Stadion Narodowy im. Kazimierza Górskiego w Warszawie
52°14′22″N 21°02′44″E/52,239444 21,045556 Stadion od strony al. ks. Józefa Poniatowskiego. | |
| Poprzednia nazwa |
Stadion Narodowy w Warszawie |
|---|---|
| Państwo | |
| Województwo | |
| Miejscowość |
Warszawa |
| Adres |
al. ks. J. Poniatowskiego 1 |
| Koszt budowy |
1 976 061 375 zł[2] |
| Data budowy |
2008–2012[3] |
| Data otwarcia |
29 stycznia 2012 |
| Właściciel | |
| Operator | |
| Inauguracja |
29 lutego 2012 |
| Pojemność stadionu |
58 580 (mecze) |
| Rekordowa frekwencja | |
| Oświetlenie | |
| Wymiary boiska |
105 m × 68 m |
| Nawierzchnia boiska | |
| Długość toru |
271 m |
| Nawierzchnia toru | |
| Dodatkowe wyposażenie |
boisko treningowe |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
| 52°14′22″N 21°02′44″E/52,239444 21,045556
| |
| Strona internetowa | |
Stadion Narodowy im. Kazimierza Górskiego w Warszawie[6] (do października 2021 r. Stadion Narodowy w Warszawie), od lipca 2015 r. także pod nazwą sponsorską PGE Narodowy[7] – wielofunkcyjny stadion w Warszawie, wybudowany w latach 2008–2011, przed piłkarskimi Mistrzostwami Europy 2012, w miejscu Stadionu Dziesięciolecia. Oficjalnie otwarty 29 stycznia 2012. Posiada 4. (najwyższą) kategorię w klasyfikacji UEFA.
Na dwukondygnacyjnych trybunach znajduje się 58 580 miejsc siedzących[8], w tym 4600 miejsc o podwyższonym standardzie oraz 69 lóż (dla 800 osób).
Obiekt został zaprojektowany przez konsorcjum dwóch biur architektonicznych: JSK Architekci z Warszawy, jako lidera konsorcjum (zespół pod kierownictwem Zbigniewa Pszczulnego i Mariusza Rutza) oraz hamburskiego Gerkan, Marg und Partner International GmbH (zespół pod kierownictwem Huberta Nienhoffa i Markusa Pfisterera), we współpracy ze Schlaich Bergermann & Partner GmbH, odpowiedzialnym za wykonawstwo inżynieryjne[9][10].
Od 1 stycznia 2013 za przygotowanie instrumentów zarządzania kompleksem sportowo-biznesowym, za zarządzanie obiektem i zabudową terenów przyległych do niego, zapewnienie przychodów umożliwiających pokrycie kosztów, promowanie marki Stadion Narodowy, komercjalizowanie praw marketingowych oraz reklamowych, odpowiada oficjalny operator stadionu, spółka Skarbu Państwa PL.2012+, utworzona przez Ministra Sportu i Turystyki[11][12].
Konstrukcja
[edytuj | edytuj kod]Stadion Narodowy to wielofunkcyjny obiekt sportowy, umożliwiający organizację widowisk sportowych, koncertów muzycznych, czy wydarzeń kulturalnych. Ponadto pełni funkcje biurowe, handlowe, hotelowe, gastronomiczne (docelowo 50 barów szybkiej obsługi). W efekcie, codziennie na jego terenie przebywa 2-3 tysiące osób[13][14][15].
Podczas imprez sportowych obiekt jest w stanie pomieścić na trybunach 58 580 kibiców, zaś w czasie imprez muzycznych – do 72 900 osób (w tym 106 niepełnosprawnych). Łączna kubatura stadionu (bez dachu) wynosi ponad 1 000 000 m³. Łączna powierzchnia całkowita stadionu wynosi 203 920 m². Rozpiętość konstrukcji rozsuwanego dachu wynosi 240 × 270 m. Łączna długość dolnej promenady to 924 m. Iglica została zawieszona na wysokości 100 m ponad murawą (112 m nad poziomem Wisły). Stadion posiada największe centrum konferencyjne w Warszawie dla 1600 osób, a jego powierzchnia biurowa i handlowa to 25 000 m². Parking podziemny pod płytą boiska mieści 1765 samochodów. Stadion posiada 965 toalet. Na stadionie znajdują się: 900 miejsc dla przedstawicieli mediów, 4 restauracje, fitness club, fun pub na kilkaset osób i 69 luksusowych lóż biznesowych[16][17].
Generalnym wykonawcą Stadionu Narodowego było niemiecko-austriacko-polskie konsorcjum pod wodzą Alpine Bau, w skład którego wchodziły: Alpine Bau Deutschland, Alpine Construction Polska, PBG SA oraz Hydrobudowa Polska SA[18]. Umowa liczyła 250 stron (w tym 60 stron załączników). Termin oddania obiektu został określony na 24 miesiące od podpisania umowy[18]. Na budowie pracowało około 1200 osób, a wylano na niej 150 000 ton mieszanki betonowej[19].
Umiejscowienie w niecce Stadionu Dziesięciolecia
[edytuj | edytuj kod]Nowy obiekt posadowiony jest na wałach ziemnych wyburzonego Stadionu Dziesięciolecia, na których znajdują się schody prowadzące na promenadę areny[20].
Wiedząc, iż Stadion Dziesięciolecia był budowany z gruzów lewobrzeżnej Warszawy, a także znajdował się w starorzeczu Wisły, architekci niemiecko-polskiego konsorcjum JSK Architekci Sp. z o.o. zlecili zbadanie podłoża za pomocą próbnego palowania. Ich obawy o to, że teren może być niewystarczająco wytrzymały, a w wałach ziemnych mogą znajdować się niewypały czy ludzkie szczątki, nie sprawdziły się[20].
W porównaniu do Stadionu Dziesięciolecia, boisko nowej areny znajduje się około 8 metrów wyżej. Pod nim zaprojektowano dwupoziomowy parking podziemny na ok. 1800 pojazdów. Dojazd do parkingów zapewniają istniejące już wcześniej tunele w wałach ziemnych Stadionu Dziesięciolecia, ale także nowe, przebite w trakcie budowy Stadionu Narodowego[20][21]. Jest on największym stadionem w Polsce.
Fasada
[edytuj | edytuj kod]Fasada obiektu nawiązuje do polskich barw narodowych, przypominając falującą biało-czerwoną flagę i jest w kolorze srebrno-czerwonym, podobnie jak krzesełka. Fasada z anodowanej siatki, która została sprowadzona z Hiszpanii, kryje wewnętrzną aluminiowo-szklaną elewację. Stadion jest konstrukcją otwartą, co oznacza brak trwałej, zamkniętej fasady, przez co temperatura wewnątrz obiektu jest podobna do otoczenia mimo zamkniętego zadaszenia. Ażurowa fasada pozwala na naturalną wentylację pomieszczeń pod trybunami i dostęp do nich światła dziennego[22].
Elewacje są rozpięte na potężnej konstrukcji z rur, które zostały wyprodukowane we Włoszech. Ta konstrukcja jest całkowicie niezależna od żelbetowej konstrukcji trybun i nosi dach nad stadionem. Dzięki oderwaniu elewacji od trybun projektanci mogli swobodnie projektować przestrzeń pod trybunami.
Płyta i murawa
[edytuj | edytuj kod]W projekcie uwzględniono murawę modułową (specjalna ruchoma płyta, na której rośnie murawa), ponieważ jako nowoczesny obiekt Narodowy miał nie posiadać stałej. Murawa modułowa miała być wysuwana przed meczem, a wsuwana po jego zakończeniu, zmniejszając koszty każdorazowego układania nowej murawy przed meczem. Z nieznanych przyczyn ministerstwo sportu odłożyło zamontowanie tego rozwiązania. Obiekt posiada podgrzewaną płytę boiska[23].
Mimo starań prezesa NCS Roberta Wojtasia, aby murawa przed mistrzostwami nie została wymieniona, UEFA oceniła jej stan na niewystarczający. Standardowy koszt murawy to 400 000 zł, jednak koszt wykonania i utrzymania murawy na stadionie oszacowano na około 1 200 000 zł[24].
Murawa przed meczem Polska – Anglia w październiku 2012 r. została wykonana na zlecenie NCS przez firmę Zielona Architektura, która za położenie murawy na jeden mecz otrzymała 722 000 zł. W warunkach zamówienia napisano, iż wykonana podbudowa musi spełniać warunek kompensacji nierówności płyty zapewniając jednocześnie równomierny odbiór wody z nawierzchni z trawy z rolki. Robert Wojtaś szef NCS przyznał w wywiadzie, iż dreny odbierające wodę, nie nadążały z jej usuwaniem[25]. Oryginalny projekt wykonania murawy został zmieniony – podczas EURO 2012 grubość murawy wynosiła 36 cm, natomiast sama warstwa drenażu 23 cm[26]. Podczas meczu Polska-Anglia grubość warstw była znacznie cieńsza, nie był to ten sam system, który był rozłożony podczas Mistrzostw Europy Euro 2012 oraz w żaden sposób modyfikacja projektu nie została zaakceptowana przez głównego projektanta stadionu Zbigniewa Pszczulnego oraz władze UEFA[27]. Murawa na Euro była wyposażona w warstwę drenażową o grubości kilkudziesięciu centymetrów. Podbudowa murawy ułożona przez firmę Zielona Architektura miała grubość 7 centymetrów[28].
Trybuny
[edytuj | edytuj kod]Obiekt posiada dwa pierścienie trybun – dolny i górny, na których znajduje się 58 580 miejsc siedzących. Pozostałe miejsca siedzące znajdują się na konstrukcyjnym rozdzieleniu pierścieni. Dostawcą siedzisk było Forum Seating, należące do krośnieńskiej Grupy Nowy Styl[29], a wyprodukowane zostały w Jaśle[30]. Na trybunach znajdują się: 900 miejsc prasowych przeznaczonych dla mediów, ponad 4600 tzw. miejsc „premium”, przeznaczonych dla gości specjalnych, 106 miejsc dla osób niepełnosprawnych, a także ponad 800 miejsc w lożach VIP. Trybuny nie posiadają[15] popularnej funkcji czasowego składania przednich rzędów trybun w celu rozgrywania zawodów lekkoatletycznych obecnej na wielu stadionach, np. Stade de France. Na chwilę obecną zgodnie z zaleceniami UEFA pojemność stadionu nie pozwala na rozgrywanie finału Ligi Mistrzów UEFA. Natomiast ta pojemność stadionu pozwala na rozgrywanie finału Ligi Europy UEFA i Superpucharu Europy UEFA.
Pod trybunami znajdują się nie tylko szatnie i pomieszczenia dla ekip, ale również sale konferencyjne i powierzchnie użytkowe o łącznej powierzchni 130 tys. metrów kwadratowych.
Budowla posiada osiem kondygnacji o zróżnicowanej wysokości. Najwyższy punkt, na poziomie trybun, znajduje się 41 m nad poziomem murawy byłego Stadionu Dziesięciolecia, natomiast najwyższy punkt konstrukcji stalowej dachu – 70 metrów. Dach osłania nie tylko trybuny, ale również boisko[31].
Zadaszenie
[edytuj | edytuj kod]Częściowo przezroczysty, zamykany dach, został wykonany z włókna szklanego pokrytego warstwą teflonu, odpornego na zgniecenie oraz działanie czynników atmosferycznych (deszcz i światło słoneczne), zdolnego do utrzymania również do 18 cm mokrego śniegu lub 70 cm suchego. Dopuszczalne obciążenie konstrukcji wynosi 140 kg/m². Dach posiada system czujników ostrzegających przed nadmiernym obciążeniem konstrukcji[32]. Technologia produkcji należy do niemieckiej firmy Hightex GmbH. Tkaninę wyprodukowano w Bangkoku, w zakładach firmy Asia Membrane Co. Ltd[33]. Proces otwierania lub zamykania dachu trwa około 20 minut i przeprowadza się jedynie w temperaturze powyżej 5 st. Celsjusza. Napędy dla dachu służą naciąganiu materiału w przypadku jego zamykania, lub zwijaniu w przypadku jego otwierania. Łączna masa lin podtrzymujących konstrukcję dachu wynosi 1200 ton[17]. Pod dachem umieszczono 4 ekrany LED o powierzchni 200 m².
Kaplica wielowyznaniowa
[edytuj | edytuj kod]Na poziomie minus trzy, od strony ul. Wybrzeże Szczecińskie znajduje się kaplica wielowyznaniowa o powierzchni 260 m², mająca służyć zawodnikom, trenerom i kibicom różnych religii. Została wyświęcona w maju 2012 r. przez przedstawicieli trzech religii: chrześcijaństwa, judaizmu i islamu[34].
Kaplica nie zawiera stałych symboli żadnej z religii. Jej wnętrze zostało wykreowane za pomocą dwóch dopełniających się elementów: kolumnady oraz światła jako symbolu boskości[35].
Ułatwienia dla osób z niepełnosprawnościami
[edytuj | edytuj kod]Na stadionie znajduje się pięćdziesiąt specjalnych miejsc dla niewidomych i ich opiekunów. Są one umiejscowione w sektorach wśród innych kibiców. Każdy niewidomy wchodzący na stadion dostaje również zestaw słuchawkowy, dzięki któremu będzie mógł słuchać specjalnie stworzonej dla niewidomych, relacji meczu[36].
Otoczenie
[edytuj | edytuj kod]19 maja 2008 zebrano oferty przetargowe na projekt zagospodarowania błoni Stadionu Narodowego[37]. W konkursie wzięły udział 22 firmy. 4 czerwca został wybrany wykonawca – konsorcjum JEMS Architekci-Dawos[38]. Realizacja planu jest przewidziana po mistrzostwach Europy w piłce nożnej w 2012 roku, w związku z tym w lipcu 2011 zaprezentowano tymczasowy projekt zagospodarowania przestrzennego z myślą o Euro 2012. W otoczeniu stadionu powstaną aleje spacerowe, park, wielofunkcyjne tereny otwarte oraz nowa ulica wzdłuż nasypu kolejowego i nowej stacji Warszawa Stadion nawiązującej konstrukcją do stadionu. Po stronie stacji znajdą się wielofunkcyjny plac miejski oraz parking dla kibiców. Na stadion prowadzą cztery drogi (jedna z nich jest przeznaczona tylko dla specjalnych gości). Przygotowanie projektu inwestycyjnego i programu jego realizacji w systemie partnerstwa publiczno-prywatnego jest zadaniem spółki PL.2012+[39].
Właściwy plan zagospodarowania zakłada utworzenie:
- parku oraz kilku ogólnodostępnych deptaków,
- wielofunkcyjnej hali widowiskowo-sportowej dla 20 000 widzów,
- pływalni z basenem olimpijskim (50-metrowym),
- centrum kongresowego dla 8000 osób oraz hotelu i biurowców[40]
Historia
[edytuj | edytuj kod]Geneza projektu
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze plany budowy nowego Stadionu Narodowego w Warszawie pojawiły się w połowie lat 90. XX wieku. Lokalizacja pozostawała od samego początku kwestią sporną. Jedna z koncepcji zakładała zlokalizowanie go na należących do Skarbu Państwa (pod zarządem Centralnego Ośrodka Sportu) terenach Stadionu Dziesięciolecia. Kolejne przedstawiały natomiast plany budowy w różnych częściach stolicy. Najsłynniejszą z nich był pomysł zrodzony na przełomie 1999 r. i 2000 r., forsowany przez ówczesnego rzecznika PZPN Jarosława Kołakowskiego stanowiący, że nowy obiekt zostanie ulokowany na Białołęce i będzie nosił nazwę Stadion Polska, wzorowaną na nazwie Stade de France. Inne z koncepcji zakładały budowę na Służewcu, na Łuku Siekierkowskim, w Wawrze i w Wesołej[41][42]. Przez ponad dekadę obiekt pozostawał jedynie w sferze koncepcyjnej, jednak wybór Polski na współgospodarza piłkarskich Mistrzostw Europy 2012 znacząco przyspieszył tempo działania.
26 kwietnia 2007 Prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz podpisała decyzję w sprawie warunków zabudowy dla inwestycji, polegającej na budowie obiektu sportowego planowanego na terenie Stadionu Dziesięciolecia w Warszawie, a 14 września 2007 minister sportu Elżbieta Jakubiak poinformowała, że zostanie on wybudowany na błoniach Stadionu Dziesięciolecia. 4 października 2007 minister Jakubiak powołała Narodowe Centrum Sportu Sp. z o.o., którego zadaniem miała być budowa stadionu w Warszawie. 29 listopada 2007 nowy minister sportu Mirosław Drzewiecki podczas konferencji prasowej na Torwarze poinformował, że spośród trzech firm zakwalifikowanych do przetargu: APA KA (Kuryłowicz & Associates), HOK Sport oraz JSK[43], warszawska firma projektowa JSK Architekci Sp. z o.o. wygrała konkurs na zaprojektowanie Stadionu Narodowego w Warszawie. 17 grudnia 2007 zatwierdził on jednak koncepcję budowy obiektu w niecce Stadionu Dziesięciolecia.
Budowa
[edytuj | edytuj kod]1 lutego 2008 konsorcjum JSK Architekci Sp. z o.o., Gerkan, Marg und Partner International GmbH we współpracy ze Schlaich Bergermann & Partner GmbH przedstawiło projekt koncepcyjny (wizualizację i makietę) nowego stadionu[44]. Pierwsze roboty budowlane rozpoczęły się 15 maja 2008 od próbnego palowania (126 betonowymi palami) niecki, skarpy trybun i korony starego obiektu[45]. 18 czerwca 2008 Narodowe Centrum Sportu Sp. z o.o. złożyło u wojewody mazowieckiego projekt budowlany i dokumenty wymagane do wydania pozwolenia na budowę[46][47]. Pozytywną decyzję wojewoda Jacek Kozłowski wydał już 22 lipca 2008[48], czyli po zaledwie 34 dniach[49]. 26 września 2008 r. została podpisana umowa z firmą Pol-Aqua SA na realizację pierwszego etapu inwestycji, czyli palowania oraz rozbiórki części korony. 7 października 2008 r. wystartowała budowa stadionu.
Na placu budowy, w pobliżu siedziby Narodowego Centrum Sportu zainstalowano kamerę, dzięki której od 31 października 2008 na bieżąco można było śledzić postęp budowy. Od rozpoczęcia drugiego etapu budowy, tj. 29 czerwca 2009, proces ten można było obserwować także przy użyciu drugiej kamery, zainstalowanej na wieżowcu przy Rondzie Waszyngtona. Obraz z kamer był dostępny na oficjalnych stronach internetowych stadionu i spółki PL.2012. 26 sierpnia 2010 Narodowe Centrum Sportu umożliwiło wszystkim zainteresowanym podgląd na żywo budowy Stadionu Narodowego w Warszawie, przy użyciu nowej kamery. Pozwalała ona na podgląd niecki Stadionu w czasie rzeczywistym, 24 godziny na dobę.
Pierwszy etap robót obejmował zburzenie betonowych konstrukcji trybun Stadionu X-lecia, przeprowadzenie prac ziemnych, które doprowadziły nieckę do wymaganego kształtu, wbicie ok. 7 tysięcy prefabrykowanych betonowych pali, wykonanie ok. 6,7 tysiąca kolumn żwirowych i betonowych oraz wykonanie ok. 900 sztuk pali wielkośrednicowych które obecnie stanowią fundamenty stadionu. Ten etap miał w założeniu trwać nie dłużej niż 200 dni[50].
9 marca 2009 zakończono wbijanie pali, a 9 kwietnia 2009 otworzono koperty z ofertami firm chcących realizować II etap budowy stadionu. Najlepszą ofertę złożyło niemiecko-austriacko-polskie konsorcjum firm – Alpine Bau Deutschland AG, Alpine Bau GmbH i Alpine Construction Polska Sp. z o.o., Hydrobudowa Polska SA i PBG SA opiewającą na kwotę 1 252 755 008,64 zł netto[51]. Według harmonogramu drugi etap budowy miał trwać pomiędzy majem 2009 a majem 2011.
8 maja 2009 pojawiły się na placu budowy pierwsze maszyny wykonawcy, jednak dopiero pod koniec czerwca prace nabrały rozmachu. Rozpoczęto ustawienia żurawi budowlanych. Łącznie ustawiono 19 dźwigów które będą wykorzystywane w trakcie budowy.
Na tym etapie prac rozpoczęto ustawianie szalunków, a następnie betonowanie pierwszych trzech kondygnacji stadionu. Zatrudnienie na placu budowy przekroczyło 1000 osób[52]. Jedną z nowości w trakcie prac budowlanych jest wykorzystanie stropów bąbelkowych, nowoczesnej technologii polegającej na wykorzystaniu przerobionych odpadów z tworzyw sztucznych na kształt pustych baniek i umieszczeniu ich wewnątrz płyty betonowej. Dzięki takiej technologii można zaoszczędzić duże ilości betonu w środkowej warstwie płyty żelbetowej.
Pod koniec września zaczęto budowę pierwszych elementów które były widoczne z zewnątrz stadionu. Przy budowie klatek schodowych zastosowano deskowania ślizgowe, dzięki czemu pierwszą z nich o wysokości 35 m, wykonano w ciągu zaledwie 14 dni[52], czyli ze średnią prędkością 2 do 3 metry na dobę. W ten sposób planowane było wykonanie 10 z 19 klatek schodowych.
Na przełomie września i października generalny wykonawca stadionu w porozumieniu z Narodowym Centrum Sportu dokonał zmian w harmonogramie budowy. Miało to przynieść efekt w postaci sprawniejszego zbudowania konstrukcji żelbetowych do poziomu 0 (poziomy w których znajdować się będą podziemne parkingi), które miały zostać ukończone 9 stycznia 2010[53].
7 października 2009 dokonano uroczystego wmurowania kamienia węgielnego. W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele władz administracji państwowej, władz samorządowych województwa mazowieckiego oraz licznie zgromadzeni goście, a także przedstawiciele głównych religii i związków wyznaniowych w Polsce[54].
Pod koniec stycznia do Warszawy dotarł pierwszy element pierścienia dachu[55]. Element ten był jednym z 72, które weszły w skład konstrukcji stalowej dachu. Każdy z tych elementów waży około 48 ton i jest wysoki na 12,5 metra.
Na początku lipca 2010 r. ukończono prace związane z budową pierścienia ściskanego stanowiącego główny element konstrukcji wspierającej dach stadionu[56]. W następnym etapie prac zamontowano 60-metrowe odciągi, które były transportowane na plac budowy w dwóch częściach i łączone były na miejscu budowy. Odciągi, wraz z już istniejącymi słupami oraz łączącymi je zastrzałami stanowią całość konstrukcji utrzymującej dach oraz cztery telebimy[57], które zostały zawieszone centralnie nad środkiem boiska.
13 sierpnia 2010 poinformowano o zakończeniu montażu wszystkich 2100 prefabrykatów, stanowiących trybuny dla przyszłych 58 tysięcy 500 widzów[58]. 24 sierpnia zakończono wszystkie roboty betoniarskie.
16 grudnia 2010 w siedzibie Narodowego Centrum Sportu odbyła się konferencja prasowa poświęcona tzw. operacji big lift na stadionie. Podczas konferencji omówiono zasady big lift, jednej z najbardziej zaawansowanych technologicznie operacji na świecie i pierwszego takiego przedsięwzięcia na skalę europejską.
Proces ten rozpoczął się od starannego zabezpieczenia lin w miejscach, gdzie opierają się o trybuny. Po ich ułożeniu, na służących zabezpieczeniu trybun specjalnych podestach, zostały połączone z iglicą. Operacja ta przebiegła sekwencyjnie. Równocześnie do operacji podnoszenia iglicy, przy użyciu 72 siłowników hydraulicznych naciągane były liny. Kiedy iglica była już widoczna w całości, na poziomie boiska (poziom -2) zostały do niej podłączone kolejne liny (dolne). Liny te zostały przymocowane do iglicy i rozpoczął się proces ich naprężania i podnoszenia do góry.
4 stycznia 2011 zakończono prace montażowe konstrukcji dachu stadionu. Z tej okazji w obecności premiera Donalda Tuska i prezydent stolicy Hanny Gronkiewicz-Waltz odbyła się uroczystość zawieszenia symbolicznej wiechy[59].
Według pierwotnego kosztorysu inwestorskiego stadion miał kosztować 1 569 370 000 zł[60], jednakże koszty lawinowo rosły i stadion według informacji rządowych kosztował 1 976 061 375[61]. Kwota ta nie zawiera w przeciwieństwie do podawanych kosztów innych stadionów ceny zakupu działki (właścicielem jest Skarb państwa) oraz może okazać się nieostateczna z powodu wysuwanych roszczeń przez niemiecką Alpine Bau Deutschland.
Początkowo planowano zakończenie prac na 30 czerwca 2011. Stadion miał zostać otwarty dla zwiedzających 22 lipca 2011, natomiast jego oficjalne otwarcie miało się odbyć 27 sierpnia – do przygotowania otwarcia wybrano zespół w składzie: Georgios Stylianou, Michał Piróg, Maciej Zień i Adam Sztaba. Zagrać miały m.in. zespoły Perfect, Myslovitz, Maanam i Wilki, a uroczystość miała przedstawiać pozytywne akcenty polskiej historii[62]. W zamian 27 sierpnia odbyła się inauguracja zewnętrznej iluminacji korony stadionu, imprezę zaś przeniesiono na styczeń 2012. Natomiast już 6 września 2011 planowano rozegrać mecz inauguracyjny pomiędzy Polską i Niemcami. Ukrywane problemy z budową schodów zostały ujawnione w maju 2011 r. i spowodowały opóźnienie w budowie o 3 miesiące. Zmieniona technologia budowy (zamiast wykonania w technologii monolitycznej schodów NCS zdecydował o montażu elementów na miejscu, wskutek czego zaprawa klejąca łączniki schodów zaczęła wyciekać i groziło to katastrofą budowlaną). W celu naprawy schodów 5 czerwca 2011 zdecydowano się nie rozbierać konstrukcji a podeprzeć ją konstrukcją wzmacniającą[63][64]. 30 lipca 2011 – data zakończenia budowy stała się nieaktualna i odwołano kilka imprez planowanych na 2012 rok.
Problemy na budowie Stadionu Narodowego doprowadziły do dalszego opóźnienia i przesunięcia otwarcia Stadionu, w efekcie na placu budowy zorganizowano dwukrotnie dzień otwarty: 24 lipca i 2 października.
Prace budowlane oficjalnie zakończono 29 listopada 2011[65]. W dniu 30 listopada 2011 prezes NCS Rafał Kapler zgłosił do Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego (PINB) wniosek o pozwolenie na użytkowanie obiektu. Prace przy żelbetowej płycie boiska zakończono 25 stycznia 2012, a tego samego dnia PINB wydał warunkowe pozwolenie na użytkowanie tego elementu stadionu[66]. Oficjalna uroczystość otwarcia obiektu odbyła się 29 stycznia 2012 roku, z koncertami polskich gwiazd: zespołu Voo Voo i Haydamaky, Zakopower, Coma, T.Love, Lady Pank zakończona wieczornym pokazem fajerwerków. W dniu 10 lutego 2012 roku zakończono montaż wszelkich instalacji grzewczych i nawadniających oraz instalację murawy na obiekcie.
Śmiertelne wypadki podczas budowy
[edytuj | edytuj kod]1 grudnia 2009 zginęło dwóch pracowników, którzy pracowali przy instalacji oświetlenia i byli przenoszeni przez dźwig w specjalnej klatce, która urwała się. Mężczyźni spadli z wysokości 18 metrów. Jeden z nich zginął na miejscu, drugi kilka godzin później zmarł w szpitalu[67]. 9 maja 2011 podczas budowy zginęła trzecia osoba – mężczyzna w wieku około 30 lat spadł z rusztowania[68].
Znak towarowy
[edytuj | edytuj kod]Nazwa „Stadion Narodowy w Warszawie” oraz wygląd i elewacja samego stadionu zostały zarejestrowane jako znaki towarowe w Urzędzie Patentowym RP[69][70]oraz Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej[71][72]. Prawa do tych znaków towarowych należą do Skarbu Państwa, który jest reprezentowany przez Ministra Sportu i Turystyki. Rejestracja ma zapewniać ochronę prawną nazwy oraz wyglądu stadionu, chroniąc przed nieautoryzowanym wykorzystaniem czy naśladowaniem przez inne podmioty[73].
Tymczasowy szpital w czasie pandemii COVID-19
[edytuj | edytuj kod]W czasie pandemii COVID-19, w październiku 2020 premier Mateusz Morawiecki wydał polecenie zorganizowania w części biurowo-konferencyjnej stadionu szpitala dla chorych na COVID-19[74]. Placówka, filia Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA w Warszawie, nosiła nazwę Szpital Narodowy[75].
Prezesi Stadionu Narodowego im. Kazimierza Górskiego
[edytuj | edytuj kod]Prezesem Stadionu Narodowego im. Kazimierza Górskiego w Warszawie jest Prezes Zarządu operatora Stadionu. W latach 2011–2013 operatorem Stadionu Narodowego im. Kazimierza Górskiego w Warszawie była spółka Narodowe Centrum Sportu, zaś od 2013 r. operatorem jest spółka PL.2012+
Prezesi Stadionu z ramienia Narodowego Centrum Sportu
[edytuj | edytuj kod]- Rafał Kapler (2011–2012)[76]
- Robert Wojtaś (2012)[77]
- Michał Prymas (2012–2013)[78]
Prezesi Stadionu Narodowego z ramienia PL.2012+
[edytuj | edytuj kod]- Marcin Herra (2013–2014)[79]
- Tomasz Półgrabski (2014–2015)[80]
- Jakub Opara (2015–2018)[81]
- Alicja Omięcka (2018–2019)[82]
- Włodzimierz Dola (od 3 grudnia 2019)[83]
Pamiątki i upamiętnienia
[edytuj | edytuj kod]Rzeźba „Sztafeta”
[edytuj | edytuj kod]
Rzeźba została wykonana przez Adama Romana i została odsłonięta 22 lipca 1955 na Stadionie Dziesięciolecia. Rzeźba przedstawia trzech mężczyzn w biegu podczas przekazywania pałeczki.
Wraz z podjęciem decyzji o budowie nowego Stadionu Narodowego, podjęto decyzję o zachowaniu historycznych zabytków Stadionu Dziesięciolecia i wkomponowaniu ich w przyszły stadion. Obok takich elementów jak tablica z orłem z trybuny honorowej czy tablica pamiątkowa poświęcona Ryszardowi Siwcowi, znalazła się także rzeźba. W 2008 pomnik został poddany gruntownej renowacji. Trwała ona miesiąc a jej koszt wyniósł 50 tys. zł[84]. Brakuje jednak pieniędzy na odlanie rzeźby z brązu, a inicjatywa środowisk artystycznych, które wsparły tę koncepcję do tej pory nie przyniosła rezultatu[85].
Pawilon sportowo-administracyjny
[edytuj | edytuj kod]Zabytkowy pawilon, wybudowany w II połowie lat 50. Miejsce dawnych szatni Stadionu Dziesięciolecia. Obecnie siedziba zarządu stadionu.
Pomnik Kazimierza Górskiego
[edytuj | edytuj kod]26 marca 2015 odsłonięto pomnik byłego selekcjonera reprezentacji Polski, Kazimierza Górskiego[86]. Liczącą 3,5 m wysokości statuetkę z brązu wykonał Marek Maślaniec[86].
Aleja Gwiazd Piłki Nożnej
[edytuj | edytuj kod]W czerwcu 2018 r. na promenadzie otaczającej stadion, w pobliżu pomnika Kazimierza Górskiego, Zbigniew Boniek, Włodzimierz Lubański, Grzegorz Lato i Władysław Żmuda odsłonili tablice z odciskami swoich stóp, natomiast Jan Tomaszewski tablicę z odciskami swoich rąk[87]. W promenadę wmurowano także tablice upamiętniające nieżyjących piłkarzy: Gerarda Cieślika, Kazimierza Deynę i Włodzimierza Smolarka[87]. Docelowo aleja ma mieć długość 1 km[87].
Wydarzenia
[edytuj | edytuj kod]Piłka nożna
[edytuj | edytuj kod]Mecze ligowe i towarzyskie
[edytuj | edytuj kod]Stadion Narodowy już w fazie projektowania otrzymał charakter typowo piłkarski (bez bieżni lekkoatletycznej). Dlatego też, zaplanowano tu organizację najatrakcyjniejszych z komercyjnego punktu widzenia meczów ligowych warszawskich klubów Legii Warszawa oraz Polonii Warszawa[88][89]. Prezes Polonii Warszawa Józef Wojciechowski, otrzymał zapewnienie od Narodowego Centrum Sportu, że mecz z ówczesnym liderem ekstraklasy, Śląskiem Wrocław, zostanie rozegrany za rabatową cenę stu tysięcy złotych[90]. Później jednak się okazało, że obiekt nie jest przystosowany do rozgrywek pomiędzy polskimi zespołami ze względu na brak możliwości ustawienia barierek oddzielających kibiców oraz braku systemu łączności. Wojciechowski uznał Narodowe Centrum Sportu za niewiarygodne w biznesie, a argumenty które okazały się być przyczyną odwołania meczu określił „groteską”, jako że takie usprawnienia można w krótkim czasie zaimplementować[91][92].
17 kwietnia 2012 Legia Warszawa rozegrała towarzyskie spotkanie z klubem hiszpańskiej ekstraklasy Sevillą FC, przegrywając 0:2
| Data | Drużyna 1 | Wynik | Drużyna 2 | Strzelcy bramek | Frekwencja | Raport |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 17 kwietnia 2012(dts) |  Legia Warszawa
|
0:2 |  Sevilla FC
|
Baba Diawara  44', 60'
|
16 000 | [93]. |
29 kwietnia 2012 odbył się towarzyski mecz Gwiazd Obu Narodów Polska – Ukraina, w którym wystąpili znani aktorzy, osoby z mediów i inne znane osoby z Polski i Ukrainy. Dochód był przeznaczony na cele charytatywne.
| Data | Drużyna 1 | Wynik | Drużyna 2 | Strzelcy bramek | Frekwencja | Raport |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 29 kwietnia 2012(dts) | Gwiazdy Polski
|
1:3 |  Gwiazdy Ukrainy
|
dla Polski Mariusz Czerkawski | 20 000 | [94]. |
16 sierpnia 2014 na Stadionie Narodowym odbył się Super mecz 2014, w którym zmierzyły się ekipy Realu Madryt i Fiorentiny
| Data | Drużyna 1 | Wynik | Drużyna 2 | Strzelcy bramek | Frekwencja | Raport |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 16 sierpnia 2014(dts) | Real Madryt
|
1:2 |  ACF Fiorentina
|
Cristiano Ronaldo 4' – Mario Gómez 29', Marcos Alonso Mendoza 69'
|
40 000 | [95]. |
Krajowe mecze pucharowe
[edytuj | edytuj kod]11 lutego 2012 na Stadionie Narodowym rozegrany miał być mecz finałowy Superpucharu Polski pomiędzy Legią Warszawa a Wisłą Kraków. 8 lutego 2012 prezes Spółki Ekstraklasa SA Andrzej Rusko na podstawie wcześniejszych negatywnych opinii Policji, Sanepidu oraz biura zarządzania kryzysowego Miasta Stołecznego Warszawy, podjął decyzję o odwołaniu meczu z powodu niezapewnienia bezpieczeństwa przez organizatora meczu[96][97].
24 kwietnia 2012 miał się odbyć finał Pucharu Polski, tak aby spełnić konieczny warunek rozegrania przynajmniej dwóch meczów przed Euro 2012. Do meczu jednak nie doszło, a decyzja o odwołaniu wydarzenia została uwarunkowana negatywną decyzją MSW[98].
W odpowiedzi na apel Zbigniewa Bońka, który stwierdził, iż pozycja stadionu jest niepodważalna, władze stadionu będą organizować finał piłkarskiego Pucharu Polski co roku tego samego dnia, poczynając od sezonu 2014, wzorem krajowych pucharów innych państw tj. – Anglii i Niemiec[99]. Stała data kolejnych edycji PP od sezonu 2014 została ustalona na 2 maja[100]. PZPN podpisał umowę z operatorem Stadionu Narodowego, na mocy której na Stadionie będą rozgrywane wszystkie finały Pucharu Polski do 2016 roku włącznie[101].
Mecze pucharowe UEFA
[edytuj | edytuj kod]23 maja 2013 Komitet Wykonawczy UEFA przyznał Stadionowi Narodowemu organizację piłkarskiego finału Ligi Europy UEFA w 2015 roku[111].
| Data | Drużyna 1 | Wynik | Drużyna 2 | Strzelcy bramek | Frekwencja | Raport |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 27 maja 2015(dts) | Dnipro Dniepropetrowsk
|
2:3 | Sevilla FC
|
Kalinić 7', Rotań 44' – Krychowiak 28', Bacca 31' 73'
|
45 000 | [112] |
Mecze reprezentacji narodowej
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy mecz reprezentacji Polski na Stadionie Narodowym odbył się 29 lutego 2012, na 100 dni przed Mistrzostwami Europy 2012, a rywalem była Portugalia.
Bilans: 45 meczów, 26 zwycięstw, 12 remisów, 7 porażek
Euro 2012
[edytuj | edytuj kod]Stadion był jedną z aren piłkarskich Mistrzostw Europy 2012. W czasie trwania tej imprezy na Stadionie Narodowym rozegrano 3 spotkania fazy grupowej, w tym mecz otwarcia 8 czerwca 2012 pomiędzy Polską a Grecją wraz z oficjalną ceremonią[118], a także ćwierćfinał i półfinał.
| Nr | Rodzaj rozgrywek | Data spotkania | Drużyna 1 | Wynik | Drużyna 2 | Strzelcy bramek | Frekwencja |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | ME 2012 Grupa A | 8 czerwca 2012(dts) | Polska
|
1:1 |  Grecja
|
Robert Lewandowski; Dimitris Salpingidis |
56 826 |
| 2. | ME 2012 Grupa A | 12 czerwca 2012(dts) | Polska
|
1:1 |  Rosja
|
Ałan Dzagojew; Jakub Błaszczykowski |
55 920 |
| 3. | ME 2012 Grupa A | 16 czerwca 2012(dts) | Grecja
|
1:0 | Rosja
|
Jorgos Karangunis | 55 614 |
| 4. | ME 2012 Ćwierćfinał | 21 czerwca 2012(dts) |  Czechy
|
0:1 |  Portugalia
|
Cristiano Ronaldo | 55 590 |
| 5. | ME 2012 Półfinał | 28 czerwca 2012(dts) |  Niemcy
|
1:2 | Włochy
|
Mesut Özil; Mario Balotelli (2x) |
55 540 |
Mecz otwarcia Mistrzostw Europy, odbył się na stadionie przy zamkniętym dachu. Decyzja była uwarunkowana prognozami pogody (w sytuacji gdyby padał deszcz). Kolejne spotkania planowano rozgrywać w tej konfiguracji obiektu ze względu na warunki atmosferyczne, jednak doszło do zmiany decyzji przez UEFA. Powodem tej decyzji było to, iż ruchomy dach chroniący przed deszczem, utrudnia cyrkulację powietrza i powoduje (szczególnie latem), że w niecce stadionu jest duszno[119].
Mecz otwarcia Mistrzostw Europy, został poprzedzony ceremonią otwarcia przygotowaną przez Marco Balich’a[120], na której 800 artystów w polsko-ukraińskiej choreografii prezentowało figury taneczne. Następnie węgierski pianista Ádám György zagrał Etiudę a-moll opus 25 nr 11 Fryderyka Chopina. Mecz został rozegrany w obecności prezydentów Polski i Ukrainy oraz prezydenta UEFA.
Strzelcy goli dla reprezentacji na stadionie
[edytuj | edytuj kod]| Lp. | Piłkarz | Liczba goli |
|---|---|---|
| 1. | Robert Lewandowski | 28 |
| 2. | Arkadiusz Milik | 7 |
| 3. | Kamil Grosicki | 5 |
| 4. | Jakub Błaszczykowski | 4 |
Piłka siatkowa
[edytuj | edytuj kod]30 sierpnia 2014 na Stadionie Narodowym odbyły się ceremonia i mecz otwarcia siatkarskich Mistrzostw Świata. W czasie inauguracji padł rekord kibiców obecnych na meczu siatkarskich MŚ.
| Data | Godzina | Drużyna 1 | Wynik | Drużyna 2 | Set 1 | Set 2 | Set 3 | Set 4 | Set 5 | Widzów | Raport |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2014-08-30 | 20:15 | Polska
|
3:0 |  Serbia
|
25:19 | 25:18 | 25:18 | 61 500 | 1 |
24 sierpnia 2017 na Stadionie Narodowym odbyły się ceremonia i mecz otwarcia siatkarskich Mistrzostw Europy.
| Data | Godzina | Drużyna 1 | Wynik | Drużyna 2 | Set 1 | Set 2 | Set 3 | Set 4 | Set 5 | Widzów | Raport |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2017-08-24 | 20:30 | Polska
|
0:3 | Serbia
|
22:25 | 22:25 | 20:25 | 65 407 | 1 |
Inne sporty
[edytuj | edytuj kod]15 lipca 2012 odbył się VII SuperFinał rozgrywek futbolu amerykańskiego, czyli finał Polskiej Ligi Futbolu Amerykańskiego[121].
1 września 2012 w tej dyscyplinie również odbył się mecz futbolu amerykańskiego Euro-American Challenge pomiędzy drużynami Europy i USA.
9 kwietnia 2013, odbył się Dzień Futbolu Amerykańskiego, na którym widzowie mogli zagrać na murawie stadionu[122].
14 lipca 2013 najlepsze 2 drużyny ligi zmierzyły się w VIII edycji SuperFinału Polskiej Ligi Futbolu Amerykańskiego[123].
Finisz Maratonu Warszawskiego w sezonie 2012 zakończony na płycie boiska.
| Data | Nazwa wydarzenia | Frekwencja |
|---|---|---|
| 23 sierpnia 2014(dts) | LOTTO 5. Warszawski Memoriał Kamili Skolimowskiej | 20 000 |
| 5 września 2014(dts) | Halowy Puchar Świata PWA w Windsurfingu | 20 000 |
| 18 kwietnia 2015(dts) | 2015 LOTTO Warsaw FIM Speedway Grand Prix of Poland | |
| 13 września 2015(dts) | LOTTO 6. Warszawski Memoriał Kamili Skolimowskiej | 18 000 |
| 14 maja 2016(dts) | 2016 LOTTO Warsaw FIM Speedway Grand Prix of Poland | |
| 28 sierpnia 2016(dts) | LOTTO 7. Warszawski Memoriał Kamili Skolimowskiej | 27 000 |
| 13 maja 2017(dts) | 2017 LOTTO Warsaw FIM Speedway Grand Prix of Poland | |
| 13 maja 2017(dts) | KSW 39: Colosseum | 57 766 |
| 15 sierpnia 2017(dts) | LOTTO 8. Warszawski Memoriał Kamili Skolimowskiej | 35 000 |
| 23 kwietnia 2023(dts) | Korzeniowski Warsaw Race Walking Cup 2023 (na promenadzie wokół stadionu)[124] | |
| 3 czerwca 2023(dts) | XTB KSW 83: Colosseum 2 |
12 października 2017 roku na Stadionie Narodowym pod zamkniętym dachem po raz pierwszy na świecie polscy piloci, Paweł Kozarzewski oraz Marcin Krakowiak na paralotniach z napędem wykonali lot w obiekcie zamkniętym, lot równoczesny dwóch motoparalotni oraz wykonali slalomy pomiędzy pylonami. Ustanowili światowy rekord wykonując: najdłuższy lot w obiekcie zamkniętym (30 minut)[125].
Koncerty
[edytuj | edytuj kod]Indywidualne
[edytuj | edytuj kod]Grupowe i festiwale
[edytuj | edytuj kod]Inne wydarzenia
[edytuj | edytuj kod]| Data | Prowadzący | Nazwa wydarzenia | Frekwencja | Dodatkowe informacje |
|---|---|---|---|---|
| 6 lipca 2013(dts) | John Baptist Bashobora | Jezus na Stadionie 2013 | 57 000 | |
| 18 września 2013(dts) | Jeremy Clarkson, Richard Hammond, James May | Top Gear Live | 58 000 | |
| 14 grudnia 2013(dts) | Nitro Circus Live[202] | |||
| 20 września 2014 | VERVA Street Racing 2014- Dakar na Narodowym | |||
| 18 lipca 2015(dts) | John Baptist Bashobora | Jezus na Stadionie 2015 | ||
| 24 października 2015 | Jeremy Clarkson, Richard Hammond, James May | VERVA Street Racing 2015 | Top Gear prowadziło tylko część imprezy | |
| 8 lipca 2016(dts) – 9 lipca 2016(dts) | Szczyt NATO | |||
| 1 lipca 2017(dts) | John Baptist Bashobora | Jezus na Stadionie 2017 | 35 000 | |
| 6 lipca 2017(dts) | Polsko-Amerykański Piknik wojskowy | |||
| 7 października 2017(dts) | Piknik z okazji Narodowego Dnia Sportu | |||
| 14 marca 2019(dts) – 15 marca 2019(dts) | Konferencja poświęcona bezpieczeństwu na Bliskim Wschodzie | |||
| 15 sierpnia 2021(dts) | Polski piknik wojskowy z okazji Święta Wojska Polskiego | |||
| 11 września 2021(dts) | Piknik z okazji Narodowego Dnia Sportu | |||
| 19 września 2021(dts) | Piknik „Odważ się być zdrowym” |
Odwołane wydarzenia w 2011–2012
[edytuj | edytuj kod]- „Widowisko świateł” – uroczystość przygotowana na otwarcie Stadionu Narodowego, zastąpiona przez koncert otwarcia „Oto Jestem”[203]
- Zawody Red Bull X-Fighters – najsłynniejsze na świecie rozgrywki freestylu motocrossowego (fmx) (zaplanowane na dzień 6 sierpnia), przeniesione na Stadion Miejski w Poznaniu[204][205]
- Koncert Night of the Proms – miał odbyć się we wrześniu 2011 i byłby to pierwszy koncert z cyklu w Polsce, odwołany z powodu opóźnienia w budowie stadionu.
- Sylwester 2011/2012 – odwołany z powodu 10-miesięcznego opóźnienia w budowie stadionu[206]
- XX Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy – odwołany z powodu 10-miesięcznego opóźnienia w budowie stadionu.
- Inauguracyjny mecz na Stadionie Narodowym – 6 września 2011 pomiędzy reprezentacjami Polski i Niemiec[207].
- Puchar Polski – miał się odbyć 24 kwietnia 2012, jednak stadion nie był w pełni przystosowany do odbioru sieci GSM/UMTS – nadajniki zostały zamontowane dopiero przed EURO 2012
Nazwa stadionu
[edytuj | edytuj kod]
- 28 czerwca 2012 Sejm przyjął uchwałę wzywającą do nadania stadionowi imienia Kazimierza Górskiego[208], lecz dopiero 10 października 2021 Stadion Narodowy oficjalnie otrzymał imię legendarnego selekcjonera[209].
- Zgodnie z umową podpisaną w lipcu 2015 r. z operatorem stadionu przez Polską Grupę Energetyczną, obiekt do 10 października 2020 miał nosić nazwę PGE Narodowy[7]. Była to najdroższa tego typu umowa sponsorska w Polsce (ok. 40 mln zł)[210]. W 2021 r. strony zdecydowały się na zawarcie aneksu do umowy, wydłużającego jej obowiązywanie o okres funkcjonowania na stadionie szpitala covidowego[210].
Koszt budowy i wyniki finansowe
[edytuj | edytuj kod]Wyniki finansowe
[edytuj | edytuj kod]| Okres | Przychody | Koszty | Strata |
|---|---|---|---|
| 01.2013 – 07.2013[211] | 10,602 mln zł | 20,5 mln zł | 9,898 mln zł |
Koszty
[edytuj | edytuj kod]Całkowity koszt budowy Stadionu Narodowego wyniósł 1,915 mld zł (plus roszczenia niemieckiego wykonawcy w wysokości 400 mln, jak również koszt działki, który nie jest uwzględniony), co daje w przeliczeniu na jedno miejsce/krzesełko 32 500 zł[212]. Stadion został zbudowany i sfinansowany z budżetu państwa. Z racji tego, że nie jest własnością żadnego klubu piłkarskiego, nie uzyskał dotacji z budżetu lokalnego, jak to miało miejsce np. w Poznaniu[213]. Średni koszt budowy jednego miejsca na stadionie zakładano na ok. 12 000 zł[213][214]. Miesięczny koszt utrzymania Stadionu Narodowego szacuje się na około 1,5 mln zł[215].
Aby koszty utrzymania Stadionu Narodowego nie przekroczyły wpływów konieczne jest zapewnienie przez PL.2012+ (operatora obiektu) około od 120 do 150 w większości dużych imprez i wydarzeń rocznie. Tylko w przypadku niemalże pełnych rezerwacji na wszystkie wydarzenia jest możliwy zysk, ponieważ nawet organizacja 25 koncertów gwiazd dużej sławy, np. Madonny, przy sprzedaży biletów poniżej 85 proc. nie przyniesie dodatniego wyniku finansowego. Kluby piłkarskie wypożyczające stadion na prestiżowe mecze mogą gwarantować wystarczające wpływy, szczególnie jeśli grają w Lidze Mistrzów i Lidze Europy[216]. Podatek od nieruchomości, na której stoi obiekt, wynosi 15 mln zł rocznie, natomiast ubezpieczenie kolejne 7 mln zł, dając kwotę 22 mln. NCS czeka na wieloletni proces o zapłatę za prace dodatkowe (niemiecki wykonawca żąda dodatkowych 400 mln zł). Wbrew obietnicom Rafała Kaplera w 2012, nie potrafił on do czasu odwołania pozyskać sponsora tytularnego[217].
W październiku 2012 r. operator (NCS) zapewnił jedynie 5 dużych imprez na stadionie – powyżej 20 000 widzów (poza Euro 2012). Na cały 2013 r. prezes Robert Wojtaś planował jedną całostadionową imprezę, następnie został zwolniony.
W związku z negatywną oceną Wojtasia Minister Sportu powołał nowego prezesa – Marcina Herrę, który zapowiedział, że w okresie 12 miesięcy będzie odbywać się co najmniej 10 imprez całostadionowych (dla 58 tys. widzów), jak również wprowadzenie unikalnego rozwiązania wyboru imprez poprzez głosowanie na oficjalnym profilu stadionu, jacy muzycy będą występować na Stadionie Narodowym[218].
Przychody
[edytuj | edytuj kod]Euro 2012
[edytuj | edytuj kod]Stadion nie przyniósł zysków podczas Mistrzostw Europy. Szacunkowy wpływ z biletów (cała impreza Euro 2012) określony został na 400 milionów złotych[219]. Zyski ze sprzedaży miejsc – od zwykłych krzesełek po loże zostały jednak podzielone pomiędzy UEFA i PZPN, czyli niezależne od Państwa organizacje międzynarodowe i krajowe[219]. Dotyczy to także miejsc zazwyczaj rezerwowanych dla przedstawicieli władz – m.in. loża prezydencka Stadionu Narodowego została na czas Euro 2012 wynajęta Romanowi Abramowiczowi przez UEFA za 5 mln zł[220][221].
Pozostałe imprezy
[edytuj | edytuj kod]Właściciel obiektu – spółka Skarbu Państwa Narodowe Centrum Sportu – miała utrzymać Stadion Narodowy oraz otrzymywać zyski z wynajmowania areny chętnym podmiotom[222]. Była to odmienna od pozostałych aren Euro 2012 w Polsce strategia utrzymania obiektu (za utrzymanie stadionów są odpowiedzialne kluby)[222].
Zwiedzanie
[edytuj | edytuj kod]Stadion Narodowy został udostępniony do zwiedzania przez turystów indywidualnych oraz grupy zorganizowane w ramach kilku tras tematycznych. Mogą oni również wejść na punkt widokowy na górnej trybunie stadionu[223].
Dojazd
[edytuj | edytuj kod]Parking
[edytuj | edytuj kod]Stadion jest wyposażony w dwupoziomowy parking podziemny (na 1765 samochodów) oraz parking zewnętrzny[224].
Kolej i metro
[edytuj | edytuj kod]Stadion jest zlokalizowany nieopodal dworca kolejowego Warszawa Stadion, dokąd można dojechać pociągami SKM: S1 lub S2, a także pociągami Kolei Mazowieckich jadącymi linią średnicową. Dojazd ze Śródmieścia trwa 5 minut, w szczycie pociągi kursują co 4 minuty. W ciągu godziny można dowieźć koleją nawet 26 000 kibiców.
Nieopodal stadionu znajduje się stacja metra Stadion Narodowy.
Autobusy i tramwaje
[edytuj | edytuj kod]Wokół stadionu znajduje się kilkanaście przystanków tramwajowych i autobusowych. Najwygodniej do centrum można dojechać korzystając z zespołu przystankowego Rondo Waszyngtona.
Stacja rowerowa
[edytuj | edytuj kod]W 2013 r. przy wejściu na stadion powstała stacja rowerowa Veturilo z 36 stojakami rowerowymi[225][39].
Kontrowersje
[edytuj | edytuj kod]W związku z różnego rodzaju imprezami o charakterze rozrywkowym wielokrotnie podnoszony był problem hałasu emitowanego podczas imprez masowych[226]. Największe kontrowersje budziły do tej pory wydarzenia muzyczne, jak np. Orange Warsaw Festival[227] i pokazy fajerwerków, w czasie których dochodziło do przekroczenia określonych przepisami prawa norm hałasu[228]. Zgłaszane są także postulaty dotyczące poprawy organizacji ruchu przy okazji większych imprez na Stadionie[229] oraz zmian w polityce udostępniania przestrzeni wokół obiektu dla reklamodawców[230].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Lista stadionów w Polsce
- Lista stadionów piłkarskich w Polsce
- Lista największych stadionów w Europie
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kontakt. pgenarodowy.pl. [dostęp 2017-08-18].
- ↑ wyborcza.biz: Ile to kosztuje i dlaczego tak drogo. wyborcza.biz, 2012-06-04. [dostęp 2013-10-07]. (pol.).
- ↑ Janusz Kubicki: Stadion Narodowy. Historia budowy. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2014, s. 27, 137. ISBN 978-83-7576-215-0.
- ↑ NCS straci Stadion Narodowy. Nowy operator od 2013 roku. sport.tvp.pl, 2012-11-28. [dostęp 2013-01-10]. (pol.).
- ↑ a b Robert Kopeć: Porażka polskich siatkarzy na inaugurację Mistrzostw Europy. interia.pl, 24 sierpnia 2017. [dostęp 2017-08-29]. (pol.).
- ↑ Radio Szczecin, Stadion Narodowy im. Kazimierza Górskiego w Warszawie [online], radioszczecin.pl, 10 października 2021 [dostęp 2021-10-12] (pol.).
- ↑ a b Anita Błaszczak. Stadiony przechodzą pod firmowe logo. „Rzeczpospolita”, s. B2, 17 lipca 2015.
- ↑ Protokół weryfikacji boiska. stadionnarodowy.org.pl. [dostęp 2012-10-18]. (pol.).
- ↑ NCS: Projekt Stadionu. [dostęp 2013-10-18]. (pol.).
- ↑ Stadion Narodowy. PL.2012. [dostęp 2012-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-02)]. (pol.).
- ↑ Mucha zdecydowała oni pokierują Narodowym. polskieradio.pl. [dostęp 2012-11-28]. (pol.).
- ↑ Sylwetki Zarządu PL.2012+, operatora PGE Narodowego [online], pgenarodowy.pl [dostęp 2021-10-20] (pol.).
- ↑ 2012.org.pl: Co po Euro?. [dostęp 2012-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 grudnia 2011)]. (pol.).
- ↑ 2012.org.pl: Wielofunkcyjność stadionu już w fazie projektowania. [dostęp 2012-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 października 2013)]. (pol.).
- ↑ a b Hubert Zdankiewicz („Polska The Times”): Mecze na Narodowym. ekstraklasa.net. [dostęp 2012-03-21]. (pol.).
- ↑ 2012.org.pl: Stadion Narodowy dane konstrukcyjne. [dostęp 2012-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 maja 2012)]. (pol.).
- ↑ a b Janusz Partyka. Narodowy w pigułce. „Legia Warszawa”. 6 (15), s. 5, kwiecień 2012. Warszawa.
- ↑ a b Minister ostrzega, jeżeli Alpine nie wybuduje stadionu, już nigdy nie otrzyma pracy w Polsce.
- ↑ Za 2 lata Stadion Narodowy. Dziennik Polski, 5 maja 2009. [dostęp 2009-05-05]. (pol.).
- ↑ a b c przegladtechniczny.pl: Boisko pod żaglem. [dostęp 2009-10-04]. (pol.).
- ↑ stadionnarodowy.org.pl: Stadion Narodowy. [dostęp 2009-10-04]. (pol.).
- ↑ gazeta.pl: Srebrno czerwona fasada. [dostęp 2012-02-04]. (pol.).
- ↑ ipla.tv: Cafe Futbol – Polsat Sport. [dostęp 2012-10-21]. (pol.).
- ↑ Nowa murawa na Narodowym po 2 miesiącach użytkowania.
- ↑ Kto odpowiada za skandal.
- ↑ Treść oficjalnego oświadczenia projektanta stadionu nt. projektu warstwy drenażowej na podstawie norm. jskarchitects.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-08)]..
- ↑ Zmienili murawę na cienką tvn24.pl.
- ↑ Gdzie jest drenaż.
- ↑ Narodowy: Krzesełka już są, a będzie więcej. stadiony.net, 6 kwietnia 2011. [dostęp 2011-04-08]. (pol.).
- ↑ Narodowy:Kibice będą siedzieć na krzesełkach z Jasła. wp.pl, 7 czerwca 2012. [dostęp 2012-06-07]. (pol.).
- ↑ Zakończono przetarg na budowę Stadionu Narodowego. 90minut.pl. [dostęp 2009-04-23].
- ↑ Ile wytrzyma dach Narodowego? [online], tvnmeteo.tvn24.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2013-06-01] (pol.).
- ↑ Opis stadionu. gazeta.pl, 1 lutego 2012. [dostęp 2012-02-01]. (pol.).
- ↑ Poświęcenie kaplicy wielowyznaniowej na Stadionie Narodowym w Warszawie. pgenarodowy.pl, 11 maja 2012. [dostęp 2016-06-01].
- ↑ Wielowyznaniowa kaplica na Stadionie Narodowym w Warszawie. pgenarodowy.pl, 13 stycznia 2011. [dostęp 2016-06-10].
- ↑ Niewidomi obejrzą mecze. sport.pl, 10 lipca 2009. [dostęp 2009-07-24]. (pol.).
- ↑ Kto zaprojektuje okolice Stadionu Narodowego, gazeta.pl, 19.05.2008.
- ↑ Tak będą wyglądać okolice Stadionu Narodowego, gazeta.pl, 04.06.2008.
- ↑ a b Wyborcza.pl [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2020-07-09].
- ↑ Nie będzie hali przy Stadionie Narodowym?, gazeta.pl, 14.04.2009.
- ↑ dziennik.pl: Wielka wojna o Stadion Narodowy w Warszawie. [dostęp 2007-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 stycznia 2008)]. (pol.).
- ↑ gazeta.pl: Gdzie powinien powstać Stadion Narodowy?. (pol.).
- ↑ urbanity.pl: Wybór architekta stadionu narodowego. [dostęp 2012-01-30]. (pol.).
- ↑ sport.onet.pl: Sprawdź, co udało się zrobić w rok po wyborze Polski i Ukrainy. [dostęp 2008-04-18]. (pol.).
- ↑ onet.pl: Euro 2012: rusza budowa stadionu Narodowego. [dostęp 2008-05-15]. (pol.).
- ↑ rp.pl: Projekt budowlany Stadionu Narodowego. [dostęp 2008-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 stycznia 2015)]. (pol.).
- ↑ gazeta.pl: Europrzyspieszenie ze Stadionem Narodowym. [dostęp 2008-06-19]. (pol.).
- ↑ legialive.pl: Jest pozwolenie na budowę Stadionu Narodowego. [dostęp 2008-07-22]. (pol.).
- ↑ e-prawnik.pl: Jest pozwolenie na budowę stadionu narodowego. [dostęp 2008-07-23]. (pol.).
- ↑ zw.com.pl: Ruszyła budowa Stadionu Narodowego. [dostęp 2008-09-29]. (pol.).
- ↑ 2012.org.pl: Kto zbuduje Stadion Narodowy?. [dostęp 2009-04-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 kwietnia 2009)]. (pol.).
- ↑ a b Stadion Narodowy w Warszawie – przebieg prac budowlanych. Narodowe Centrum Sportu, 2009-09-02. [dostęp 2009-09-25].
- ↑ Raport 2012. Polskie Radio Euro, 2009-09-29. [dostęp 2009-10-10].
- ↑ Wmurowanie kamienia węgielnego. Stadion Narodowy.org. [dostęp 2009-10-07].
- ↑ Pierwszy element pierścienia dachu już na Stadionie. Stadion Narodowy.org, 2010-01-29. [dostęp 2010-01-29].
- ↑ Ostatni element konstrukcji stalowej dachu. 2012.org.pl, 2010-07-09. [dostęp 2010-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-12)].
- ↑ Cztery płaskie ekrany na Stadion Narodowy. I to jakie!. Gazeta.pl. [dostęp 2010-07-09].
- ↑ Trybuny na Narodowym gotowe!. stadionnarodowy.org, 2010-08-13. [dostęp 2010-08-13].
- ↑ PAP: Na Stadionie Narodowym zawisła wiecha. wnp.pl, 2011-01-04. [dostęp 2011-01-06]. (pol.).
- ↑ Informacja dotycząca kosztów budowy Stadionu Narodowego w Warszawie. Narodowe Centrum Sportu, 2009-09-14. [dostęp 2010-08-17]. (pol.).
- ↑ Ile to kosztuje i dlaczego tak drogo: Stadion Narodowy w Warszawie [online], wyborcza.biz [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Gwiazdy i orgia świateł na otwarcie Stadionu Narodowego, gazeta.pl, 20.12.2010.
- ↑ Warszawa: SCHODY na Stadionie Narodowym da się naprawić BEZ ROBIERANIA konstrukcji – Super Express – wiadomości, polityka, sport [online], www.se.pl [dostęp 2020-07-09].
- ↑ Wyborcza.pl [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2020-07-09].
- ↑ Wykonawca spełnił warunki ostatecznego wezwania przekazanego przez NC. NCS, 2011-06-15. [dostęp 2011-06-21].
- ↑ Janusz Kubicki: Stadion Narodowy. Historia budowy. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2014, s. 137. ISBN 978-83-7576-215-0.
- ↑ mkd: Dwie ofiary wypadku na Stadionie Narodowym. Życie Warszawy. [dostęp 2009-12-02].
- ↑ Kolejna śmierć na Narodowym. tvn24.pl, 9 maja 2011. [dostęp 2011-05-09].
- ↑ https://ewyszukiwarka.pue.uprp.gov.pl/search/pwp-details/Z.401024?lng=pl [dostęp: 2024-03-01]
- ↑ https://ewyszukiwarka.pue.uprp.gov.pl/search/pwp-details/Z.401025?lng=pl [dostęp: 2024-3-01]
- ↑ https://euipo.europa.eu/eSearch/#details/trademarks/011206034 [dostęp: 2024-03-01]
- ↑ https://euipo.europa.eu/eSearch/#details/trademarks/011206001 [dostęp: 2024-03-01]
- ↑ Kto może zastrzec znak towarowy? Rejestracja na osobę fizyczną? [online], Prawna ochrona wzorów przemysłowych, 8 maja 2023 [dostęp 2024-03-01] (pol.).
- ↑ Na Stadionie Narodowym powstaje szpital tymczasowy. Gdzie jeszcze? (aktualizacja) [online], Serwis Samorządowy PAP [dostęp 2020-10-20] (pol.).
- ↑ Centralny Szpital Kliniczny MSWiA w Warszawie. Szpital Narodowy. gov.pl. [dostęp 2022-02-10].
- ↑ Grupa Wirtualna Polska, Odwołany szef Narodowego Centrum Sportu ujawnia zarobki [online], money.pl [dostęp 2021-10-21] (pol.).
- ↑ Jest dymisja za dach! Ze stołka poleciał... [online], Fakt24.pl, 27 kwietnia 2016 [dostęp 2021-10-21] (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2021-10-21].
- ↑ Wyborcza.pl [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2021-10-21].
- ↑ Tomasz Półgrabski został prezesem spółki PL.2012+ [online], wirtualnemedia.pl [dostęp 2021-10-21] (pol.).
- ↑ Alicja Omięcka pokieruje PGE Narodowym > PGE Narodowy im. Kazimierza Górskiego w Warszawie [online], pgenarodowy.pl [dostęp 2021-10-21] (pol.).
- ↑ Grupa Wirtualna Polska, Alicja Omięcka została prezesem gdańskiej spółki Energa Centrum Usług Wspólnych [online], money.pl [dostęp 2021-10-21] (pol.).
- ↑ Grupa Wirtualna Polska, Włodzimierz Dola prezesem operatora PGE Narodowego - spółki PL.2012+ [online], money.pl [dostęp 2021-10-21] (pol.).
- ↑ gazeta.pl: Stadion do wymiany, a „Sztafeta” zostaje. [dostęp 2008-11-24]. (pol.).
- ↑ Tomasz Urzykowski: Nie ma pieniędzy na odlanie z brązu słynnej „Sztafety”. gazeta.pl, 2011-03-07. [dostęp 2011-03-07].
- ↑ a b Kazimierz Górski już maszeruje przed Stadionem Narodowym. gazeta.pl, 2015-03-26. [dostęp 2015-03-26].
- ↑ a b c Michał Wojtczuk. Aleja gwiazd piłki. „Gazeta Stołeczna”, s. 1, 13 czerwca 2018.
- ↑ Mecze na narodowym. tvp.pl, 2012-02-12. [dostęp 2012-02-10].
- ↑ Wojciechowski niezadowolony z warunków. dumastolicy.pl, 2012-02-12. [dostęp 2012-02-10].
- ↑ Mecze Polonii. przegladsportowy.pl, 2012-02-12. [dostęp 2012-02-10].
- ↑ Mecze zawieszone. przegladsportowy.pl, 2012-02-12. [dostęp 2012-02-10].
- ↑ NCS niewiarygodne. wp.pl, 2012-02-12. [dostęp 2012-02-12].
- ↑ Legia przegrywa towarzyskie spotkanie.
- ↑ Polska wciąż bez zwycięstwa na Narodowym. Kraśko, Mroczek i Dorociński nie dali rady Ukraińcom [online], Sport Wprost, 29 kwietnia 2012 [dostęp 2023-01-09] (pol.).
- ↑ Fiorentina górą w Super Meczu na Narodowym!. Sportowe Fakty, 2014-08-16. [dostęp 2015-04-15].
- ↑ Superpuchar odwołany, sport.onet.pl, 10 lutego 2012 [dostęp 2012-02-10].
- ↑ Prezes PZPN superpuchar odwołany, sport.onet.pl, 10 lutego 2012 [dostęp 2012-02-10].
- ↑ Mecz o Puchar Polski odwołany, wp.pl, 21 marca 2012 [dostęp 2012-03-21].
- ↑ http://www.sport.pl/pilka/1,64946,13771398,Stadion_Narodowy__Wynajeto_cztery_z_65_loz.html.
- ↑ Drabinka Pucharu Polski 2013/14 / Puchar Polski / Rozgrywki klubowe / Strona główna – Polski Związek Piłki Nożnej [online] [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Piłkarska kadra będzie grać o punkty tylko na Stadionie Narodowym – RMF24.pl [online], rmf24.pl [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Zagłębie Lubin 0-0 pd. k. 5-6 Zawisza Bydgoszcz [online], 90minut.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Lech Poznań 1-2 Legia Warszawa [online], 90minut.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Aleksandar Prijović dał Puchar Polski Legii! | Puchar Polski | Polski Związek Piłki Nożnej [online], pzpn.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Arka Gdynia zdobywcą Pucharu Polski! | Federacja | Polski Związek Piłki Nożnej [online], pzpn.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Zwycięska Legia. 19. trofeum warszawian w historii [online], pzpn.pl [dostęp 2018-06-14] (pol.).
- ↑ Finał Pucharu Polski. Jagiellonia Białystok – Lechia Gdańsk 0-1 [online], interia.pl [dostęp 2019-05-02] (pol.).
- ↑ Raków zdobył Puchar Polski [online], www.90minut.pl [dostęp 2022-05-02].
- ↑ Legia zdobyła Puchar Polski [online], www.90minut.pl, 2 maja 2023 [dostęp 2023-05-06].
- ↑ Pogoń Szczecin 1-2 pd. Wisła Kraków [online], www.90minut.pl [dostęp 2024-08-13].
- ↑ Executive Committee decides hosts for 2015 finals. uefa.com, 2013-05-23. [dostęp 2013-05-30]. (ang.).
- ↑ Dnipro Dniepropietrowsk 2-3 Sevilla FC [online], 90minut.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Spotkanie 16 października 2012 zostało odwołane ze względu na zły stan murawy (brak wyposażenia w napowietrzenie systemu irygacji i zbyt cienka warstwa podkładu murawy).
- ↑ El. ME: Polska nie zmazała plamy, przerwana zwycięska passa na Stadionie Narodowym [online], Onet Sport, 9 września 2019 [dostęp 2019-10-22] (pol.).
- ↑ Wygrana na zakończenie [online], www.90minut.pl [dostęp 2019-11-19].
- ↑ Polska - Chorwacja, onet.pl.
- ↑ Polska - Szkocja, onet.pl.
- ↑ in2012.pl: Rozpoczęcie EURO 2012. [dostęp 2011-03-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 października 2011)]. (pol.).
- ↑ Duszno na Narodowym.
- ↑ Wywiad z reżyserem ceremonii otwarcia.
- ↑ Giganci zagrają w rozgrywkach europejskich i w lidze czeskiej, pzfa.pl, 19 stycznia 2012 [dostęp 2012-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2012-01-21].
- ↑ Pierwsza taka impreza w Polsce. 9 kwietnia Dzień Futbolu Amerykańskiego na Stadionie Narodowym [online], warszawa.sport.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ SuperFinał ponownie na Stadionie Narodowym! > PGE Narodowy w Warszawie [online], stadionnarodowy.org.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ a (red.), Korzeniowski Warsaw Race Walking Cup [online], pgenarodowy.pl [dostęp 2023-05-05].
- ↑ STADIUM OF THE WINGS – pierwszy taki projekt na świecie dziełem Polaków!. aeroklub-polski.pl, 13 stycznia 2018.
- ↑ Anna Czuba, Łukasz Kamiński, Natalia Wiktorska: Madonna na Narodowym. "To frontalny atak na zmysły". Gazeta Wyborcza, 2012-08-01. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Boxscore: Concert Grosses. „Billboard”. 124 (33), s. 8, 2012-09-08. ISSN 0006-2510. [dostęp 2023-07-04]. [zarchiwizowane z adresu 2021-10-22]. (ang.).
- ↑ Coldplay zagrał w Warszawie [zdjęcia]. Interia, 2012-09-20. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Current Boxscore. Billboard. [dostęp 2023-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-08)].
- ↑ McCartney zaczarował "Narodowy"! Komplet widzów. Polskie Radio, 2013-06-23. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Łukasz Kamiński: Depeche Mode na Narodowym. Co to był za koncert! [WIDEO, RECENZJA]. Gazeta Wyborcza, 2013-07-26. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Current Boxscore. Billboard. [dostęp 2023-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-09)].
- ↑ Łukasz Kamiński: Roger Waters na Narodowym: Imponujące efekty specjalne. Gazeta Wyborcza, 2013-08-21. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Current Boxscore. Billboard. [dostęp 2023-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-02)].
- ↑ VIOLETTA LIVE na Stadionie Narodowym. Relacja z koncertu gwiazd Disneya w Warszawie [ZDJĘCIA]. Nasze Miasto, 2015-08-21. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Katarzyna Gawęska: Rihanna na koncercie w Warszawie: łamanie zasad wychodzi jej świetnie [RELACJA]. Onet.pl, 2016-08-06. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Daniel Kiełbasa: Coldplay w Warszawie: Wielokolorowa magia (relacja, zdjęcia). Interia, 2017-06-19. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Current Boxscore. Billboard. [dostęp 2023-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-25)].
- ↑ Łukasz Kamiński: Depeche Mode rewelacyjnie powrócili na Stadion Narodowy [RELACJA]. Gazeta Wyborcza, 2017-07-22. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Current Boxscore. Billboard. [dostęp 2023-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-02)].
- ↑ Paweł Piotrowicz: Beyoncé & Jay-Z na PGE Narodowym w Warszawie. Gangster i królowa. Onet.pl, 2018-07-01. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Current Boxscore. Billboard. [dostęp 2023-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-18)].
- ↑ Paweł Piotrowicz: Pełna satysfakcja. The Rolling Stones na PGE Narodowym w Warszawie [RELACJA, ZDJĘCIA]. Onet.pl, 2018-07-08. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Current Boxscore. Billboard. [dostęp 2023-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-01)].
- ↑ Paweł Piotrowicz: Chłopak z gitarą. Ed Sheeran na PGE Narodowym w Warszawie [ZDJĘCIA, RELACJA]. Onet.pl, 2018-08-12. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ 2018 Year End: Top 100 International Boxoffice. Pollstar. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Paweł Piotrowicz: Bardzo żywe przedstawienie: Phil Collins na PGE Narodowym [ZDJĘCIA, RELACJA]. Onet.pl, 2019-06-27. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Paweł Piotrowicz: Mniej śliscy, ciągle mokrzy: Bon Jovi na PGE Narodowym [ZDJĘCIA, RELACJA]. Onet.pl, 2019-07-13. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Bartosz Sąder: Przepiękna trauma na PGE Narodowym. Koncert P!nk w Warszawie [ZDJĘCIA, RELACJA]. Onet.pl, 2019-07-21. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Current Boxscore. Billboard. [dostęp 2023-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-21)].
- ↑ Paweł Piotrowicz: Jeszcze nie skończeni. Metallica na PGE Narodowym w Warszawie [ZDJĘCIA i RELACJA]. Onet.pl, 2019-08-22. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Current Boxscore. Billboard. [dostęp 2023-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-17)].
- ↑ Pezet, Quebonafide, Kortez i inni na scenie z Dawidem Podsiadło i Taco Hemingwayem (wideo). Codzienna Gazeta Muzyczna, 2019-09-29. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Paweł Piotrowicz: Głodni rocka. Guns N’ Roses zagrali na PGE Narodowym w Warszawie [RELACJA]. Onet.pl, 2022-06-21. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Anna Nicz: Coldplay w Warszawie: "Dzięki, że tu jesteście." Wiemy, że nie jest łatwo" [RELACJA]. Interia, 2022-07-09. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ a b 2022 Top Reports: Year End Top 300 Concert Grosses. Pollstar. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Paweł Piotrowicz: Próba ognia. Rammstein zagrał na PGE Narodowym w Warszawie [RELACJA]. Onet.pl, 2022-07-17. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ a b Które zespoły mają największą liczbę fanów na koncertach? [online], eBilet NOW, 25 stycznia 2024 [dostęp 2024-09-21] (ang.).
- ↑ Iron Maiden w Warszawie. Co działo się na PGE Narodowym?. Interia, 2022-07-25. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Iron Maiden na PGE Narodowym wystąpi w 2021 roku. Wirtualnemedia.pl, 2020-05-08. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Michał Grzybowski: Iron Maiden w Polsce w 2022 roku. Znamy gości specjalnych!. Wirtualnemedia.pl, 2021-04-14. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Paweł Piotrowicz: "Musimy bronić wolności, by być sobą". Koncert Stinga na PGE Narodowym w Warszawie [RELACJA]. Onet.pl, 2022-07-31. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Joanna Chojnacka: Sting: Koncert w Polsce przełożony. Kiedy się odbędzie? [Nowa data, miejsce, bilety]. Radio Zet, 2021-04-19. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Andrea Bocelli wystąpił na PGE Narodowym [RELACJA]. Onet.pl, 2022-08-22. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Bartosz Sąder: Wystarczy chłopak z gitarą. Po koncercie Eda Sheerana w Warszawie [RELACJA, ZDJĘCIA]. Onet.pl, 2022-08-26. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Bartosz Sąder: Być jak Iggy Pop. Koncert Red Hot Chili Peppers w Warszawie [RELACJA, ZDJĘCIA]. Onet.pl, 2023-06-22. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Bartosz Sąder: Renesans jest kobietą, czyli po koncercie Beyonce w Warszawie [ZDJĘCIA, RELACJA]. Onet.pl, 2023-06-28. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Bartosz Sąder: To właśnie miłość, czyli koncert Harry'ego Stylesa w Warszawie [RELACJA]. Onet.pl, 2023-07-03. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Bartosz Sąder: Bądźmy dla siebie milsi, czyli koncert P!nk na PGE Narodowym [ZDJĘCIA, RELACJA]. Onet.pl, 2023-07-17. [dostęp 2023-07-31].
- ↑ Bartosz Sąder: O dżizas, jaki koncert. Depeche Mode zagrali w Warszawie [ZDJĘCIA, RELACJA]. Onet.pl, 2023-08-03. [dostęp 2023-09-21].
- ↑ Bartosz Sąder: Tak głośno jeszcze nie było, czyli koncert the Weeknd w Warszawie [ZDJĘCIA, RELACJA]. Onet.pl, 2023-08-10. [dostęp 2023-09-21].
- ↑ Marta Gruszecka: "Co za piękna noc!". Na koncercie Imagine Dragons w Warszawie spaliłam w tańcu 400 kalorii. Gazeta Wyborcza, 2023-08-15. [dostęp 2023-09-21].
- ↑ Bartosz Sąder: Niech zazdrości nam świat, czyli historyczny koncert Dawida Podsiadły na PGE Narodowym [RELACJA]. Onet.pl, 2023-08-27. [dostęp 2023-09-21].
- ↑ Grzegorz Dobek: Było bez wzdęć. Sanah zaserwowała ucztę nad ucztami na PGE Narodowym [RELACJA]. Plejada.pl, 2023-09-23. [dostęp 2023-09-23].
- ↑ Rybak: Taco Hemingway wystąpił na Narodowym. Tak wyglądał jego koncert. Radio Eska, 2024-06-23. [dostęp 2024-06-23].
- ↑ Marta Kawczyńska: Metallica zagrała na Narodowym. Muzycy zdobyli się na niezwykły gest. Dziennik.pl, 2024-07-08. [dostęp 2024-07-26].
- ↑ Kolejny koncert Taylor Swift w Polsce! Wystąpi aż trzykrotnie na PGE Narodowym w Warszawie. Radio Zet, 2023-07-05. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Andrea Bocelli powraca na PGE Narodowy!. Rzeczpospolita, 2023-07-04. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Sarah, Iron Maiden Announce 'Run For Your Lives' World Tour 2025/26 [online], Iron Maiden, 19 września 2024 [dostęp 2024-09-20] (ang.).
- ↑ Euro 2012: "Oto jestem" czyli uroczyste otwarcie Stadionu Narodowego (ZDJĘCIA). Gazeta Prawna, 2012-01-29. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Darek Kawka: Orange Warsaw Festival: Beyonce po raz pierwszy w Polsce. Onet.pl, 2013-05-26. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Darek Kawka: Orange Warsaw Festival: The Offspring, Fatboy Slim, Cypress Hill i Lipali. Onet.pl, 2013-05-27. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ 1. dzień Orange Warsaw Festival, czyli gwiazdy pod wiszącą chmurą [RELACJA]. Gazeta Wyborcza, 2014-06-13. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Paweł Piotrowicz: Orange Warsaw Festival 2014: dzień drugi – relacja: powiało chłodem. Onet.pl, 2014-06-15. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Marcin Flint: Orange Warsaw Festival 2014, dzień 3: Bez bisu proszę. Interia, 2014-06-16. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Sonisphere Festival 2014: Metallica, Alice in Chains i Anthrax - metalowe święto w Warszawie [zdjęcia]. Onet.pl, 2014-07-12. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Hey, Łąki Łan, O.Torvald i Jamal wystąpią na darmowym koncercie na Stadionie Narodowym. Nasze Miasto, 2015-03-04. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Roxette w Warszawie na zamkniętej imprezie. Interia, 2015-09-04. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Najlepszy event ubiegłego roku. Inter Cars, 2016-03-21. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Roztańczony PGE Narodowy: Gwiazdy disco i wpadki z playbackiem. Interia, 2016-09-15. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ "Roztańczony Narodowy": Akcent, Weekend, Boys i Alvaro Soler w Warszawie. Onet.pl, 2017-09-21. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Roztańczony PGE Narodowy - PROGRAM. Kto wystąpi? [GWIAZDY]. Radio Eska, 2018-09-22. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Koncert dla Niepodległej na PGE Narodowym. Maryla Rodowicz zaskoczyła stylizacją (relacja, zdjęcia). Interia, 2018-11-10. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ W sobotę Roztańczony Narodowy 2019. Kilkanaście gwiazd na scenie. Kiedy rozpocznie się koncert?. Gazeta Wyborcza, 2019-09-20. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Tak było na koncercie „Solidarni z Białorusią”. Zobacz wideo!. Polsat, 2020-09-26. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Roztańczony Narodowy 2021- artyści. Kto wystąpi w Warszawie?. Vox FM, 2021-09-22. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Roztańczony PGE Narodowy 2022 - ARTYŚCI, PROGRAM, BILETY, TRANSMISJA ONLINE i w TV 1.10.2022. Vox FM, 2022-10-01. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ K-POP NATION: decybele sięgnęły sufitu [RELACJA]. Interia, 2023-09-24. [dostęp 2023-09-28].
- ↑ Roztańczony PGE Narodowy 2023 - kto wystąpi 30.09? Pełna lista gwiazd. Vox FM, 2023-09-20. [dostęp 2023-09-21].
- ↑ Joanna Potocka: Scorpions, Europe, Omega Testamentum i Dżem na Warsaw Rocks. RMF24.pl, 2024-04-10. [dostęp 2024-05-05].
- ↑ Roztańczony PGE Narodowy 2024 ze światową gwiazdą! To oni stworzyli tegoroczny hit lata. Vox FM, 2023-11-15. [dostęp 2024-05-05].
- ↑ Wyborcza.pl [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-26].
- ↑ uefaeuro2012.um.warszawa.pl: Oficjalny komunikat miasta st. Warszawy. [dostęp 2012-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 stycznia 2012)]. (pol.).
- ↑ bikers.pl: Zawody Redbull X Fighters. [dostęp 2012-01-12]. (pol.).
- ↑ 2012.org.pl: Zawody Redbull X Fighters znowu w Polsce. [dostęp 2012-02-01]. (pol.).
- ↑ uefaeuro2012.um.warszawa.pl: OFICJALNY KOMUNIKAT MIASTA ST. WARSZAWY. [dostęp 2012-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 stycznia 2012)]. (pol.).
- ↑ Euro 2012: pierwszy mecz na Stadionie Narodowym z Niemcami. Newsweek, 2010-03-30. [dostęp 2010-08-17]. (pol.).
- ↑ warszawa.naszemiasto.pl: Stadion Narodowy imienia Kazimierza Górskiego. Sejm przyjął odpowiednią uchwałę. [dostęp 2012-06-28]. (pol.).
- ↑ Stadion PGE Narodowy im. Kazimierza Górskiego. Legendarny trener oficjalnym patronem obiektu [online], pap.pl, 10 października 2021 [dostęp 2021-10-10].
- ↑ a b Michał Wojtczuk. Nowy sponsor? Dopiero, gdy znikną covidowe łóżka. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 3 lutego 2021.
- ↑ Wyniki działalności Stadionu Narodowego za okres 01-07.2013. stadionnarodowy.org.pl. [dostęp 2015-07-18]. (pol.).
- ↑ Ile kosztują nasze stadiony?. [dostęp 2012-05-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-08)].
- ↑ a b Wiemy, ile będzie kosztowało Euro 2012 – Jedynka – polskieradio.pl.
- ↑ CONTI – Kantor Wymiany Walut. conti.waw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-15)]..
- ↑ Studnia bez dna.
- ↑ Stadiony wybudowane na Euro 2012 pilnie poszukują sponsorów tytularnych.
- ↑ Wysokie rachunki szefów sportowych.
- ↑ Herra negatywnie ocenił sposób zarządzania stadionem przez Wojtasia z NCS.
- ↑ a b Bilety na Euro 2012: zyski zgarną PZPN i UEFA.
- ↑ Abramowicz płaci 5 milionów złotych za lożę – Bankier.pl.
- ↑ Abramowicz kupił lożę na Narodowym. Za 5 mln zł – Finanse – WP.PL.
- ↑ a b Będziemy się zrzucać na utrzymanie Stadionu Narodowego – Bankier.pl.
- ↑ Wycieczki. stadionnarodowy.org.pl. s. Stadion Narodowy w Warszawie. [dostęp 2014-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-30)].
- ↑ Stadion Narodowy – Car Park [online], en.parkopedia.pl [dostęp 2017-11-26] (ang.).
- ↑ Strona główna – Veturilo – Warszawski Rower PublicznyVeturilo – Warszawski Rower Publiczny [online], veturilo.waw.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2015-07-10] (pol.).
- ↑ Hałaśliwy Narodowy? „On nie powinien tam być, ale jeżeli już jest, to nie dla tak głośnych imprez”. rdc.pl. [dostęp 2016-09-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-27)].
- ↑ Stadion Narodowy przeprasza za hałas. tvnwarszawa.tvn24.pl. [dostęp 2016-09-25].
- ↑ Przeprowadzili pomiary hałasu na Narodowym. „Mamy czym walczyć”. tvnwarszawa.tvn24.pl. [dostęp 2016-09-25].
- ↑ Saska Kępa chce zmian organizacji w czasie imprez na Narodowym. tvnwarszawa.tvn24.pl. [dostęp 2016-10-05].
- ↑ Stadion Narodowy. Rzeźba „Sztafeta” w cieniu szpetnej reklamy. wyborcza.pl. [dostęp 2016-10-14].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Joanna Warsza (red.) Stadion X. Miejsce, którego nie było. Wyd. Korporacja Ha!Art, 2008, ISBN 978-83-61407-84-3.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Oficjalna strona Stadionu Narodowego w Warszawie
- Wirtualny spacer po Stadionie Narodowym
- Wirtualna wycieczka GigaPanorama. spl.klubkibicarp.pl:81. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-21)].
- Wizualizacje w serwisie stadiony.net
- Wirtualny spacer wokół Stadionu Narodowego w Warszawie
- Najwyższa Izba Kontroli – Budowa i wykorzystanie Stadionu Narodowego w Warszawie (2014)
