SHUK YACHACHIK KAMU (Autoguardado)
SHUK YACHACHIK KAMU (Autoguardado)
SHUK YACHACHIK KAMU (Autoguardado)
YACHAY:---------------------------------------------------------------------------
YACHACHIK:-----------------------------------------------------------------------
YACHAKUK: -----------------------------------------------------------------------
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 2 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
SHUKNIKI YACHAY
1. UYAYWAKUNA(vocales)
2. UYANTINKUNA(consonantes)
3. SHIMIKI (silaba)
4. SHIMI (palabra)
5. KICHWA LLIKA(alfabeto kichwa)
6. SHIMIKI WALLPARI(estructura silábica)
7. SAMAY KILLKAY(alófonos o variantes)
8. YUYAKUNATA WALLPANA(formación de oración)
9. KARI WARMI(masculino/femenino)
10. SHUKLLA TAWKASHKA SHUTI(singular plural)
11. RUNAPA SHUTIRANTIKUNA(pronombres personales)
12. YUPAYKUNA (1 /100)(numeración uno a cien)
13. TULLPUKUNA (colores)
14. HUNINAKUNA (conjugación)
15. CHUSKU MANYAYUK(cuatro puntos cardinales)
16. HUNKAYPA PUNCHAKUNA (días de la semana)
17. AYLLUPA SHUTIKUNA (nombres de la familia)
18. KARIPA/ WARMIPA CHURANAKUNA (nombres de vestimentas de varón y mujer)
19. RIMANAKUY(dialogo)
20. YURAKUNA (plantas)
21. MISHKI MURUKUNA (frutas)
22. MUSHUK SHIMIKUNA(vocabulario nuevo)
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 3 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
UYAYWAKUNA (vocales)
UYANTINKUNA (consonantes)
Uchilla yana chitaka,
Chuya chiri chuchuta,
Chuchushpa chukchukun,
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 4 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
SHIMIKI (sílaba)
Cha, chi, chu, ha, hi,hu, ka, ki, ku, la,li,lu, lla, lli, llu, na, ni, nu, ma, mi,mu, ña, ñi, ñu, pa,
pi, pu, ra, ri, ru, sa, si, su, sha, shi, shu, ta, ti, tu, wa, wi, ya yu.
SHIMI (palabra)
Punchapash, tutayankami.
Chaki, chita, hampi, humpi, kawitu, kiwa, llama, nina, ñan, papa, rasu, sapi, shunku, taki,
warmi, yanta, tamya apyu, sinka, yachachik, manka, minka.
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 5 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
Kuyaylla warmiku,
Ishkanti purishun,
Llakilla kuytsaku,
Ishkanti mikushun,
Ñukapakmi kanki,
Ima illakpipash,
Kampakmi kani.
Tukuyta karasha.
Uyaywa a _ ma vocal
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 6 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
RIMASHKALLA ALLI KILLKAY.
a i a
pitik pitak
paypish paypash
shinapish shinapash
paymunta paymanta
P, b, f. p.
Pamba pampa
Fanca panka
T, d, r. t.
Tanda tanta
Indi inti
shinarak shinallatak
L,ll, ch, sh, zh, ll.
Alku
Ashku allku
Achku
azhku
K,c,j,g,q K
Cunca Kunka
Purijunchik Purikunchik
Purigunchik
puriquinchik
Ww, h,b w.
Wuicsa wiksa
Bicsa wiru
Huiru
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 7 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
Wakxhayay rukuyaywan
Wakishinami rikurin,
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 8 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
RUNAPA SHUTIRANTIKUNA (pronombre personales)
SHUK TAWKA
Ñuka Yo Ñukanchik Nosotros
Kan/kikin Tú Kankuna Ustedes/vosotros
Pay El Paykuna Ellos /ellas
YUPAYKUNA (Numeración)
1. Shuk wawa
2. Ishkay intikuna
3. kimsa kamukuna
4. Chusku antawakuna
5. Pichka rumpakuna
6. Sukta muchikukuna
7. Kanchis tiyarinakuna
8. Pusak sisakuna
9. Iskun killakuna
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 9 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
1 shuk 20 ishkay chunka
2 ishkay 30 kimsa chunka
3 kimsa 40 chusku chunka
4 chusku 50 pichka chunka
5 pichka 60 sukta chunka
6 sukta 70 kanchis chunka
7 kanchis 80 pusak chunka
8 pusak 90 iskun chunka
9 iskun 99 iskun chunka iskun
TULLPUKUNA (Colores)
Yana
Negro
Puka Yurak
Rojo Blanco
Maywa Waylla
Morado Verde
Tullpu-
kuna
Uki (Colores) Ankas
Café Azul
Waminsi Killu
Rosado Amarillo
Pusu
Sañi
Gres/
Violeta
plomo
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 10 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
SHUTIRANTI KUNAN PACHA YALLIK PACHA SHAMUK PACHA
Ñukaka Yanini Yanurkani Yanusha
Kanka Yanunki Yanurkanki Yanunki
Payka Yanun Yanurka Yanunka
Ñukanchikka Yanunchik Yanurkanchik Yanushun
Kankunaka Yanunkichik Yanurkankichik Yanunkichik
Paykunaka Yanunkuna Yanurkakuna Yanunkakuna
Awaki Lunes
Awkarik Martes
Chillay Miércoles
Kullka Jueves
Chaska Viernes
Wacha Sábado
Inti Domingo
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 11 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
PACHA TUPUY (medida de tiempo)
Wata Año
Killa Mes
Hunkay Semana
Puncha Día
Saylla Hora
Chiniku Minuto
Chinilla Segundo
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 12 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
RIMANAKUY(dialogo)
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 13 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
YURAKUNA (plantas)
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 14 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
Wantu Floripondio.
Wayta Clavel.
Yura Planta.
Yuyu / panra Nabo.
Chilina Naranja.
Chirimuya Chirimoya.
Chiwila Piña.
Kapulli Capulí.
Mishuma uchu Ají menos picante.
Murtiñu Mortiños.
Mutilon Motilones.
Pakay Huabo.
Pal anta Plátano.
Palta Aguacate.
Papaya Papaya.
Rukutu uchu Ají picante.
Taksu Tacso.
Uchu Ají.
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 15 -
** SHUKNIKI KAMU, KICHWA SHIMITA YACHACHIK **
Mashi Yachachik Pablo Chimborazo**2014
asistencia
Chanichina Valorar Yaykunakuy Integración
Challay Rito Yuyarinakuy Acuerdos
Chirikunuk Clima Yuyaypukuy Conciencia
Umarina Reflexión Yuyaykachy Preocupación
Imashinakay Conducta Zirma Electricidad
Kichwa shimita yachashpallami runa kawsayta sinchiyachishun killkak: Pablo Ch. Yupay- 16 -