Saltar ao contido

Marco Polo

Editar as ligazóns
Este é un dos 1000 artigos que toda Wikipedia debería ter
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Modelo:BiografíaMarco Polo
Biografía
Nacementoc. 1254
probabelmente en Venecia, Italia
Morte9 de xaneiro de 1324
Venecia, República de Venecia
Lugar de sepulturaIgreja de San Lorenzo (pt) Traducir 45°26′14″N 12°20′44″L / 45.4373, 12.3455 Editar o valor en Wikidata
Actividade
Campo de traballoViaxe, comércio (pt) Traducir, diplomacia, libro de viaxes e memoir literature (en) Traducir Editar o valor en Wikidata
Lugar de traballo Dinastía Yuan
República Popular da China Editar o valor en Wikidata
Ocupaciónmercador, explorador
Obra
Obras destacables
Familia
CónxuxeDonata Badoer Editar o valor en Wikidata
FillosAgnese, Fantina Polo Editar o valor en Wikidata
PaiNiccolò Polo Editar o valor en Wikidata
ParentesMaffeo Polo, tío Editar o valor en Wikidata
Cronoloxía
Le Divisament dou monde Editar o valor en Wikidata
Descrito pola fonteLarousse Encyclopedia online (pt) Traducir, (sec:Marco Polo)
Concise Literary Encyclopedia (en) Traducir, (vol:5, sec:Поло, Марко)
Enciclopedia de Otto Editar o valor en Wikidata
BNE: XX894006 Dialnet: 2362099 WikiTree: Polo-28

Marco Polo, nado en Venecia c. 15 de setembro de 1254 e finado tamén en Venecia o 9 de xaneiro de 1324[1], foi un comerciante, explorador e escritor italiano da República de Venecia.[2][3] que viaxou por Asia ao longo da ruta da seda entre 1271 e 1295. As súas viaxes recóllense no libro As viaxes de Marco Polo (tamén coñecido como Libro das Marabillas do Mundo ou Il Milione en italiano, c. 1300), que describía aos europeos a entón misteriosa cultura e o funcionamento interno do mundo oriental, incluídas a riqueza e o gran tamaño do Imperio Mongol e a China da dinastía Yuan, ofrecéndolles a primeira visión completa da China, Persia, India, Xapón e outras cidades e países asiáticos.[4]

Nado en Venecia, Marco aprendeu o comercio grazas ao seu pai e ao seu tío, Niccolò e Maffeo, que viaxaron por Asia e coñeceron a Khublai Khan. En 1269, regresaron a Venecia para atoparse por primeira vez con Marco. Os tres emprenderon unha viaxe épica a Asia, explorando moitos lugares ao longo da ruta da seda ata chegar a Catai (China). Foron recibidos pola corte real de Khublai Khan, que quedou impresionado pola intelixencia e humildade de Marco. Marco foi nomeado emisario de Khan no estranxeiro, e foi enviado en numerosas misións diplomáticas por todo o imperio e o sueste asiático, como nas actuais Myanmar, India, Indonesia, Sri Lanka e Vietnam.[5][6] Como parte deste nomeamento, Marco tamén viaxou cumpridamente polo interior da China, vivindo nas terras do emperador durante 17 anos e vendo moitas cousas que ata entón eran descoñecidas para os europeos.[7] Cara a 1291, os Polos tamén se ofreceron a acompañar á princesa mongol Kököchin a Persia; chegaron cara a 1293. Tras deixar á princesa, viaxaron por terra a Constantinopla e logo a Venecia, regresando a casa ao cabo de 24 anos.[7] Nesta época, Venecia estaba en guerra con Xénova; Marco foi capturado e encarcerado polos xenoveses tras unirse ao esforzo bélico e ditou as súas historias a Rustichello da Pisa, un compañeiro de cela. Foi liberado en 1299, converteuse nun rico comerciante, casou e tivo tres fillos. Morreu en 1324 e foi enterrado na igrexa de San Lorenzo en Venecia.

Aínda que non foi o primeiro Europeo en chegar a China, Marco Polo foi o primeiro en deixar unha crónica detallada da súa experiencia. Este relato de Oriente proporcionou aos europeos unha imaxe clara da xeografía e os costumes étnicos de Oriente, e foi o primeiro rexistro occidental da porcelana, da pólvora, do papel moeda e algunhas plantas e animais exóticos asiáticos.[8] O seu libro de viaxes inspirou a Cristovo Colón[9] e a moitos outros viaxeiros. Tamén influíu na cartografía europea, dando lugar á introdución do Atlas Catalán e do mapamundi de Fra Mauro.[10]

Traxectoria

[editar | editar a fonte]

Orixe familiar

[editar | editar a fonte]

Marco Polo naceu en 1254 en Venecia.[11][12] O seu primeiro antepasado coñecido foi un tío avó, Marco Polo (o maior) de Venecia, pediu diñeiro prestado e comandou un barco en Constantinopla.[13][14] O seu avó, Andrea Polo, da parroquia de San Felice, tivo tres fillos: Marco "o maior", Maffeo e Niccolò (pai de Marco).[15][16] Esta xenealoxía, descrita por Ramusio, non goza de aceptación universal, xa que non existen probas adicionais que a apoien.[17][18]

Mosaico de Marco Polo exposto no Palacio Doria-Tursi, Xénova, Italia

Algunhas fontes croatas afirman que os antepasados de Polo eran de orixe dálmata,[19][20][21][22] pero a maioría dos historiadores considérano infundado, xa que a familia Polo vivía en Venecia desde o ano 971.[23]

Alcume Milione

[editar | editar a fonte]
Corte Seconda del Milion, Venecia, xunto á casa de Polo, debe o seu nome ao alcume de Polo, Il Milione
Placa conmemorativa no sitio da casa Polo en Venecia, parte do Teatro Malibran que se construíu sobre a casa de Polo

.

Marco Polo aparece mencionado nos arquivos da República de Venecia como Marco Paulo de confinio Sancti Iohannis Grisostomi, [24] que significa Marco Polo da contrada (distrito) da igrexa San Giovanni Grisostomo.

Con todo, tamén foi alcumado en vida Milione (que en italiano significa literalmente "Millón"). De feito, o título italiano do seu libro era Il libro dei Marco Polo detto il Milione, que significa "O libro de Marco Polo, alcumado 'Milione{'"}}. Segundo o humanista do século XV Giovanni Battista Ramusio, os seus concidadáns adxudicáronlle este alcume cando regresou a Venecia porque non paraba de dicir que as riquezas de Khublai Khan contábanse por millóns. Máis concretamente, alcumarono Messer Marco Milioni. (Señor Marco Millóns).[25]

Con todo, como tamén o seu pai Niccolò era alcumado Milione,[26] o filólogo do século XIX Luigi Foscolo Benedetto estaba convencido de que Milione era unha versión abreviada de Emilione, e que este alcume utilizábase para distinguir a rama de Niccolò e Marco doutras familias Polo.[27][28]

Vida temperá e viaxes por Asia

[editar | editar a fonte]

O seu pai, Niccolò Polo, comerciante, comerciaba co Próximo Oriente, enriquecéndose e alcanzou gran prestixio.[29][30] Niccolò e o seu irmán Maffeo emprenderon unha viaxe comercial antes do nacemento de Marco.[31][30] En 1260, Niccolò e Maffeo, mentres residían en Constantinopla, entón capital do Imperio Latino, previron un cambio político; liquidaron os seus bens en xoias e mudáronse.[29] Segundo As viaxes de Marco Polo, atravesaron gran parte de Asia e reuníronse con Khublai Khan, gobernante mongol e fundador da dinastía Yuan.[32] A súa decisión de abandonar Constantinopla resultou oportuna. En 1261, Miguel VIII Paleólogo, gobernante do Imperio de Nicea, tomou Constantinopla, queimou o barrio veneciano e restableceu o Imperio Bizantino. Os cidadáns venecianos capturados foron cegados,[33] mentres que moitos dos que lograron escapar pereceron a bordo de barcos de refuxiados sobrecargados que fuxían cara a outras colonias venecianas no mar Exeo.

Non se sabe case nada da infancia de Marco Polo ata os quince anos, salvo que probablemente pasou parte da súa nenez en Venecia.[34][35][14] Mentres tanto, a nai de Marco Polo morreu, e unha tía e un tío criárono.[30] Recibiu unha boa educación, aprendendo temas mercantís como moeda estranxeira, taxación e manexo de barcos de carga;[30] apenas aprendeu latín.[29] O seu pai casou máis tarde con Floradise Polo (de solteira Trevisan).[18]

En 1269, Niccolò e Maffeo regresaron coas súas familias a Venecia, coñecendo por primeira vez ao novo Marco.[34] En 1271, durante o goberno do Doge Lorenzo Tiepolo, Marco Polo (aos dezasete anos de idade), o seu pai e o seu tío partiron cara a Asia na serie de aventuras que Marco documentou máis tarde no seu libro.[36]

Primeiro plano do Atlas Catalán que representa a Marco Polo viaxando a Oriente durante a Pax Mongolica

.Navegaron ata Acre e máis tarde chegaron nos seus camelos ata o porto persa de Hormuz. Durante as primeiras etapas da viaxe, permaneceron uns meses en Acre e puideron falar co archidiácono Tedaldo Visconti de Piacenza. Naquela ocasión, os Polo expresaron o seu pesar pola longa ausencia de Papa, xa que na súa anterior viaxe a China recibiran unha carta de Khublai Khan dirixida ao Papa, polo que tiveran que partir cara a China decepcionados. Durante a viaxe, con todo, recibiron a noticia de que, tras 33 meses de deliberacións, por fin, o conclave elixira ao novo Papa e que este era exactamente o archidiácono de Acre. Os tres apresuráronse a regresar a Terra Santa, onde o novo Papa encomendoulles cartas para o "Gran Khan", convidándolle a enviar os seus emisarios a Roma. Para dar máis peso a esta misión enviou cos Polos, como os seus legados, a dous pais dominicanos, Guglielmo de Trípoli e Nicola de Piacenza.[37]

Continuaron por terra ata chegar ao lugar do Khublai Khan en Shangdu, China (entón coñecida como Catai). Para entón, Marco tiña 21 anos.[38] Impresionado pola intelixencia e humildade de Marco, Khan nomeouno o seu emisario estranxeiro na India e Myanmar. Foi enviado en numerosas misións diplomáticas por todo o seu imperio e no sueste asiático, (como nas actuais Indonesia, Sri Lanka e Vietnam),[5][6] pero tamén entretiña ao Khan con historias e observacións sobre as terras que vía. Como parte deste nomeamento, Marco viaxou cumpridamente polo interior da China, vivindo nas terras do emperador durante 17 anos.[7]

Ao principio, Kublai negouse varias veces a que os Polos regresasen a Europa, xa que apreciaba a súa compañía e resultábanlle útiles.[39] Con todo, cara a 1291, finalmente concedeulles o permiso, confiando aos Polos o seu último deber: acompañar á princesa mongol Kököchin, que se convertería na consorte de Arghun Khan, en Persia (véxase a sección Narrativa).[38][40] Tras deixar á princesa, os Polos viaxaron por terra a Constantinopla. Máis tarde decidiron regresar ao seu fogar.[38]

Regresaron a Venecia en 1295, despois de 24 anos, con moitas riquezas e tesouros. Viaxaran case 24.000 km.[30]

Cativerio xenovés e vida posterior

[editar | editar a fonte]
Miniatura da obra
Marco Polo vestido de tártaro, grabado do século XVIII

Marco Polo regresou a Venecia en 1295 coa súa fortuna convertida en pedras preciosas. Nesa época, Venecia estaba en guerra coa República de Xénova.[41] Polo armou unha galera equipada cun trabuquete[42] para unirse á guerra. Probablemente foi capturado polos xenoveses nunha escaramuza en 1296, fronte á costa de Anatolia entre Adana e o golfo de Alexandreta.[43] (e non durante a batalla de Curzola (setembro de 1298), fronte á costa dálmata,[44] unha afirmación que se debe a unha tradición posterior (século XVI) recollida por Giovanni Battista Ramusio[45][46]).

Pasou varios meses do seu encarceramento ditando un relato detallado das súas viaxes a un compañeiro de prisión, Rustichello da Pisa,[30] que incorporou relatos propios, así como outras anécdotas recompiladas e temas de actualidade da China. O libro pronto se difundiu por Europa en forma de manuscrito, e coñeceuse como As viaxes de Marco Polo (Italiano título: Il Milione, lit. "O Millón", derivado do alcume de Polo "Milione". Título orixinal en franco-italiano : Livres des Merveilles du Monde). Describe as viaxes dos Polo por Asia e ofrece aos europeos a súa primeira visión completa sobre o funcionamento interno do Extremo Oriente, incluídos China, India e Xapón.[47] O orixinal perdeuse e consérvanse varias versións, con frecuencia contraditorias, das traducións. O libro converteuse de inmediato nun éxito. As historias do libro foron consideradas fantasiosas polos seus contemporáneos.

Polo foi finalmente liberado do seu cativerio en agosto de 1299,[30] e regresou a Venecia, onde namentres o seu pai e o seu tío adquiriran un gran palazzo na zona denominada contrada San Giovanni Crisostomo (Corte do Milion). [48] Para tal empresa, a familia Polo probablemente investiu os beneficios do comercio, e mesmo moitas pedras preciosas que trouxeron de Oriente.[48] A empresa continuou as súas actividades e Marco pronto se converteu nun rico comerciante. Marco e o seu tío Maffeo financiaron outras expedicións, pero probablemente nunca saíron das provincias venecianas, nin volveron á ruta da seda nin a Asia.[49] Nalgún momento antes de 1300, morreu o seu pai Niccolò.[49] En 1300, casou con Donata Badoèr, filla do comerciante Vitale Badoèr. Tiveron tres fillas, Fantina (casada con Marco Bragadin), Bellela (casada con Bertuccio Querini) e Moreta.[50][51]

Pietro d'Abano filósofo, médico e astrólogo afincado en Padua, relata falar con Marco Polo sobre o que observara na bóveda celeste durante as súas viaxes. Marco contoulle que durante a súa viaxe de regreso ao Mar da China Meridional, divisara o que describe nun debuxo como unha estrela "con forma de saco" (en latín: ut sacco) cunha gran cola (magna habens caudam), moi probablemente un cometa. Os astrónomos coinciden en que non se avistaron cometas en Europa a finais do século XIII, pero existen rexistros sobre un cometa avistado na China e Indonesia en 1293.[52] Curiosamente, esta circunstancia non aparece en Libro de viaxes de Polo. Pedro D'Abano conservou o debuxo no seu volume "Conciliator Differentiarum, quæ inter Philosophos et Medicos Versantur". Marco Polo entregou a Pietro outras observacións astronómicas que realizou no hemisferio sur, así como unha descrición do rinoceronte de Sumatra, que se recollen no Conciliator.[52]

En 1305 menciónaselle nun documento veneciano entre capitáns de barco locais en relación co pago de impostos.[18] Non está clara a súa relación cun tal Marco Polo, que en 1300 foi mencionado con disturbios contra o goberno aristocrático, e escapou á pena de morte, así como con disturbios de 1310 dirixidos por Bajamonte Tiepolo e Marco Querini, entre cuxos rebeldes se atopaban Jacobello e Francesco Polo, doutra rama familiar.[18] Polo volve mencionarse claramente despois de 1305 no testamento de Maffeo de 1309 a 1310, nun documento de 1319 segundo o cal se converteu en propietario dalgunhas leiras do seu defunto pai, e en 1321, cando comprou parte dos bens familiares da súa esposa Donata.[18]

Morte

[editar | editar a fonte]
San Lorenzo igrexa do sestiere de Castello (Venecia), onde foi enterrado Polo. A foto mostra a igrexa tal e como é hoxe, tras a reconstrución de 1592

En 1323, Polo foi confinado na cama, debido a unha enfermidade.[53] O 8 de xaneiro de 1324, a pesar dos esforzos dos médicos por tratalo, Polo atopábase no seu leito de morte.[54] Para redactar e certificar o testamento, a súa familia encargou a Giovanni Giustiniani, sacerdote de San Procolo. A súa esposa, Donata, e as súas tres fillas foron nomeadas polas coexecutoras.[54] A igrexa tiña dereito por lei a unha parte dos seus bens; el aprobouno e ordenou que se pagase unha suma adicional ao convento de San Lorenzo, lugar onde desexaba ser enterrado.[54] Tamén liberou a Pedro, un tártaro servente, que talvez o acompañou desde Asia,[55] e a quen Polo legou 100 liras de denarios venecianos.[56]

Repartiu o resto do seu patrimonio, incluídas varias propiedades, entre particulares, institucións relixiosas e todas as confrarías e irmandades ás que pertencía.[54] Tamén condonou múltiples débedas, entre elas 300 liras que lle debía a súa cuñada, e outras polo convento de San Giovanni, San Paolo da Orde de Predicadores, e un clérigo chamado freire. Benvenuto.[54] Ordenou pagar 220 sólidos a Giovanni Giustiniani polo seu traballo como notario e as súas oracións.[57]

O testamento non foi asinado por Polo, senón que foi validado pola entón pertinente regula "signum manus", pola que o testador só tiña que tocar o documento para que fose legalmente válido.[56][58] Debido á lei veneciana que establece que o día termina á tardiña, non se pode determinar a data exacta da morte de Marco Polo, pero segundo algúns estudosos foi entre os atardeceres do 8 e 9 de xaneiro de 1324.[59] A Biblioteca Marciana, que conserva a copia orixinal do seu testamento, dátao o 9 de xaneiro de 1323 e dá como data da súa morte xuño de 1324.[58]

As viaxes de Marco Polo

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Le Divisament dou monde.
Mapa das viaxes de Marco Polo
Mapa das viaxes de Marco Polo
Unha miniatura de Il Milione
Unha miniatura de Il Milione

Non existe nin pode existir unha versión fidedigna do libro de Marco Polo, xa que os primeiros manuscritos difiren significativamente e a reconstrución do texto orixinal é unha cuestión de crítica textual. En total coñécense unhas 150 copias en varios idiomas. Antes de que existise a imprenta, era frecuente que se cometesen erros ao copiar e traducir, polo que hai moitas diferenzas entre as distintas copias.[60][61]

Polo relatou as súas memorias oralmente a Rustichello de Pisa mentres ambos eran prisioneiros da República de Xénova. Rustichello escribiu Le Divisament dou monde en francoveneciano.[62] Probablemente, a idea era crear un manual para comerciantes, esencialmente un texto sobre pesos, medidas e distancias.[63]

O manuscrito máis antigo que se conserva está redactado en francés antigo fortemente aderezado con italiano;[64] Segundo o erudito italiano Luigi Foscolo Benedetto, este texto "F" é o texto orixinal básico, que corrixiu comparándoo co italiano algo máis detallado de Giovanni Battista Ramusio, xunto cun manuscrito latino da Biblioteca Ambrosiana. Outras fontes temperás importantes son R (a tradución italiana de Ramusio, impresa por primeira vez en 1559) e Z (un manuscrito latino do século XV conservado en Toledo, España). A Biblioteca Nacional de Suecia conserva outro manuscrito de Polo en francés antigo, datado cara a 1350.[65]

A veracidade da viaxe

[editar | editar a fonte]

No seu leito de morte, a súa familia pediulle a Marco que confesase o que había de mentiras nas súas historias. Marco negouse, insistindo, «Só contei a metade do que vin!».

Mentres a maioría dos historiadores cren que Marco Polo efectivamente chegou á China, recentemente algúns propoñen que non chegou tan lonxe, e que simplemente contou a información que lles ouvía a outros. Estes escépticos sinalan que, entre outras omisións, o seu relato falla ao non mencionar a escritura chinesa, os palillos, o té, a vendaxe de pés nin a Gran Muralla. Ademais, os arquivos chineses da época non o mencionan, a pesar de que afirmaba ter servido como emisario especial de Kublai Khan, o que resulta insólito, dado o coidado co que se levaban os arquivos na China naquel tempo.

Por outra parte, Marco describe outros aspectos da vida no Afastado Oriente con moito detalle: o papel moeda, o Gran Canal, a estrutura do exército mongol, os tigres e o sistema postal imperial. Tamén se refire ao Xapón polo seu nome chinés, Zipang ou Cipango. Isto está considerado normalmente a primeira mención do Xapón na literatura occidental.

Impacto histórico

[editar | editar a fonte]

Aínda que os Polo non foron os primeiros europeos en chegar a China por terra, grazas ao libro de Marco a súa viaxe foi a primeira en ser coñecida amplamente e a mellor documentada ata entón.

A lenda conta que Marco Polo introduciu en Italia algúns produtos da China, entre eles os xeados, a piñata e a pasta, especialmente os espaguetes. Porén, esta lenda está moi cuestionada. Por exemplo, hai probas de que a pasta xa se coñecía en Grecia e Italia dende a antigüidade.

O libro escrito por Marco Polo, a pesar de que moitas das súas aseveracións se puxeron en dúbida naquela época, inspirou a moitos viaxeiros e exploradores.

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Bergreen, Laurence (2007), Marco Polo: From Venice to Xanadu, Londres: Quercus
  2. ↑ Stephen Feinstein; (2009) Marco Polo: Amazing Adventures in China (Great Explorers of the World) p. 23–24; Enslow Pub Inc, ISBN 1-59845-103-0
  3. ↑ John H. Stubbs, Robert G. Thomson; Architectural Conservation in Asia: National Experiences and Practice p. 30; Routledge, ISBN 1-138-92610-8
  4. ↑ Benedetto, Luigi Foscolo (1965). Marco Polo, Il Milione. Istituto Geografico DeAgostini (en italiano). 
  5. ↑ 5,0 5,1 Rongguang Zhao, Gangliu Wang, Aimee Yiran Wang. A History Of Food Culture In China. p. 94. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Christopher Kleinhenz. Routledge Revivals: Medieval Italy (2004): An Encyclopedia – Volume II, Volume 2. p. 923. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 "Marco Polo". Worldatlas.com. Arquivado dende o orixinal o 9 de xuño de 2020. Consultado o 22 de setembro do 2023. 
  8. ↑ Robin Brown (2008). Marco Polo: Journey to the End of the Earth. Sutton. 
  9. ↑ Landström 1967, p. 27
  10. ↑ Thomas F. Glick; Steven Livesey; Faith Wallis (2014). Medieval Science, Technology, and Medicine: An Encyclopedia. Routledge. p. 415. ISBN 9781135459321. 
  11. ↑ "Marco Polo | Biography, Travels, & Influence". Encyclopedia Britannica. 
  12. ↑ Hinds, Kathryn (2002). Venice and Its Merchant Empire. New York. 
  13. ↑ Bergreen 2007, p. 25.
  14. ↑ 14,0 14,1 Rugoff, Milton (2015). Marco Polo. New Word City. ISBN 978-1-61230-838-8. 
  15. ↑ Bergreen 2007, p. 25 (online copy pp. 24–25)
  16. ↑ Polo, Marco; Lazari, Vincenzio; Pasini, Lodovico (13 July 1847). "I viaggi di Marco Polo Veneziano". Venezia [Tipi di P. Naratovich] – vía Internet Archive. 
  17. ↑ Moule & Pelliot 1938, pp. 15–16.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 Pavešković, Anđelko (1998). "Putopisac Marko Polo" [Travel writer Marco Polo]. Godišnjak Poljičkog Dekanata "Poljica" (23): 38–66. 
  19. ↑ Orlić, Olga (2013-06-01). "The curious case of Marco Polo from Korčula: An example of invented tradition". Journal of Marine and Island Cultures (en inglés) 2 (1). pp. 20–28. ISSN 2212-6821. doi:10.1016/j.imic.2013.05.001. 
  20. ↑ Peklić, Ivan (2011). "Marko Polo – Svjetski Putnik" [Marco Polo – The World Traveler]. Metodički Ogledi (en croata) 17 (1–2). p. 50. Birthplace of Marco Polo is archivally undetermined, but it is assumed that his ancestors came from Dalmatia. There are many scientific discussions on the subject in which as the birthplace mention Korčula, Venice or Constantinople... 
  21. ↑ Puljiz-Šostik 2015, pp. 5–16.
  22. ↑ Bettinelli, Giuseppe (1780). Dizionario Storico-Portatile Di Tutte Le Venete Patrizie Famiglie [Historical Dictionary Of All-Portable Venetian Patrician Families] (en italiano). Venice. p. 126. Vennero dalla Dalmazia 
  23. ↑ Stefano Soffiato (2019-06-17). "Le bufale di Marco". Venessia.com (en italiano). 
  24. ↑ "Un nuovo tassello della vita di Marco Polo: inedito ritrovato all'Archivio". Università Ca' Foscari Venezia. 
  25. ↑ Giovan Battista Ramusion, Delle navigationi et viaggi Vol. II, Giunti, Venecia, 1574.
  26. ↑ Marco Polo, Il Milione, Istituto Geografico DeAgostini, 1965, p.22
  27. ↑ Benedetto, L. F.: Marco Polo, il Milione, Firenze, 1928 in Marco Polo, Il Milione, Istituto Geografico DeAgostini, 1965, p.22
  28. ↑ ... volendosi ravvisare nella parola "Milione" la forma ridotta di un diminutivo arcaico "Emilione" che pare sia servito a meglio identificare il nostro Marco distinguendolo per tal modo da tutti i numerosi Marchi della sua famiglia. (Ranieri Allulli, MARCO POLO E IL LIBRO DELLE MERAVIGLIE – Dialogo in tre tempi del giornalista Qualunquelli Junior e dell'astrologo Barbaverde, Milano, Mondadori, 1954, p.26)
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 Britannica 2002, p. 571
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 30,4 30,5 30,6 Parker 2004, pp. 648–49
  31. ↑ Italiani nel sistema solare di Michele T. Mazzucato
  32. ↑ Yule & Cordier 1923, ch.1–9
  33. ↑ Zorzi, Alvise, Vita di Marco Polo veneziano, Rusconi Editore, 1982
  34. ↑ 34,0 34,1 Bergreen 2007, p. 36.
  35. ↑ Puljiz-Šostik 2015, p. 24.
  36. ↑ Bergreen 2007, p. 37.
  37. ↑ "GREGORIO X, beato in "Enciclopedia dei Papi"". www.treccani.it. 
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 "Marco Polo". Total History. 29 de novembro de 2013. 
  39. ↑ Zannos, Susan (March 2005). The Life and Times of Marco Polo. Mitchell Lane Publishers. ISBN 978-1-61228-907-6. 
  40. ↑ de Rachewiltz, Igor. "F. Wood's Did Marco Polo Go To China? A Critical Appraisal by I. de Rachewiltz". The Australian National University. Consultado o 24 de setembro do 2023. 
  41. ↑ Nicol 1992, p. 219
  42. ↑ Yule, The Travels of Marco Polo, London, 1870: reprinted by Dover, New York, 1983.
  43. ↑ According to fr. Jacopo d'Aqui, Chronica mundi libri imaginis
  44. ↑ Puljiz-Šostik 2015, pp. 28–36.
  45. ↑ Polo, Marco; Latham, Ronald (translator) (1958). The Travels of Marco Polo, p. 16. New York: Penguin Books. ISBN 0-14-044057-7.
  46. ↑ Puljiz-Šostik 2015, pp. 8, 12, 28–36.
  47. ↑ Bram 1983
  48. ↑ 48,0 48,1 Bergreen 2007, p. 332.
  49. ↑ 49,0 49,1 Bergreen 2007, p. 333.
  50. ↑ Bergreen 2007, p. 333, 338.
  51. ↑ Power 2007, p. 87
  52. ↑ 52,0 52,1 "Jensen, Jørgen. "The World's most diligent observer." Asiatische Studien 51.3 (1997): 719–728." (PDF). 
  53. ↑ Bergreen 2007, p. 339.
  54. ↑ 54,0 54,1 54,2 54,3 54,4 Bergreen 2007, p. 340.
  55. ↑ Britannica 2002, p. 573
  56. ↑ 56,0 56,1 Bergreen 2007, p. 341.
  57. ↑ Bergreen 2007, pp. 340–41.
  58. ↑ 58,0 58,1 Biblioteca Marciana, el instituto que conserva la copia original del testamento de Polo. Venezia.sbn.it Arquivado 6 de decembro de 2010 en Wayback Machine.
  59. ↑ Bergreen 2007, p. 342.
  60. ↑ Kellogg, Patricia B. (2001). "Did you Know?". National Geographic. Arquivado dende o orixinal o 5 de febreiro de 2008. 
  61. ↑ Edwards, p. 1
  62. ↑ Maria Bellonci, "Nota introduttiva", Il Milione di Marco Polo, Milano, Oscar Mondadori, 2003, p. XI
  63. ↑ Larner John, Marco Polo and the discovery of the world, Yale University Press, 1999, ISBN 0-300-07971-0 pp. 68–87.
  64. ↑ Bibliothèque Nationale MS. français 1116. For details, see, A. C. Moule and Paul Pelliot, Marco Polo: The Description of the World (London, 1938), p.41.
  65. ↑ Polo, Marco (1350). "The Travels of Marco Polo – World Digital Library" (en francês antigo). Consultado o 14 de maio do 2024. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marco_Polo&oldid=6734027»