Kashubians

This article presents the most important Kashubian media founded after the Second World War: press titles, radio broadcasters, television stations and websites. The given dividing line was admitted for this reason, that only after 1945 Kashubian language had a chance to appear in all means of mass media. Also contemporary perspective tendencies of Kashubian media are included in the article.

W książce tej poddaję analizie zjawisko współczesnej instytucjonalizacji przekazu kulturowego w odniesieniu do grup etnicznych znajdujących się w sytuacji mniejszościowej. Szczególnie interesuje mnie w tym kontekście sfera edukacyjna, czyli współczesna szkolna transmisja kultur etnicznych. Materiał empiryczny, na którym oparte zostały analizy, pochodzi z rozmów z nauczycielami przedmiotów „etnicznych” uczących w instytucjach edukacyjnych obejmujących swym działaniem dzieci z trzech mniejszościowych grup etnicznych mieszkających w Polsce: Litwinów, Ukraińców i Kaszubów. Przedstawię też dla porównania przykład tradycyjnej, choć podlegającej współcześnie znacznym przemianom, grupy etnicznej, czyli Romów. W obrębie tej grupy przekaz kulturowy jest zinstytucjonalizowany w niewielkim stopniu, lecz zagadnienie obecności romskiej kultury w systemie edukacyjnym stanowi poważny problem zarówno dla samych Romów, jak i grupy większościowej.

Rzeczypospolitej z 1930 roku, "Acta Cassubiana" 2004, t. VI, s. 295-336. Kaszubi bytowscy i lęborscy w świetle opracowania urzędnika MSZ II Rzeczypospolitej z 1930 roku Prezentowany dokument jest najobszerniejszym i jednym z ciekawszych dokumentów o Kaszubach, które wyszły spod pióra urzędników Ministerstwa Spraw Zagranicznych II Rzeczypospolitej. Zawarte w nim informacje były wielokrotnie wykorzystywane przez polskich historyków, którzy opisywali liczebność, stan posiadania i nastroje Kaszubów żyjących w powiatach bytowskim i lęborskim. Odwołania do tego opracowania można odnaleźć między innymi w pracach Stanisława Galikowskiego 1 , Lecha Bończy-Bystrzyckiego 2 , Klemensa Trzebiatowskiego 3 oraz w Historii Bytowa 4 i Dziejach Lęborka 5 . Również piszący te słowa wielokrotnie odwoływał się do opracowania napisanego w 1930 roku przez urzędnika Konsulatu RP w Pile. Pomimo, że okoliczności powstania prezentowanego dokumentu zostały ogólnie omówione w zamieszczonym w tym tomie artykule o Kaszubach lęborskich, to jednak wskazanych jest kilka uszczegółowień. Okólnikiem z 25 marca 1927 roku warszawska centrala MSZ poleciła podległym sobie placówkom zebrać informacje o obywatelach obcych państw polskiego pochodzenia, którzy zamieszkiwali na obszarach podległych ich kompetencji. Dla polskich urzędów konsularnych w Pile i Szczecinie oznaczało to konieczność nawiązania bliższego kontaktu ludnością z kaszubską zamieszkującą wschodnie powiaty pruskiej prowincji Pomorze (Provinz Pommern). Od 1928 roku do centrali MSZ (i Poselstwa RP w Berlinie) napływały pierwsze raporty o liczebności i sytuacji tej ludności. Znaczący wzrost zainteresowania Kaszubami mieszkającymi w Rzeszy nastąpił rok później, 1 S. Galikowski, Położenie i walka ludności polskiej w latach 1918-1944, [w:] Dzieje Ziemi Bytowskiej, pod red.

Kashubians and the trial of Jan Bauer in Słupsk in 1932.
A Contribution to the History of Polish national movement in Western Pomerania (Part 1)

The Bytów and Lębork districts in the interwar period were part of Germany and laid near the Polish border (in Western Pomerania). The Kashubians, who lived there, were ethnically and linguistically closely related to the Polish people. There were about 4000 Kashubians in the Bytów district and about 2000 in the Lębork district. From 1929-1930, thanks to the efforts of a teacher sent from Poland, Jan Bauer, four Polish schools were opened in the Bytów district. At the beginning of 1932 there were 66 Kashubian pupils. This fact alarmed the German authorities. Bauer was arrested and charged with perjury. He was sentenced to one year in prison and had to leave Western Pomerania.
The trial of Jan Bauer in Słupsk (9-11 February 1932) was one of the most important events in the struggles of Polish-German relations in the field of minority education. In fact, it was a show trial. The development of education was halted. In the Bytów district only one school survived.
The book consists of two main parts. The first one, descriptive, consists of four chapters. The first chapter contains reflections on the size, location and property status of Kashubians in the Bytów district. In the second chapter the same considerations apply to the Lębork district. The third section describes the activities of the Polish administration on the Kashubians. The last, fourth, chapter deals with the trial in Słupsk. The second part of the book contains source materials. The most important of these is the trial report, consisting of 76 pages of typescript.

Die Kaschuben und der Prozess gegen Jan Bauer in Stolp (Słupsk) im Jahr 1932
Ein Beitrag zur Geschichte der polnischen Nationalbewegung in Hinterpommern

In der Zwischenkriegszeit waren die Kreise Bütow und Lauenburg ein Teil des Deutschen Reiches und befanden sich im Grenzgebiet zu Polen. Die dort lebenden Kaschuben waren mit der polnischen Bevölkerung ethnisch und sprachlich verwandt.
Im Kreis Bütow lebten etwa 4000 Kaschuben und im Kreis Lauenburg etwa 2000. Von 1929 bis 1930 wurden im Kreis Bütow, dank der Bemühungen eines aus Polen geschickten Lehrers namens Jan Bauer, vier polnische Schulen geöffnet. Zu Anfang des Jahres 1932 gab es 66 kaschubische Schüler. Diese Tatsache alarmierte die deutschen Behörden. Jan Bauer wurde wegen Meineids verhaftet und angeklagt. Er wurde zu einem Jahr Gefängnis verurteilt und musste Hinterpommern verlassen.
Der Prozess von Jan Bauer (9.-11. Februar 1932) war eins der wichtigsten Ereignisse in der deutsch-polnischen Beziehungen im Bereich der Schulbildung für Minderheiten. In der Tat ist es ein Schauprozess gewesen. Die Entwicklung des kaschubischen Schulwesens wurde gestoppt und die meisten Bildungseinrichtungen wurden aufgelöst. Im Kreis Bütow gab es anschließend nur noch eine Schule.
Das Buch besteht aus zwei Hauptteilen. Der erste Teil besteht aus vier Kapiteln. Das erste Kapitel enthält Überlegungen über die Anzahl, die soziale Lage und den Eigentumsstatus (Finanzstatus) der Kaschuben im Kreis Bütow. Im zweiten Kapitel werden die Kaschuben aus dem Lauenburger Kreis beschrieben. Das dritte Kapitel behandelt die Aktivitäten der Polnischen Verwaltung gegenüber den Kaschuben. Das vierte und letzte Kapitel befasst sich mit dem Prozess in Stolp (Słupsk). Der zweite Teil des Buches enthält das  Quellenmaterial.
(Übersetzung von Dagmara Grajczak und Jürgen W. Schmidt)

Empty Night (Pustô noc) is the Kashubian name for the ritual that takes place on the last night before the funeral of a deceased person when people gather in the dead man’s house to pray. After praying the rosary, they stay to chant special religious songs and watch over them until the morning. According to folk beliefs of the Kashubian region, the deceased stays permanently in the vicinity of his household until the fu- neral. When farewelled improperly, a person can return in the form of a demon/ghoul (wieszczi, òpi). Therefore, a prayer for the dead secures the peace of the living. The most common explanation for a modern man, who is not so keen on believing in super- natural/magical aspects of life, is that the repetition and monotony of singing bring re- lief to the participants of an Empty Night Ritual. The ritual, being gradually forgotten in modern times, has been recorded on the pages of belles-lettres and ethnographic books, depicted in documentary films and theatrical events. Additional material was collected from interviews with participants and eyewitnesses of such events.

Przesuwanie się nazwy "Kaszuby" w kierunku wschodnim to powszechnie znany fakt historyczny, jednak znaczenie tego ruchu nie doczekało się stosownego wyjaśnienia. Uważam, że kwestia ta pozostaje nierozwiązana z powodu ograniczeń paradygmatu naturalistycznego czy też obiektywistycznego, dlatego też proponuję poszukać rozwiązania problemu w ramach paradygmatu antynaturalistycznego, co oznacza nadanie Kaszubom statusu konstruktu społecznego. Odwołując się do badań antropologicznych staram się wykazać, że lokalizacja Kaszub w przestrzeni geograficznej, jak i sama ich konceptualizacja, miały podłoże społeczno-kulturowe, konkretnie zaś uwarunkowane były punktem widzenia Niemca. Tym samym zmiany położenia Kaszub na mapie stanowiły wyraz dynamiki procesów tożsamościowych na terenie szeroko pojętego Pomorza i Meklemburgii.

Słowa kluczowe: tożsamość, etnocentryzm, Inność, etnonim, Pomorze, Kaszuby

The shift of the name Kashubia towards the east is a commonly known historical fact, but the significance of this change has not been properly explained. I believe that the problem remains unsolved due to limitations of the naturalistic or objectivist paradigm. Therefore, I propose looking for the solution to the problem within the framework of the anti-naturalistic paradigm, which means giving Kashubia the status of a social construct. Using anthropological findings, I set out to prove that the location of Kashubia in the geographical space, as well as its conceptualisation, had a social and cultural basis; specifically that it was conditioned by the German point of view. As such, the changes of Kashubia's location on the map were a reflection of the dynamics of identity processes in the territory of broadly defined Pomerania and Mecklenburg.

Key words: identity, ethnocentrism, Pomerania, Kashubia, Kashubians

Okres Bożego Narodzenia na Kaszubach zwany Godami to dla każdej kultury chrześcijańskiej czas bardzo szczególny. Współczesny świat ze wszystkimi swoimi nowinkami technicznymi, Internetem, komputerami, telefonami komórkowymi i innymi gadżetami spowodował, że żyjemy już w zupełnie inny sposób, niż nasi przodkowie. Inaczej pracujemy, inaczej się bawimy, mamy inne problemy i inne marzenia niż ludzie żyjący sto, pięćdziesiąt, czy nawet dwadzieścia lat temu. Wraz z dawnym sposobem życia odeszło wiele różnych tradycji z nim powiązanych, jednak te związane z Godami są nadal praktykowane. Religia jest w końcu czymś ponadczasowym a przywiązanie Kaszubów od niej sprawia, że folklor okołoreligijny jest w naszym regionie szczególnie żywy.

Artykuł reinterpretujący tożsamość średniowiecznych plemion pomorskich pod kątem mapy tożsamości niemodernistycznej opartej na kartografii kontrowersji. Trudno mi generalnie streścić całą treść. Są tu elementy lingwistyczne, archeologiczne, antropologiczne i narracyjne (mikrohistoryczne), które zostały połączone w luźną całość.

Along the River Piaśnica. The memory places along the ‘phantom border’ in Northern Kassubia

The paper focuses on the question whether the former Polish-German border along the River Piaśnica in Northern Kassubia is also a border of the ‘long-term-duration’. The old border, although no longer on the political map after 1945, still exists in the collective memory of the inhabitants of the former borderland. The ‘phantom border’ is tangible in material memorials and in language use. A particular case is the social memory of the inhabitants of the village Nadole, which was a Polish enclave on the German side of Lake Żarnowieckie between 1920-1939. The paper presents results of research on this memory conducted through text analysis of historical sources and ethnographic interviews with the local people. A local myth of the ‘hero’s journey plays an important role for the construction of the social memory of Nadole. Various Kashubian political activists can be cast as the hero. Until today the memory of the interwar period has been the basis of the image of ‘Us’ and ‘the Others’.

teraźniejszości nasza przeszłości bizantyjska andegaweńska opolska jagiellońska polska w pokoju i w wojnach między wschodem a zachodem jak słońce pociemniałaś od naszych modlitw nieruchoma słuchasz uważnie przez kraj i rozproszenia nasze idziesz wytrwale Janusz S. Pasierb 1

“We, the undersigned are Poles.” Declaration of Kashubians district Bytów of the 1922 (?) and efforts to join this land to Poland.

„My, niżej podpisani jesteśmy Polakami“. Deklaracja Kaszubów powiatu bytowskiego z 1922(?) roku i zabiegi o przyłączenie tej ziemi do Polski, [w:] Kaszubi-Pomorze-Gdańsk. W kręgu pytań o kulturę, historię i tożsamość. Księga Jubileuszowa Profesora Józefa Borzyszkowskiego z okazji 70. Rocznicy Urodzin, red. C. Obracht-Prondzyński, T. Rembalski, K. Lewański, Gdańsk 2016, s. 280-310.

Monografia […] przekrojowo ukazuje najważniejsze elementy regionalnego dziedzictwa kulturowego, z uwzględnieniem aspek-tu jego trwałości i zmiany. Zebrane w tomie prace, w większości oparte na badaniach terenowych, to pogłębione, wieloaspekto-we, wyczerpujące studia dotyczące wybranych elementów tego dziedzictwa, takich jak język, literatura, muzyka, folklor, obrzędy, zwyczaje, pomniki pamięci. Całość jest przemyślana, spójna kom-pozycyjnie i metodologicznie, a omawiane zjawiska przedstawiono przystępnie, dzięki czemu nawet czytelnicy niezwiązani z Kaszuba-mi czy nieoswojeni z językiem naukowym nie będą mieli problemu z odbiorem publikacji. […] Autorzy tekstów w sposób rzetelny, wieloaspektowy i interdyscyplinarny prezentują dziedzictwo kul-turowe jednego z piękniejszych i bardziej interesujących polskich regionów, za jaki należy uznać Kaszuby. Monografia z pewnością wypełni lukę na rynku wydawniczym, gdyż nie ma na nim tak bogatej i różnorodnej tematycznie publikacji uwzględniającej najnowsze wyniki badań terenowych i naukowych dotyczących Kaszub. Ze względu na wysoki poziom merytoryczny wszystkich tekstów, a jednocześnie ich przystępną formę książka spotka się z uznaniem czytelników profesjonalnych i nieprofesjonalnych. Stanie się zapewne również inspiracją do działań lokalnych zwią-zanych z kultywowaniem miejscowych tradycji oraz do dalszych ba-dań naukowych dziedzictwa kulturowego Kaszub i być może innych regionów kraju. Seria prezentuje nowe polskie i zagraniczne badania nad dziedzictwem i pamięcią kulturową oraz współ-czesne dyskusje poświęcone metodom i teoriom zwią-zanym z tą problematyką. Proponuje czytelnikom publikacje dotyczące pamięci kulturowej, artefaktów, materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturo-wego oraz ich wzajemnych relacji. W centrum uwagi znalazły się dziedzictwo i pamięć kulturowa w różnych kontekstach, między innymi dziedzictwo mniejszości etnicznych, narodowych i religijnych, dziedzictwo na pograniczach, a także stanowiące o wyjątkowości se-rii dziedzictwo trudne, niewygodne, dziedzictwo bez dziedziców, dziedzictwo zmarginalizowanych i wyklu-czonych. Autorzy poszukują też procesów związanych z konstruktami dziedzictwa i pamięci kulturowej oraz sposobów ich użytkowania, ale także nadużywania, śle-dzą napięcia między dziedzictwem ideologizowanym a przeżywanym. Interesują ich również takie zagadnie-nia, jak negocjowanie dziedzictwa i pamięci, konstru-owanie wizerunku przeszłości i posługiwanie się nimi w różnych strategiach i politykach kulturalnych.

This article presents current situation of Kashubian language, (Upper)-Silesian dialect and
Podhalean dialect of Polish in Poland.
The author describes the current status of the above-mentioned ethnolects / regional languages
both from a generał and a more particular perspective (case studies: Silesians and
Kashubians in Wehrmacht during WWII, collaboration charges, language persecution and discrimination).
Also, some thought is given to the prospects for development and/or autonomy of languages,
dependent as they are on the policy adopted by the Polish state (regarding the level of centralization
and the choice between the ethnic and the civic definition of nation) as well as the
evolution of the European law (European Charter for Regional or Minority Languages, Charter
of Fundamental Rights of the European Union).

The present paper analyses the reflexes of the old contrast */u/ : */uː/ after labials and velars and word-initially in the Kashubian dialect of Jastarnia. According to the descriptions from the the turn of the 19th and 20th centuries, the contrast was preserved word-initially and word-internally as a contrast of quantity and quality (with a probable weakening of the first component of the contrast). Word-finally, the contrast was weak and disappearing. Sources from the middle of the 20th century claim that the contrast has been entirely lost in all positions and that all vowel sounds in question are free variants of one phoneme /u/. However, the analysis of the contemporary material shows clearly that the old contrast was preserved word-initially and word-internally with some sparse cases of trivial morphological levelling. Two phonemes, /ʉ/ and /u/, have to be assumed. The current system is strongly correlated with the system documented in the oldest descriptions and could not develop secondarily from a hypothetical system which would merge */u/ and */uː/ to any extent going beyond a free variation in some forms while the morphological levelling acting. It seems that the claims of the publications from the middle of the 20th century (refuting the existence of the contrast) had an irrational (personal and maybe national) background.

"God out in the field. The iconosphere of the Kashubian shrines"

The article focuses on the Kashubian small sacred architecture. Out in the field God has a face of the Blessed Virgin Mary (most of the shrines are dedicated to Mary, mother of Jesus). The interpretation of the chapels’ iconosphere is inspired by Hans Belting’s theory. Their decorations and iconographic motifs are understood as a specific medium of beliefs, norms and social activities. Focusing on their communicative aspect allows to see the religious sensitivity and imagination of the founders and builders which is shown in the shrines.

------------------------
"Bóg w terenie. Ikonosfera kaszubskich kapliczek"

Artykuł poświęcony jest małej architekturze sakralnej na Kaszubach. W „terenie” Bóg ma twarz Marii – kapliczek poświęconych matce Jezusa jest bowiem najwięcej. Autorka interpretuje ikonosferę analizowanych kapliczek w duchu Hansa Beltinga. Ich zdobienia i motywy ikonograficzne rozumiane są jako nośniki przekonań, norm i działań społecznych. Przez wyeksponowanie komunikacyjnego aspektu kapliczek można uchwycić odzwierciedlającą się w nich religijną wrażliwość i wyobraźnię ich fundatorów i budowniczych.

Consulate of the Republic of Poland in Szczecin and the Kashubian population of Bytów and Lębork in the years 1925-1939
Polnisches Konsulat in Szczecin gegen der kaschubischen Bevölkerung Kreisen Bytów (Bütow) und Lębork (Lauenburg) in den Jahren 1925-1939

The paper relates the results of an ethnolinguistic vitality (ELV) survey among the Kashubs in Poland. The results reveal two interrelated layers of ELV: (1) an individual ELV reflected in language use and shaped by personal experience, emotions, and language proficiency; (2) a more collective ELV associated with the perception of the group’s language strength, its status and utility. The most surprising predictor of linguistic praxis in our study, in addition to language skills, was the positive impact of experienced discouragement on language use. This remained significant when controlling for proficiency. We argue that the correlation between experiencing discouragement and increased language use is best explained by the self-empowerment of speakers who, earlier in their lives, met with negative attitudes toward their heritage language. Rather than succumbing to this discouragement and assimilating to the dominant language, their response was to develop an emotional link to Kashubian and increase their use of this minority language as a conscious act of self-determination and engagement.

The process of democratisation and modernisation of the media over the course of the last 25 years (characterised by the creation of the Internet and abolition of censorship in the countries of the former Eastern Bloc) was initially viewed as posing an additional threat to minority cultures and languages, as it gave the dominant culture another means of influencing less significant languages and ethnic groups. By the same token, however, minority societies have gained access to new ways of promoting their languages and cultures and keeping in touch with the Diaspora. Indeed, the Internet, especially the so-called Web 2.0 websites, can provide an important tool for expanding the usage of minority languages. Access to the Internet allows minority languages and dialects, nowadays used primarily as a means of close interpersonal communication, to be employed within a broader social context – not only in spoken (radio and TV), but also written form, both passive (text archives, official websites, written media) and active (personal websites, forums, chat rooms and social media). This article includes a comparative description of possible uses of the Internet by four West Slavonic minority groups: Upper and Lower Sorbs, Kashubians and Silesians, whose speech is considered to be either a dialect of the Polish language, or an independent regional language. The author describes various aspects of language use on the Internet, focusing on specific examples from each of the aforementioned minorities, and defines ‘passive’ and ‘active’ models of language revitalisation on the Internet.

From the Germans of Danzig (now Gdansk, in Poland) to the Turks of Rhodes: the «Europa etnografica» map (1:6.000.000) of the Atlante internazionale del TCI (1st ed., 1927). For a later version of this map (3rd ed., 1929) you can see www.davidrumsey.com

The last part of the series "History of Kashubian Media" is about the presence of Kashubian language in electronic media. In the article are specified Pomeranian public broadcasters  and independent private senders, which are carrying out, or carried in the past, programs in Kashubian language.

The Kashubian language as a nation-building element

Kashubian, as a Proto-Slavic dialect, was similar to the Greater Poland and Lesser Poland dialects which with time provided the foundations for the Polish language. However, as early as in the 13th century, differences became noticeable resulting from the autonomous development of Kashubian on the periphery of the Slavic world. Language is one of the most important ethnic building elements manifested by the Kashubian people since the dawn of ethnic emancipation which started in the mid-19th century, when Florian Ceynowa, physician and father of Kashubian national empowerment, created the first Kashubian alphabet, normalised the spelling, compiled the grammar rules and started to write journalistic, scientific and literary texts. In the past, the  Kashubians had long lacked the conviction that their vernacular had value. The joint work of many communities, undertaken for the sake of the linguistic status of Kashubian in the 1990s, led first of all to a change of the attitude of the users towards their own language, and subsequently to its recognition as a separate Slavic language. Kashubian was granted the political and
legal status of a regional language in 2005. It satisfies mainly those who have adopted a hybrid identity characterised by being Kashubian in the regional aspect and Polish in the national aspect. However, that status is insufficient for Kashubians representing the national option, who identify themselves as Polish citizens of Kashubian nationality.

Jan Bauer's trial of 1932 in Słupsk as part of the administration and media activities of Germany and Poland

The Bytów and Lębork districts in the interwar period were part of Germany and laid near the Polish border (in Western Pomerania). The Kashubians, who lived there, were ethnically and linguistically closely related to the Polish people. There were about 4000 Kashubians in the Bytów district and about 2000 in the Lębork district. From 1929-1930, thanks to the efforts of a teacher sent from Poland, Jan Bauer, four Polish schools were opened in the Bytów district. At the beginning of 1932 there were 66 Kashubian pupils. This fact alarmed the German authorities. Bauer was arrested and charged with perjury. He was sentenced to one year in prison and had to leave Western Pomerania.
The trial of Jan Bauer in Słupsk (9-11 February 1932) was one of the most important events in the struggles of Polish-German relations in the field of minority education. In fact, it was a show trial. The development of education was halted. In the Bytów district only one school survived.
The book consists of two main parts. The first one, descriptive, consists of four chapters. The first chapter contains reflections on the size, location and property status of Kashubians in the Bytów district. In the second chapter the same considerations apply to the Lębork district. The third section describes the activities of the Polish administration on the Kashubians. The last, fourth, chapter deals with the trial in Słupsk. The second part of the book contains source materials. The most important of these is the trial report, consisting of 76 pages of typescript.


In der Zwischenkriegszeit waren die Kreise Bütow und Lauenburg ein Teil des Deutschen Reiches und befanden sich im Grenzgebiet zu Polen. Die dort lebenden Kaschuben waren mit der polnischen Bevölkerung ethnisch und sprachlich verwandt.
Im Kreis Bütow lebten etwa 4000 Kaschuben und im Kreis Lauenburg etwa 2000. Von 1929 bis 1930 wurden im Kreis Bütow, dank der Bemühungen eines aus Polen geschickten Lehrers namens Jan Bauer, vier polnische Schulen geöffnet. Zu Anfang des Jahres 1932 gab es 66 kaschubische Schüler. Diese Tatsache alarmierte die deutschen Behörden. Jan Bauer wurde wegen Meineids verhaftet und angeklagt. Er wurde zu einem Jahr Gefängnis verurteilt und musste Hinterpommern verlassen.
Der Prozess von Jan Bauer (9.-11. Februar 1932) war eins der wichtigsten Ereignisse in der deutsch-polnischen Beziehungen im Bereich der Schulbildung für Minderheiten. In der Tat ist es ein Schauprozess gewesen. Die Entwicklung des kaschubischen Schulwesens wurde gestoppt und die meisten Bildungseinrichtungen wurden aufgelöst. Im Kreis Bütow gab es anschließend nur noch eine Schule.
Das Buch besteht aus zwei Hauptteilen. Der erste Teil besteht aus vier Kapiteln. Das erste Kapitel enthält Überlegungen über die Anzahl, die soziale Lage und den Eigentumsstatus (Finanzstatus) der Kaschuben im Kreis Bütow. Im zweiten Kapitel werden die Kaschuben aus dem Lauenburger Kreis beschrieben. Das dritte Kapitel behandelt die Aktivitäten der Polnischen Verwaltung gegenüber den Kaschuben. Das vierte und letzte Kapitel befasst sich mit dem Prozess in Stolp (Słupsk). Der zweite Teil des Buches enthält das  Quellenmaterial.

Celem eseju jest oswojenie czytelnika ze sposobem antropologicznej/etnologicznej lektury przeszłości. Nie będzie to czynione poprzez prezentowanie czy formułowanie jakiego teoretycznego programu, lecz przez spojrzenie, jak wygląda to w praktyce. Przykładem będzie intrygująca grypa Słowińców. Pretekstem dla mojego antropologicznego czytania historii, jest postawienie na pozór banalnego, lecz świadomego i przemyślanego pytania: „Dlaczego Słowińcy nie chcą rozmawiać”? To pytanie stało się najważniejszym podczas moich badań terenowych nad ich współczesną kondycją. Omówiona w artykule strategia badawcza oraz jej wyniki, czynią możliwym nakreślenie różnic pomiędzy metodą antropologiczną/etnologiczną a metodą historyczną w studiowaniu przeszłości.


Słowa kluczowe: antropologia a historia, antropologia historyczna, antropologizacja humanistyki, metodologia antropologii, interpretacja antropologiczna, Słowińcy


The aim of this essay is to familiarize the reader with a very anthropological (ethnological) approach to the past. It will be done not by presenting or formulating any theoretical program, but by looking at how it is practiced, taking an intriguing group of Slovincians as a case study. A pretext for my anthropologically informed reading of history is given by a question: "why Slovincians do not want to talk?", which emerges to be the most important one during my fieldwork on their contemporary life. The elaborated research strategy and its outcomes makes it possible to outline the difference between the anthropological and the historical method of studying the past.


Key words: anthropology and history, historical anthropology, anthropologization of humanities, anthropological methodology and interpretation, Slovincians

To be or not to be (a minority)? The case of Kashubian in Poland
Bëc czë nié bëc (miészëzna)? Kaszëbizna w Polsce

Michael Hornsby, Department of Celtic, Adam Mickiewicz University, Poznań, Poland
Tomasz Wicherkiewicz, Department of Language Policy and Minority Studies, Adam
Mickiewicz University, Poznań, Poland


When Poland signed the European Charter for Regional or Minority Languages on 12 February 2009, of the fifteen languages listed all but one were categorised as minority languages. Kashubian was (apparently) the only regional language. Of course, the original wording of the Charter, when it was first drawn up in 1992, did not specify what the difference between a minority and a regional language actually was (Woerhrling 2005: 54). Thus Poland’s ratification, while totally complying with the Charter’s original remit, is nevertheless controversial in its application of the Charter’s principles.

In this article, we aim to explore the tensions that have been created by the implementation of the Charter in Poland. The most obvious point of friction concerns the singling out of Kashubian to the detriment of other less widely-used languages and this will be discussed in the context of one author’s expert knowledge and close association with the Charter’s implementation in Poland. Less obvious, but equally important, is the identification of the conflicting language ideologies at play here. If all minority languages in Poland (apart from Kashubian) are located within the confines of a ‘language-and-identity’ ideology, then locating Kashbian within a framework of territoriality (or a ‘language-and-territory’ ideology [Myhill 1999]) is not only bound to lead to a clash of counter-productive ideologies, but also seems achronistic at a time in the history of Kashubian when it is spoken regularly by more than 50 per cent of the population in only three districts of the traditional Kashubian-speaking area (Mordawski 2005: 56; Nestor and Hickey 2009). Given these conditions, we address the question of the effectiveness of such language planning for Kashubian in the final section of our article.