Okuma Eğitimi

Özet
Ders kitapları, temel dil becerileri öğretme- öğrenme süreçlerinde kullanılabilecek önemli
materyallerdir. Bununla birlikte ders kitapları içerisinde de bu süreçlerde kullanılabilecek çeşitli ve
farklı materyaller yer alabilmektedir. Glencoe Literature: Reading with Purpose, Course One/ Glencoe
Edebiyat: Maksatlı Okuma, Birinci Kur (GLRwP), temel dil becerilerinden okuma becerisinin
geliştirilmesine yönelik olarak düzenlenmiş çeşitli ve farklı materyaller içeren zengin bir ders kitabı
olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı, ABD’de 6. sınıf Temel Dil Becerileri Birinci Kur/
Language Arts Course One dersinde okutulan ders kitaplarından biri olan GLRwP’de yer alan, okuma
becerisini geliştirmek amacıyla kullanılan materyaller hakkında bilgi vermek ve bu materyallerin
Türkçe Eğitimi öğretme- öğrenme süreçlerine nasıl aktarılabileceği konusunda öneriler sunmaktır.
Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Betimsel
çalışmalar, verilen bir durumu aydınlatmak, standartlar doğrultusunda değerlendirmeler yapmak ve
olaylar arasında olası ilişkileri ortaya çıkarmak için yürütülür. Çöpçü avı; grafik düzenleyiciler, ağlar,
akış şemaları ve venn diyagramları; karikatür, çizgi film, grafik, illüstrasyon, fotoğraf ve tablo
çözümlemeleri; görsel sözcükler, katlanabilir kağıtlar, study to go/ kendini değerlendir ve ders kitabı
için düzenlenmiş İnternet sitesi; GLRwP’ta tespit edilen materyallerden bazılarıdır. Çalışma sonunda
bu materyallerden Türkçe Eğitiminde okuma becerisinin geliştirilmesinde nasıl yararlanılabileceğine
yönelik önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Glencoe Literature: Reading With Purpose, Course One (Glrwp); Okuma
Becerisi, Materyal, Türkçe Eğitimi.

Okumayı ögrenmek ve bunu alıskanlık hâline getirerek yasam boyunca devam ettirmek egitimin en temel hedeflerindendir. Bu arastırmada, okumayı sevmeyen ögrencilerin okuma alıskanlıgı konusundaki görüslerine basvurularak bu etkinligi niye sevmedikleri sevmemelerine etki eden unsurlar, aile bireyleri ve arkadaslarıyla iliskileri ortaya konmaya çalısılmıstır. Bunun için öncelikle Dumlupınar Üniversitesinde ögrenim gören 110 ögrenciye okuyucu anketi uygulanmıs, bunun sonucunda okumayı sevmeyen 23 ögrenciyle kitap ve okuma üzerine mülakat yapılmıstır. Çalısmanın sonunda, ögrencilerin görüsleri dogrultusunda okuma sevgisinin bireylere nasıl kazandırılabilecegi üzerine öneriler sunulmustur.

The purpose of this study is to investigate the relationship between
connectives in Turkish texts and readers’ reading comprehension. Research
was conducted with a total of 50 teachers. In the study group,
readers’ reading comprehension was determined through 10 descriptive
texts by using open-ended questions. The results of the analysis
revealed that, while there is no statistically significant correlation between
the reading comprehension scores of the good readers and the
numbers of the connectives such as temporal, causal, adversative and
additive in the texts forming the study database, a negative correlation
was found between the reading comprehension scores of the poor
readers and concession connectives at the level of r = -0.805 (p>0.05)
and the connectives expressing expansion at the level of r = -0.647
(p>0.05).
Keywords: Coherence, Language education, Discourse markers, Cohesive
markers, Conjunctions

Bu çalışmanın amacı Türkçe Dersi Öğretim Programı’nın (2018) temel yetkinlikleri arasında yer alan kültürlerarası becerilerin çocuk yazınları sayesinde desteklenebileceğinin gösterilmesidir. Araştırma, nitel özellik gösteren kuramsal bir çalışmadır. Veri toplama tekniği olarak doküman incelemesinden yararlanılmıştır. Araştırma dokümanları şunlardır: “Trompistan’dan Gelen Çocuk”, “Köprü Olan Deniz”, “Sabahtan Akşama Dünya Masalları 1” ve “Sabahtan Akşama Dünya Masalları 2”. Verilerin çözümlenmesinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre, kültürel farkındalık ve duyarlılık eğitimini destekleyen bu kitaplar sayesinde, farklı kültürlerin inanışları, değerleri ve gelenekleri öğrenilebilir. Bu sayede okul çağı dönemindeki çocukların, yaşadıkları olay ve durumlara karşı farkındalık ve duyarlılık gösterebileceği düşünülmektedir.

Bu çalışmanın amacı, 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan bilgilendirici ve öyküleyici metinleri anlama etkinliklerini, kazanımlarla örtüşme ve metin türüne özgü olma açısından incelemektir. Araştırmada nitel
araştırma desenlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında incelenen doküman 2018- 2019 eğitim öğretim yılında ders kitabı olarak kabul edilen Eksen Yayınları’na ait 6. sınıf Türkçe ders kitabıdır. Doküman incelemesi ile toplanan veriler içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Veri analizi sürecinde öncelikle 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan öyküleyici ve bilgilendirici metinler belirlenmiş ve bu metinlere yönelik anlama etkinlikleri tespit edilmiştir. Araştırmanın birinci sorusu doğrultusunda, tespit edilen etkinliklerin TDÖP’de yer alan anlama kazanımları ile örtüşme durumları kodlanarak tablolaştırılmış ve kodlanan veriler yorumlanmıştır. Araştırmanın ikinci sorusuna yönelik olarak, tespit edilen öyküleyici ve bilgilendirici metinlere yönelik anlama etkinliklerinin, metin türüne göre dağılımı incelenmiş ve etkinliklerin metin türüne göre farklılık gösterip göstermediği belirlenmiştir. 6. Sınıf Türkçe ders kitabında yer alan anlama
etkinliklerinin öyküleyici ve bilgilendirici metin türü fark etmeksizin aynı biçimde tasarlandığı, etkinliklerin aynı kazanımlar üzerinde yoğunlaştığı ve öğrencilerde metin türü edinci oluşturacak nitelikte olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

İSTANBUL-2020 T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ-CERRAHPAŞA LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ iii ÖN SÖZ Fikir ve yaklaşımları ile bana yol gösterip birikim ve deneyimlerini her daim aktaran, değerli vaktini ayırarak tez danışmanlığımı yürüten, örnek aldığım ve saygı duyduğum çok kıymetli hocam Doç. Dr. Muhammet BAŞTUĞ'a teşekkürü bir borç bilirim. Lisans öğrenimim aşamasında kendisini tanıma fırsatına eriştiğim ve o süreçten itibaren desteğini esirgemeyen, bilgi ve tecrübelerini her daim paylaşan, sahip olduğum akademik ve yaşam birikimim üzerinde büyük rolü olan kıymetli hocam Temel Eğitim Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. İrfan BAŞKURT'a en içten saygılarımı ve sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Desteğini ve yardımını hiçbir zaman esirgemeyen hocam Arş. Gör. Dr. Nur ÜTKÜR GÜLLÜHAN'a; sabır ve emek gerektiren bir aşama olan veri toplama sürecimde yardım ve katkılarıyla birlikte moral ve motivasyonumu her daim canlı tutmamı sağlayan lisans arkadaşım sevgili İnci ÜNLÜ'ye; geleceğin öğretmenleri Serra Buse BARAN'a, Zeynep MAKTAV'a, Kezban ERYALÇIN'a, Tuba YILMAZ'a, Büşra KURT'a, Elif İLASLAN'a ve İlahe ALİYEVA'ya; canım arkadaşlarım Aylin YILMAZ HİĞDE'ye, Esra ÖRS'e, Cansu UYAR AYDIN'a, Sinem GÜÇLÜER'e, Sezen AKYÜZ'e ve Kübra ERDOĞAN'a teşekkür ve sevgilerimi iletiyorum. Ve son olarak doğduğum andan itibaren her an yanımda olan, hayatımın her bölümünde dokunuşları olan, varlıklarını bana verdikleri destekle hissettiren saygı değer ve kıymetli babam Sami SAYDAM'a; eğitim hayatım üzerinde büyük rolü olan annem Bahriye SAYDAM'a; bir danışman edasıyla bilgi ve tecrübelerini her an benimle paylaşan, sabır ile çalışmalarımı takip eden, tezim üzerinde büyük emeği olan sevgili abim Mehmet SAYDAM'a saygı, sevgi ve teşekkürlerimi sunuyorum. Elife Nur SAYDAM iv ÖZET BİRİNCİ SINIFTA OKUMA-YAZMA BAŞARISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN BELİRLENMESİ Bu araştırmada, ilkokul birinci sınıftaki öğrencilerin okuma ve yazma başarılarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma çerçevesinde öğrencilerin okul öncesi dönemlerindeki dikkat, görsel algı, hızlı otomatik isimlendirme, yazı yazma gelişimi ve fonolojik farkındalık becerilerinin, birinci sınıftaki okuma, okuduğunu anlama ve yazma başarılarını yordama düzeyi boylamsal olarak araştırılmıştır. Araştırma, 2018-2020 yılları arasında İstanbul'da orta ve alt sosyoekonomik düzeyde yer alan 5 farklı ilkokulda yürütülmüştür. Araştırmaya bu okullardan ilk yıl anasınıfına devam eden 160'ı kız 109'ü erkek olmak üzere toplam 269 öğrenci, ikinci yıl aynı öğrenciler içerisinden birinci sınıfa devam eden 104'ü kız 83'ü erkek olmak üzere toplam 187 öğrenci katılmıştır. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Verilerin analizi SPSS 22.0 for Windows paket programında gerçekleştirilmiştir. Verilerin analizinde betimsel istatistikler, korelasyon analizi ve çoklu regresyon analizi kullanılmıştır.

Okuma alışkanlığı gelişmiş ülkelere oranla oldukça düşük olan Türkiye'de okuma alışkanlığını artırmada yapılabilecek çalışmalar, öğrencilere, öğretmenlere ve velilere düşen görevler tartışılmaktadır. Okuma kültürü geliştirmede bir model önerisi sunulmaktadır.

Bu çalışmada hızlı okuma çalışmalarının ortaya .çıkışı ve okuma hızını etkileyen faktörleranlatılmış, liselerde 1998-1999 yılından itibaren seçmeli olarak okutulan Hızlı Okuma Teknikleri Dersi Öğretim Programı ve uygulamaları değerlendirilmiştir.

Bu çalışmanın amacı, yabancı dil öğretimi çerçevesinde okuma becerisinin betimlenmesi ve
bu becerinin daha etkin bir süreç haline getirilebilmesi için kullanılabilecek, Rebecca Oxford’un
Doğrudan Stratejiler olarak adlandırdığı stratejilerin altında bulunan Bellek Stratejilerinin
betimlenmesi ve de bu stratejilerin öğrenici tarafından kullanımına yönelik bir öneri sunulmasıdır.
Çalışmanın ilk bölümünde okuma becerisinin, okumanın amaçlarının önemi ve nasıl betimlendiği
açıklanmış, Avrupa Dil Gelişim Dosyası’nda öğrenicinin okuma becerisiyle ilgili dil yeterliliklerine
değinilerek Oxford’un Bellek Stratejileri’nin betimlenmesine ve kullanımına yer verilmiştir.
Çalışmanın ek bölümünde ise yabancı dil öğrenicisinin bu stratejileri özgün bir metin üzerinde nasıl
kullanabileceğine yönelik önerilere yer verilmiştir.

Okulumuzda öğrencilerin neden okumadığını belirlemek amacıyla yapılan anketin sonuçları aşağıda verilmiştir. Araştırmaya 125 erkek, 120 kız olmak üzere toplam 245 kişi katılmıştır. Araştırmaya katılanlardan 58 kişi 5. sınıf, 53 kişi 6. sınıf, 71 kişi 7. sınıf, 63 kişi 8. sınıf öğrencisidir.

Bireyin kendisiyle verdiği savaşım ve toplumla yaşadığı çatışma gençlik edebiyatının ele aldığı konulardan biridir. Bu uyuşmazlık, Cengiz Aytmatov’un Yüz Yüze adlı öyküsünde de ele alınmıştır. Yüz Yüze’deki kahramanların yaşadıkları dönüşümlerin betimlenmesi, bu öykünün duygu-değer edinimi sürecindeki gençlere tutarlı bir alımlama uğraşı örneği sunmanın yanı sıra kendilerinin iç ve dış dünyalarını sağlıklı yorumlamalarına katkı sağlayacaktır. Bu amaçla gerçekleştirilen çalışmada, gösterge bilimsel yöntemlerden yararlanılmıştır.
Bu çalışmada, Yüz Yüze adlı öykünün bireylerdeki iç ve dış çatışmaları yazınsal bir nitelikte yansıttığı, birçok yönüyle onları alımlama yolculuğuna çıkarıcı özellikler taşıdığı görülmüştür.Bu öykünün gençlerde yazınsal zevk oluşturmanın yanı sıra onların duygu değer edinim süreçlerindeki gelişmelerine de katkı sağlayıcı nitelikte olduğu saptanmıştır.
Bu çalışmayla birlikte öykünün okuyucularına tutarlı bir alımlama uğraşı örneği sunulmuştur.

Anahtar Sözcükler: Çatışma, dönüşüm, duygıu-değer edinimi, alımlama, yorumlama, gösterge bilim.

Bu çalışmanın amacı, yabancı dil olarak Türkçe öğrenen C1 düzeyi öğrencilerinin kavram haritaları aracılığıyla okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesidir. Araştırma kavram haritalama tekniğinin uygulanma sürecini ortaya koymayı amaçladığı için eylem araştırması olarak düzenlenmiştir.
Araştırma, 20.05.2014-10.07.2014 tarihleri arasında olmak üzere toplam 8 hafta sürmüş ve Fatih Üniversitesi TÖMER’de 11 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada okuduğunu anlama stratejilerinden tahmin etme, soru üretme ve özetlemenin öğretimi kavram haritaları yardımıyla yapılmıştır. Araştırma verileri video ve ses kayıtları, yansıtıcı günlük, öğrenci günlüğü, öğrenci çalışmaları, gözlem, strateji değerlendirme yaprakları ve okuduğunu anlama başarı testi olmak üzere çeşitli nitel ve nicel veri toplama araçlarıyla elde edilmiştir.
Araştırma sekiz hafta boyunca, haftada iki gün dörder saat olacak şekilde planlanıp uygulanmıştır. Araştırmacı, stratejilerin öğretimini model olma yoluyla gerçekleştirmiş, ardından öğrencilerin bağımsız kullanıcılar olabilmeleri için ortam sağlamıştır. İki kez düzenlenen grup çalışması etkinlikleri ile öğrencilerin öğrenilen stratejileri kavram haritaları
ile kullanmaları ve akran dayanışması-değerlendirmesi ile anlamlı öğrenmenin gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir. Etkileşimli öğrenme ortamının, öğrencilerin öğrenmelerine olumlu katkıda bulunduğu görülmüştür.
Nicel verilerin analizi SPSS for Windows programıyla, nitel verilerin analizi ise içerik analiziyle yapılmıştır. Nitel verilerin analizinde MAXQDA for Windows programından da
yararlanılmıştır. Araştırmanın nicel analizleri sonucunda öğrencilerin okuduğunu anlama becerilerinin geliştiği görülmüştür. Nitel verilerden elde edilen bulgular ise okuduğunu anlama stratejilerinin kavram haritalama tekniğinden yararlanılarak öğretimi sonucunda
öğrencilerin tahmin etme, soru üretme ve özetleme becerilerinde gelişim gösterdiklerini ortaya koymuştur.
Araştırmada ürün ve süreç temelli değerlendirmelerin yapılmasının etkili olduğu gözlenmiştir. Strateji değerlendirme yapraklarının kullanımı, grup çalışmalarının düzenlenmesi, öğrenci çalışmalarının incelenmesi ve bunlarla ilgili öğrencilere dönütler verilmesi, öğrenci yanlışlarının azalmasına yardımcı olmuştur. Kavram haritalama tekniğinin öğrencilerin derse katılımlarını olumlu etkilediği ve anlamlı öğrenme sağladığı görülmüştür.
Uygulama boyunca her dersle ilgili toplanan öğrenci günlükleri ve uygulama sonunda gerçekleştirilen öğrenci görüşlerinden elde edilen bulgulara göre öğrencilerin kavram haritalama tekniği ile işlenen dersleri çok etkileyici ve eğlenceli buldukları, uygulama boyunca kullanılan strateji ve teknikleri beğendikleri, eğitim hayatları boyunca bu strateji ve tekniklerden yararlanmak istedikleri tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Yabancı dil olarak Türkçe, okuduğunu anlama, kavram haritalama tekniği.

Gördüğü ilgi sonucunda kısa sürede çok satan kitaplar arasına giren kitap, genişletilmiş ve güncellenmiş 2. baskısında "Akademik Okuma-Yazma Pratikleri" ve "Araştırma Yöntemleri"ne odaklanmış, uzunluğu eğitime uygun tasarlanmış 22 bölümden oluşmaktadır. Ayrıca, çok ihtiyaç duyulan ancak az bilinen önemli word özelliklerine, temel istatistik bilgisine ve sık kullanılan SPSS uygulamalarına da yer verilmiştir. İhtiyaç duyanlar için daha fazla SPSS bilgisi ve diğer bazı bilgiler, kitaba ilişkin web sayfasında sunulmuştur.

Kitapta konuların anlaşılması için çok sayıda uygulama ve örnek bulunmaktadır. Öğrencilerin uyarıldığı ve hata yaptığı konulara öncelik verilmiştir. Kitapta;
• Tez-proje yazımında yapılan yaygın yanlışlara ilişkin 60'dan fazla örnek metin,
• Pratiğe dönük, okuyucunun doldurması için hazırlanmış 75'den fazla tablo ya da uygulama kutucuğu,
• Tez-proje vb.nin teslim edilmeden önce test edilebileceği, 28 madde-den oluşan kontrol tablosu (check-list),
• 64 soru içeren iki anketin soru metinlerinin tasarlanmasına ilişkin uygulama,
• Görüşmeye dayalı formla veri toplanmasına ilişkin ayrı bir örnek uygulamaya yer verilmiştir.


Konu Başlıkları
Araştırma Konusunun Tespiti
Kaynak Arama ve Literatür Taraması
Kaynakları Okuma Süreci–Akademik Okuma
Pratik Bilgisayar Becerileri–Önemli Word Uygulamaları
Bölümler–Alıntılar–Dipnot–Kaynakça
Yazma Sanatı–Yazı Türleri–Üç Adımlı Yazım Süreci
Başlıklandırma–Cümle–Paragraf Temelli Yazım ve Anlatım Kurgusu
Araştırma Önerisi–Saha Çalışmaları–Araştırma Süreçleri
Araştırma Stratejisinin Seçilmesi–Veri Türleri–Örneklem
Ölçekler–Ölçek Geliştirme Çalışmaları
Temel İstatistik–Hipotez Testleri–SPSS Uygulamaları
Sonuçların Yazılması–Çalışmanın Kontrol Tablosu

Lise çağındaki gençlerin düşünce hayatımızda önemli yere sahip aydınların eserlerini kavramları dikkate alan çapraz ve eleştirel okuma yöntemleri ile okumasını, analiz etmesini ve yeni makaleler üretmede değerlendirmesini esas alan "Liseler Aydınlarını Tanıyor" projesinin çıktılarından birisi olan bu kitapta yer alan makaleler gençlerin emeğini yansıtmaktadır.

Metin ile okur arasındaki iletişimi konu alan ‘Anlatı Yoluyla Dünyanın Zihinsel Yeniden Kurulumu’ başlıklı doktora çalışması, salt sözcükler yoluyla girişilen bir etkileşimde okuyucuların roman yazarlarının oluşturduğu dünyayı kendi zihinlerinde nasıl kurdukları sorunsalı üzerine yoğunlaşmaktadır. Söz konusu sorunsalın merkezinde ise hakikatin konumu vardır. Yazınsal iletişimde hakikatin konumuna ilişkin tartışmalar uzun süredir edebiyatçıların ve akademisyenlerin kafasını kurcalamaktadır. Yazar, metin ve okuyucunun hakikat konusunda sacayağının birer bölümünü oluşturduğu konusunda akademik topluluk tarafından bir uzlaşı gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte bazı akademisyenler yazınsal gerçeklikte hakikatin, metni oluşturan öznelere bağlı olarak ortaya çıktığını, bazıları metnin ortaya çıktıktan sonra başlı başına yazarından bağımsız bir yapı olduğunu, diğerleri ise hakikatin metnin içinde değil okuyucunun metinle oluşturduğu etkileşimde varlaştığını savunmaktadırlar. Çalışmada hakikatin konumuna ilişkin her üç yaklaşım da inceleme altına alınmıştır. Yazı, zihin ve anlamlandırma edimi ile metin, anlatı ve anlamlandırma edimine ilişkin kavramsal bir referans çerçevesi oluşturulduktan sonra üçboyutlu bir analiz yapılmıştır. Boyutlardan birincisi, yazarlarının niyetliliğidir. Palto, Dönüşüm ve Hayvan Çiftliği romanlarının inceleme nesnesi olarak seçildiği çalışmada yazarların metinlerine yüklediği anlam, kendi beyanlarından ve edebiyat tariçilerinin metinlerinden yola çıkarak, yazarlık serüvenleri içerisinde belirlenmiştir. İkinci boyut, metnin kendi anlamsal yapısıdır. Burada metinler, içerik çözümlemesiyle desteklenerek, yapısal çözümleme yöntemiyle kendi anlatısal yapıları içerisinde sistematik olarak analiz edilmiştir. Üçüncü boyut, okuyucuların anlamlandırma pratikleridir. Burada, derinlemesine görüşme yöntemiyle farklı tiplerdeki okuyucuların alımlama pratiklerini çözümlenmiştir. Üzerine yoğunlaşılan sorunsala yönelik yapılan üç boyutlu çözümlemeden elde edilen bulgular, kavramsal çerçeve ile birleştirilerek genel geçer saptamalara ulaşılmış ve bu vargılar sonuç bölümünde bir model üzerinde somutlaştırılmıştır. 
[This is the doctorate study titled as ‘Mental Reconstruction of the World by means of Narration’ -which expresses the communication of the text and the reader- mainly focuses on how the readers recognize a world that is constructed by the writers only through the words as an interaction method. In the center of problematic we mention about, the main problem is the location of the reality. The discussions about the location of reality in written communication have preoccupied the minds of litterateurs and academicians. The academic society has come to a conclusion that the author, text and the reader are the main feet of the reality. Nevertheless, some academicians support that the reality in written genres emerges dependent to the subjects that compose the text, some say that the texts are totally independent bodies from the authors after coming into existence and some others support that the reality is not inside the text but in the interaction which the reader forms with the text. In this study, all three approaches about the location of the reality are questioned. A three dimensional analysis has been made after a conceptual reference framework about the acquisition of text, narration and construing was practised. The first of the dimensions is the tendencies of authors. The meanings that the authors gave to thier texts are determined in their own experinences in writing and under the guidance of authors’ statements and the writings of Literature Historians. The novels of ‘The Overcoat’, ‘The Metamorphosis’ and ‘Animal Farm’ have been selected as the subjects of the study. Second dimension is the text’s own structure of meaning. Here, texts are analyzed systematically in their own narrational structures as using the structural analysis method and consolidated with content analysis. The third of the dimensions is the reader’ contruing practises. Recognising practices of different readers are analyzed through the interviewing method in depth. The findings -that have been concluded through the three dimensional analysis about problematics we focused on- are combined with the conceptual framework, after that, some mainstream determinations are reached and all these conclusions are embodied on a model in the epilogue of the study.]

Özet: En yaygın ve doğal anlaşma aracı konuşmadır. Konuşma düşüncelerin, duyguların ve bilgilerin seslerden oluşan dil aracılığıyla aktarılmasıdır (Demirel,1999:40). Konuşma yeteneğinden mahrum olan insanlar, toplumla uygun bir iletişim kuramamaktadırlar. Bu insanların yaşamda başarıyı yakalaması da zor olmaktadır. Bu yüzden ana dil eğitiminde konuşma yeteneğinin geliştirilmesine gerekli önem verilmeli ve öğrencilere yeterli pratik olanağı sunulmalıdır (Özbay, 2005:177).

Alanyazında metin türlerine ilişkin çeşitli sınıflamaların olduğu görülmektedir. Bu sınıflamalarda metin cinsi (genre), metin tipi - türü (text type) ya da söylem türü (type of discourse) ayrımlarına gidilmekte ve üst kavramsal bir yaklaşım sergilenmektedir. Öğretim düzleminde ise türler, yazma çalışmalarında anlatım tarzı/biçimi terimleriyle; okuma çalışmalarında öyküleyici/yazınsal/kurgusal metinler, bilgilendirici /öğretici metinler ve şiir biçiminde üçlü bir sınıflamayla ele alınmaktadır. Sınıflamalardaki farklılıklar, ders kitapları ve öğretim programlarında karmaşaya yol açmaktadır. Bu doğrultuda bu çalışmada Türkçe ve Türk Dili ve Edebiyatı dersi öğretim programlarında türlerin görünümü değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda programlardaki sınıflamalarda, aynı sınıflamada üst kavramsal ortaklık taşımayan ölçütlere yer verildiği; “öyküleyici” ve “yazınsal” terimlerinin yalnızca “kurgusal” türleri kapsadığı; pek çok türün sınıflama dışında kaldığı ya da bulunduğu sınıfı temsil etmediği ve çoklu/karma türlere yer verilmediği somut örneklerle gösterilmiştir. Daha sonra alanyazında öne çıkan metin türü sınıflamaları tanıtılmış ve bunlardan yararlanılarak oluşturulan bir metin türü sınıflaması önerilmiştir. Son olarak çoklu/karma türlerin öğretimiyle ilgili önerilere yer verilmiştir.
Anahtar sözcükler: metin cinsi, metin türü, çoklu/karma türler, öğretim programı, okuma eğitimi, yazma eğitimi

ÖZET
Temel dil becerileri ve dil bilgisi öğrenme alanı, hem Türkçe öğretimi hem de öğretim programları ve ders kitapları açısından büyük önem arz etmektedir. Anlama ve anlatma becerileri olarak değer kazanan temel dil becerilerinden anlamanın dinleme becerisinden sonra gelen ikinci basamağının okuma becerisi olduğu gerçeğinden hareketle bu çalışmanın merkezinde okuma becerisi ile son yıllarda temel dil becerileri öğretimi süreçlerinde önemi özellikle vurgulanmaya başlanan metinlerarasılık ve metinlerarası okuma bulunmaktadır.
Bu çalışmada 2017 Ortaokul 5. Sınıf Türkçe Ders Kitabında yer alan 24 okuma metninin metinlerarasılık üzerine sistematik bir kuram ortaya koyan Gérard Genette’in Metinsel Aşkınlık İlişkileri Kuramı’nın beş alt boyutu olan metinlerarasılık, ana metinsellik, yan metinsellik, üst metinsellik ve yorumsal üst metinsellik çerçevesinde ele alınması amaçlanmıştır.
Çalışmada ele alınan okuma metinleri üzerinde Metinsel Aşkınlık İlişkileri Kuramının sınırları açıkça netleştirilmiş temel verileri merkeze alınarak dokuman incelemesine başvurulmuş; çalışma, betimsel analiz süreçleri ile şekillendirilmiştir.
Çalışma, 2017 Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) verileri, bu programa göre hazırlanmış 2017 Ortaokul 5. Sınıf Türkçe Ders Kitabında yer alan 24 okuma metni; Gérard Genette’in Metinsel Aşkınlık İlişkileri Kuramı’nın beş alt boyutu ile sınırlıdır. Göstergelerarasılık kapsamında değerlendirilebilecek etkinlikler, çalışmanın sınırları dışında bırakılmış; bu konuda gerçekleştirilen tespitlere ismen değinilmekle yetinilmiştir.2017 Türkçe Dersi Öğretim Programı’na uygun olarak hazırlanan Ortaokul 5. Sınıf Türkçe Ders Kitabında Metinsel Aşkınlık İlişkileri Kuramı ve alt boyutlarının izinin sürüldüğü bu çalışmada gerçekleştirilen analiz süreci bir bütün olarak değerlendirildiğinde ulaşılan ilk önemli sonuç, yorumsal üst metinsellik hariç kuramın bütün alt boyutlarına yönelik olarak düzenlenmiş etkinliklerin tespit edilmiş olmasıdır.
Belirtilmesi gereken bir diğer önemli nokta, ders kitaplarındaki metinlere yönelik olarak düzenlenecek metinlerarasılık etkinliklerinde bu konu üzerinde çalışmış ve uygulamaya dönük veriler ortaya koymuş kuramcıların sistematik verilerinden yararlanılması gerektiğidir.
Analiz sürecinde okuma metinlerinin işleniş basamaklarına yerleştirilen dinleme/ izleme metinlerinin varlığı ile konuşma ve yazma etkinlikleri; ders kitabında temel dil becerileri arasında kesin çizgilerle belirgin kılınmış bir ayrıştırmanın yerine beceriler arası geçişkenliğe yaslanan bir bütünselliği yansıtması açısından dikkate değerdir.
Anahtar Kelimeler: 2017 ve 2018 Türkçe Dersi Öğretim Programı, 2017 Ortaokul 5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı, Okuma Etkinlikleri, Metinsel Aşkınlık İlişkileri Kuramı.EVALUATION OF READING ACTIVITIES IN SECONDARY SCHOOL 5TH GRADE TURKISH COURSE BOOK (2017) IN TERMS OF INTERTEXTUALITY
ABSTRACT
Basic language skills and language learning are of great importance both in terms of Turkish language teaching, curricula and textbooks. Considering that second step after listening skill is reading skill related with understanding, which is one of the basic language skills together with narration skill, intertextuality and intertextual importance of which are especially being emphasized in basic language skill teaching processes, reading takes place together with reading skill in the center of this study.
In this study, the aim is to handle 24 reading texts in the textbooks of the 2017 Secondary School 5th Grade Turkish Course Book under the scope of five sub-dimensions of Gérard Genette’s Transtextual Relations Theory, which provides a systematic theory on the texts, namely intertextuality, hypertextuality, paratextuality, architextuality and metatextuality.
On the reading texts handled in the study document examination was used by taking the basic data of Transtextual Relations Theory, limits of which is clearly defined, as a basis and the study was shaped by descriptive analysis processes.
The study includes 2017 Turkish Lesson Curriculum (Primary and Secondary Schools 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 and 8th Grades) and 24 reading texts in 2017 Secondary School 5th Grade Turkish Course Book prepared according to this program and is limited by five sub-dimensions of Gérard Genette’s Transtextual Relations Theory. Activities that can be assessedunder the scope of intersemiotic are excluded from the boundaries of the work; the findings made in this issue were limited by mentioning the names only.
The first important result reached according to the analysis process which was carried out as a whole in this study, in which the Transtextual Relations Theory and its sub-dimensions were taken into account in the 2017 Secondary School 5th Grade Turkish Course Book prepared in accordance with the 2017 Turkish Lesson Curriculum (Primary and Secondary Schools 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 and 8th grades), was that the activities arranged in line with all of the sub-dimensions of the theory, excluding architextuality, were determined.
Another important point that needs to be mentioned is that systematic data of theorists who have worked on this subject and have put forward practical data have to be utilized in intertextuality activities to be organized for texts in textbooks.
Speech and writing activities with the presence of listening/ monitoring texts placed in the processing steps of reading texts in the analysis process are noteworthy as they reflect a totality that leans on transitivity between the skills rather than a clear distinction between basic language skills in the textbooks.Keywords: 2017 and 2018 Turkish Lesson Curriculum, 2017 5th Grade Turkish Course Book, Reading Activities, Transtextual Relations Theory.

The increasing development of means of communication and the concentration of relationship in the fields of economy, tourism and politics between nations have caused nations to become closer to each other. In addition to their native languages, they have also caused increase of wish of language learning by introducing the need of teaching languages of the other countries. The need of learning second language has riveted nations to extend their mother languages in larger areas and provided the teaching of second language to be important. In that aspect, during the second language teaching, the course books have also been important besides language learner and teacher. So, many course books have been written in this area.

Okuma, zihnin yazılı bir metinle etkileşime girmesidir. Okuma ile sağlanan bu etkileşimin bir beceri hâline gelmesi üst düzey düşünme becerilerinin kullanılmasıyla mümkündür. Okumanın bir süreç içinde geliştiği düşünüldüğünde bu sürece pek çok değişkenin etki yaptığı da bilinmektedir. 2015 PISA okuma-anlama sonuçları öğrencilerin, metinle ilgili detaylı çıkarımlarda bulunamadıkları, metinleri ayrıntılarıyla tam olarak anlayamadıkları, farklı türde metinler arasında bağlantı kuramadıkları ve metinlerdeki örtülü anlamları fark edemedikleri dolayısıyla da okumayı bir beceriolarak kazanamadıkları görülmektedir. Bu durum okuma sürecinin önemini bir kez daha ortaya koymaktadır. Bu çalışma ile okuma sürecine etki eden değişkenleri ve bunların okuma sürecindeki etkisini Türkçe öğretmenlerinin ve Türkçe öğretmen adaylarının görüşleriyle ortaya koymak amaçlanmıştır. Çalışmada Türkçe öğretmenlerinin ve 3. sınıf Türkçe öğretmen adaylarının okuma sürecine etki edendeğişkenler hakkındaki görüşlerini belirleyebilmek için araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı-yapılandırılmış görüşme formu uygulanmıştır. Çalışmanın problem cümlesi “Türkçe öğretmenlerinin ve Türkçe öğretmen adaylarının okuma sürecine etki eden değişkenler hakkındaki görüşleri nelerdir?” şeklinde belirlenmiştir. Elde edilen veriler içerik analizine tabi tutularak kodlanmış ve ulaşılan bulgular yorumlanmıştır.Çalışma sonucunda okuma sürecini etkileyen değişkenlere yönelikTürkçe öğretmen adayları ve Türkçe öğretmenlerinin görüşleri doğrultusunda okuma sürecindeokuma amacının, metnin okunma biçiminin, öğrenci seçiminin, metin okunma sayısının, okuma sırasında kullanılacak stratejilerin ve bu stratejilerinin nasıl seçileceğinin, öğretmen, öğrenci ve metne dair özellikler ile sınıfın fiziki özelliklerinin, okuma sırası ve okuma sonrası kullanılacak stratejilerin nasıl seçileceğine yönelik seçeneklerin okuma sürecini etkileyen değişkenler olduğuna dair verilere ulaşılmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda da okuma sürecine daha etkili hâle getirilmesi için Türkçe Dersi Öğretim Programından doğru bir şekildefaydalanılması ve uygulanması ve öğrencilerin okuma-anlama becerilerine etki eden değişkenler üzerine çalışmaların yapılması önerilmiştir.

Recently the readability has been subjected todifferent studies. The purpose of this study is to review studies related withthe readability in Turkey.  And also providing a bibliography to researchers interested in readability with this study was aimed.In this way, considering the studies of readability can be followed developments on the issue discussed ways in which to be seen and be able to be discussed in the light of this study. In this study, sixdissertations including doctoral and master’s thesis and nineteen articles published before about readability were evaluated. Firstly, they are summarized one by one, and then the information was given in terms of the author of the study, study field, study sample, readability formulas used in them and the where study published