Edebiyatta otobiyografik kurgu

Özet
Su kültü, Türk kültüründe çok eski dönemlerde var olup temeli “yer-su” inanışına dayanır. Kültlerle ilgili inanış ve uygulamalara, sözlü anlatım ürünlerinde temel motifler olarak rastlanır. Modern Türk anlatılarında da “su”yun, motif/izlek olarak metnin kurgusunda işlevsel olarak kullanıldığı görülür. Mustafa Kutlu’nun Beyhude Ömrüm hikâyesinde su motifi, hikâyenin kurgusunda oldukça işlevseldir. Hikâyede kahraman/Yadigâr “Islak Kaya”nın varlığından yıllardır haberdar olmakla birlikte, kayanın içinde suyu barındırdığını fark edince, hedef belirler. Masal kahramanları gibi hedefine ulaşmak için plan yapar. Onun Islak Kaya’yı yarıp içindeki suyu çıkarması masal kahramanlarının yolculuğunu andırır. O da masal kahramanları gibi bazı engellerle karşılaşır, aklını kullanarak ve yönlendiricilerinin de destekleriyle hedefine ulaşır. Islak Kaya’nın öneminin fark edilmesiyle kaderine terk edilen kıraç topraklar aslına uygun olarak kullanılıp yeniden doğar. Mustafa Kutlu hakkında daha önce yapılan çalışmalarda Beyhude Ömrüm hikâyesindeki folklorik unsurlara değinilmemiştir. Beyhude Ömrüm hikâyesi hakkında özgün bir çalışma yapan Hatice Altunkaya, hikâyeyi sadece Greimas’ın “Eyleyenler” modeline göre incelemiştir. Bu yazıda ise Beyhude Ömrüm hikâyesindeki kahramanın suyun ardındaki mücadelesinin masal kahramanlarıyla benzerlik ve farklılıkları üzerinde durulduktan sonra, hikâye, arketipler ekseninde değerlendirilmiştir. Su kültü etrafında oluşan folklorik unsurların, metnin dokusuna nasıl yerleştirildiği tespit edilip yorumlanmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: su kültü, arketip, yeniden doğuş, masal, modern anlatı

The travel of the protagonasit in search of water
in story Beyhude Ömrüm/[My Futile Life]
Abstract
Water cult has been existed since ancient time periods and it based on “ground-water” belief. As the basic motif, beliefs and practices associated with cult have been found in oral expression. In modern Turkish narratives, the using of “water”, as a functional motif/theme in fiction of text, is seen as well. Water motif in Beyhude Ömrüm, Mustafa Kutlu’s story, is fairly functional in the fiction of the text. In the story, the protagonist Yadigâr, along with being aware of the existence of “Islak Kaya” [The Wet Rock] for years, takes it as aim when he realized that the rock contains water within it. He makes plans in order to reach his aim such as heroes in tales. His act to cleave The Wet Rock and take out the water inside reminds travels of tale heroes. He, such as tale heroes, encounters some obstacles, but he reaches his aim by the support of his helpers and using his brain. By realizing the importance of The Wet Rock, the waste lands, which were left to their fate, are started to be used compatible with their original aim, and the lands begin to run dry regenerate. Folkloric elements in the story Beyhude Ömrüm were not mentioned in previous works on Mustafa Kutlu. Hatice Altunkaya, who has an original work on the story Beyhude Ömrüm, has examined the story only acording to the actant model of Greimas. In this paper, after stressing similarities and differences between the acts of the protagonist of Beyhude Ömrüm in search of water, and of tale heroes, the story has been examined in terms of narration and archetypes. It has been determined how the folkloric elements, which are formed around the water cult, were located in texture of the text, and it has been analyzed.
Key Words: water cult, archetype, rebirth, tale, modern narrative

Özet
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Evin Sahibi” hikâyesinde yılan, sembolik anlamlara sahip olup hikâyenin kurgusunda folklorik unsurlar da işlevseldir. Hikâyedeki yılan, Şeytan’ı, cinleri, korku ve vesveseyi sembolize eder. Tanpınar, “Kerkük Hatıraları” yazısında da söz ettiği üzere, bu hikâyeyi büyükannesinin anlattığı masallardan ve histerik bir kadın olan Gülbuy adlı hizmetçilerinin sanrıya dayalı hatıralarından yararlanarak kurgulamıştır. “Evin Sahibi” hikâyesi hakkında daha önce müstakil önemli yazılar yazıldığı gibi birçok çalışmada da bu hikâyeye ilişkin özgün değerlendirmeler yapılmıştır. Ancak daha önceki çalışmalarda hikâyedeki yılanın sembolik anlamları ve onun folklorik kaynakları üzerinde ayrıntılı olarak durulmamıştır. Bu makalede hatıra-kurmaca-folklor ilişkisi de tespit edilip teorik eserlerden de yararlanılarak hikâyedeki sembolik anlam ve folklorik unsurlar değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: yılan, sembol, motif, folklor, Şeytan, Cin, korku, ölüm, mitoloji, masal, efsane.

Abstract
Snake has symbolic meanings in the story of “Evin Sahibi” [The Owner of the House] by Ahmet Hamdi Tanpınar, and the folkloric elements are functional in the plot of the story. It is seen that snake, Satan and genii symbolize fear and solicitude. As mentioned in “KerkükHatıraları” [Memoires of Kirkuk] by Tanpınar, he has built this story on the tales his grandmother told him and on delusive memoires of their housemaid called Gülbuy who was a hysteric woman. Previously, some important separate articles were written on this story and some original appraisals were made on it in several academic works. However, the symbolic meanings of snake and its folkloric sources were not examined in detail. In this article, the relationship between memoire, fiction and folklore was indicated, and the symbolic meanings and folkloric elements of the story were examined by employing some theoritical sources.
Keywords: snake, symbol, motif, folklore, Satan, genie, fear, death, mythology, tale, legend

Özyaşamöyküleri/otobiyografiler kişilerin kendi yaşamlarını kaleme aldığı, geçmiş yaşamın
ben’e ait bilinmeyenlerini ortaya koyan metinlerdir. Özyaşamöyküsü, birçok çalışmaya konu
olmuş, kimi eleştiri ve deneme yazılarının merkezinde yer almıştır. Söz konusu tür için yapılan
çalışmalarda, özyaşamöyküsünün tarihî süreç içerisindeki gelişimi, edebî bir tür olup olmadığı, yazarın kendini ne oranda ifade edebildiği/edebileceği gibi sorulara yanıtlar aranmış ve önemli
tespitler ortaya konmuştur.

Romanı “icatçı bir hayat taklidi” olarak gören Necip Fazıl Kısakürek, tam bir roman olarak ele aldığı tek eseri Aynadaki Yalan’da bu düşüncesi doğrultusunda şahsi yaşamına benzer bir kurgu oluşturur. Bir arayış içinde olan başkahramanın ruhsal yolculuğunu anlatan romanın Necip Fazıl’ın kendi yaşamından izler taşıdığı yazarın hatıra kitaplarında ve otobiyografilerinde de görülmektedir. Yazarın özellikle dinî arayışını, ruhî yolculuğunu anlattığı otobiyografisi O ve Ben’den anlaşılmaktadır ki Necip Fazıl’ın “ben”i fiilleri ve fikirleriyle Aynadaki Yalan romanına yansımıştır. Bu makalede otobiyografik bir roman olarak Aynadaki Yalan eseri yazarın hayatının aynası bağlamında O ve Ben kaynaklığında incelenmiştir. Necip Fazıl’ın, romanına kendi beniyle sosyal çevresini nasıl ve ne ölçüde yansıttığı ve benzerliklerin yanında nerelerde farklı bir kurguya gittiği yazarın değiştirmek istediği benlik algısı bağlamında tahlil edilmeye çalışılmıştır.

Özet
Peyami Safa’nın Matmazel Noraliya’nın Koltuğu romanı, anlatım teknikleri ve konusu bakımından Türk edebiyatının özgün eserlerindendir. Romanda ana kişi Ferit’in gölge arketipiyle mücadeleden arayışa, arayıştan yeniden doğuşa süren içsel yolculuğu iç monolog-bilinç akışı karışımı bir anlatım tekniğiyle yansıtılmıştır. Matmazel Noraliya’nın Koltuğu romanı, daha önce Peyami Safa’nın eserlerine ilişkin araştırmalarda ve roman hakkındaki müstakil çalışmalarda farklı yönleriyle ele alınmıştır. Matmazel Noraliya’nın Koltuğu romanı, arketipsel eleştiri yöntemiyle incelenmeye uygundur. Arketip kavram olarak ana örnek, ilk model anlamlarına gelir. Arketipsel eleştiri yöntemi ise anlatılardaki arketiplerin kökenini, esere nasıl yansıdığını araştırır. Bu çalışmada Matmazel Noraliya’nın Koltuğu romanı arketipsel eleştiri yöntemiyle “gölge”, “persona”, “arama”, “bilge kişi” ve “yeniden doğuş” arketipleri ekseninde değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Arketipsel Eleştiri, psikanaliz, arayış, gölge, bilge, yeniden doğuş

From the Exploring to the Rebirth: The Novel MatmazelNoralyanınKoltuğu in Context of Archetypal Analysis
Abstract
The novel Matmazel Noraliya’nın Koltuğu by PeyamiSafa (1899-1961) is one of the original works of Turkish literature in terms of its narrative techniques and theme. In the novel, the internal travel of the protagonist Ferit, which lasts from struggle with the shadow archetype to the exploring and from the exploring to the rebirth, is reflected with a narrative technique that is combined with inner monologue and stream of consciousness. The novel Matmazel Noraliya’nın Koltuğu was analyzed formerly with its different aspects in independent studies on Peyami Safa’s works and on the novel in particular. The novel Matmazel Noraliya’nın Koltuğu is appropriate to be examining in archetypal analysis. The word archetype literally means first example, prototype. Archetypal analysis method researches roots of archetypes and how they reflect on literary works. In this study, the novel Matmazel Noraliya’nın Koltuğu has been examined according to the archetypes such as “the shadow”, “the persona”, “the explorer”, “the wise man” and “the rebirth”. 
Keywords: Archetypal analysis, psychoanalysis, the exploring, the shadow, the wise man, the rebirth

Öz: Akhisar/Manisa doğumlu yazar Fahri Erdinç Acı Lokma adlı otobiyografik romanında siyasî sebeplerle Bulgaristan'a gitmek zorunda kaldığı döneme kadarki hayatını işlemiştir. Eserin büyük kısmı Erdinç'in Akhisar'da geçen çocukluk ve gençlik yıllarını kapsamaktadır. Bununla bağlantılı olarak Acı Lokma 1920-1940'lı yılların Akhisar'ı hakkında pek çok bilgi içermektedir. Şehrin düşman işgalinden kurtuluşundan Cumhuriyet'le beraber meydana gelen değişimlere, ekonomik faaliyetlerden toplumsal ilişkilere kadar pek çok tarihî ve toplumsal detay eseri bir " Akhisar romanı " yapmıştır. Bu açıdan roman kurtuluşundan 1940'ların sonuna kadar geçen süreçte Akhisar'daki gündelik ve sosyal hayata ışık tutan bir belge niteliği kazanmaktadır. Makalemizde Acı Lokma'nın şehrin sosyal ve kültürel özelliklerini yansıtan zengin içeriğinden hareketle, eserde 1920-1940'lı yılların Akhisar'ının nasıl işlendiğini ortaya koymaya ve bu suretle Akhisar şehir tarihi araştırmalarına katkıda bulunmaya çalışacağız. Abstract: Fahri Erdinç who was born in Akhisar/Manisa, wrote in his autobiographical novel about his life period till he forced to immigrate Bulgaria because of political reasons. The big portion of the book consists of Erdinç's childhood and teenage years in Akhisar. Moreover Aci Lokma contains many informations about Akhisar between 1920s and 1940s. "Akhisar novel" is composed of social, economical, historical and sociological details with impacts of liberation of city from the invasion of the enemy and the changes that took place together with the establishment of Republic. Aci Lokma has an importance as a qualified document with respect to illuminating everyday and social life in Akhisar till 1940s. In our article contributions to Akhisar city history tried to make with in terms of Aci Lokma novel's rich social and cultural content about Akhisar between 1920s-1940s.

Office hour: Thursday 12.00-1.00 or by appointment McGill University values academic integrity. Therefore, all students must understand the meaning and consequences of cheating, plagiarism and other academic offences under the Code of Student Conduct and Disciplinary Procedures (see www.mcgill.ca/students/srr/honest/ for more information). L'université McGill attache une haute importance à l'honnêteté académique. Il incombe par conséquent à tous les étudiants de comprendre ce que l'on entend par tricherie, plagiat et autres infractions académiques, ainsi que les conséquences que peuvent avoir de telles actions, selon le Code de conduite de l'étudiant et des procédures disciplinaires (pour de plus amples renseignements, veuillez consulter le site www.mcgill.ca/students/srr/honest/). In accord with McGill University's Charter of Students' Rights, students in this course have the right to submit in English or in French any written work that is to be graded. Conformément à la Charte des droits de l'étudiant de l'Université McGill, chaque étudiant a le droit de soumettre en français ou en anglais tout travail écrit devant être noté (sauf dans le cas des cours dont l'un des objets est la maîtrise d'une langue). Description: In this course we will read and open up for discussion what it has meant in different times and spaces in the Muslim world for the self to