Dydaktyka

The aim of this article is an attempt to incorporate the works by Marek Krystian Emanuel Baczewski — a modern writer and poet — into the framework of a lesson, and to present an idea for an interpretation one of his short stories. The author presents the new ways of reading the text by Baczewski through linking up the microscale perspective with zoocentric perspective.
The micrological gesture is the prelude to considerations in the spirit of animal studies. This way of thinking may be conducive to broadening the students’ skills of perception. Teaching young people to pay attention to details can be also a good experiment. They can be taught that literature is not a one-dimensional subject and that the text can be reinterpreted in many different ways.
***
Celem artykułu jest próba włączenia twórczości Marka Krystiana Emanuela Baczewskiego - współczesnego pisarza i poety - w ramy lekcji oraz przedstawienie pomysłu na interpretację jednego z jego opowiadań. Autor przedstawia nowe sposoby odczytywania tekstu przez Baczewskiego, łącząc perspektywę mikroskali z perspektywą zoocentryczną.
Gest mikrologiczny jest wstępem do rozważań w duchu badań nad zwierzętami. Taki sposób myślenia może sprzyjać poszerzaniu umiejętności percepcji uczniów. Uczenie młodych ludzi zwracania uwagi na szczegóły może być również dobrym eksperymentem. Można ich nauczyć, że literatura nie jest tematem jednowymiarowym i że tekst można interpretować na wiele różnych sposobów.

The author attempts to interpret Andrzej Stasiuk’s short story Miejsce, which was included in the new core curriculum of Polish language teaching in secondary schools. the aim of the article is to demonstrate that the theme of the place inscribed in Stasiuk’s work can be perfectly described thanks to the adoption of a hermeneutical mode of reading, which will not only emphasize the importance of the phenomenology of space inscribed in the interpreted text, but will also show young readers how Heidegger’s being in the place translates into building one’s own identity.
***
Autor podejmuje próbę zinterpretowania opowiadania Andrzeja Stasiuka Miejsce, które znalazło się w nowej podstawie programowej nauczania języka polskiego w szkołach średnich. celem artykułu jest wykazanie, że temat miejsca wpisanego w dzieło Stasiuka można doskonale opisać dzięki przyjęciu hermeneutycznego sposobu czytania, który nie tylko podkreśli znaczenie fenomenologii przestrzeni wpisanej w interpretowany tekst , ale także pokaże młodym czytelnikom, jak przebywanie Heideggera w miejscu przekłada się na budowanie własnej tożsamości.

The aim of the article is to show whether and to what extent literary fiction in Quo Vadis by Henryk Sienkiewicz contains historical truth. The analysis of historical sources will allow, among others, learning about the historical context or rejecting the stereotypes about Nero as the only person responsible for the fire of rome or the slaughter of Christians. The carried out comparative literary and historical studies may be utilised while working with students, and selected fragments of historical texts may be suggested to them for studying. The student playing the role of a researcher will certainly become an active and empathic reader of Quo Vadis.
***
Celem artykułu jest pokazanie, czy iw jakim stopniu literacka fikcja w Quo vadis Henryka Sienkiewicza zawiera prawdę historyczną. Analiza źródeł historycznych pozwoli m.in.na poznanie kontekstu historycznego czy odrzucenie stereotypów o Neronie jako jedynej osobie odpowiedzialnej za pożar Rzymu czy rzeź chrześcijan. Przeprowadzone komparatystyczne studia literackie i historyczne mogą być wykorzystane w pracy ze studentami, a wybrane fragmenty tekstów historycznych mogą być im zaproponowane do przestudiowania. Student w roli badacza z pewnością stanie się aktywnym i empatycznym czytelnikiem Quo Vadis.

27. tom „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” adresowany jest do polonistów, studentów polonistyki, dydaktyków języka ojczystego i literatury oraz do pedagogów. Zamieszczano w nim 12 artykułów z zakresu edukacji literackiej i kulturowej oraz językowej. W 27. numerze znalazły się również 2 artykuły z serii varia, a także trzy recenzje.

Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi Marzeny Żylińskiej KAROL GÓRSKI "W przedwczorajszych szkołach wczorajsi nauczyciele przygotowują uczniów do rozwiązywania problemów, jakie przyniesie jutro" -rozpoczyna swoją książkę Marzena Żylińska, stawiając tym samym tezę, którą udowadnia na blisko trzystu stronach swojej publikacji. Autorka dokładnie wyjaśnia biologiczne podstawy procesu uczenia się, opisuje rolę neuronów lustrzanych oraz wpływ nowych technologii na kształtowanie struktury mózgu dzieci i młodzieży. Wreszcie diagnozuje problemy "współczesnego" systemu edukacji, szukając jednocześnie ich rozwiązania. Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi to książka, która dostarcza silnych argumentów tym, którzy intuicyjnie bądź na podstawie własnych doświadczeń wyczuwali, że obecny system edukacji nie uczy myślenia, samodzielności i kreatywności, a raczej kopiowania, odtwarzania i powielania schematów. Dlatego autorka postuluje wymyślenie szkoły od nowa, ponieważ ta, którą mamy obecnie, została wymyślona w XIX wieku i zupełnie już nie przystaje ani do dzisiejszego świata, ani do struktury mózgu. Wszakże wszystko się zmieniło. Dawniej szkoła była jedynym źródłem wiedzy, dziś konkuruje o uwagę ucznia, który jednym kliknięciem może odszukać dowolną informację w czasie krótszym, niż odnalazłby ją w książce. To oznacza, że nie stanowi problemu zdobycie informacji, ale ocena jej przydatności, rzetelności, wiarygodności oraz jej przetworzenie i wykorzystanie. Wiadomo już dobrze, że sposób funkcjonowania mózgu nie pozwala na efektywne nauczanie przez stosowanie metod podawczych, które nudzą uczniów, nie wyzwalają ich emocji, a więc tym samym nie angażują ich w głębokie przetwarzanie informacji. na autyzm nie są po prostu skuteczniej kuszone magią telewizji, przez co więcej czasu spędzają przed ekranem. To z kolei implikowałoby konieczność prowadzenia dalszych badań, w czasie których rodzice musieliby ograniczyć swoim dzieciom oglądanie telewizji. O tych zastrzeżeniach nie wspomina Żylińska. Mimo krytycznych uwag, które przedstawiłem powyżej, lektura Neurodydaktyki... z pewnością pozwoli zarówno obecnym, jak i przyszłym nauczyciel(k)om z większym dystansem i sceptycyzmem spojrzeć na stosowane w szkołach metody oraz strategie nauczania i zainspiruje do stosowania tych przyjemniejszych, a -co równie ważne -efektywniejszych. Z pożytkiem dla wszystkich! Dlatego warto czekać na zapowiedzianą już drugą publikację, w której Marzena Żylińska przedstawi konkretne propozycje przeprowadzania różnych lekcji zgodnie z najnowszą wiedzą na temat uczenia się mózgu.

The author attempts to interpret the best known work of Józef Ignacy Kraszewski, which, although created outside the chronological boundaries of romanticism, grew out of the ideas and needs of that epoch. the aim of the article is to analyse the genre pattern of An Ancient Tale and to indicate various references to Hindu mythology. the work under discussion combines features of a fairy tale, a historical (archaeological) novel, an epic, a syncretic romantic novel and a legend. the Eastern tradition can be traced not only in the frame story, but also in the names of deities and beliefs.
***
Autor próbuje zinterpretować najbardziej znane dzieło Józefa Ignacego Kraszewskiego, które choć powstało poza chronologicznymi granicami romantyzmu, wyrosło z idei i potrzeb tamtej epoki. Celem artykułu jest analiza wzorców gatunkowych starożytnych opowieści, wskazanie różnych odniesień do mitologii hinduskiej. omawiana praca łączy w sobie cechy baśni, powieści historycznej (archeologicznej), eposu, synkretycznej powieści romantycznej i legendy. Tradycję wschodnią można prześledzić nie tylko w opowiadaniu kadru, ale także w imionach bóstw i wierzeń.

What is the subject of the work is the interpretation of the fifth essay from the book Camera Lucida by roland Barthes juxtaposed with the phenomenon of taking pictures of yourself and making them public on the Internet. The author makes a description of the phenomenon called ‘selfie culture’, makes it subject to analysis, pointing to its advantages and disadvantages. In addition, while describing classes dealing with photography, she shows how to use selfies in didactics.
***
Tematem pracy jest interpretacja piątego eseju z książki Rolanda Barthesa Camera Lucida zestawiona ze zjawiskiem robienia sobie zdjęć i upubliczniania ich w Internecie. Autorka opisuje zjawisko zwane „kulturą selfie”, poddaje je analizie, wskazując na jego zalety i wady. Dodatkowo, opisując zajęcia z fotografii, pokazuje, jak wykorzystać selfie w dydaktyce.

Aktywność uczniów wpisana jest do wymagań stawianych przez ministerstwo szkołom – jednak nawet i bez tego aktu prawnego, wydaje się ona kluczowym aspektem rozwoju, edukacji i wychowania. Wszystkie dziedziny wiedzy naukowej, od neurologii po socjologię wyraźnie wskazują, że aktywność i związane z nią poczucie decyzyjności i samodzielności są niezbędnym elementem uczenia się. Uczeń pasywny, przyjmujący i przetwarzający jedynie to, co zostanie mu dostarczone niewiele wyniesie ze szkoły. Aktywność jest niezbędnym wymogiem w procesie uczenia się.

W szkole wiele grup uczniów niestety jest pomijanych, a ich potencjalna aktywność blokowana poprzez nieodpowiednie działania dydaktyczne i brak elastyczności systemu oświaty.

In their article, the authors refer to the works for children by Joanna Kulmowa. They analyze dozens of her poems with ornithological themes. They focus on the ways the author verbalizes and creates various components of the bird world captured in the poetry by Kulmowa: the environment in which birds live, their behaviour, appearance and relationships with people, various forms of their activity in various situations: during the flight, while looking for food, building the nest, their morning toilet and play. They draw attention to the children’s perspective of the observations made by the author, the aesthetic value and also the cognitive value of the analyzed works.
***
W swoim artykule autorki nawiązują do prac Joanny Kulmowej dla dzieci. Analizują dziesiątki jej wierszy o tematyce ornitologicznej. Skupiają się na sposobach werbalizacji i kreacji przez autora różnych elementów świata ptaków utrwalonych w poezji Kulmowej: środowisku, w którym żyją ptaki, ich zachowaniu, wyglądzie i relacjach z ludźmi, różnych formach ich aktywności w różnych sytuacjach: lot, w poszukiwaniu pożywienia, budowaniu gniazda, porannej toalecie i zabawie. Zwracają uwagę na dziecięcą perspektywę obserwacji poczynionych przez autora, na walor estetyczny, a także poznawczy analizowanych prac.

The author of the article presents an interpretation of the poem Drobne ogłoszenia by Wisława Szymborska, taking into consideration the time when the work was created (the end of Stalinism in Poland). In particular, she looks for universal and everlasting values in the text. She has drawn the interpretative conclusions basing on the analysis of the language of the work. The same principle has been applied to the proposal lesson, during which through the process of interpretation students are enabled to enrich their knowledge and skills also in the field of language and culture. Although the greatest emphasis has been placed on the student’s independ- ent exploring the timeless content and meanings of the poem Drobne ogłoszenia, what is also of great importance is the presentation of the specificity of the Stalinist period to the students.
***
Autor artykułu przedstawia interpretację wiersza "Drobne ogłoszenia" Wisławy Szymborskiej, biorąc pod uwagę czas powstania utworu (koniec stalinizmu w Polsce). W szczególności poszukuje w tekście wartości uniwersalnych i trwałych. Wnioski interpretacyjne wyciągnęła na podstawie analizy języka pracy. Ta sama zasada została zastosowana w przypadku lekcji propozycyjnej, podczas której poprzez proces tłumaczenia ustnego studenci mogą wzbogacić swoją wiedzę i umiejętności również z zakresu języka i kultury. Choć największy nacisk położono na samodzielne zgłębianie przez studenta ponadczasowej treści i znaczeń wiersza "Drobne ogłoszenia", to jednak duże znaczenie ma również przedstawienie studentom specyfiki okresu stalinowskiego.

The article presents an example of semantic integration of two cultural texts created in the period of Młoda Polska — a lyric composition entitled Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach (A bush of wild rose in dark spruces) by Jan Kasprowicz, and the painting Promien- ny zachód słońca (A radiant sunset) by Wojciech Weiss. For this purpose, the semantic interpre- tation of the literary work and the painting has been used, and thus the most important elements of the material of both of the works and their meaning were pointed to. The proposed method of integration allowed creating a new artistic entirety and explaining the symbolic significance of both of the works.
***
675 / 5000
Wyniki tłumaczenia
W artykule przedstawiono przykład integracji semantycznej dwóch tekstów kulturowych powstałych w okresie Młodej Polski - utwór liryczny Jana Kasprowicza pt. "Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach" oraz obraz Promienny. zachód słońca - Wojciecha Weissa. W tym celu posłużono się semantyczną interpretacją dzieła literackiego i obrazu, wskazując tym samym na najważniejsze elementy materiału obu prac i ich znaczenie. Zaproponowana metoda integracji pozwoliła na stworzenie nowej artystycznej całości i wyjaśnienie symbolicznego znaczenia obu prac.

The article deals with the correspondence of arts in the poems by Wacław Oszajca. The reading of two texts: the two from the painting by Delacroix and La Cene — Salvador Dali allows determining how the poet utilizes the painting material, and discussing the role of these references. The poet does not focus his attention merely on the pictorial creations of the masters — the paintings allow him to reveal a different dimension of human existence, i.e. a religious experience.
***
Artykuł dotyczy korespondencji sztuk w wierszach Wacława Oszajcy. Lektura dwóch tekstów: dwóch z obrazu Delacroix i La Cene - Salvadora Dali pozwala określić, w jaki sposób poeta wykorzystuje materiał malarski, i omówić rolę tych odniesień. Poeta nie skupia się jedynie na malarskiej twórczości mistrzów - obrazy pozwalają mu odsłonić inny wymiar ludzkiej egzystencji, czyli przeżycie religijne.

The article presents the fixed image of the homeland conveyed by handbooks of Georgian language and Georgian literature. Issues underscored by the author are the manner of understanding their homeland by the Georgian nationals (particular components of the homeland image), the degree of importance thereof, and the concepts of perpetuating identity. Also, synonyms and phrases associated with homeland were discussed.
***
Artykuł przedstawia utrwalony obraz ojczyzny, jaki oddają podręczniki języka gruzińskiego i literatury gruzińskiej. Kwestie, na które zwraca uwagę autorka, to sposób pojmowania ojczyzny przez naród gruziński (poszczególne elementy wizerunku ojczyzny), stopień jego ważności oraz koncepcje utrwalania tożsamości. Omówiono także synonimy i zwroty związane z ojczyzną.

The article’s aim is to compare the specificity of two theoretically quite remote professions — that of a film director and a teachers. The analysis of differences and convergence points of the said jobs is to capture and particularise the potential of their mutual inspiration. What constitutes the exemplary material around which the presented research revolves are: the elements of the school didactic-upbringing process, work with film crew, and producing and theatrical play. Significant reference points for the analysis were the greatest role models in the field of pedagogics and film directing.
***
Celem artykułu jest porównanie specyfiki dwóch teoretycznie dość odległych zawodów - reżysera filmowego i nauczyciela. Analiza różnic i punktów zbieżności tych zawodów ma na celu uchwycenie i uszczegółowienie potencjału ich wzajemnej inspiracji. Wzorowym materiałem, wokół którego obracają się prezentowane badania, są: elementy szkolnego procesu dydaktyczno-wychowawczego, praca z ekipą filmową, produkcja i przedstawienie teatralne. Istotnymi punktami odniesienia dla analizy były największe wzorce do naśladowania w dziedzinie pedagogiki i reżyserii filmowej.

The aim of the article is to discuss the issue of key competences and to show examples of didactic solutions related to their education in the scope of Polish language education and educational work. The author focuses primarily on social and communication competences. She presents the assumptions of pedagogical innovation, which assumes youth project activities. She also points out the benefits of casting students as explorers, seekers, and creators.
***
Celem artykułu jest omówienie zagadnienia kompetencji kluczowych oraz wskazanie przykładów rozwiązań dydaktycznych związanych z ich kształceniem w zakresie nauczania języka polskiego i pracy wychowawczej. Autorka skupia się przede wszystkim na kompetencjach społecznych i komunikacyjnych. Przedstawia założenia innowacyjności pedagogicznej, która zakłada działania projektowe młodzieży. Wskazuje również na korzyści płynące z obsadzania studentów jako odkrywców, poszukiwaczy i twórców.

In the article, the Kabbalistic interpretation by Władysław Panas (contained in his treatise Księga blasku ‘The Book of Radiance’) of the titular short story from Bruno Schulz’s Sklepy cynamonowe (“The Cinnamon Shops”) was adapted by the author with a view to utilizing it during a Polish lesson. As the author of the article puts forward, the pivotal notion for the short story under analysis is the mysticism of light, the presence of which guarantees the world order. Interpreting “The Cinnamon Shops” in the context of Judaist topics, while leaving aside the contexts suggested by the literary history and biography, allows to indicate other, quite inspir- ing, interpretive possibilities. The latter convincingly reinforce Schulz’s exceptional place in the canon of Polish literature and, most of all, prove that his oeuvre still requires from the contem- porary readers not only the skill of close reading, but also highly developed aesthetic sensitivity.
***
W artykule Kabalistyczna interpretacja Władysława Panasa (zawarta w traktacie Księga blasku „Księga blasku”) tytułowego opowiadania ze Sklepów cynamonowych Brunona Schulza została zaadaptowana przez autora z myślą o wykorzystanie go podczas lekcji polskiego. Jak podkreśla autorka artykułu, kluczowym pojęciem dla analizowanego opowiadania jest mistycyzm światła, którego obecność gwarantuje porządek świata. Interpretacja „Sklepów cynamonowych” w kontekście tematyki judaistycznej, pomijając konteksty sugerowane przez historię literatury i biografię, pozwala wskazać inne, dość inspirujące, możliwości interpretacyjne. Te ostatnie w przekonujący sposób wzmacniają wyjątkowe miejsce Schulza w kanonie polskiej literatury, a przede wszystkim dowodzą, że jego dorobek wciąż wymaga od współczesnych czytelników nie tylko umiejętności uważnego czytania, ale także wysoko rozwiniętej wrażliwości estetycznej.

28. tom „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” adresowany jest do polonistów, studentów polonistyki, dydaktyków języka ojczystego i literatury oraz do pedagogów. Zamieszczano w nim 8 artykułów z zakresu edukacji literackiej i kulturowej oraz językowej. W 28. numerze znalazły się również 7 artykułów z serii varia.

The article presents the results of qualitative and quantitative analysis of questions asked during a single Polish language lesson. It consists of two main parts. The first presents and comments on the results of the teacher’s questions analysis, the second ‒ questions asked by students. The concept of Bogusław Skowronek was used, who distinguished four types of questions in his classification: 1) reassuring-instrumental; 2) substantive; 3) about the meta-didactic function; 4) not related to the classroom situation. The first two categories were specified in more detail by Elizabeth Perrott’s proposition, which distinguishes between guiding questions and questions for clarification among reassuring-instrumental questions, while she divides substantive questions according to the type of thought process launched during the answer and indicates lower-order and higher-order questions. The text ends with a summary containing not very optimistic conclusions.
***

26. tom „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” adresowany jest do polonistów, studentów polonistyki, dydaktyków języka ojczystego i literatury oraz do pedagogów. Zamieszczono w nim piętnaście artykułów z zakresu edukacji literackiej i kulturowej oraz językowej; dodatkowo w dziale Varia opublikowano dwa teksty.
Dydaktycy literatury przedstawiają m.in. ciekawe pomysły na lekcje, omawiają polską literaturę młodzieżową typu young adult, wskazując jednocześnie, jak można wykorzystać tę literaturę w edukacji i w promowaniu czytelnictwa.Skupiają swoją uwagę na wybranych śląskich antologiach poetyckich, pokazują różne funkcje analizowanych tomów i podpowiadają, jak wykorzystać antologie w edukacji regionalnej na poziomie szkolnym i akademickim.
Artykuły, które znalazły się w tomie, wzbogacą warsztat dydaktyczny nauczycieli polonistów i studentów oraz skłonią ich do refleksji nad rolą przedmiotu język polski w rozwijaniu wiedzy i umiejętności uczniów, także ich postaw i osobowości. Pozwolą także na refleksję na temat funkcji współczesnej szkoły oraz roli nauczyciela (także nauczyciela akademickiego) w procesie kształcenia.

This article is an attempt to compare Polish and Georgian language of courtesy illus- trated with the example of greetings. The mentioned formulas are an excellent material for this type of analysis due to the commonness of their usage. The work focuses mainly on the interpretation of the most commonly used locutions. It points to the problems that may be encountered by their users while in mutual interactions, all the more since in the studied languages there are significant differences conditioned historically and culturally, which was attempted to be shown in this study.
***
Artykuł jest próbą porównania języka polskiego i gruzińskiego z uprzejmością ilustrowaną przykładem pozdrowień. Wymienione wzory są doskonałym materiałem do tego typu analiz ze względu na powszechność ich stosowania. Praca skupia się głównie na interpretacji najczęściej używanych lokacji. Wskazuje na problemy, jakie mogą napotkać ich użytkownicy we wzajemnych interakcjach, tym bardziej, że w badanych językach występują istotne różnice uwarunkowane historycznie i kulturowo, co starano się wykazać w niniejszej pracy.

The text concerns the art of recitation and the culture of a spoken word. Starting from the records of the core curriculum, the author draws attention to the skills in voice presentation that should be acquired by a student at the level of elementary school. The first part of the article presents basic techniques of memorising a text, and then discusses the stages of preparing a stu- dent for recitation. The author deals with this preparation in a multifaceted way, since it concerns both the body and the speech apparatus (she addresses the issues related to voice warm-up, the necessity to perform breathing exercises, phonatory, articulation and diction exercises) as well as mental preparation (positive attitude, coping with stress). In the final part of the text, attention was also drawn to the issue of reciting competitions, as well as to the assessment of the recitation both in the lesson and the competition.
***
Tekst dotyczy sztuki recytacji i kultury słowa mówionego. Rozpoczynając od zapisów podstawy programowej, autorka zwraca uwagę na umiejętności prezentacji głosowej, jakie powinien nabyć uczeń na poziomie szkoły podstawowej. W pierwszej części artykułu przedstawiono podstawowe techniki zapamiętywania tekstu, a następnie omówiono etapy przygotowania studenta do recytacji. Autorka zajmuje się tym przygotowaniem w sposób wielopłaszczyznowy, gdyż dotyczy to zarówno ciała, jak i aparatu mowy (porusza zagadnienia związane z rozgrzewką głosu, koniecznością wykonywania ćwiczeń oddechowych, ćwiczeń fonacyjnych, artykulacyjnych i dykcyjnych) oraz przygotowanie psychiczne (pozytywne nastawienie, radzenie sobie ze stresem). W końcowej części tekstu zwrócono również uwagę na kwestię konkursów recytatorskich, a także na ocenę recytacji zarówno na lekcji, jak i konkursie.

Zarówno wyniki badań przytaczane w literaturze, jak i obserwacje autora podczas stosowania internetowej gry edukacyjnej do nauczania zarządzania projektami na uczelni wyższej oraz w ramach szkoleń dla osób dorosłych, zdają się dowodzić, że gry komputerowe mogą być znakomitym narzędziem dydaktycznym. Nie tylko podnoszą one atrakcyjność zajęć dydaktycznych z punktu widzenia studentów/kursantów, ale – co najważniejsze – skutecznie angażują ich w proces nauczania, co jest kluczowe dla efektywności. Niestety polskie uczelnie wyższe oraz inne instytucje zajmujące się edukacją osób dorosłych bardzo rzadko wykorzystują gry komputerowe jako narzędzie dydaktyczne w procesie nauczania. Podstawową przyczyną jest niska świadomość wśród decydentów w tych instytucjach, jakie korzyści dydaktyczne można osiągnąć, korzystając z gier, ale także zbyt mała podaż dobrych gier edukacyjnych dostosowanych do osób dorosłych.

The author presents the common beginnings and 60 years of cooperation between the chair of linguistic Didactics and Polish literature at the Higher School of Pedagogy in Kato- wice (and later at the university of Silesia) and the chair of Polish literature and language Di-dactics at the Higher School of Pedagogy in cracow (currently at the Pedagogical university in cracow). using the “family” metaphor (the sister departments), the author describes the relation- ships between the two units and the joint activities and the researchers who inspire these activities.
***
Autorka przedstawia wspólne początki i 60 lat współpracy Katedry Dydaktyki Lingwistycznej i Literatury Polskiej z Wyższą Szkołą Pedagogiczną w Katowicach (a później na Uniwersytecie Śląskim) z Katedrą Polonistyki i Dydaktyki Językowej. w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie (obecnie w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie). Posługując się metaforą „rodzinną” (wydziały siostrzane), autorka opisuje relacje między obiema jednostkami a wspólnymi działaniami oraz badaczami, którzy te działania inspirują.

Polish studies of practical profile constitute a part of the academic education of young Polish philologists. They are to acquire knowledge, skills and competences which are, first, to help them find their place in the labour market and, second, which are to be utilised in their future job. Teaching practice in schools at different stages of education is the key element of Polish studies with practical profile. It allows the students to develop proficiency and expertise as teachers of Polish, and helps them realise that the subject they will teach ought to be considered as a complex whole which includes both literary-cultural education and language competence. Thus, teaching practice should be viewed as a meeting point of two persons: a student of Polish studies (who, in course of his/her studies is being prepared for the role of a teacher) and an experienced professional, a teacher of Polish who is already employed in school. Teaching practice offers an opportunity for dialogue and cooperation between them, often in spite of differences of age, knowledge and experience.
***
Polonistyka o profilu praktycznym jest częścią kształcenia akademickiego młodych polonistów. Mają zdobywać wiedzę, umiejętności i kompetencje, które po pierwsze mają pomóc im odnaleźć się na rynku pracy, a po drugie, które mają być wykorzystane w przyszłej pracy. Praktyka pedagogiczna w szkołach na różnych etapach edukacji jest kluczowym elementem polonistyki o profilu praktycznym. Pozwala uczniom na rozwijanie biegłości i kompetencji nauczycieli języka polskiego, a także uświadamia, że ​​przedmiot, którego będą nauczać, powinien być traktowany jako złożona całość, obejmująca zarówno edukację literacko-kulturową, jak i kompetencje językowe. Stąd praktykę pedagogiczną należy postrzegać jako miejsce spotkania dwóch osób: studenta polonistyki (który w toku studiów przygotowuje się do roli nauczyciela) oraz doświadczonego profesjonalisty, lektora języka polskiego, który jest już zatrudniony w szkole. Praktyka pedagogiczna jest okazją do dialogu i współpracy między nimi, często pomimo różnic wieku, wiedzy i doświadczenia.

Streszczenie: Człowiek jako wolny użytkownik świata jest elementem szerszego postrzegania rzeczywistości społeczno-politycznej przez Komeńskiego w ramach jego neoplatońskiej propozycji filozoficznej. Wszystko oświeca Bóg, a dusza ludzka dokonuje realistycznego poznania rzeczywistości. Aspekt duszy rozumnej ogranicza wolę w jej swobodnym poznaniu, co zapobiega błędom poznawczym. Jednak bez założenia wolności nie jest możliwe ani działanie człowieka, ani dążenie do dobra. Powszechne wyzwolenie ludzkości przez jej edukację wymaga więc wolności na poziomie religijnym i politycznym oraz tak jak to postulował Bacon w nauce.
Słowa kluczowe: Komeński, wolność, Plotyn, neoplatonizm, wola, droga wolności, jedność, dydaktyka, Bacon.

JOHN AMOS COMENIUS’S HUMAN BEING AS THE "FREE USER OF THE WORLD”

Summary: The human being as the free user of world is the element of the wider perception of the political and social reality by Comenius in frames of his the neoplatonism philosophical proposal. All is enlightened by the God and the human soul makes the realistic meeting of reality. The aspect of rational soul limits the will in the free meeting, what prevents the cognitive mistakes. However, without the foundation of freedom it is not possible either working of the human being nor the endeavour to goodness. The general liberation of the mankind by its education requires the freedom on the religious and political level as well as so Bacon postulated it in science.
Keywords: Comenius, freedom, Plotinus, neoplatonism, will, road of freedom, unity, didactics, Bacon

The article constitutes an attempt at an introductory description of educational values of eleven short stories for children written by Agnieszka Zimnowodzka. While discussing the educational function of the selected material, considering the compositional-structural and semantic-linguistic (including naming) layers of the stories, references to pragma- lingusitic analysis and theory of semantic fields (with appropriate methodological solutions) were made.
***
Artykuł jest próbą wstępnego opisu walorów edukacyjnych jedenastu opowiadań dla dzieci autorstwa Agnieszki Zimnowodzkiej. Omawiając funkcję edukacyjną wybranego materiału, biorąc pod uwagę warstwę kompozycyjno-strukturalną i semantyczno-językową (w tym nazewniczą) opowieści, odwołano się do analizy pragmatyczno-językowej oraz teorii pól semantycznych (z odpowiednimi rozwiązaniami metodologicznymi).

For a long time, didactics have been focusing attention to various factors that deter- mine the effectiveness of teaching Polish spelling. The fullest description of the determinants of spelling competence was provided by Edward Polański in the 1970s. However, due to the devel- opment of civilisation and the cultural and technological changes at the turn of the 20th and 21st century, new factors that influence the student’s correct spelling appeared (computers, smartphones, the Internet). Both linguists and educators noticed them. Therefore they postulated the need to diagnose the spelling skills of children and youth in the new civilisational-technological- -information reality. It is just the results of such empirical research that I decided to examine in this article. The analysis of the respondents’ writings proved that the computer and smartphone keyboard, and more generally — the excess of new technologies, has an impact on the student, especially on his mind.
***
Dydaktyka od dawna zwraca uwagę na różne czynniki decydujące o skuteczności nauczania polskiej ortografii. Najpełniejszego opisu uwarunkowań kompetencji ortograficznych dokonał Edward Polański w latach 70. Jednak w związku z rozwojem cywilizacji oraz przemianami kulturowymi i technologicznymi na przełomie XX i XXI wieku pojawiły się nowe czynniki wpływające na poprawną pisownię ucznia (komputery, smartfony, internet). Zauważyli je zarówno lingwiści, jak i pedagodzy. Dlatego postulowali potrzebę zdiagnozowania umiejętności ortograficznych dzieci i młodzieży w nowej rzeczywistości cywilizacyjno-technologiczno-informacyjnej. Właśnie wyniki takich badań empirycznych postanowiłem przeanalizować w tym artykule. Analiza pism respondentów wykazała, że klawiatura komputera i smartfona, a szerzej - nadmiar nowych technologii, oddziałuje na ucznia, zwłaszcza na jego umysł.

Based on the analysis of 40 matura exam (secondary school-leaving exam) essays, the author of the article makes an attempt to determine how students graduating from high school cope with creating argumentative essays, especially when it comes to its composition and cohesion. While discussing the collected language material, particular attention was paid to the frame of the essays (introduction, conclusion), the method of elaborating the subject, and the content and graphic fragmentation of the writings. The observations made by the author allowed her to formulate conclusions about the text creating competence of the graduates taking matura exam: they use only part of the knowledge and skills acquired during the education. They find it difficult to draw up a piece of writing that is consistent with a specific genre pattern, in their essays there are many various types of lexical and stylistic as well as spelling and punctuation errors.
***
Na podstawie analizy 40 esejów maturalnych autorka artykułu podejmuje próbę określenia, jak maturzyści radzą sobie z tworzeniem esejów dyskusyjnych, zwłaszcza jeśli chodzi o ich kompozycję i spójność. Omawiając zebrany materiał językowy, szczególną uwagę zwrócono na ramę esejów (wprowadzenie, zakończenie), sposób opracowania tematu oraz treść i fragmentację graficzną pism. Poczynione przez autorkę obserwacje pozwoliły jej na sformułowanie wniosków na temat tekstu tworzącego kompetencje absolwentów przystępujących do egzaminu maturalnego: wykorzystują tylko część wiedzy i umiejętności zdobytych w trakcie nauki. Trudno jest im napisać tekst zgodny z określonym schematem gatunkowym, w ich esejach występuje wiele różnych typów błędów leksykalnych i stylistycznych, a także błędów ortograficznych i interpunkcyjnych.

ABSTRACT: dovendo affrontare il problema di “quanti bicchieri di acqua ci vogliono per riempire il mar Mediterraneo”, che strategia risolutiva si potrebbe bisogna usare? Provare su Internet? Tirare a indovinare le formule, i valori, ecc.? Affidarsi al sentito dire? Alle leggende urbane? Lasciar perdere cedendo davanti alla difficoltà apparente della questione? Eppure esiste un metodo rigoroso, tessuto tra il razionale, il rigoroso, il creativo ed l’intuitivo, che permette di affrontare le questioni di questo genere, portando a dei risultati affidabili e ragionati, seppur approssimati. Questo metodo si basa, o per meglio dire - in un certo senso rispecchia, il metodo che le scienze sperimentali usano da più di quattrocento anni per risolvere, e con gran successo, i problemi riguardanti il mondo della natura. In cosa consiste questo metodo? Questo è il tema della narrazione che segue.
ABSTRACT: przypuśćmy, że zostało potawione pytanie: „ile szklanek wody morskiej znajduje się w morzu śródziemnym”? Jaką strategię wybrać? Poszukać w Internecie? Spróbować odgadnąć jakie formuły i wartości są konieczne do rozwiązania problemu? Zawierzyć plotkom? Opowiastkom? Poddać się zważywszy niepokonalne trudności kwestii? A jednak istnieje ścisła metoda, rozpięta pomiędzy tym, co racjonalne, ścisłe, twórcze i intuicyjne, pozwalająca na rozwiązywnaie tego rodzaju pytań, prowadząc do rozsądnych i wiarygodnych, choć przybliżonych, wyników. Metoda ta opiera się, choć może lepiej byłoby powiedzieć – odzwierciedla – metodę stosowaną z sukcesem od ponad czterech wieków przez nauki doświadczalne w kwestiach dotyczących świata przyrody. Na czym się opiera owa metoda? O tym właśnie opowiada niniejszy artykuł, w którym filozofia i historia nauki zostaną zastosowane w dydaktyce matematyki i fizyki.
ABSTRACT: having to face the problem of “how many cups of water it takes to fill the Mediterranean Sea” what solution strategy you might have to use? Try on the Internet? Try to guess formulas , values, and so on? Relying on hearsay? Urban legends? Letting go and giving up before the apparent difficulty of the question? Yet there is a rigorous method, which have its focal points in what is rational, rigorous, creative and intuitive, which allows you to deal with issues of this kind, leading to reliable and reasoned, albeit approximate, results. This method is based, or rather - in a sense reflects the way that the experimental sciences actually is using use for more than four centuries to resolve, and with great success, the problems concerning the world of nature. What is this method? This is the theme of the narrative that follows, in which the philosophy and history of science will be used in the didactic of mathematics and physics.
KEY WORDS: il metodo scientifico, le tradizioni di ricerca di L. Laudan, Galileo Galilei, i problemi di Fermi, la didattica di matematica e fisica, i modelli e le metafore nella scienza.
KEY WORDS: metoda naukowa, tradycje badawcze L. Laudana, Galileusz, pytania Fermiego, dydaktyka matematyki i fizyki, modele i metafory w nauce.
Key Words: scientific method, scientific research tradition of L. Laudan, Galileo Galilei, problems of Fermi, didactic of mathematics and physics, models and metaphors in science.

See: Teaching Material on KA219 Proposal, part 1 and 2.

Ks. Paweł Mąkosa Kryteria doboru metod w katechezie Wprowadzenie W każdym działaniu edukacyjnym, oprócz treści, niezwykle ważna jest metoda określana często jako "celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, a także rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych" 1 . Z doświadczeń praktyków wynika, że o ile nauczyciele nie mają zazwyczaj większych problemów jeśli chodzi o treść, to znalezienie odpowiedniej metody prowadzonych przez nich zajęć jest często niezwykle trudne. Podobne problemy przeżywają współcześni katecheci stając przed koniecznością metodycznego opracowania poszczególnych jednostek. Adhortacja apostolska Catechesi tradendae z 1979 roku przypomina: "Ażeby katecheza osiągnęła swój własny cel, to jest wychowanie w wierze, niezbędne jest wprowadzenie różnych metod, stosownych do wieku i rodzaju umysłu katechizowanych, dojrzałości eklezjalnej i duchowej, oraz indywidualnych uwarunkowań" (CT 51). W związku z powyższymi stwierdzeniami konieczne jest nieustanne poszerzanie kompetencji metodycznych przez katechetów. Z tego też względu prowadzone są w wielu ośrodkach kościelnych i państwowych różnego rodzaju wykłady, kursy, warsztaty czy sympozja stawiające sobie za cel przybliżenie praktykom bogactwa istniejących metod i kontynu-1 W. Okoń. Metody nauczania. W: Encyklopedia pedagogiczna. Red. W. Pomykało. Warszawa 1993 s. 352. 2 owanie poszukiwań w tym względzie. Już dzisiaj na polskim gruncie istnieje ogromna ilość metod nauczania, z których większość z powodzeniem może być wykorzystana podczas katechezy. Trzeba jednak zasygnalizować inny problem. O pewnego czasu pojawiają się tendencje stosowania różnorodnych metod tylko dlatego, aby zaktywizować wychowanków i uczynić katechezę ciekawą i atrakcyjną. Wypływa to głównie z dostrzeżenia pewnych braków metodycznych, nieumiejętności zaciekawienia ucznia co w konsekwencji prowadzi do nudnych zajęć, na których znużeni uczestnicy nie potrafią się skoncentrować a czasami zajmują się rzeczami niezwiązanymi z religią. Naoczną konsekwencją takiego stanu rzeczy jest też brak dyscypliny. Analizując przyczyny tego kryzysu wysunięto wnioski, że problem leży głównie po stronie metody i należy szukać takich rozwiązań, które pomogą nauczycielom i katechetom w zainteresowaniu wychowanków. Wychodząc ze słusznego założenia nauczyciele religii i katecheci postawili sobie za cel uczynienie za wszelką cenę z katechezy i lekcji religii zajęć atrakcyjnych, ciekawych i interesujących. Takie podejście wydaje się słuszne, problem w tym, że w wielu wypadkach atrakcyjność okazała się jedynym kryterium jakie brali pod uwagę. Wszyscy, którzy rozumieją czym jest nauczanie religii i katecheza muszą przyznać, że takie kryterium jest niewystarczające, zubaża i wręcz wyjaławia z treści nie tylko jeden z przedmiotów szkolnych, ale przedmiot szczególny, będący dla wielu dzieci i młodzieży jedynym kontaktem z Ewangelią i Kościołem, nie wspominając już o katechezie parafialnej. Jest więc rzeczą oczywistą, że nie można poprzestać jedynie na atrakcyjności zajęć. Nie wystarczy, że dzieci na lekcji religii będą się dobrze bawić, a młodzież podyskutuje o tym, co ich akurat ciekawi. Pozornie wszyscy będą zadowoleni: uczniowie, bo nie nudzą się na lekcji, ale zajmują ciekawymi rzeczami, nauczyciele, bo wreszcie nie mają problemów z dyscypliną a uczniowie są zaktywizowani. Niektórzy tak postępując sprowadzają całą katechezę do "rozwiązywania krzyżówek, wypełniania testów luk, rozwiązywania zagadek itd., szczęśliwi, że uczniowie są zajęci, a czas lekcji szybko upływa, myślą, że prowadzą dobrą i skuteczną katechezę" 2 . Czy jednak w takiej sytuacji można jeszcze mówić o katechezie czy nauczaniu religii? J. Salij ujmuje sedno przedstawionego problemu stwierdzając, że celem katechezy "nie jest osiągnięcie sytuacji, że uczniowie będą mówić: "ale mamy fajne lekcje religii!" Celem jest to, żeby lekcje religii rzeczywiście stały się rozbrzmiewaniem wiary" 3 . Dyrektorium Ogólne o Katechizacji, stanowiące w tej kwestii punkt odniesienia, wypowiada się jednoznacznie: "metoda służy objawieniu i nawróceniu" (DOK 149). Czy jednak Kościół posiada jakieś metody gwarantujące osiągnięcie takiego celu? Warto ponownie przytoczyć tu sformułowania Dyrektorium: "W przekazywaniu wiary Kościół nie posiada własnej ani też jedynej metody, lecz w świetle pedagogii Bożej wybiera metody danego czasu. Przyjmuje w sposób wolny "wszystko, co jest prawdziwe, co godne, co sprawiedliwe, co czyste, co miłe, co zasługuje na uznanie" (Flp 4,8)", syntetyzując wszystkie te elementy, które nie sprzeciwiają się Ewangelii i włącza je w służbę na jej rzecz" (DOK 148). Kościół pozwala więc na korzystanie z bogactwa dostępnych metod a problem, który się pojawia można zawrzeć w pytaniu: Czym powinien kierować się katecheta przy wyborze metod? W oparciu o jakie kryteria powinien dokonywać ich wyboru? Na ten temat wypowiada się wielu dydaktyków, zarówno specjalistów od dydaktyki ogólnej, jak i dydaktyki katechezy. Znany powszechnie wszystkim zajmującym się nauczaniem W. Okoń właściwy dobór metod uzależnia od "wieku uczniów, charakterystycznych właściwości poszczególnych przedmiotów nauki szkolnej, celów i zadań pracy dydaktyczno-wychowawczej, jak również od organiza-2 J. Kraszewski. Metody katechetyczne w świetle Dyrektorium Ogólnego o Katechizacji. W: Katecheza Kościoła w świetle Dyrektorium Ogólnego o Katechizacji. Praca zbiorowa. Kraków 1999 s. 162. 3 Salij J. Słowo wstępne. W. Metody aktywizujące w katechezie. Scenariusze tematyczne. Dekalog. Red. Z. Barciński. M. Kosacz. Lublin 2000 s. 5. cji i środków, którymi zamierza się posłużyć nauczyciel w czasie danej lekcji" 4 .

The article invites the readers to approach the city itself as a text of culture. We are to read it alongside other narratives/narrations (literary, artistic, and cinematic) devoted to it. The author traces how Katowice’s space has been transmuted into politically- and culturally-charged places, by distinguishing consecutive layers of the palimpsest (Polish village, building patterns of German and Polish times: the old and the new). The foregoing examples allow the author to indicate the traces of conceptions and ideologies reflected by architecture. He also includes some methodological recommendations/tips pertaining to reading the space.
***
Artykuł zachęca czytelników do potraktowania samego miasta jako tekstu kultury. Mamy go czytać obok innych narracji / narracji (literackich, artystycznych, filmowych) mu poświęconych. Autorka śledzi, jak przestrzeń Katowic przekształciła się w miejsca naładowane politycznie i kulturowo, wyodrębniając kolejne warstwy palimpsestu (wieś polska, schematy zabudowy czasów niemieckich i polskich: stare i nowe). Powyższe przykłady pozwalają autorowi wskazać ślady koncepcji i ideologii odzwierciedlonych w architekturze. Zawiera również zalecenia / wskazówki metodologiczne dotyczące czytania przestrzeni.

The article deals with the issue of the justification of the integration of literature and music in Polish language classes both in art and non-profiled schools. The author has made an attempt to compare the way of presenting a similar theme, i.e. the night landscape, by Impressionists of the era of fin de siecle, who represented various fields of art. The composition Clair de Lune by Claude Debussy and the poem The Melody of Night Mists (by The Czarny Staw Gąsienicowy) by Kazimierz Przerwa-Tetmajer reveal the similarity concerning the mood and the aspiration of both of the artists towards conveying the enchantment of a fleeting moment; the difference between the artists lies in the material and expressions they use. The author presents the interpretation of both of the texts of culture and evokes the students’ statements that demonstrate the feelings, insights and conclusions accompanying them during the contemplation of the works during the Polish language lesson in the final year. The reflections quoted in the essay are intended to encourage Polish language teachers to correlate literature with classical music.
***
Artykuł podejmuje problematykę uzasadnienia integracji literatury i muzyki na lekcjach języka polskiego zarówno w szkołach artystycznych, jak i pozaprofilowych. Autor podjął próbę porównania sposobu przedstawiania podobnego tematu, jakim jest pejzaż nocny, przez reprezentujących różne dziedziny sztuki impresjonistów epoki fin de siecle. Kompozycja Clair de Lune Claude'a Debussy'ego i wiersz `` Melodia nocnych mgieł '' (Czarnego Stawa Gąsienicowego) Kazimierza Przerwy-Tetmajera ujawniają podobieństwo nastroju i aspiracji obu artystów do oddania czaru ulotnej chwili. ; różnica między artystami polega na materiale i wyrażeniach, których używają. Autorka przedstawia interpretację obu tekstów kultury i przywołuje wypowiedzi uczniów, które ukazują uczucia, spostrzeżenia i wnioski towarzyszące im podczas kontemplacji prac podczas lekcji języka polskiego na ostatnim roku. Przytoczone w eseju refleksje mają zachęcić nauczycieli języka polskiego do skorelowania literatury z muzyką klasyczną.

Autorka artykułu jego tematem czyni występujących w literaturze dla dzieci i młodzieży bohaterów z niepełnosprawnościami. Przekonuje, by omawiać utwory literackie, których bohaterami są osoby z niepełnosprawnościami, a dzięki temu na lekcjach poruszać temat odmienności i tego, że inny nie znaczy gorszy. W artykule przedstawiła dwie książki: O Kamilu, który patrzy rękami Tomasza Małkowskiego oraz Wyspę mojej siostry Katarzyny Ryrych, do których można sięgnąć podczas lekcji języka polskiego w szkole podstawowej. Postać z jednego utworu cechuje się niepełnosprawnością sensoryczną, a druga – intelektualną. Ważne jest również ukazanie różnych rodzajów niepełnosprawności. Każdy z nas jest inny, mamy odmienną wrażliwość, ale nikt nie jest gorszy.

The article aims at showing how the author’s intention may be utilized for the purpose of interpretation in high school. The guiding thought of the present deliberation is the reflection by Umberto Eco stating that the empirical author has the right to react as a model reader. By us- ing the modern song Umarł mi. Notatnik żałoby (2013) in the lesson, it is possible to demonstrate to students that the meaning of the text is independent of the author’s will, and that the interpre- tation may be in opposition to their intentions. However, what is the most important is that such a school reading of works make the interpretation seem to be in constant motion.
***
Artykuł ma na celu pokazanie, w jaki sposób intencje autora można wykorzystać na potrzeby interpretacji w szkole średniej. Myślą przewodnią niniejszych rozważań jest refleksja Umberto Eco stwierdzająca, że autor empiryczny ma prawo reagować jako wzorowy czytelnik. Używając współczesnej piosenki On umarł mi. Notatnik żała (2013) na lekcji można zademonstrować uczniom, że znaczenie tekstu jest niezależne od woli autora, a jego interpretacja może być sprzeczna z ich intencjami. Najważniejsze jest jednak to, że taka szkolna lektura dzieł sprawia, że interpretacja wydaje się być w ciągłym ruchu.

PL: W tekście zwrócono uwagę na wartości rozwojowe dla dzieci, płynące z ze stosowania w edukacji
przedszkolnej i wczesnoszkolnej komputera. Komputer ukazano jako atrakcyjny środek dydaktyczny,
oddziałujący na zmysły dziecka, jego zaangażowanie i motywację do uczenia się. Ponadto wskazano na
znaczenie komputera w rozwijaniu u uczniów umiejętności szkolnych, umiejętności rozwijania myślenia
krytycznego a także ćwiczenia pamięci i rozwijania umiejętności skupiania uwagi.

ENG: The text highlights the development of children, arising from the use of pre-primary and early
computer. The computer is shown as an attractive means of teaching, affecting the child's senses, his
commitment and motivation to learn. In addition, it emphasized the importance of the computer in the
development of students' academic skills, develop critical thinking skills and memory training and skill
development to focus attention.

The author of the article stresses that what constitutes the purpose of humanistic education is showing the world from different perspectives and ambiguity as its inherent ingredient, which should be approached as both didactic and axiological challenge (especially in the light of concept of young people’s civic education). In this context he proposes to have a glance at cultural microcosm (of today’s Israel) described by Paweł Smoleński in his book published in 2019 entitled Wnuki Jozuego [Joshua’s Grandchildren]. The Polish author of reportages shows in the said book how — based on the example of Jewish Israeli settlers in the West Bank — deal- ing with religious, ethnic, and cultural diversity and experiencing them on the daily basis, paves the way for radical views and, consequently, for unifying the past, present, and the future. Many among Smoleński’s interlocutors/interviewees, however, touch upon the need for open dialogue, accepting otherness, and various outlooks on the most burning issues. Therefore, the story thus told may be treated as a warning against believing in only one righteous truth, as well as against the said belief’s negative influence on the sphere of public exchange of thoughts.
***
Autor artykułu podkreśla, że ​​celem edukacji humanistycznej jest ukazywanie świata z różnych perspektyw i niejednoznaczności jako jej nieodłącznego składnika, do którego należy podejść zarówno jako wyzwanie dydaktyczne, jak i aksjologiczne (zwłaszcza w świetle koncepcji wychowania obywatelskiego młodzieży). ). W tym kontekście proponuje rzucić okiem na kulturowy mikrokosmos (dzisiejszego Izraela) opisany przez Pawła Smoleńskiego w wydanej w 2019 roku książce Wnuki Jozuego [Joshua’s Grandchildren]. Polski autor reportaży pokazuje we wspomnianej książce, jak - na przykładzie żydowskich osadników izraelskich na Zachodnim Brzegu - radzenie sobie z różnorodnością religijną, etniczną i kulturową oraz ich codzienne przeżywanie toruje drogę do radykalnych poglądów. a co za tym idzie, do zjednoczenia przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Wielu rozmówców / rozmówców Smoleńskiego porusza jednak potrzebę otwartego dialogu, akceptacji odmienności i różnych spojrzeń na najbardziej palące kwestie. Dlatego tak opowiedzianą historię można potraktować jako przestrogę przed wierzeniem tylko w jedną prawdę słuszną, a także przed negatywnym wpływem tego przekonania na sferę publicznej wymiany myśli.

the aim of the article is a reconstruction of a linguistic and cultural fragment of the stereotypical views of Poles — their attitude to education and schooling. the analysis uses research tools developed as part of Polish ethno-linguistic research. the corpus of the work is language data collected in a questionnaire survey in which 140 respondents took part (70 from Poland and 70 from Slovenia). the analysis of statements reflecting a different, because Polish or Slovenian, perspective reveals some discrepancies. three basic subcategories of Poles’ attitudes towards education and schooling were singled out and described in detail: 1) positive, 2) negative, 3) other. A vast majority of the excerpts contribute to the model of positive perception of Polish education and schooling.
***
Celem artykułu jest rekonstrukcja językowo-kulturowego fragmentu stereotypowych poglądów Polaków - ich stosunku do edukacji i szkolnictwa. w analizie wykorzystano narzędzia badawcze opracowane w ramach polskich badań etnolingwistycznych. korpus pracy stanowią dane językowe zebrane w badaniu ankietowym, w którym wzięło udział 140 respondentów (70 z Polski i 70 ze Słowenii). analiza wypowiedzi odzwierciedlających inną, bo polską czy słoweńską perspektywę ujawnia pewne rozbieżności. Wyodrębniono i szczegółowo opisano trzy podstawowe podkategorie postaw Polaków wobec edukacji i szkolnictwa: 1) pozytywne, 2) negatywne, 3) inne. Zdecydowana większość fragmentów wpisuje się w model pozytywnego postrzegania polskiej edukacji i szkolnictwa.