Kaszubi

Kashubians and the trial of Jan Bauer in Słupsk in 1932.
A Contribution to the History of Polish national movement in Western Pomerania (Part 1)

The Bytów and Lębork districts in the interwar period were part of Germany and laid near the Polish border (in Western Pomerania). The Kashubians, who lived there, were ethnically and linguistically closely related to the Polish people. There were about 4000 Kashubians in the Bytów district and about 2000 in the Lębork district. From 1929-1930, thanks to the efforts of a teacher sent from Poland, Jan Bauer, four Polish schools were opened in the Bytów district. At the beginning of 1932 there were 66 Kashubian pupils. This fact alarmed the German authorities. Bauer was arrested and charged with perjury. He was sentenced to one year in prison and had to leave Western Pomerania.
The trial of Jan Bauer in Słupsk (9-11 February 1932) was one of the most important events in the struggles of Polish-German relations in the field of minority education. In fact, it was a show trial. The development of education was halted. In the Bytów district only one school survived.
The book consists of two main parts. The first one, descriptive, consists of four chapters. The first chapter contains reflections on the size, location and property status of Kashubians in the Bytów district. In the second chapter the same considerations apply to the Lębork district. The third section describes the activities of the Polish administration on the Kashubians. The last, fourth, chapter deals with the trial in Słupsk. The second part of the book contains source materials. The most important of these is the trial report, consisting of 76 pages of typescript.

Die Kaschuben und der Prozess gegen Jan Bauer in Stolp (Słupsk) im Jahr 1932
Ein Beitrag zur Geschichte der polnischen Nationalbewegung in Hinterpommern

In der Zwischenkriegszeit waren die Kreise Bütow und Lauenburg ein Teil des Deutschen Reiches und befanden sich im Grenzgebiet zu Polen. Die dort lebenden Kaschuben waren mit der polnischen Bevölkerung ethnisch und sprachlich verwandt.
Im Kreis Bütow lebten etwa 4000 Kaschuben und im Kreis Lauenburg etwa 2000. Von 1929 bis 1930 wurden im Kreis Bütow, dank der Bemühungen eines aus Polen geschickten Lehrers namens Jan Bauer, vier polnische Schulen geöffnet. Zu Anfang des Jahres 1932 gab es 66 kaschubische Schüler. Diese Tatsache alarmierte die deutschen Behörden. Jan Bauer wurde wegen Meineids verhaftet und angeklagt. Er wurde zu einem Jahr Gefängnis verurteilt und musste Hinterpommern verlassen.
Der Prozess von Jan Bauer (9.-11. Februar 1932) war eins der wichtigsten Ereignisse in der deutsch-polnischen Beziehungen im Bereich der Schulbildung für Minderheiten. In der Tat ist es ein Schauprozess gewesen. Die Entwicklung des kaschubischen Schulwesens wurde gestoppt und die meisten Bildungseinrichtungen wurden aufgelöst. Im Kreis Bütow gab es anschließend nur noch eine Schule.
Das Buch besteht aus zwei Hauptteilen. Der erste Teil besteht aus vier Kapiteln. Das erste Kapitel enthält Überlegungen über die Anzahl, die soziale Lage und den Eigentumsstatus (Finanzstatus) der Kaschuben im Kreis Bütow. Im zweiten Kapitel werden die Kaschuben aus dem Lauenburger Kreis beschrieben. Das dritte Kapitel behandelt die Aktivitäten der Polnischen Verwaltung gegenüber den Kaschuben. Das vierte und letzte Kapitel befasst sich mit dem Prozess in Stolp (Słupsk). Der zweite Teil des Buches enthält das  Quellenmaterial.
(Übersetzung von Dagmara Grajczak und Jürgen W. Schmidt)

Temat mojej pracy wynika przede wszystkim z moich zainteresowań, które od blisko
czternastu lat stopniowo w sobie rozwijam. Jak nie trudno odgadnąć w kręgu moich pasji jest
wspomniana wcześniej i wymieniona w tytule kultura ludowa Pomorza, głównie haft i strój.
Jako oficjalnie uznana twórczyni ludowa, realizuję się w wielu działaniach plastycznych, w
szczególności jest to haft złoty i kolorowy. Od roku 2003 prowadzę prywatne badania w
zakresie pochodzenia czepców szytych złotymi lub srebrnymi nićmi. By dokładnie zgłębić
- 3 -
tajniki tego rodzaju haftu nauczyłam się techniki jego wykonania. Swoje umiejętności w
zakresie haftów, malowania na szkle i papieroplastyki obrzędowej przekazuję dzieciom i
dorosłym podczas zajęć warsztatowych, prowadzonych w ramach szeroko pojętej edukacji
regionalnej. Edukacja ta zyskała przychylność Ministra Kultury, który w latach 2007 i 2009
przyznał mi na jej realizację specjalne stypendia.

Jan Długosz wskazał na Gródek Nadbużański, uznając go za główny ośrodek Wołynia. W tym miejscu zaczyna się pisana historia całej Słowiańszczyzny, gdyż z Wołynian miał pochodzić Mezamir, czyli ten, który zjednoczył wszystkie plemiona Słowian. Wołyń miał być tym ośrodkiem - filarem, który łączył z sobą mieszkańców grodów białych, czarnych i czerwonych. Orły, niczym Kazi, Tetka i Libusza łączyły Billungów-Askańczyków, Piastów i św. Wojciecha. Bez przyjaźni cesarza Ottona I nie byłoby Piasta na tronie polskim i Gerona – Popiela II w legendzie.   



W świetle dzisiejszej wiedzy, nie można nie łączyć Zombora z Siemomysłem, a Sarolty z Adelajdą Białą Kneginią. Lędzianie Piastów/ gyulów z rodu Tühütüm nieśli wraz z pozostałymi sześcioma plemionami Ładę do Panonii i potem na północ, przez karpackie doliny. Maeghta, Istenanya znaczyła dla niektórych tyle, co Arka Przymierza, co i dzisiaj nie budzi rozterek w połączeniu Maryja = Arka Przymierza.


2 Mózes 37:5: És betola a rudakat a láda oldalán levő karikákba , hogy a láda hordozható legyen



Ci sami Lędzianie, a właściwie Siewierzanie (sever, svarts - czarni) Piastów - gyulów z rodu Tühütüm stali się panami Sklawanii, która weszła klinem między Wielkopolskę Polan i Mazowsze Messian, uciekinierów z Nitry. To Sklawania przedstawicieli rodu Tühütüm sięgnęła na północy po Łęczycę i Sieradz. Kiedy Czesi rozciągnęli swoje władanie po Bug i Styr, Piastowie-Teteny zwrócili się ku północy.



Nie dajmy sobie wmówić, że „w niektórych wydaniach Długosza jest San, co przyczyniło się do utrwalenia pomyłki,” a o Wiatyczach nad Bugiem nie ma nawet jednego słowa. W rzetelnych wydaniach, Długosz nie lokuje Radymiczy nad rzeką Szaszun, lecz właśnie nad Sanem, podobnie Wiatyczy lokalizuje nad Bugiem! Biel Melnika, Wiatyczy jest znacząca zarówno w kontekście lokalizacji, jak i religii (Pollux, Pollexiani, Poleszuki). Łącznikiem Mielnika i Wiatyczy ze starożytnymi grodami białymi jest gockie słowo wichtgata – biały. Podobnie łącznikiem Radymna i Radymiczy ze starożytnymi grodami czerwonymi jest gockie słowo rauds – czerwony. A przecież i jedni, i drudzy mieli być z Lachów. 


Wciąż ponosimy konsekwencje błędnego przekonania o pochodzeniu Wołochów, jak również Wilamowian, Dziadoszyców, czy Głuchoniemców. Wszakże nie tylko gazdowie i owce łączą najstarsze dzieje Galicji i Spiszu, Górali i Wołochów. Stoki północnych Karpat były ową gawrą, z której przedstawiciele siedmiu plemion, w tym pięciu posiadających korzenie celtyckie – wołoskie wyruszyło na południe, aby z czasem powracać nowymi falami do siedzib przodków, i do tych, którzy nigdy ich nie opuścili. Wielu Wołochów - owczarzy nie przemieszczało się wcale, dlatego mogło złączyć się sojuszem z przedstawicielami rodu Tühütüm. Przetrwało dziedzictwo Wołochów - Górali, którym udało się uwolnić Skepus, czyli krainę rozciągającą się od okolic Żywca po Wrota Uhorskie spod wpływów gockich.

Okres Bożego Narodzenia na Kaszubach zwany Godami to dla każdej kultury chrześcijańskiej czas bardzo szczególny. Współczesny świat ze wszystkimi swoimi nowinkami technicznymi, Internetem, komputerami, telefonami komórkowymi i innymi gadżetami spowodował, że żyjemy już w zupełnie inny sposób, niż nasi przodkowie. Inaczej pracujemy, inaczej się bawimy, mamy inne problemy i inne marzenia niż ludzie żyjący sto, pięćdziesiąt, czy nawet dwadzieścia lat temu. Wraz z dawnym sposobem życia odeszło wiele różnych tradycji z nim powiązanych, jednak te związane z Godami są nadal praktykowane. Religia jest w końcu czymś ponadczasowym a przywiązanie Kaszubów od niej sprawia, że folklor okołoreligijny jest w naszym regionie szczególnie żywy.

[PL] Celem artykułu jest omówienie wpływu polityki językowej na poczucie tożsamości Kaszubów, jedynej społeczności, której mowa ustawowo uzyskała status języka regionalnego. Analizie wspartej teoriami polityki językowej i zarządzania językiem oraz teoriami tożsamości (przy założeniu, że dzięki ustawie z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych, etnicznych i języku regionalnym mieszkańcy Pomorza utwierdzili się w przekonaniu o swojej odrębności od Polaków) poddany został stan prawny w zakresie polskiej polityki językowej. Głównym celem tej ostatniej jest ochrona tożsamości mówiących, a język stanowi jedynie środek do jej utrzymania. Ponadto wykazano, że w piśmiennictwie polskim – w odróżnieniu od zachodniego – dominuje podejście autorytarne, w którym użytkownik języka jest przedmiotem, nie podmiotem zarządzania, gdyż to odbywa się wyłącznie na szczeblu administracyjnym i naukowym.

“We, the undersigned are Poles.” Declaration of Kashubians district Bytów of the 1922 (?) and efforts to join this land to Poland.

„My, niżej podpisani jesteśmy Polakami“. Deklaracja Kaszubów powiatu bytowskiego z 1922(?) roku i zabiegi o przyłączenie tej ziemi do Polski, [w:] Kaszubi-Pomorze-Gdańsk. W kręgu pytań o kulturę, historię i tożsamość. Księga Jubileuszowa Profesora Józefa Borzyszkowskiego z okazji 70. Rocznicy Urodzin, red. C. Obracht-Prondzyński, T. Rembalski, K. Lewański, Gdańsk 2016, s. 280-310.

"God out in the field. The iconosphere of the Kashubian shrines"

The article focuses on the Kashubian small sacred architecture. Out in the field God has a face of the Blessed Virgin Mary (most of the shrines are dedicated to Mary, mother of Jesus). The interpretation of the chapels’ iconosphere is inspired by Hans Belting’s theory. Their decorations and iconographic motifs are understood as a specific medium of beliefs, norms and social activities. Focusing on their communicative aspect allows to see the religious sensitivity and imagination of the founders and builders which is shown in the shrines.

------------------------
"Bóg w terenie. Ikonosfera kaszubskich kapliczek"

Artykuł poświęcony jest małej architekturze sakralnej na Kaszubach. W „terenie” Bóg ma twarz Marii – kapliczek poświęconych matce Jezusa jest bowiem najwięcej. Autorka interpretuje ikonosferę analizowanych kapliczek w duchu Hansa Beltinga. Ich zdobienia i motywy ikonograficzne rozumiane są jako nośniki przekonań, norm i działań społecznych. Przez wyeksponowanie komunikacyjnego aspektu kapliczek można uchwycić odzwierciedlającą się w nich religijną wrażliwość i wyobraźnię ich fundatorów i budowniczych.

Emily Dickinson w wierszu nr 135 ([Wody uczy pragnienie…]) wskazuje, że „morskie przestrzenie” uczą lądu. Poetka kładzie metaforę morza po stronie nieobecności, braku, śmierci, pustki, tęsknoty, melancholii. To także słowa-klucze zanurzone w kaszubskim Bałtyku. W tekście próbuję uchwycić stosunek mieszkańców wybrzeża do morza, który budowany jest przez codzienne doświadczenie. Droga rozważań prowadzi od tego, co naoczne, przez skojarzenia symboliczne, folklor (a więc „wiedzę ludu” zawartą w zachowanych dawnych pieśniach kaszubskich, których o tematyce morskiej jest zaskakująco niewiele), aż po tutejszą literaturę piękną. Nadmorscy mieszkańcy odzwierciedlili w swoich tekstach kultury głęboko symboliczną postawę, która daleka jest od marzeń o morzu rozumianym jako synonim przygód czy beztroskiej zabawy. Odczucie bezmiaru i otwarcia oddala jarmarczną stronę nadmorskich kurortów i nie pozwala na kiczowate klisze czy pocztówkowe banały. W kaszubskiej poezji wybrzmiewa duchowa relacja człowieka z morzem oraz przekonanie o jego niewypowiadalności, swoisty morski apofatyzm.

Krytyczne omówienie pracy Adeli Kożyczkowskiej "Kaszubszczyzna Pedagogicznie o języku i tożsamości", wydanej przez Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego w 2019 roku. Praca poświęcona była sporom o status języka kaszubskiego i stosunkowi samych Kaszubów do tej sprawy.

Artykuł poświęcony jest działającej w latach 1945–1946 przy Miejskiej Radzie Kultury w Słupsku Komisji Badań Słowiańskich, której celem było zbieranie materiałów potwierdzających słowiański charakter Pomorza Zachodniego. Omówione zostały założenie, działalność, likwidacja oraz włączenie organizacji do powstałego w lutym 1946 roku w Słupsku Polskiego Towarzystwa Naukowego na podstawie dostępnego materiału źródłowego.

The Słupsk Committee for Slavic Studies 1945–1946.
A contribution to the history of interest towards the native people and the Slavic history of West Pomerania after the Second World War

Abstract
The article concerns the Committee for Slavic Studies which operated in the years 1945-1946 with the support of the City Council for Culture in Słupsk. The goal of the committee was to gather data which would prove the Slavic character of West Pomerania. The article discusses the establishing, activities, the dissolution of the committee and the incorporation of the organisation into the Polish Science Association founded in Słupsk in February 1946, based on available source material.

Mariusz Filip has produced an interesting, thought-provoking work in which he challenges the basic, but still taken-for-granted phenomena of cultural heterogeneity. Although questions of cultural differences, distinctiveness and finally boundaries are central in anthropological inquiry, little (if any) stress is put on the question of the recognition of particular cultures or groups. Thus, Filip enters into polemics with conventional ways of describing phenomena of cultural differences that are analysed in the framework of ethnic studies, and questions classic theories of cultural change and assimilation. To unravel the ways in which the concepts of a group's identity and recognition are mutually constituted, Filip takes the Slovicians as the subject of his analysis. This ethnographic group lived before the Second World War in the Northwest of Poland on Lake Łebsko, with the village of Kluck as their centre. The Slovicians interest Filip for several reasons, most importantly due to the so-called 'identity problem'. According to mainstream theories , the Slovicians are part of the larger ethnos in this region, namely the Kashubians. However, other theories, introduced by Russian ethno-grapher Aleksandr Hilferding, claim that both Slovicians and Kashu-bians can be perceived as distinct ethnic groups whose origin goes back to the Middle Ages – originally Slavs who spoke Slovician (a form of Slavic) until at least the nineteenth century when they adopted the Ger-man language together with the national identification. Being perceived as Germans, they were forced to resettle in Germany by the new Polish administration. Filip argues that the relationship between Kashu-bians and Slovicians is not naturally given but socially constructed. In the first part, Filip lays the theoretical groundwork for his analysis. His aim is to present the history of the Slovicians through long-term processes of group formation. For Filip, identity and ethnicity are dynamic, interferential and changeable factors which he names as

Praca dotyczy religijności wiejskiej młodzieży kaszubskiej urodzonej w latach 1986-1993, studiującej bądź będącej po szkole średniej, zawodowej lub po studiach, ale mieszkającej z rodzicami. Badany jest ich deklaratywny stosunek do religii, ich wyobrażenie własnej religijności. Główną metodą, wykorzystaną w badaniach jest anonimowy wywiad kwestionariuszowy oraz wywiad pogłębiony (bezpośrednie zapytanie osób badanych o motywy oraz sposób praktykowania ich własnej religijności, a także system wartości, który zeń wynika). Za religijność uznaje się praktykowanie życia obrzędowego, związek z Kościołem, wartości, którymi kierują się badani oraz dewocja (pobożność). Transcendentny wymiar religii nie jest brany pod uwagę, unika się także socjologicznej pokusy badania religijności jako tylko kwestii tożsamotwórczej. Powtarzane w literaturze ścisłe połączenie religijności z tożsamością kaszubską, w obliczu szybkich i głębokich przemian społecznych, dotykających duchowość i religijność, może być przestarzałe, nieadekwatne do współczesnego stanu poczucia kaszubskości, zwłaszcza u młodych mieszkańców Pomorza. W pierwszym rozdziale wyjaśniono kategorię religijności oraz związane z nią pojęcie sekularyzmu, a także zaprezentowano stanowisko naukowe dotyczące religijności Kaszubów zawarte w literaturze przedmiotu (historycznej, socjologicznej, antropologicznej). W drugim rozdziale, obok przedstawienia metody, przeanalizowano wyniki badania oraz zaprezentowano wnioski z nich płynące. Nadrzędnym celem pracy jest zasygnalizowanie potrzeby przeprowadzenia głębszych badań etnologicznych dotyczących religijności młodych Kaszubów oraz próba stworzenia podstaw pod owe badania.