Napad NOVJ na Mrkonjić Grad avgusta 1942.
Napad NOVJ na Mrkonjić Grad odigrao se 23. avgust 1942. godine, kada su partizani zauzeli garnizon NDH Mrkonjić Grad, koji su branile snage NDH i četnici.
U jesen 1942. osovinske snage i njihovi saveznici na Balkanu bile su u stanju oskudice upotrebljivih trupa s obzirom na rasplamsavanje borbi. Italijani su se postavili rezervisano i oprezno planirali svoje buduće ofanzivne akcije, domobrani su generalno pokazivali nezainteresovanost za borbu, ustaše su bile relativno malobrojne, a skromne nemačke snage bile su razvučene na širokom prostoru. To je otvaralo perspektive partizanima za uspešne iznenadne napade na izolovane garnizone.
Nakon polovičnog uspeha u prvoj polovini leta (osvojeni Konjic, Prozor, Livno, Tomislavgrad, Šujica i veći broj manjih uporišta, neuspeh u napadu na Kupres i Bugojno), Glavna operativna grupa Vrhovnog štaba pomerila je težište ofanzive prema severoistoku. Povezujući se s krajiškim brigadama, koje su krajem jula ovladale ustaško-domobranskim uporištima u gradiću Ključ i dolini Sanice, Glavna operativna grupa pokrenula je ofanzivnu operaciju na ustaško-domobranske i četničke snage južno od Banja Luke. Ova oblast važno je strateško područje, kako po položaju, tako i po resursima. U toj oblasti partizani su tokom prve polovine 1942. u znatnoj meri izgubili uticaj i pozicije. U najvećem delu oblasti naseljenih srpskim življem prevlast je preuzeo četnički pokret. Četnici su od aprila do juna sklopili sa vladom NDH sporazume o primirju.
Tridesetog jula 1942. komandant četničkog odreda "Manjača" je izvestio Glavni štab bosanskih četničkih odreda da je sektor njegovog odreda sa tri strane ugrožen jakim partizanskim snagama i zatražio pomoć. Štab je odlučio da uputi: iz odreda "Borje" i "Obilić" po 150 ljudi, iz Trebavskog odreda 100 ljudi i iz Ozrenskog odreda 200 ljudi.
16. 8. 1942. Vrhovni komandant NOVJ Josip Broz Tito izdao uputstvo Operativnom štabu za Bosansku krajinu da se pripremi za zauzimanje Bos. Grahova, Mrkonjić-Grada i Jajca u cilju proširenja oslobođene teritorije i stvaranje čvrstog oslonca za preduzimanje dejstva ka Sanskom Mostu, planini Kozari i rijeci Uni.[1]
Naređenjem Vrhovnog štaba bilo je predviđeno da napad Mrkonjić-Grad, u kome se kao posada nalazio 1. bataljon 9. domobranskog puka sa četnicima Uroša Drenovića, izvrše 1. krajiška i Druga proleterska brigada noću 24/25. avgusta. Treća sandžačka brigada je trebalo da zatvori pravac Čađavica — Mrkonjić-Grad i na taj način spreči eventualnu intervenciju neprijatelja iz Banja Luke i Sitnice. Ali s obzirom na povoljne izglede za uspeh, 1. krajiška i Druga proleterska brigada, čim su se prebacile iz rejona Kupresa, ne čekajući 3. sandžačku brigadu, 23/24. avgusta izvršile su napad na Mrkonjić-Grad i zauzele ga posle slabog otpora.[2]
Četnički odred Petar Kočić je napustio spoljnu odbranu i sa 123 domobrana pobegao preko rijeke Vrbasa u Banja Luku, dok je glavnina 1. bataljona domobranskog 9. pešadijskog puka u gradu zarobljena.[2]
U Mrkonjić-Gradu je zarobljeno 355 domobrana. Zarobljeni domobrani su, u skladu sa opštim stavom prema domobranima, razoružani i zatim pušteni kućama.
U borbi je zaplenjeno: 8 mitraljeza, 9 p mitraljeza, 3 minobacača, 1 top i nekoliko stotina pušaka.[2]
Sljedećeg dana je 2. krajiška brigada potisla je četnike i zauzela Sitnicu.
Nakon zauzimanja Mrkonjić-Grada, Vrhovni štab je krajem avgusta izdao direktivu Operativnom štabu za Bosansku krajinu da do 10. septembra zauzme Jajce, dok su ostale jedinice dobile zadatak da pojačaju pritisak ka Kupresu, Bugojnu, Donjem Vakufu i Travniku.
