Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, Oct 1, 2018
Türkiye Türkçesinde kullanılan hırsız sözcüğünün Türkçe kökenli olup olmadığı noktasında kaynakla... more Türkiye Türkçesinde kullanılan hırsız sözcüğünün Türkçe kökenli olup olmadığı noktasında kaynaklar arasında görüş birliği olmadığı görülmüştür. Sözcük üzerine yanlış değerlendirmelerin yapıldığı da tespit edilmiştir. Hırsız sözcüğü üzerindeki bu problemi çözüme kavuşturmak ve yeni bir bakış açısıyla sözcüğe dair bir etimoloji önerisi gerekli görülmüştür. Bu bakımdan, sözcüğün kökenini açıklayan bazı kaynaklarda çelişkili ve dil mantığına uymayan açıklamalar verildiği görülmüş; bazılarında ise sözcüğe dair herhangi bir açıklamada bulunulmamıştır. Eş zamanlı bakış açısıyla tespitinin zor olduğu görülen hırsız sözcüğünü, art zamanlı bir bakış açısıyla ele almak yerinde olacaktır. Sözcüğün Türk dilinde görüldüğü ilk dönemden itibaren günümüze kadar diğer Türk boylarındaki görünümünü de dahil ederek hırsız sözcüğü gözlemlenmiştir. Sözcüğün Türk dilinin diğer gruplarında görülmeyip sadece Oğuz grubunda görülen bazı sözcükler gibi burada ortaya çıktığı görülmüştür. Oğuz grubu Türk lehçelerinde sözcüğün nasıl kullanıldığına da bakılarak bir yoruma gidilmiştir. Art zamanlı bakış açısıyla sözcüğün farklı bir tabana dayandırılabileceğine dair yeni bir görüş araştırmacıların dikkatine sunulmuştur.
Günümüzde kullandığımız birçok sözcüğün aslında gerçek anlamını pek düşünmeyiz. Sözcüğün ilk çıkı... more Günümüzde kullandığımız birçok sözcüğün aslında gerçek anlamını pek düşünmeyiz. Sözcüğün ilk çıkış noktası neresidir? Kaynağı nedir? Neden bu şekilde kullanılmıştır? Bu ve bunun gibi sorular, günlük dil kullanıcılarının pek dikkatini çekmeyen sorulardır. Ancak dil ile ilgilenen insanların dikkatini sözcükler çeker. Türk dili yapı bakımından eklemeli diller grubunda yer almaktadır. Eklemeli diller, yapıca kaynaştıran ve bağlantılı diller olarak ikiye ayrılır. Türk dili bu ayrım içinde bağlantılı diller grubundadır. Türkçe kök veya gövde biçiminde olan sözcükler, üzerlerine farklı ekler alıp yeni sözcükler türetseler dahi genellikle kök sözcükle anlam bağını koparmazlar. Göz > göz+cü, göz+cü+lük; göz+lük, göz+lük+çü, göz+lük+çü+lük. Dilin canlı bir varlık olduğunu kanıtlayan sözcükler, ilk ortaya çıktıkları anda karşıladıkları anlam dairesi içinde ömürlerini sürdürmezler. Anlam daralmasına uğradığı bilinen ve Türkçe Sözlük'te "aşağılık, pespaye" olarak tanımlanan bayağı sözcüğü ilginç yapılardan biridir. Çalışmada bayağı sözcüğünün Türk dilinin tarihi dönemlerindeki durumunu tespit ederek sözcüğün günümüzde karşıladığı anlamları Türk dilinin çağdaş lehçelerini de dâhil edip sözcüğün kökeni üzerine bir değerlendirmeye gidilecektir.
Günümüzde kullandığımız birçok sözcüğün aslında gerçek anlamını pek düşünmeyiz. Sözcüğün ilk çıkı... more Günümüzde kullandığımız birçok sözcüğün aslında gerçek anlamını pek düşünmeyiz. Sözcüğün ilk çıkış noktası neresidir? Kaynağı nedir? Neden bu şekilde kullanılmıştır? Bu ve bunun gibi sorular, günlük dil kullanıcılarının pek dikkatini çekmeyen sorulardır. Ancak dil ile ilgilenen insanların dikkatini sözcükler çeker. Türk dili yapı bakımından eklemeli diller grubunda yer almaktadır. Eklemeli diller, yapıca kaynaştıran ve bağlantılı diller olarak ikiye ayrılır. Türk dili bu ayrım içinde bağlantılı diller grubundadır. Türkçe kök veya gövde biçiminde olan sözcükler, üzerlerine farklı ekler alıp yeni sözcükler türetseler dahi genellikle kök sözcükle anlam bağını koparmazlar. Göz > göz+cü, göz+cü+lük; göz+lük, göz+lük+çü, göz+lük+çü+lük. Dilin canlı bir varlık olduğunu kanıtlayan sözcükler, ilk ortaya çıktıkları anda karşıladıkları anlam dairesi içinde ömürlerini sürdürmezler. Anlam daralmasına uğradığı bilinen ve Türkçe Sözlük'te "aşağılık, pespaye" olarak tanımlanan bayağı sözcüğü ilginç yapılardan biridir. Çalışmada bayağı sözcüğünün Türk dilinin tarihi dönemlerindeki durumunu tespit ederek sözcüğün günümüzde karşıladığı anlamları Türk dilinin çağdaş lehçelerini de dâhil edip sözcüğün kökeni üzerine bir değerlendirmeye gidilecektir.
Günümüzde kullandığımız birçok sözcüğün aslında gerçek anlamını pek düşünmeyiz. Sözcüğün ilk çıkı... more Günümüzde kullandığımız birçok sözcüğün aslında gerçek anlamını pek düşünmeyiz. Sözcüğün ilk çıkış noktası neresidir? Kaynağı nedir? Neden bu şekilde kullanılmıştır? Bu ve bunun gibi sorular, günlük dil kullanıcılarının pek dikkatini çekmeyen sorulardır. Ancak dil ile ilgilenen insanların dikkatini sözcükler çeker. Türk dili yapı bakımından eklemeli diller grubunda yer almaktadır. Eklemeli diller, yapıca kaynaştıran ve bağlantılı diller olarak ikiye ayrılır. Türk dili bu ayrım içinde bağlantılı diller grubundadır. Türkçe kök veya gövde biçiminde olan sözcükler, üzerlerine farklı ekler alıp yeni sözcükler türetseler dahi genellikle kök sözcükle anlam bağını koparmazlar. Göz > göz+cü, göz+cü+lük; göz+lük, göz+lük+çü, göz+lük+çü+lük. Dilin canlı bir varlık olduğunu kanıtlayan sözcükler, ilk ortaya çıktıkları anda karşıladıkları anlam dairesi içinde ömürlerini sürdürmezler. Anlam daralmasına uğradığı bilinen ve Türkçe Sözlük'te "aşağılık, pespaye" olarak tanımlanan bayağı sözcüğü ilginç yapılardan biridir. Çalışmada bayağı sözcüğünün Türk dilinin tarihi dönemlerindeki durumunu tespit ederek sözcüğün günümüzde karşıladığı anlamları Türk dilinin çağdaş lehçelerini de dâhil edip sözcüğün kökeni üzerine bir değerlendirmeye gidilecektir.
ESKİ UYGUR TÜRKÇESİNDE arıg turug, arıg silig ve arıg süzük İKİLEMELERİ ÜZERİNE Emrah BOZOK * Öz:... more ESKİ UYGUR TÜRKÇESİNDE arıg turug, arıg silig ve arıg süzük İKİLEMELERİ ÜZERİNE Emrah BOZOK * Öz: Eski Uygur Türkçesi dönemine ait metinler bağlamında "temiz" anlamını karşılayan arıg sözcüğünün temizlik kavram alanına giren turug, silig vesüzük sözcükleriyle kurduğu ikilemelerin bağlamda kazandığı anlam farklılığı dikkat çekicidir. Metinlerde arıg sözcüğünün kavram alanına giren arıg turug, arıg silig ve arıg süzük ikilemeleri de arıg sözcüğü gibi temiz anlamını karşılamaktadır. Ancak yüzey yapıda aynı anlamı karşılayan bu ikilemelerin kullanıldıkları bağlamlara derin yapıda birbirinden farklı anlamlar kazandırdıkları gözlemlenmiştir. Arıg sözcüğü temel alınarak kurulan bu ikilemelerin anlam bilimsel açıdan ele alınması, söz konusu yapıların"temiz" anlamını karşılarken birbirlerinden farklı boyutları içerdiğini göstermiştir.Çalışma, arıg turug, arıg siligve arıg süzük ikilemelerinin temiz anlamını karşılarken aynı zamanda bağlama kazandırdığı anlam farklılığını ve Türk dilinin anlam bakımından ifade gücünü de göstermektedir. Çalışmada ortaya konulan tespit, zaman içerisinde yıpranmış, tahrip olmuş metinler üzerinde tamirat yaparken metinde yer alan arıg sözcüğü üzerinden eksik yapılara dair araştırmacılara yorum yapma imkânı da sunacaktır.
international journal of turkish literature culture education, 2021
Kiril ve Grek alfabeleriyle yazılmıştır. Türk tarihi ve kültürü açısından önemli bilgiler içeren ... more Kiril ve Grek alfabeleriyle yazılmıştır. Türk tarihi ve kültürü açısından önemli bilgiler içeren ve elde tek kopyası olan mühim eserlerden bazılarının Türkçe kökenli olmayan alfabelerle yazıldığı da bilinmektedir. Anadolu sahasında kökenleri tartışmalı olan ancak geride bıraktıkları yazılı ve basılı eserlerden Türkçe konuşup yazdıkları kesinlik kazanmış Ortodoks Hristiyan olarak bilinen bir halka ait çeşitli kitabe, yazma ve basılı eserler bulunmaktadır. Karadeniz Bölgesi de Anadolu'da bu halkın yaşadığı alanlardan biridir. Bu çalışmada Orta Karadeniz'de Samsun ili sınırlarında kalan Bafra ilçesinde mübadeleden önce burada yaşayan Ortodoks Hristiyan halktan geriye kalan, alan araştırmacıları tarafından daha önce tespit edilmemiş, Grek harfleriyle Türkçe olarak yazılmış bir çeşme kitabesi saha araştırmacılarına tanıtılacaktır. Çalışmamızda Grek harfli Türkçe kitabeler arasında diğerlerine göre farklı dil ve yazım özellikleri görülen bu kitabe incelenecektir.
Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, Oct 1, 2018
Türkiye Türkçesinde kullanılan hırsız sözcüğünün Türkçe kökenli olup olmadığı noktasında kaynakla... more Türkiye Türkçesinde kullanılan hırsız sözcüğünün Türkçe kökenli olup olmadığı noktasında kaynaklar arasında görüş birliği olmadığı görülmüştür. Sözcük üzerine yanlış değerlendirmelerin yapıldığı da tespit edilmiştir. Hırsız sözcüğü üzerindeki bu problemi çözüme kavuşturmak ve yeni bir bakış açısıyla sözcüğe dair bir etimoloji önerisi gerekli görülmüştür. Bu bakımdan, sözcüğün kökenini açıklayan bazı kaynaklarda çelişkili ve dil mantığına uymayan açıklamalar verildiği görülmüş; bazılarında ise sözcüğe dair herhangi bir açıklamada bulunulmamıştır. Eş zamanlı bakış açısıyla tespitinin zor olduğu görülen hırsız sözcüğünü, art zamanlı bir bakış açısıyla ele almak yerinde olacaktır. Sözcüğün Türk dilinde görüldüğü ilk dönemden itibaren günümüze kadar diğer Türk boylarındaki görünümünü de dahil ederek hırsız sözcüğü gözlemlenmiştir. Sözcüğün Türk dilinin diğer gruplarında görülmeyip sadece Oğuz grubunda görülen bazı sözcükler gibi burada ortaya çıktığı görülmüştür. Oğuz grubu Türk lehçelerinde sözcüğün nasıl kullanıldığına da bakılarak bir yoruma gidilmiştir. Art zamanlı bakış açısıyla sözcüğün farklı bir tabana dayandırılabileceğine dair yeni bir görüş araştırmacıların dikkatine sunulmuştur.
Günümüzde kullandığımız birçok sözcüğün aslında gerçek anlamını pek düşünmeyiz. Sözcüğün ilk çıkı... more Günümüzde kullandığımız birçok sözcüğün aslında gerçek anlamını pek düşünmeyiz. Sözcüğün ilk çıkış noktası neresidir? Kaynağı nedir? Neden bu şekilde kullanılmıştır? Bu ve bunun gibi sorular, günlük dil kullanıcılarının pek dikkatini çekmeyen sorulardır. Ancak dil ile ilgilenen insanların dikkatini sözcükler çeker. Türk dili yapı bakımından eklemeli diller grubunda yer almaktadır. Eklemeli diller, yapıca kaynaştıran ve bağlantılı diller olarak ikiye ayrılır. Türk dili bu ayrım içinde bağlantılı diller grubundadır. Türkçe kök veya gövde biçiminde olan sözcükler, üzerlerine farklı ekler alıp yeni sözcükler türetseler dahi genellikle kök sözcükle anlam bağını koparmazlar. Göz > göz+cü, göz+cü+lük; göz+lük, göz+lük+çü, göz+lük+çü+lük. Dilin canlı bir varlık olduğunu kanıtlayan sözcükler, ilk ortaya çıktıkları anda karşıladıkları anlam dairesi içinde ömürlerini sürdürmezler. Anlam daralmasına uğradığı bilinen ve Türkçe Sözlük'te "aşağılık, pespaye" olarak tanımlanan bayağı sözcüğü ilginç yapılardan biridir. Çalışmada bayağı sözcüğünün Türk dilinin tarihi dönemlerindeki durumunu tespit ederek sözcüğün günümüzde karşıladığı anlamları Türk dilinin çağdaş lehçelerini de dâhil edip sözcüğün kökeni üzerine bir değerlendirmeye gidilecektir.
Günümüzde kullandığımız birçok sözcüğün aslında gerçek anlamını pek düşünmeyiz. Sözcüğün ilk çıkı... more Günümüzde kullandığımız birçok sözcüğün aslında gerçek anlamını pek düşünmeyiz. Sözcüğün ilk çıkış noktası neresidir? Kaynağı nedir? Neden bu şekilde kullanılmıştır? Bu ve bunun gibi sorular, günlük dil kullanıcılarının pek dikkatini çekmeyen sorulardır. Ancak dil ile ilgilenen insanların dikkatini sözcükler çeker. Türk dili yapı bakımından eklemeli diller grubunda yer almaktadır. Eklemeli diller, yapıca kaynaştıran ve bağlantılı diller olarak ikiye ayrılır. Türk dili bu ayrım içinde bağlantılı diller grubundadır. Türkçe kök veya gövde biçiminde olan sözcükler, üzerlerine farklı ekler alıp yeni sözcükler türetseler dahi genellikle kök sözcükle anlam bağını koparmazlar. Göz > göz+cü, göz+cü+lük; göz+lük, göz+lük+çü, göz+lük+çü+lük. Dilin canlı bir varlık olduğunu kanıtlayan sözcükler, ilk ortaya çıktıkları anda karşıladıkları anlam dairesi içinde ömürlerini sürdürmezler. Anlam daralmasına uğradığı bilinen ve Türkçe Sözlük'te "aşağılık, pespaye" olarak tanımlanan bayağı sözcüğü ilginç yapılardan biridir. Çalışmada bayağı sözcüğünün Türk dilinin tarihi dönemlerindeki durumunu tespit ederek sözcüğün günümüzde karşıladığı anlamları Türk dilinin çağdaş lehçelerini de dâhil edip sözcüğün kökeni üzerine bir değerlendirmeye gidilecektir.
Günümüzde kullandığımız birçok sözcüğün aslında gerçek anlamını pek düşünmeyiz. Sözcüğün ilk çıkı... more Günümüzde kullandığımız birçok sözcüğün aslında gerçek anlamını pek düşünmeyiz. Sözcüğün ilk çıkış noktası neresidir? Kaynağı nedir? Neden bu şekilde kullanılmıştır? Bu ve bunun gibi sorular, günlük dil kullanıcılarının pek dikkatini çekmeyen sorulardır. Ancak dil ile ilgilenen insanların dikkatini sözcükler çeker. Türk dili yapı bakımından eklemeli diller grubunda yer almaktadır. Eklemeli diller, yapıca kaynaştıran ve bağlantılı diller olarak ikiye ayrılır. Türk dili bu ayrım içinde bağlantılı diller grubundadır. Türkçe kök veya gövde biçiminde olan sözcükler, üzerlerine farklı ekler alıp yeni sözcükler türetseler dahi genellikle kök sözcükle anlam bağını koparmazlar. Göz > göz+cü, göz+cü+lük; göz+lük, göz+lük+çü, göz+lük+çü+lük. Dilin canlı bir varlık olduğunu kanıtlayan sözcükler, ilk ortaya çıktıkları anda karşıladıkları anlam dairesi içinde ömürlerini sürdürmezler. Anlam daralmasına uğradığı bilinen ve Türkçe Sözlük'te "aşağılık, pespaye" olarak tanımlanan bayağı sözcüğü ilginç yapılardan biridir. Çalışmada bayağı sözcüğünün Türk dilinin tarihi dönemlerindeki durumunu tespit ederek sözcüğün günümüzde karşıladığı anlamları Türk dilinin çağdaş lehçelerini de dâhil edip sözcüğün kökeni üzerine bir değerlendirmeye gidilecektir.
ESKİ UYGUR TÜRKÇESİNDE arıg turug, arıg silig ve arıg süzük İKİLEMELERİ ÜZERİNE Emrah BOZOK * Öz:... more ESKİ UYGUR TÜRKÇESİNDE arıg turug, arıg silig ve arıg süzük İKİLEMELERİ ÜZERİNE Emrah BOZOK * Öz: Eski Uygur Türkçesi dönemine ait metinler bağlamında "temiz" anlamını karşılayan arıg sözcüğünün temizlik kavram alanına giren turug, silig vesüzük sözcükleriyle kurduğu ikilemelerin bağlamda kazandığı anlam farklılığı dikkat çekicidir. Metinlerde arıg sözcüğünün kavram alanına giren arıg turug, arıg silig ve arıg süzük ikilemeleri de arıg sözcüğü gibi temiz anlamını karşılamaktadır. Ancak yüzey yapıda aynı anlamı karşılayan bu ikilemelerin kullanıldıkları bağlamlara derin yapıda birbirinden farklı anlamlar kazandırdıkları gözlemlenmiştir. Arıg sözcüğü temel alınarak kurulan bu ikilemelerin anlam bilimsel açıdan ele alınması, söz konusu yapıların"temiz" anlamını karşılarken birbirlerinden farklı boyutları içerdiğini göstermiştir.Çalışma, arıg turug, arıg siligve arıg süzük ikilemelerinin temiz anlamını karşılarken aynı zamanda bağlama kazandırdığı anlam farklılığını ve Türk dilinin anlam bakımından ifade gücünü de göstermektedir. Çalışmada ortaya konulan tespit, zaman içerisinde yıpranmış, tahrip olmuş metinler üzerinde tamirat yaparken metinde yer alan arıg sözcüğü üzerinden eksik yapılara dair araştırmacılara yorum yapma imkânı da sunacaktır.
international journal of turkish literature culture education, 2021
Kiril ve Grek alfabeleriyle yazılmıştır. Türk tarihi ve kültürü açısından önemli bilgiler içeren ... more Kiril ve Grek alfabeleriyle yazılmıştır. Türk tarihi ve kültürü açısından önemli bilgiler içeren ve elde tek kopyası olan mühim eserlerden bazılarının Türkçe kökenli olmayan alfabelerle yazıldığı da bilinmektedir. Anadolu sahasında kökenleri tartışmalı olan ancak geride bıraktıkları yazılı ve basılı eserlerden Türkçe konuşup yazdıkları kesinlik kazanmış Ortodoks Hristiyan olarak bilinen bir halka ait çeşitli kitabe, yazma ve basılı eserler bulunmaktadır. Karadeniz Bölgesi de Anadolu'da bu halkın yaşadığı alanlardan biridir. Bu çalışmada Orta Karadeniz'de Samsun ili sınırlarında kalan Bafra ilçesinde mübadeleden önce burada yaşayan Ortodoks Hristiyan halktan geriye kalan, alan araştırmacıları tarafından daha önce tespit edilmemiş, Grek harfleriyle Türkçe olarak yazılmış bir çeşme kitabesi saha araştırmacılarına tanıtılacaktır. Çalışmamızda Grek harfli Türkçe kitabeler arasında diğerlerine göre farklı dil ve yazım özellikleri görülen bu kitabe incelenecektir.
İnsanoğlunun yemek içmek gibi doğal fizyolojik ihtiyaçlarından biri de dışkılama zorunluluğudur. ... more İnsanoğlunun yemek içmek gibi doğal fizyolojik ihtiyaçlarından biri de dışkılama zorunluluğudur. İnsanın bu doğal durumu için bir yapı oluşturması ve bu yapının dilde bir gösterge ile karşılanması söz konusudur. Günümüzde bu yapı tuvalet sözcüğü ile yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Ancak tuvalet, Fransızca kökenli bir sözcüktür. Türkçe gibi köklü bir dilin insanoğlunun en temel ihtiyaçlarından biriyle ilgili olan bu duruma karşılık bir sözcük üretmemiş olması imkânsızdır. Pek bilinmese de aslında Türk dili, Uygur Türkçesi’nden itibaren neredeyse her tarihi döneminde yeni bir sözcük veya bir ad takımı üreterek tuvalet kavramını karşılamış ve her alanda olduğu gibi burada da adlandırmadaki zenginliğini ortaya koymuştur. Türk dilinin özellikle ilk islamî eserlerinde gördüğümüz farklı adlandırmalar, tarihî metinlerde gizli kalmış ve ne yazık ki günümüzde dil kullanıcılarının tercihi, yabancı kökenli tuvalet, lavabo, wc gibi sözcüklerden yana olmuştur. Biz, bu çalışmamız ile Türk dilinin insanoğlunun bu en temel insanî durumuyla ilgili ürettiği zengin söz varlığını ortaya koyup Türk dilinin dikkat çekici sayıda sözcüğe sahip olduğunu tespit ederek unutulmuş veya göz ardı edilmiş bu sözcüklerin tarihî dönem metinlerindeki görünümünü araştırmacıların dikkatine sunmayı amaçlıyoruz.
Sosyal medyada bizi takip edin: /hiperkitaptr /hiperkitaptr Bu kitabı Hiperkitap dijital kütüphan... more Sosyal medyada bizi takip edin: /hiperkitaptr /hiperkitaptr Bu kitabı Hiperkitap dijital kütüphanesinden tam metin olarak görüntüleyebilirsiniz.
Uploads
Papers by Emrah Bozok