doi:10.1093/cid/ciaa237. 
  257. ↑ Liu R, Miller J (3 de marzo de 2020). "China approves use of Roche drug in battle against coronavirus complications". Reuters. Consultado o 14 de marzo de 2020. 
  258. ↑ "Effective Treatment of Severe COVID-19 Patients with Tocilizumab". ChinaXiv.org. 5 de marzo de 2020. doi:10.12074/202003.00026 (inactivo 2020-03-16). Consultado o 14 de marzo de 2020. 
  259. ↑ "3 patients get better on arthritis drug". 5 de marzo de 2020. Consultado o 14 de marzo de 2020. 
  260. ↑ "Coronavirus, via libera dell'Aifa al farmaco anti-artrite efficace su 3 pazienti e a un antivirale: test in 5 centri" [Coronavirus, Aifa gives go-ahead to effective anti-arthritis drug on 3 patients and an antiviral: test in 5 centers]. Il Messaggero (en italiano). Consultado o 14 de marzo de 2020. 
  261. ↑ "How doctors can potentially significantly reduce the number of deaths from Covid-19". Vox. 12 de marzo de 2020. Consultado o 14 de marzo de 2020. 
  262. ↑ Ruan Q, Yang K, Wang W, Jiang L, Song J (marzo de 2020). "Clinical predictors of mortality due to COVID-19 based on an analysis of data of 150 patients from Wuhan, China". Intensive Care Medicine. PMC 7080116. PMID 32125452. doi:10.1007/s00134-020-05991-x. 
  263. ↑ Mehta P, McAuley DF, Brown M, et al. (16 marzo de 2020). "COVID-19: consider cytokine storm syndromes and immunosuppression". The Lancet 395 (10229): 1033–1034. PMID 32192578. doi:10.1016/S0140-6736(20)30628-0. Consultado o 19 de marzo de 2020. 
  264. ↑ "China turns Roche arthritis drug Actemra against COVID-19 in new treatment guidelines". FiercePharma. Consultado o 14 de marzo de 2020. 
  265. ↑ "Northwell Health Initiates Clinical Trials of 2 COVID-19 Drugs". 21 de marzo de 2020. 
  266. ↑ 266,0 266,1 266,2 266,3 Casadevall A, Pirofski LA (marzo de 2020). "The convalescent sera option for containing COVID-19". The Journal of Clinical Investigation. PMID 32167489. doi:10.1172/JCI138003. 
  267. ↑ Pearce K (13 de marzo de 2020). "Antibodies from COVID-19 survivors could be used to treat patients, protect those at risk: Infusions of antibody-laden blood have been used with reported success in prior outbreaks, including the SARS epidemic and the 1918 flu pandemic". The Hub at Johns Hopkins University. Consultado o 14 de marzo de 2020. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]

Axencias sanitarias:

Directorios:

Revistas médicas:

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=COVID-19&oldid=6894175»