Bihaćka operacija
Bihaćka operacija je jedna od najvećih pobeda NOV i POJ u 1942. godini. U njoj je osam brigada NOVJ pod komandom Operativnog štaba za Bosansku Krajinu uništilo ustaško-domobranski garnizon u Bihaću i okolnim mestima i nanelo neprijatelju značajne gubitke. Bitka za grad trajala je od 2. do 4. novembra 1942., i nastavila se nastupnim maršem jedinica NOVJ protiv ostataka razbijenih jedinica i demoralisanih okolnih garnizona. Razbijen je ustaški 4. djelatni stajaći "sdrug" (brigada) i delovi 12. domobranske pješačke pukovnije. Ovo je bila jedna od najvećih u dugom nizu pobeda NOVJ nad snagama NDH koje su uzdrmale NDH i veoma ograničile domen važenja njenih ustanova.
Osvajanjem Bihaća povezana je slobodna teritorija u Bosanskoj Krajini i centralnoj Bosni sa slobodnom teritorijom u Dalmaciji. Lici, Kordunu i na Baniji. Tako je formirana neprekidna slobodna teritorija od Karlovca do Livna na kojoj su obrazovane mnoge vojne i civilne institucije, poznata kao Bihaćka republika ili Titoland (po Nemcima). Oslobođeni Bihać postao je vojno, političko i kulturno središte Narodnooslobodilačkog pokreta.
Narodnooslobodilački pokret u zapadnim krajevima Jugoslavije u drugoj polovini 1942. godine bio je u velikom usponu. Od partizanskih odreda stvarane su brigade kao čvrste i pokretne vojne formacije. U središnjim oblastima Bosne operisala je grupa od sedam brigada pod neposrednom komandom Vrhovnog štaba. U Bosanskoj Krajini je do početka Bihaćke operacije formirano 6, u Hrvatskoj 18 i u Sloveniji 4 brigade NOVJ. Od ovih snaga Vrhovni štab je 1. novembra formirao 3, a zatim 8. novembra 1942. još pet divizija. Osim njih, postojao je i znatan broj teritorijalnih partizanskih odreda i samostalnih Bataljona i četa.
U Bosni su partizani od ustaša i domobrana oslobodili veliki broj mesta: Drvar, Bosanski Petrovac, Ključ, Glamoč, Mrkonjić-Grad, a vođene su borbe protiv Italijana i četnika za Bosansko Grahovo, protiv Nemaca i ustaša za Jajce i protiv Italijana, ustaša i četnika za Livno. U Hrvatskoj su partizani držali Korenicu, Vojnić, Vrginmost i veći broj manjih mesta.
Kroz Bosansku Krajinu i preko Korduna prolazila je demarkaciona linija između italijanske i nemačke okupacione zone. Italijani su se tokom 1942. ograničili na držanje manjeg broja važnijih garnizona, uglavnom u obalnom pojasu. Tu su bile stacionirane glavne snage V, XVIII i VI korpusa italijanske Druge armije. Teritoriju su pokušavali da kontrolišu uz pomoć četnika i drugih kvislinških formacija (MVAC - Militia Atnicommunista Volontaria), dok su većinu naseljenih mesta u unutrašnjosti prepustili snagama NDH.
U svojoj okupacionoj zoni u severnom delu Bosne Nemci su držali 714. i 718. posadnu diviziju. U maju 1942. proglasili su tu oblast ratnim područjem, tako da su snage NDH i lokalni četnici u oblasti bili pod neposrednom komandom divizijskih štabova.
Prema administrativnoj organizaciji NDH, Bihać je bio administrativno sedište Velike župe Krbava i Psat. U Bihaću su se nalazile brojne civilne i vojne ustanove. Osim toga, Bihać je bio vojna baza za ofanzivno delovanje protiv jedinica NOVJ i ključno utvrđenje na strateški važnoj komunikaciji između jadranske obale i doline Save.
Bihać je takođe bio baza ustaških zločinaca koji su tokom 1941. i 1942. počinili brojne masakre u gradu i okolnim selima nad srpskim i jevrejskim civilima.
Za partizane, Bihać je bio središte oblasti sa znatnim ekonomskim i mobilizacijskim potencijalom. Okupaciona uprava u Bihaću razdvajala je slobodnu teritoriju u zapadnoj Bosni od slobodne teritorije u Hrvatskoj. Relativno izolovan bihaćki garnizon predstavljao je perspektivu vojničkog uspeha i zadobijanja znatnog plena u oružju i vojnom materijalu.
Na predlog Operativnog štaba za Bosansku Krajinu, na osnovu raspoloživih podataka o neprijatelju, Vrhovni štab izdao je 18. oktobra 1942. OŠ za Bosansku krajinu naređenje za izvođenje operacije, a Glavni štab Hrvatske naređenje za sadejstvo u operaciji i stavljanje na raspolaganje 3 brigade. Napad je trebalo da bude izveden do 5. novembra.
Operativni štab za Bosansku Krajinu za Bihaćku operaciju prikupio je 5 svojih brigada:
- 1. krajišku brigadu (3 bataljona)
- 2. krajišku brigadu (3 bataljona)
- 3. krajišku brigadu (sva 4 bataljona)
- 5. krajišku brigadu (sva 4 bataljona)
- 6. krajišku brigadu (2 bataljona)
Osim ovih, štabu su za operaciju stavljene na raspolaganje 3 brigade OŠ Hrvatske:
- 2. lička brigada (sva 4 bataljona)
- 4. kordunaška brigada (sva 4 bataljona)
- 8. banijska brigada (3 bataljona)
U napadu je učestvovao i mešoviti artiljerijski divizion OŠ za Bosansku Krajinu, sastava: 3 haubice 100mm, 4 brdska topa i jedna baterija protivoklopnih topova.
Ukupna jačina ovih jedinica u vreme napada iznosila je oko 7.000 ljudi. Jedinice su bile posebno motivisane za ovu akciju zbog prisustva poznatih ustaških zločinaca u Bihaću. OŠ Krajine i štabovi brigada su u naređenjima za napad posebno naglasili aspekt kažnjavanja ustaških zlikovaca u operaciji. Operacijom je komandovao Operativni štab za Bosansku Krajinu, čiji je komandant bio Kosta Nađ.
Odbrana Bihaća raspolagala je sledećim jedinicama:
- 4. djelatni "sdrug" ustaške vojnice, jačine 4 bojne (bataljona) (3.000 ljudi):
- 19. ustaška bojna, stacionirana u samom gradu
- 31. ustaška bojna, stacionirana u Ličkom Petrovom Selu i Rakovici
- 32. ustaška bojna, stacionirana u Bosanskoj Krupi
- 33. ustaška bojna, stacionirana u samom gradu
- štab i jedna bojna 12. domobranske pješačke pukovnije, stacionirani u gradu (oko 800 ljudi)
- jedna satnija (četa) 2. domobranske pukovnije, stacionirani u gradu (oko 200 ljudi)
- više grupa ustaške milicije jačine 10-40 ljudi, raspoređenih po selima u široj okolini.
Za odbranu Bihaća neprijatelj je raspolagao sa četiri haubice 100 mm od kojih su se dve nalazile u gradu, a dve na Hadžiabdića brdu.
Ukupna jačina ovih jedinica u vreme napada iznosila je oko 4.000 ljudi.
Ustaše su bile izuzetno motivisane za odbranu, jer su bile svesne svojih počinjenih zločina i kazne koja ih čeka ukoliko budu savladani. U domobranskim jedinicama motivisanost za borbu bila je vrlo niska.
Odbrana Bihaća bila je kružna, i to u dva pojasa. Spoljašnja odbrana Bihaća sastojala se iz isturenih posada raspoređenih po okolnim mestima i lokalitetima. Neka od ovih mesta bila su dobro utvrđena i teško osvojiva, na primer Izačić i Ostrožac. Nedostatak spoljašnje odbrane sastojao se u tome što nije bila u potpunosti vatreno povezana između sebe, što je ostavljalo napadaču mogućnost iznenadnog prikrivenog upada kroz odbranu.
Unutrašnja odbrana sastojala se iz niza međusobno povezanih dobro utvrđenih uporišta. Naročito su dobro bili utvrđeni Somišlje i Žegar sa Žegarskom alejom i Borikom na levoj obali Une.
Neprijateljske snage u Bihaću bile su dovoljno brojne, snabdevene i utvrđene da odbiju svaki eventualni napad, ili u krajnjem slučaju da se održe do dolaska eventualne pomoći iz drugih uporišta.
Prema planu Operativnog štaba, trebalo je sa četiri brigade izvršiti jednovremen koncentričan napad na Bihać i obezbediti se potrebnim snagama sa pravca Bosanske Krupe i Cazina. Istovremeno, napasti na Ličko Petrovo Selo radi obezbeđenja od eventualriog neprijateljevog dejstva iz Slunja, Otočca i Gospića.
Da bi se slomio dobro organizovana odbrana Bihaća bilo je izuzezno poželjno očuvati tajnost operacije do samog trenutka napada. Takođe, da bi se smanjila verovatnoća intervencije iz drugih garnizona, Naređeno je pojačavanje svih dejstava na udaljenim pravcima, prema Bosanskom Novom, Sanskom Mostu i u istočnoj Baniji, radi stvaranja utiska kod neprijatelja o neposrednoj opasnosti.
Nakon savladavanja otpora u Bihaću, razviti ofanzivna dejstva ka severu, severoistoku i severozapadu, uništiti povezane posade i zadobijenu inicijativu i uzdrmanost neprijatelja.
Jedinice su morale da savladaju znatne razdaljine do polaznih položaja za napad. Pokreti radi koncentracije snaga počeli su 28.10. Jedinicama je naređene o napadu sa specifikovanim ciljem i detaljima o angažovanju jedinice objavljeno tek 1. novembra. Međutim, pokreti jedinica i njihov smer nisu mogli ostati tajna ni za borce ni za narod. Činjenica da je ipak postignuto iznenađenje govori o jedinstvu naroda i vojske u tom kraju i o nemoći vlasti NDH da uspostavi svoju obaveštajnu službu.
Napad je počeo 2. novembra u 21:30. Znak za početak napada dat je ispaljivanjem granata iz dve haubice na uporište Somišlje. Jedinice NOVJ postigle su puno iznenađenje - u trenutku napada u gradu je još gorelo električno osvetljenje.
Jedinice su podišle objektima za napad, a Prvi bataljon Druge krajiške brigade pod komandom narodnog heroja Ranka Šipke uspeo je neopažen da se ubaci u sam grad, u deo na desnoj obali reke Une. Prvi bataljon Prve krajiške brigade provukao se neopažen između neprijateljskih spoljašnjih uporišta, i energičnim jurišem za samo deset minuta zauzeo Somišlje, najjače ustaško utvrđenje sa leve strane reke Une.
Istovremeni udar na spoljašnju i unutrašnju liniju odbrane, kao i iz samog grada, dezorganizovao je ustaško-domobransku odbranu. Tokom prve noći 8. banijska brigada uništila je neprijateljska uporišta na severozapadnom pravcu, likvidirala posadu iz Izačića koja je pokušala da se probije u grad, prodrla u deo grada na desnoj obali Une, zauzela železničku stanicu i okolne objekte i povezala se sa Drugom krajiškom brigadom. Druga krajiška prodrla je u deo grada na desnoj obali Une sa istočnog pravca čisteći usput manja neprijateljska uporišta. Tokom noći ove dve brigade zaposele su celokupno područje grada izuzev dve utvrđene zgrade iz kojih je neprijatelj još pružao otpor. Ovaj otpor likvidiran je tokom prepodneva 3. novembra.
U delu grada na levoj obali Une otpor je bio jači i organizovaniji. Prva i Treća krajiška brigada likvidirale su spoljašnja utvrđenja, a najveći uspeh bilo je zauzimanje Somišlja. Sa ovih položaja ove dve brigade izvršile su napad na dobro utvrđeni ustaški logor u Žegaru. Međutim, ustaše su odbile ovaj napad i u 4 sata preduzele protivnapad sa namerom da ponovo ovladaju Somišljem. Ovaj napad bio je odbijen. Tokom cele noći i narednog dana nizali su se napadi i protivnapadi obe strane.
Tokom prepodneva ustaška komanda iz Bihaća uporno je tražila "motorizovani sdrug" kao pomoć od Glavnog stožera. Ispade ustaša iz Bosanske Krupe i Cazina u pravcu Bihaća uspešno su neutralisale Šesta krajiška i Četvrta kordunaška brigada. Glavni stožer domobranstva zatražio je pomoć od nemačke komande, međutim general Štal, komandant 714. divizije, odbio je zahtev navodeći kao obrazloženje intenzivne partizanske aktivnosti "na Šamarici, u okolini Dvora i Bosanskog Novog". Posada u Bihaću jedino je dobila nekoliko naleta avijacije kao pomoć.
Prva i Treća krajiška preduzele su odlučni napad na Žegar 3. novembra u 15:00. Ustaše su se branile sa fanatičnom upornošću, do poslednjeg. Ipak, uporište je savladano. Nakon toga ove brigade nastavile su napredovanje lomeći uzastopni ustaški otpor i tokom poslepodneva i sledeće noći ovladale delom grada do kanala u centru grada. Oko mostova preko kanala rasplamsala se borba sa naizmeničnim napadima obe strane. 4. novembra u 12 sati Prva i Treća kraiška brigada izvršile su juriš preko mostova i po cenu znatnih gubitaka prešle kanal. Poslednji ustaški otpor slomljen je oko 16 časova istog dana. Ovako je borbu na kanalu opisao Đuro Knežević, jedan od učesnika, desetar u Drugoj četi Trećeg bataljona Prve krajiške brigade:
Kanal na kome smo se našli bio je posljednja odbrana Bihaća, ali i najtvrđa. Most preko kanala završavao se bunkerima na obje strane, a kraj njih su bile dvije haubice. Iza njih je desnu stranu ulice zatvaralo žuto-roze zdanje Medrese, a lijevu zgrade trgovačkog bloka. Sve ove zgrade bile su prave tvrđave. Sa svakog prozora sipala su vatru automatska oružja. Naša četa se nalazila u Klosteru, a Prva u zgradi preko puta, koja je bila ustaški vojni magacin. Samo što smo predahnuli i zauzeli položaje, ustaše su izvršile protivnapad. U tren oka most su prekrili ustaški lješevi. Deset puškomitraljeza naše i Prve čete odjednom su tukli most. Do deset časova ustaše su još u nekoliko navrata pokušavale protivnapade, ali su se uvijek vraćali natrag, uz teške gubitke.
Onda su ustaše počele da tuku Kloster haubicama, ispred bunkera s druge strane mosta. Uporedo su izvodili i juriše. Do 10 časova smo bili izloženi žestokoj vatri. Sreća je naša bila što haubice nisu mogle gađati prizemlje, već su tukle krov i sprat. U početku smo teško podnosili eksplozije topovskih granata iznad glava, ali što je vrijeme odmicalo mi smo se na to privikavali. S plafona su nas stalno zasipali malter i krečna prašina, pa smo svi ličili na mlinare, a od detonacija smo bili napola gluvi. Šest puškomitraljeza naše čete, postavljenih na prozorima ka mostu, s vremena na vrijeme su rafalima odbijali ustaške protivnapade. U Klosteru je bilo i podosta časnih sestara i djece, mahom iz ustaških porodica, smještenih ovdje kao na sigurno mjesto. Očigledno su im svašta o nama napričali, jer je bilo očito da nas se boje koliko i granata koje su nas zasipale.
Poslije dva sata opet se naša udarna grupa vrati na puložaje. Narediše nam da se pripremimo za juriš. Bombaška grupa već je bila spremna. Predvodio ju je komesar čete Kosta Bojanić. Pošto je Lazo Karanović, puškomitraljezac iz moje desetine, bio u bombaškoj grupi, ja sam uzeo njegov puškumitraljez. Komesar Kosta mi naredi da bez prekida tučem puškarnicu na bunkeru s lijeve strane mosta. Ostali puškomitraljesci i borci dobili su zadatak da luku prozore na zgradama iz kojih su se ustaše branile. Onda otpoče uraganska vatrena priprema juriša, a ubrzo preko mosta krenuše trkom - prvo komesar Kosta, za njim Rudi Turčinović iz Prve čete, pa onda ugledah Rajka, za njim Stipu i Nikolu. Dok šaljem rafal za rafalom, vidim ih kako bacaju bombe na bunker. U tom trenutku uzimam puškomitraljez i trčim za njima. Na mostu susrećem Stipu, ranjenog u glavu. Malo dalje, uz zid Medrese, stoji naš komesar Kosta. Vidim nešto nije u redu i pitam ga šta je.
- Produži naprijed - odvrati on, - Poginuše Rajko, Grahovac i Rudi Turčinović ... Ja sam ranjen, ali ti guraj naprijed i nikome ne govori o ovome ...
Sjurih se naprijed i zajedno sa grupom boraca naše čete uletjeh u zgradu Medrese. U istom trenutku borci Prve čete upadoše u zgrade trgovačkog bloka. Još nismo bili ni zauzeli položaje u osvojenim zgradama, a ustaše izvedoše protivnapad. Jedna njihova grupa upade u Medresu, ali je začas slistismo. Ispred Medrese, ka pijaci, bio je brisani prostor, preko koga su ustaše nekoliko puta pokušale da nas odbace, ali smo ih uvijek vraćali, nanoseći im velike gubitke. Prilikom jednog od tih ustaških protivnapada nestade mi municije. Viknuh pomoćniku da mi brzo donese koji šaržer i uto mi pritrča neki nepoznat mladić s punom torbom municijce. Ostao je kraj mene do kraja borbe za Bihać i brzo mi punio i dodavao šaržere. Nekoliko dana po oslobođenju Bihaća bio sam s mojom desetinom u patroli prema Klokotu. S nama je bio i onaj moj novopećeni pomoćnik. Ali, u Klotoku ga neki mještani prepoznaše kao ustašu. Htjedoše da ga linčuju, ali mi ne dozvolismo. Po povratku iz patrole o tome smo obavijestili komandu čete i dobismo nalog da mog pomoćnika predamo Komandi mjesta u Bihaću...
Posljednji juriš u burbama za Bihać izvršili smo između 15 i 16 časova iz Medrese ka sjeverozapadnoj ivici grada. Bihać je time bio oslubođen. U narednih sat-dva samo se iz poneke zgrade još mogao začuti po koji pucanj. To su naši borci čistili zgrade od prikrivenih neprijateljskih vojnika ...[1]
Bihać je oslobođen posle 42 sata neprekidne borbe, 4. novembra oko četiri sata posle podne. Ostatak ustaške posade koji je uspeo da se izvuče iz grada u pokušaju da se probije do Cazina, upao je tokom noći 4./5. novembra u za tu svrhu postavljenu zasedu dva bataljona Pete i Šeste krajiške brigade. Uprkos velikih gubitaka, zahvaljujući bezuslovnoj rešenosti, grupa ustaša uspela je da se probije preko položaja ovih bataljona.
U Bihaću je kao posadna jedinica ostavljena Treća krajiška brigada, a ostale jedinice odmah su upućene prema okolnim neprijateljskim gradovima radi eksploatacije uspeha.
Druga krajiška brigada upućena je još u toku noći u pravcu Bosanske Krupe radi sadejstva Šestoj krajiškoj prilikom napada na ovo mesto. Međutim, 32. ustaška bojna i lokalne ustaške snage nisu sačekale napad, već su se u toku iste noći evakuisale u Bosanski Novi.
Osmoj banijskoj brigadi 4. novembra u 17 časova naređeno je da odmah krene preko S. Brekovice i Ostrošca ka Cazinu i da se poveže sa jedinicama 5. krajiške (kozarske) i 6. krajiške brigade koje su se nalazile na sektoru Ostrošca.
U vremenu od 5. do 15. novembra snage Operativnog štaba za Bosansku krajinu oslobodile su Bosansku Krupu, Otoku, Cazin i Bužim, kao niz drugih naseljenih mesta, i blokirale neprijateljeve snage u Bosanskom Novom. Za to vreme snage Glavnog štaba Hrvatske oslobodile su Slunj, Cetingrad, Veliku Kladušu, Vranograč i niz drugih naseljenih mesta.
Bihaćkom operacijom znatno je uvećana i povezana slobodna teritorija. U borbama 2.-4. novembra ubijeno je oko 800 ustaških i domobranskih vojnika i oficira, a zarobljeno je 835 vojnika i 35 oficira sa podžupanom na čelu. Zaplenjeno je 8 artiljerijskih oruđa (4 haubice, 3 protivtenkovska i 1 brdski top), 2 minobacača, i preko 1.500 pušaka, automata i mitraljeza. Jedinice NOVJ imale su 130 poginulih i preko 200 ranjenih boraca.
Zarobljeni domobrani su većinom razoružani i pušteni, dok su ustaše uglavnom streljane. Ova praksa provođena je javno, tako da je Vrhovni štab 18. novembra izdao saopštenje o streljanju 130 ustaša zarobljenih u Bihaću.
Između ostalih streljani su:
- Dujmović Petar, iz Zavalja. Ustaša i član Pokretnog prekog suda, koji je oterao u smrt na desetke antifašista.
- Uremović Dominik, iz Bihaća. Kao ustaša zadržao 37 pravoslavnih seljaka koji su išli na rad u Nemačku i predao ih ustaškom redarstvu, gde ih je njegov sin divljački mučio i sve poubijao.
- Mlinarić Ilija, iz Slav. Broda. Kao zakleti ustaša prošle godine bacao nevine ljude U jamu i zverski ubijao starce, žene i decu.
- Altić Mehmed, poznati krvolok. Silovao 9 devojaka, koje je posle ovog gnusnog čina zverski ubio,
- Mašić Ibrica, ustaša. Organizovao otpor prilikom oslobođenja sela Ribića.
- Rakela Radoslav, iz Bihaća. Poznati ustaša i špijun ustaške nadzorne službe.
- Jerkić Franja, iz Dobrvice. Zakleti ustaša i učesnik u klanju nedužnog stanovništva.
- Odić Hasan. Zakleti ustaša i pljakaš.
- Janković Toma, iz Kralja. Klao ranjene Srbe koji su bili pokošeni ustaškim mitraljezom.
Ništa manji nisu ni zločini ostalih streljanih bandita iz XIX ustaške Ličke bojne, koji su se prikrivali među zarobljenim domobranima da bi izbegli pravednoj kazni za svoje zločine.[2]
Bihać je postao središte slobodne teritorije poznate kao Bihaćka republika. U Bihaću su se odvijale žive i značajne vojne, političke i kulturne aktivnosti. Krajem novembra održano je prvo zasedanje AVNOJ-a i USAOJ-a.
O borbama za Bihać Branko Ćopić napisao je knjigu „Delije na Bihaću“.
Jedinice NOV i POJ su sa teritorije Bihaćke republike vršile ofanzivna dejstva na okolne garnizone i diverzije na komunikacije. Vođene su protiv Nemaca i ustaša borbe za Jajce, Bosanski Novi i Sanski Most, a protiv Italijana, ustaša i četnika borbe za Livno.
Bihać je bio slobodan do 29. januara 1943, kada ga je, u sklopu operacije Vajs I zauzela nemačka 7. SS divizija.
- Bihaćka republika
- Borbe za Livno 1942.
- Borbe za Jajce 1942.
- Napad NOVJ na Bosanski Novi novembra 1942.
- Napad NOVJ na Sanski Most decembra 1942.
- ↑ Prva krajiška brigada, zbornik sećanja, knjiga 1 - Beograd 1989.
- ↑ Saopštenje Vrhovnog štaba NOV i POJ od 18.11.1942, Vojnoistorijski institut
- Stevo Rauš, Bihaćka operacija novembra 1942, Beograd 1950;
- Petar Morača, 1942 — prelomna pobjeda narodnooslobodilačkog rata, Beograd 1957;
- Mišo Leković, Bihaćka operacija novembra 1942, Beograd 1972.
- Oslobodilački rat naroda Jugoslavije, knjiga I, Vojni istorijski institut Jugoslovenske narodne armije, Beograd 1957
- Slobodan Špegar Špego: ILUSTROVANA MONOGRAFIJA PRVE KRAJIŠKE BRIGADE, Beograd 1986
- Milorad Gončin: DRUGA KRAJIŠKA UDARNA BRIGADA, Vojnoizdavački zavod, Beograd 1984
- TREĆA KRAJIŠKA BRIGADA - SJEĆANjA BORACA, Vojnoizdavački zavod, Beograd 1969
- Ljuban Đurić: SEDMA BANIJSKA BRIGADA, Vojnoizdavački zavod, Beograd 1981
- Jovo Popović: PRVA LIČKA PROLETERSKA BRIGADA "MARKO OREŠKOVIĆ", Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1988
- Đorđe Orlović: DRUGA LIČKA PROLETERSKA BRIGADA, Vojnoizdavački zavod, Beograd 1983
- DRUGA LIČKA PROLETERSKA BRIGADA - ZBORNIK SJEĆANjA, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1988
- BIHAĆKA REPUBLIKA, knjiga I - ZBORNIK ČLANAKA. Bihać: Muzeja Avnoja i Pounja. 1965.
- BIHAĆKA REPUBLIKA, knjiga II - ZBORNIK DOKUMENATA. Bihać: Muzeja Avnoja i Pounja. 1965.
- Dušan RODIĆ: OD SANICE DO BIHAĆA (i naredni članci)
- IV. ustaški stajaći djelatni zdrug - engl. IV Ustasha Brigade Axis History Factbook (en)
- 33. ustaška bojna - engl. XXXIII Ustasha Battalion Axis History Factbook (en)
