Mevlana Metafor Hayvanlar ve Felsefe

T.C. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ilahiyat Fakültesi ｄￜｎｃｅ＠ ULUSLARARASI ve SANATTA MEVLANA Sempozyum Bildirileri INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON MAWLANA JALALADDIN RUMI IN THOUGHT and ART Papers May, 25-28 ｍ｡ｹｳ＠ 2006 Çanakkale Türkiye/Turkey MESNEVi'DE METAFORiK ANLATlMLARDA KULLANILAN ve FELSEFI DEGERLENDiRMESi HAYVAN ｍｏｔｩｆｌｅｒ＠ Dr. Nejdet DURAK S.D.Ü. ilahiyat Fakültesi, Isparta (ÖZET) Mesnevi'de geçen hikayeler ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ insan ｴ｡｢ｩ＠ ｨ｡ｫｮ､ｩ＠ derin bilgisini ve psikolojik ｫ｡ｶｲｹｮ＠ ｫｳ｡Ｌ＠ ｡ｮｬｭ＠ ve ｣｡ｮｬ＠ ｡￧ｫｬｭｲ＠ ortaya ｫｯｹｭ｡ｴ､ｲＮ＠ ｮｳ｡＠ iyi veya kötü olarak erdernleri, reziletieri ｡ｮｬｴｲｫ･＠ bu hikayelere ｢｡ｶｵｲｬｭｫｴ､Ｎ＠ nitelendirilen ｶ｡ｳｦｬｲＬ＠ ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ bu hikayelerinde Peygamberlerden halifelere, taeirierden orta ve ｡＠ ｳｮｦｴ｡＠ pek çok ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ önemli bir ｫｳｭｮ､｡＠ karakterleri hayvanlar olan hikayeler ｢ｵｬｮｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ insan yer ｡ｬｲｫ･ｮ［＠ Eserlerinde ￧･ｩｴｬ＠ vesilelerle aslandan tilkiye, ･ｫｴｮ＠ kurda, ｰ｡ｮ､＠ horoza, köpeklere, tavus ｫｵｮ､｡＠ farelere, ceylana, vb. pek çok hayvan karakterine metaforik ｡ｮｬｴｭｲ､＠ yer vermektedir. tasavvufi, felsefi, dini pek çok konuyu ｨ｡ｹｶｮ＠ dilinden Mevlana metafor ｳ｡ｮｴｹｬ＠ ｳｯｭｵｴｬ｡ｲ､Ｌ＠ ｡ｮｬｲ＠ ｫｬｭ｡ｴ､ｲＮ＠ (ABSTRACT METAPHORICAL NARRATION OF ANIMAL FIGURES IN MA WLANA'S MASNA Wl AND THEIR PHILOSOPIDCAL EVALUATION Narrations of stories in Masnawi briefly, lively and meaningfully show Mawlana's knowledge and psychological approach to human nature. Good and bad characteristics of human, and his moral values are shown by these stories. Amongst many different characters, varieties of animal characters are used in those stories. Lion, fox, wolf, parrot, dog, mouse, ghazelle, cock, peacock are amongst many animal which are used for metaphorical narratian in his stories. Mawlana's metaphorical narrations through animal characters help to concrete understanding of mystic, philosophical and religious subjects. Metafor, soyut ｫ｡ｶｲｮｬ＠ daha kolay ｡ｮｬｭｳ＠ için ￧･ｩｴｬ＠ somut örneklerle ifade etmenin ｧｺ･ｬｩｮ＠ bir ｡ｲ｣＠ olarak ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲＮ＠ Metaphor (:Metafor) kelimesi iki ｫｳｭ､｡ｮ＠ ｯｬｵｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ Meta tabiri Grekçe öte, sonra ｡ｮｬｭｲ＠ gelirken, phodos aktarmak ｴ｡ｭｫ＠ ｡ｮｬｭ､＠ ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲＮ＠ Metafor tabiri ｭ･｣｡ｺ＠ aniatmada bir kelime veya ifadede literal yada lafzi olarak ｩ｡ｲ･ｴ＠ ･ｴｩ＠ bir ･ｹｩｮ＠ ｢｡ｫ＠ bir ･ｹｩ＠ göstermesi için ｫｵｬ｡ｮｭｳ､ｲ［＠ böylece iki ･ｹｩｮ＠ ｫ｡ｲｬｴｭｳ＠ ｳ｡ｬｮｭｫｴ､ｲＮ＠ Bu sayede bir meselenin ｢｡ｫ＠ bir ･ｫｩｬ､Ｌ＠ mecaz} olarak ifadesi dile getirilmektedir. Ｑ＠ ortak bir zemini ｰ｡ｹｬｭｫｴ､ｲＮ Tarihi ｧ･ｬｩｭ＠ süreci Metafor allegori ve sembol ｫ｡ｶｲｭｬｹ＠ daha kolay ｡ｮｬｭｳ＠ için ￧･ｩｴｬ＠ somut örneklerle ifade etmenin ｡ｲ｣＠ içerisinde soyut ｫ｡ｶｲｭｬｮ＠ olarak kullamlan metafor ｫ｡ｶｲｭＬ＠ muhteva olarak mecaz, istiare, ｴ･｢ｩｨＬ＠ ｫｹ｡ｳＬ＠ mesel, kinaye, sembol (rernz) gibi sanatlarla ｡ｲｬｮ､ｫｩ＠ ｢｡ｺ＠ ｦ｡ｲｫｬ＠ ｲ｡ｭ･ｮ＠ ｡ｹｮ＠ düzlemde ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲ＿＠ Metaforik ｡ｮｬｴｭ＠ ｴ･ｫｮｩ＠ ｡ｳｲｬ＠ boyunca ｳｫｬ｡＠ kendisine ｢｡ｶｵｲｬｮ＠ bir yöntemdir. Bu ｡￧､ｮ＠ ｳｬ｡ｭ＠ ､ｮ｣･ｳｩ＠ de kendine has bir yer ･､ｩｮｭ＠ tir. Metaforlara ｢｡ｴ＠ Kur' an ve hadislerde ､ｮ｣･ｳｩ＠ içersinde yer alan müslüman ､ｮｲｬ･ｩ＠ ve ｭｵｴ｡ｳｶｦｬｮ＠ olmak üzere, ｳｬ｡ｭ＠ Ｓ＠ eserlerinde metaforik ｡ｮｬｴｲ＠ zengin örneklerine ｲ｡ｳｴｬｭｫｹｺＮ Bu ｢｡ｬｭ､＠ Mevlana, eserlerinde metaforik ｡ｮｬｴｲ＠ en ｣｡ｮｬ＠ örneklerini ｳｵｮｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ Mevlana metaforik ｡ｮｬｴｭｲ､＠ ｹ｡ｧｮ＠ olarak ￧･ｩｴｬ＠ hayvan karakterlerini ｫｵｬ｡ｮｭｴｲＮ＠ ｂｩｬｮ､＠ üzere tarihi ｧ･ｬｩｭ＠ süreci içersinde ､ｮｲｬ･＠ ve edipler ｴ｡｢ｩｮ＠ içerisinde yer alan ￧･ｩｴｬ＠ ｣｡ｮｬｲ＠ ｫｯｮｵｴｲｭ｡ｹＬ＠ ｯｮｬ｡ｲ＠ dilinden ｢｡ｺ＠ ｯｬｧｵ｡ｲ＠ hikaye etmeye büyük önem ｶ･ｲｭｩｬ､Ｎ＠ ｰｨ･ｳｩｺ＠ tabiatla iç içe ｯｬｭ｡ｮＬ＠ birlikte ｹ｡ｭｮ＠ ｧ･ｴｩｲ､＠ bir sürecin ifadesi olan bu ｹ｡ｮｳｭｬｲ＠ sanatta, sosyal hayatta, pek çok edebi üründe ｫ｡ｲｭｺ＠ ￧ｫｭ｡ｴ､ｲＮ＠ Bu motifler insaniann tabii organik ｢ｩｲｬｫｴ･ｮＬ＠ çevresini bütüncül bir ｹ｡ｰ＠ içersinde ｡ｬｧｭｳｮ＠ çevresiyle ｫｵｲ､＠ ve üslup 1 The Cambridge Dictionary of Philosophy, Ed. Robert Audi, Cambridge Univesity Press, 1996, s. 488; Dictionary of Philosophy and religion, By William Reese, Humanites Press, New Jersey London 1994, s. 352 2 Nihat Keklik, Felsefede Metafor, ｳｴ｡ｮ｢ｵｬＱＹＰＬ＠ s. 1-2; Ahmet Ögke, Türk Tasavvuf ｄｮ｣･ｳｩ､＠ Metaforik ａｮｬ｡ｴｭＬ＠ Van 2005, s. 1, 9; ｳｭ｡ｩｬ＠ ｙ｡ｫｴＬ＠ "Mevlana' da Sembolizm ve Ney", Ney' e Dair, Konya 2006, ss. 61-96, s. 61-62 3 .. Ahmet Ogke, a.g.e., s. v sonucunda ortaya ￧ｫ｡ｮ＠ bir olgudur. 4 ｮｳ｡＠ gibi davranan, hareket eden, ｫｯｮｵ｡＠ alegorik masallar, genellikle ｩｮｳ｡ｬｲ＠ ｨｯｵｮ｡＠ giden ･ｬｮ､ｩ｣＠ üslubu, ･ｩｴ｣Ｌ＠ ahlil.k1 ｭ･ｳ｡ｪｬｲｹ＠ ｹｺｬ｡ｲ､＠ ｩｮｳ｡ｬｲ＠ ilgisini çekmekte ve çekmeye devam etmektedir. Bir edebi ｹ｡ｺｭ＠ türü olarak bunlara fabl denilmektedir. Dünya ･､｢ｩｹ｡ｴｮ＠ pek çok ￶ｲｮ･ｩ＠ ｲ｡ｳｴｬ､ｭｺ＠ bu ｹ｡ｺｮ＠ türünün orijini ｫｵｳｺ＠ ｄｯｵ＠ ･､｢ｩｹ｡ｴｲＮ＠ Bu türün ilk örneklerini ahlilld ve didaktik bir ｹ｡ｰ＠ içersinde ､ｯｵ＠ ･､｢ｩｹ｡ｴｮ＠ görmekteyiz. Fakat dikkat çekicidir ki bir ｹ｡ｺ＠ ürünü olarak fabl ｧ･ｬｮｩ＠ ｄｯｵ＠ ve ｂ｡ｴ＠ ｵｬｳ｡ｲｮ､＠ benzer bir ｹ｡ｰｬｮｭ＠ içersinde ･ｫｩｬｮｭｴｲＮ＠ Hayvan hikayelerinin en eski türlerine genelde birbirinden ｢｡ｭｳｺ＠ olarak ｧ･ｬｩｭ＠ ｧ￶ｳｴ･ｲ､ｩ＠ öne sürülen Eski Hint ve Akdeniz kültürlerinde ｲ｡ｳｴｬｮｭｫ､Ｎ＠ ｂ｡ｴ＠ kültürü fabl ｧ･ｬｮｩ＠ Aisopos 5. yy.) ile ｢｡ｬｴｭｫ､ｲＮ＠ Fakat bu ｧ･ｬｮｩ＠ Ｎￖ＠ 8. yy., Hesiodos'a kadar uzatmak (ezop) ＨＮￖ＠ sürecini, hayvan ｭ｡ｳｬｲ＠ ｧ･ｬｮｩ＠ sanskrit dilinde kaleme ｡ｬｮ＠ mümkündür. 5 Benzer bir ｧ･ｬｩｭ＠ Pançatantra'da da görmekteyiz. 6 Bu masallar 8.yy.da hikayelerden birinde geçen ve aslan krala 7 ､｡ｮｭｬｫ＠ eden iki ￧｡ｫｬｮ＠ ｡､＠ olan Kelile ve Dimne ismiyle Arapça'ya tercüme ･､ｩｬｭｴｲＮ＠ ｋｩｴ｡｢ｮ＠ müellifi olan Beydeba, Kelile ve Dimne'yi devrin ｨｫｭ､｡ｲｮ＠ ahiili ￶ｴｬ･ｲｩｮＬ＠ tavsiyelerini Hayvan motifi ｫｵｬ｡ｮｭｳｹ＠ ｴ｡ｮ＠ Feridüddin ａｴ｡ｲＧｮ＠ ｍ｡ｮｴｫｵＧﾭ aktarmak için kaleme ｡ｬｭｴｲＮ＠ Ｘ＠ ｔ｡ｹｲＧ＠ ise ｫｵｬ｡ｲ＠ ｶ｡ｳｴｹｬ＠ tasavvufi ､･ｲ＠ ve ｫ｡ｶｲｭｬ＠ ｩｬ･ｭｫｴ､ｲＮ Mevlana kendisini tasavvufi Mesnevi ｧ･ｬｮｩ＠ içersinde Senili ve Attar çizgisinin bir ､･ｶ｡ｭ＠ olarak görür. Bunlardan ｹ｡ｰｬｮ＠ ｡ｬｮｴｲ＠ Mesnev!sinde yer vermektedir. 9 Bir ｹ｡ｺｲｮ＠ eserlerinde hayvan motiflerini ｫｵｬ｡ｮｭｳ＠ ｦ｡ｲｫｬ＠ pek çok nedeni bulunabilir. ｰｨ･ｳｩｺ＠ ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ ｢｡ｮ､＠ ｦ｡｢ｬｲｮ＠ karakteristik ｮｩｴ･ｬｹ＠ ilgili hususlar gelmektedir. ｂｩｬｮ､＠ gibi fabl, ｡ｮｬｴ＠ hikaye ｡ｲ｣ｬｹ＠ ｭｵｨ｡ｴ｢ｮ＠ genellikle ahlak! içerikli bir ｭ･ｳ｡ｪ＠ ｡ｫｴｲｭ､Ｎ＠ Bu son ｫｳｭｮ､｡＠ genellikle ｶｵｲｧｬ｡ｮｭｫｴ､Ｎ＠ Sözlü kültürün ürünü olan ve okuma husus ｦ｡｢ｬｮ＠ ｹ｡ｺｭｮ＠ az ｯｬ､ｵ＠ toplumlarda bu hikayeler ｧ･ｮｩ＠ bir toplumun ･ｩｴｬｭｳｮ､＠ önemli roller ｫ｡ｬｭｳｮ＠ kolay ｯｬｭ｡ｳ＠ ve ｭ･ｳ｡ｪｮ＠ çok net olarak verilmesi bu aniatma üstlenmektedir. ｈ｡ｴｲ､＠ ｴ｡ｲｺｮ＠ ･ｩｴｭ＠ ￶ｺ･ｬｩｮ＠ güçlendirmektedir. Bu konuya ｩ｡ｲ･ｴ＠ eden Charrier ve Ozouf ｵ＠ hususun ｡ｬｴｮ＠ çizmektedirler: " ... ahlak ders i bir hikayeye, bir ftkraya, bir masala ｫ｡ｲｴｬｳＬ＠ o nispette daha ve daha zevkli dinlenir ve böylece ￶ｲ･ｮ｣ｩｹ＠ somut ve cazip bir ･ｫｩｬ､＠ ｳｵｮｬｭ＠ olur." 10 iyi ｡ｮｬｲ＠ Mevlana, Mesnevl'de ､ｮ｣･ｬｲｩ＠ metaforlar ｡ｲ｣ｬｹ＠ vermeye büyük özen ｧ￶ｳｴ･ｲｭｩＮ＠ O, metaforla ｡ｮｬｴｭ＠ ､ｮ｣･ｹｩ＠ ifade ｳ｡ｮｴ＠ olarak ｫｵｬ｡ｮｭｴｲＮｕ＠ ｄｮ｣･＠ tarihinde pek çok ､ｮｲ＠ ｫｵｬ｡ｮ､＠ bu yöntem ｣｡ｮｬＬ＠ ｡ｫ｣＠ ve zengin bir ｡ｮｬｴｭ＠ imkan vermektedir. Soyut kavramlar, güç tasavvufi ve felsefi meseleler bu metotla daha basit olarak ifade herkesin ｡ｮｬｭｳ＠ somut örnekler sayesinde konu sade bir ｡ｮｬｴｭ＠ ｡ｮｬｲ＠ edilebilmektedir. ｋｵｬ｡ｮ＠ 12 ｫｬｮｭ｡ｴ､ｲＮ＠ ｩｮ｡＠ ･､ｩｬｭｴｲＮ＠ ａｮｬ｡ｴ＠ metaforik Mesnev1 tamamen bu metot ､ｯｲｵｬｴｳｮ｡＠ hikayelerde ｭ･ｳ｡ｪｮ＠ okur ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｡ｬｮｭｳ＠ temel gaye olarak gösterilmektedir. Mesnev1' de pek çok çizilmektedir: "Bunun ｨ｡ｫｮ､＠ sen bir hikaye dinle de sözümden hisse al. " 13 yerde bu hususun ｡ｬｴ＠ adam, sana güzellikle o misali getirdi. Çocuk da ｩｮ＠ mahiyet ve "Fakat sen çocuk gibisin de o ｡ｫｬ＠ hakikatini bilmese bile misalle anlar hiç olmazsa. Bu misalden sonra ben, bunu biliyorum desen ＱＴ＠ ｹ｡ｮｬ＠ olmaz, ､ｯｲｵＮＢ "Bu misal getirme söz ｡ｲｳｮ､＠ bir ｶ｡ｳｴ､ｲＮ＠ Herkesin ｡ｮｬｭｳ＠ için ＱＵ＠ ｶ｡ｳｴ＠ ｡ｲｴＮＢ Tasavvuf. üzerine ｹ｡ｰｬｮ＠ ｴ｡ｮｭｬｲ＠ onun bir hal ilmi ｯｬ､ｵ＠ üzerinde "Türk Kültüründe Hayvan ve Bitki Motifinin Seyri", Türkler Ansiklopedisi, Ankara Yusuf ￇ･ｴｩｮ､｡Ｌ＠ 2002, c. 4, ss. 171-192, s. 171-172 5 Ana Britanica, Fabl Mad, C. 8, ｳｴ｡ｮ｢ｵｬ＠ 2004,.s. 425 6 2005 Vishnu Sharman, Pançatantra, Lale Kitabevi, ｳｴ｡ｮ｢ｵｬ＠ 7 ｳｴ｡ｮ｢ｵｬＱＹＰ＠ Beydeba, Kelile ve Dimne, Çev. S. Alpay, Bedir ｙ｡ｹｮ･ｶｩＬ＠ 8 "Klasik Türk ｅ､･｢ｩｹ｡ｴｮ＠ Hayvan Motifleri", ｏｳｭ｡ｮｬ＠ Ansiklopedisi, C. 10, Ankara Sadettin ｅｲｩＬ＠ 1999, s. 742-743 9 Ansiklopedisi, C. 29, Ankara 2004, s. 327 Sernih Ceylan, Mesnevi, T.D.V. ｳｬ｡ｭ＠ 10 Ch. Charrier-R. Ozouf, ｙ｡ｮｭ＠ Pedagoji, Çev. N. ｙｺ｢｡ｯｵｬｲＬ＠ M.E.B. ｙ｡ｹｮｬｲＬ＠ ｳｴ｢ｵ 1992,s.210 11 Hasan Çiçek, Kadim Üç Felsefe Problemi ｂ｡ｬｭｮ､＠ ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ Mesnevi'sinde Metaforik ａｮｬ｡ｴｭＢＬ＠ ａＮￜｆｄＬ＠ Cilt. XLIV, ｓ｡ｹＮ＠ 1, Ankara 2003, ss. 293-311, s. 294 12 Nihat Keklik, "Mevlana' da Metafor Yoluyla Felsefe", Felsefe Arkivi, S. 26, ｳｴ｡ｮ｢ｵｬ＠ 1987, ss. 1955, s. 48; ｢ｲ｡ｨｩｭ＠ ｅｭｩｲｯｬｵＬ＠ Sufi ve Dil Mevlana ￖｲｮ･ｩＬ＠ ｮｳ｡＠ ｙ｡ｹｮｬｲＬ＠ ｳｴ｡ｮ｢ｵｬＲＰＬ＠ s. 19 13 Mevlana (celaleddin-i Rumi), Mesnevi, Çev. Veled ｺ｢ｵ､｡ｫＬ＠ ｳｴ｡ｮ｢ｵｬ＠ 1990; I, 1389, s. lllBundan sonra ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ Mesnevisinden ｹ｡ｰｬｮ＠ ｡ｬｮｴｲ､＠ sadece cilt ve beyit ｮｵｭ｡ｲｬ＠ verilecektir. 14 Mesnevi, III, 3640-3642, s. 297, ｡ｹｲ｣＠ bkz. Mesnevi, I, 1509, s. 124; Mesnevi, I, 1509, s. 121; Mesnevi, III, 1279, s. 103 15 Mesnevi, V, 228, s. 22 4 156 ｯ､｡ｫｬｮｭｴｲＮ＠ Bundan ､ｯｬ｡ｹ＠ ｳＱｦｩ＠ kendisini dil ile ifadede pek çok güçlükle ｫ｡ｲｬ｢ｩｭ･ｴ､Ｎ＠ ＱＶ＠ MevHina anlatmak ｩｳｴ･､＠ öze, manaya bir biçim ｫ｡ｺｮ､ｲ＠ ｳｵｮｭ｡ｫｴ､ｲＮ Aynca bu hikayeler salt belirli bir döneme, ｫｩｹ･＠ ait ｯｬｭ｡ｮ＠ ötesinde, ｩ￧･ｲ､＠ hayvan karakterlerinin evrensel ｶ｡ｳｦｬｮ､＠ ､ｯｬ｡ｹ＠ okuyucunun ｯｬ｡ｹ＠ belirli bir zaman ve insan tipine ｢｡ｬ＠ kalmadan ｫ｡ｶｲｭｳｮＬ＠ hikaye edilen olgularla kendisi ｡ｲｳｮ､＠ ￶ｺ､･ｬｩｫ＠ ｫｵｲｭ｡ｳｮ＠ ｫｯｬ｡ｹｴｲｭ､Ｎ＠ Sembollerle ifade etme, sembolik ｡ｮｬｴｲ＠ ｩｮ｡＠ edilmesi için hayvan motifleri yazanna önemli bir malzeme vermektedir. Böylece belirli bir tarih dilimi veya belirli bir ｡ｨｳｴｮ＠ daha çok, ｡ｮｩｴｬｭｫ＠ istenen, mesaj, ￶ｴ＠ öne ￧ｫｭ｡ｴ､ｲＮ＠ Bu hususiyet yazann ｨ･､ｦｬｩ＠ kitlenin ､ｯｲｵ｡ｮ＠ ｭ･ｳ｡ｪ＠ ｡ｬｭｳｮ､＠ önemli ｫｯｬ｡ｹｮ＠ beraberinde getirmektedir. Dinleyici sembollerle, ifade edilen mesajiara kolayca adapte olabilmektedir. Bundan ､ｯｬ｡ｹ＠ fabl ｳ｡ｮｴ＠ metaforik ｡ｮｬｴｭｲ＠ ile dilin somut bir biçim ｫ｡ｺｮ､＠ ifade edebiliriz. Okura çok ｹ｡ｬｮ＠ ve sade, kolay ｡ｮｬ｢ｩｲ＠ bir olay tasviri ｳｵｮｬｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ Bir ､ｩ･ｲ＠ yön daha var ki o da ｳ･ｭ｢ｯｬｴｩｲｮ＠ yazara ｳ｡ｬ､＠ ｡ｮｬｴｭ＠ dilinin ｡ｹｮ＠ zamanda örtük mesajlann da ｡ｫｴｮｬｭｳ＠ imkan vermesidir. Bundan ､ｯｬ｡ｹ＠ yazar dilin ｩｭｫ｡ｮｬ＠ sonuna kadar kullanmakta, ｫｵｬ｡ｮ､＠ remiz ve sembollerle ｡ｮｬｴ＠ hikayenin ｡ｲ､ｮ＠ ancak o remz bir ｹ｡ｰ＠ da ortaya ｫｯｹｭ｡ｴ､ｲＮ＠ ｓＱｦｩｬ･ｲ＠ ｢｡ｫ＠ ve sembollerin bilgisine sahip olaniann ￧￶ｺ･｢ｩｬ｣＠ ￧ｫ｡ｲ＠ yol ｢ｵｬ｡ｭ､ｫｮ＠ için sembolik üslubu ｢･ｮｩｭｳｬｲ､Ｎ＠ Metafor ｫｵｬ｡ｮｭ＠ yazara ｳ｡ｬ､＠ bu önemli avantaj, ｩｭ｡ｬ＠ ｩｬ･ｴｭ＠ kurmaya imkan vermektedir. Bu durum özellikle ､ｮ｣･ｬｲｩ＠ tam olarak ifade ･､ｩｬｭＬ＠ ￧･ｩｴｬ＠ yasaklann, ｨ｡ｳｫｬｮ＠ var ｯｬ､ｵＬ＠ ｹ｡ｮｬ＠ anlamalardan ｫ｡￧ｮｬｭ＠ ＱＷ＠ ｩｳｴ･ｮｬ､＠ durumlarda; insanlara, ｭ･ｳ｡ｪｬｮ＠ ｩｭ｡ｬ＠ ｩｬ･ｴｭ＠ aktarma ｯｬ｡ｮ＠ ｴ｡ｮｭｫ､ｲＮ Fakat metaforik ｡ｮｬｴｭ＠ ve sembolik dil ｫｵｬ｡ｮｭ＠ ｳ｡ｬ､＠ ｡ｮｬｴｭ＠ ｩｭｫ｡ｮｬＬ＠ üslup ｧｺ･ｬｩｮ＠ ｹ｡ｮ､＠ ｭ･ｳ｡ｪ＠ muhataba ｵｬ｡ｴｲｭ､＠ ｢｡ｺ＠ ｳｫｮｴｬ｡ｲ＠ da ortaya ￧ｫ｡ｲ｢ｩｬｭ･ｴ､Ｎ＠ Mevlana bunun çok Ｂｋｳ｡ｬｲ＠ duyup ... o ｫｳ｡ｬｲｮ＠ suretine ｢｡ｬｮＬ＠ ､＠ yüzüne ｫ｡ｰｬｮ＠ ｫｩｹ･＠ iyi ｦ｡ｲｫｮ､Ｚ＠ benzeme... ｫｳ｡＠ bir ￶ｬ￧･＠ benzer, mana içindeki taneye. ａｫｬ＠ ｫｩ＠ taneyi ｡ｬｲ＠ ... Ne mutlu mana anlayan! " 18 ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ üzerinde ｳｲ｡ｬ＠ ､ｵｲ＠ hususlardan ｢ｩｲｳ､･ｫ｡ｮ＠ ｭｵｨ｡ｴ｢ｮ＠ verilmek ￶､＠ ､ｯｲｵ＠ olarak ｡ｬｰ＠ ｡ｬｭｹ｣＠ ile ilgilidir. Muhatap her zaman her ･ｹｩ＠ istenen ｭ･ｳ｡ｪＬ＠ anlamaya ｨ｡ｺｲ＠ olmayabilir. Mevlana bu hususu ｵ＠ ･ｫｩｬ､＠ ifade etmektedir: "Mahiyetleri anlamaktan aciz olmak, ｨ｡ｬｫｮ＠ halidir ama bu sözü ｩｳｴｮ｡ｺ＠ söyleme. Çünkü mahiyetlerle ｯｮｬ｡ｲ＠ ｳｲｮ＠ ｳｲＬ＠ kamillerin gözü önünde ｡ｰ￧ｫｴｲＮ＠ " 19 ｂ｡ｫ＠ bir yerde bu husus ｵ＠ ･ｫｩｬ､＠ ｶｵｲｧｬ｡ｮｭｫｴ､Ｚ＠ "Misal getirmek, ｔ｡ｮｲ＠ bir de onun gizli ve ｡ｩｫｲ＠ bilgisine bir delil olan ｫｩｮ＠ ｨ｡ｫ､ｲＮ＠ Sen herhangi ｳｲｮ＠ ne bilirsin?" 20 Ｂｓ｡ｮｲ＠ ｭｳｮ＠ ki Mesnevf sözlerini ｯｫｵｹ｡ｳｮ＠ da ucuzca, bedavaca bir ･ｹｩｮ＠ ､ｵｹ｡ｳｮＬ＠ ｡ｮｩｹｳ＠ Yahut hikmet sözleri ve gizli ｳｲｬ｡Ｌ＠ kolayca ｫｵｬ｡ｮ＠ girsin ｡ｺｮ＠ gelsin! ｄｵｹ｡ｲｳｮＬ＠ ､ｵｹ｡ｲｳｮ＠ ama sana masal gibi gelir... ､ｹｺｮ＠ ､ｵｹ｡ｲｳｮＬ＠ iç yüzünü ､･ｩｬＡ＠ Bir güzel, ｢｡ｮＬ＠ yüzüne ｩｮ｡､＠ Kuran, sana ｮ｡ｳｬ＠ gelirse ･ｨｮ｡ｭ＠ yahut KeZile ve Dimne de öyle gelir! ｮ｡ｹ･ｴ＠ sürmesi gözünü ｡ｹ､ｮｬｴｲＬ＠ açarsa ､ｯｲｵ｣ｹｬ｡＠ ｭ･｣｡ｺ＠ o vakit ｡ｹｲｴ＠ eder, ｡ｮｬｲｳｩ＠ Yoksa koku mi ki koku ｡ｬｭｹｯｲＡ＠ " 21 almayan adama mis de bir, ｦｩ＠ ｫ＠ da ... ､･ｩｬ＠ Mevlana Mesnevl'de kendi fikirlerini aktarmak için pek çok hayvandan bahsetmektedir. köpek, kurt, tilki, ｫｵｬ｡ｲ＠ ve deve Mesnevi' de ismi en çok zikredilen hayvanlar olarak aslan, ･ｫＬ＠ ｫ｡ｲｭｺ＠ ￧ｫｭ｡ｴ､ｲＮ＠ Mesnevllerde kahramanlan hayvanlar olan otuza ｹ｡ｫｮ＠ hikaye ile ｫ｡ｲｬｭｴｹｺＮ＠ Bunun ｹ｡ｮ＠ ｳｲ｡＠ ismi bunlara nispetle daha az geçmekle birlikte ｡ｴＭｫｲＬ＠ ｡ｹＬ＠ ceylan, ｴ｡ｶｮＬ＠ ､ｯ｡ｮＬ＠ güvercin, tavus ｫｵＬ＠ ｹｬ｡ｮＭ･ｪ､ｲｨＬ＠ karga, horoz, bülbül, çakal, fil, fare , kannca, ｢｡ｬｫＬ＠ inek-öküz, sinek-sivrisinek, kedi, koç-koyun-keçi, leylek, kaz, porsuk, pire, tavuk, örümcek, ｢｡ｹｫｵＬ＠ akrep, timsah, yarasa, kuzgun, domuz, çekirge, kirpi, böcek gibi hayvanlardan bahsedilmekte ve bu ｡ｮｬｴｭｲ＠ birlikte ｡ｬｴｭｹｫｮ＠ yerde bu hayvanlardan bahsedilmektedir. Mesnevl'nin genelinde bu hayvanlarla ilgili pek çok motif ｶｵｲｧｬ｡ｮｭｫｴ､Ｎ＠ Bu ｡ｮｬｴ＠ hikayelerin bir ｫｳｭ＠ Kelile ve ｄｩｲｮ･Ｇ､＠ geçmektedir. Mevlana yeri ｧ･ｬ､ｩｮ＠ bu hususu ｶｵｲｧｬ｡ｭｫｴ､Ｎ＠ "Kelile' de ki o hikaye de yalan, saçma, düzme fakat o saçma hikayenin o hikayenin ｭ｡ｫｳ､ｮ＠ ｡ｮｬｭ､＠ ki!" 22 "Kelile'den bu hikayeyi oku ve o ne demek ｯｬ､ｵｮＬ＠ 23 ｫｳ｡､ｮ＠ hisse almaya bak". Bundan ､ｯｬ｡ｹ＠ ｢ｲ｡ｨｩｭ＠ ｅｭｩｲｯｬｵＬ＠ a.g.e., s. 31 vd. Üstün Dökmen, Sanatta ve Günlük ｙ｡ｭ､＠ ｳｴ｡ｮ｢ｵｬＹＴＬ＠ s. 173; ｢ｲ｡ｨｩｭ＠ ｅｭｩｲｯｬｵＬ＠ 18 Mesnevi, II, 3616-3628, s. 278-279 19 Mesnevi, III, 3651-3652, s. 298 20 Mesnevi, III, 2786-2787, s. 226 21 Mesnevi, IV, 3459-3465, s. 277 22 Mesnevi, III, 2805, s. 228 23 Mesnevi, I, 899, s. 71 16 17 ｬ･ｴｩｭ＠ ￇ｡ｬｭｮ＠ a.g.e., s. 139 157 ve Empati, Sistem ｙ｡ｹｮｬＬ＠ Fakat ｫｵｬ｡ｮ＠ hikaye ve motifler tamamen ｡ｫｴｲｬｭ＠ gerek muhteva, gerekse üslup ｵｲ｡ｹｫ＠ ､･ｲｬｮｩｭｴＮ＠ Bu hususa ｩ｡ｲ･ｴ＠ eden Mevlil.na ｵ＠ olarak önemli ölçüde ､･ｩｫｬ＠ ifadeleri ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲＮ＠ "A ｩｮ｡ｴ￧Ｌ＠ bu, içinde üç büyük ｢｡ｬｫ＠ bulunan ｧ￶ｬ｣ｮ＠ hikayesine benzer. "Kelile" de ｯｫｵｭｳｮ､ｲ＠ ama o kabuktan ibarettir, bu ｡ｮｬｴｭｺｳ＠ ｣｡ｮ＠ ta içidir. " 24 Mevlana ｫｵｬ｡ｮ､＠ hayvan hikayelerinde, sosyal, ahlaki ve insani ｨｵｳｬ｡ｲ＠ öne ￧ｫ｡ｲｭｬ･ｴ＠ ve bu ｳｬ｡ｭ＠ dininin prensiplerini, tasavvufi perspektifi öne ￧ｫ｡ｲｭｴＬ＠ ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ hikayeleri ､･ｲｬｮｩｫ＠ Ｕ＠ kendi kültürel ､･ｲ＠ ｰ｡ｲ､ｩｧｭｳ＠ içersinde ｹｯｲｵｭｬ｡ｫｴ､＿ ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ ｡ｮｬｴｭ＠ özeliklerini bu zaman, onun Kur'an'da ｫｵｬ｡ｮ＠ ｫｳ｡＠ hikayelerden, üslup ve tekniklerden hikayelerle ｫｹ｡ｳｬ､ｮｺ＠ ･ｴｫｩｬｮ､＠ söyleyebiliriz. 26 ｳｬ｡ｭ＠ ､ｮ｣･ｳｩ＠ tarihinde ｍ･｡ｩ＠ gelenek içersinde yetkin ifadesini bulan, nefsin nebat!, ｡ｹｮｬｰ＠ incelenmesi ｡ｮｬｹ＠ Mevlana ｴ｡ｲｦｮ､＠ da tasavvufi bir hayvan! ve insani olarak üç ｫｳｭ｡＠ ｨ｡ｹｶｮ＠ nefs ile ｩｮｳ｡＠ ruhun fonksiyonlan üzerinde boyut içersinde sürdürülmektedir. Bu ､ｯｲｵｬｴ｡＠ ＲＷ＠ ､ｵｲｬｭ｡ｫｴＮ Mevalid-i selase olarak ｡､ｬｮ＠ cemad-nebat ve hayvan etaplan, ｡ｫｬ＠ ､ｯｮ｡ｭ＠ ＲＸ＠ insani nefs halini ｫ｡ｺｮｭｳｹｬＬ＠ onu meleklerden bile üstün ｫｬ｡｣＠ ｡ｳｬ＠ hüviyetine ｵｬ｡ｭｫｴ､ｲＮ Mevlana'ya göre hayvan, ｩｮｳ｡ｬｫ＠ mertebesinin bir alt ｨ｡ｳｲｮ＠ ｯｬｵｴｲｭ｡ｫ､Ｎ＠ Ona göre Ｙ＠ insan latif bir ｨ｡ｹｶｮ､ｲＮｚ ｮｳ｡＠ hayvanlardan ｡ｹｲｮ＠ temel ｮｩｴ･ｬ＠ manevi cephesi ve metafizik "Sen, ten ｩｴ｢｡ｲｹｬ＠ ｨ｡ｹｶｮｳＬ＠ yönüdür. Bu husus Mesnevi'nin pek çok yerinde ｶｵｲｧｬ｡ｮｭｫｴ､Ｎ＠ can ｢｡ｫｭｮ､＠ melek. Bu suretle hem yerde yürürsün,hem gökte. Bu suretle, ben de zahiren sizin gibi ｩｮｳ｡ｭ＠ ama hakikatte gönlüm vahye kabiliyetli. " 30 ｮｳ｡ｬｫ＠ mertebesi bundan ､ｯｬ｡ｹ＠ metafizik ､･ｲｬｩｮ＠ kendisinde ｧ･ｲ￧ｫｬ｣ｩ＠ bir ｡ｭ＠ olarak ､ｮｬｭｴｲＮ＠ Bunu metaforik bir ifadeyle söyler: Ｂｈ｡ｹｶｮｬｫ＠ mertebesi ｮ｡ｳｬ＠ ｩｮｳ｡ｬ＠ esir ve ｭ｡ｬｵｰｳＬ＠ insan dile getiren Mevlana ｵｮｬ｡＠ velilerinin elinde hayvan gibi ｭ｡ｬｵｰ＠ ｯｬ､ｵｮ＠ anla ey yoksul! Ｎ｡＠ Mevlana mertebesinin de ｔ｡ｮｲ＠ ｩｮｳ｡＠ ｩ､･｡ｬｴｲｭｫ＠ ve onun ideal mahiyetini can ｡､ｮ＠ ｶ･ｲ､ｩ＠ ｡ｹｲ＠ bir nitelik içersinde ､･ｲｬｮｩｭｫｴＮ＠ Bu hususu vurgulamak için ｴ･｢ｩｨ＠ ve metaforlara ｢｡ｶｵｲｭｫｴ､Ｎ＠ Ｂｔ｡ｮｲ＠ vetisi de, insandaki candan, ｡ｫｬ､ｮ＠ ｢｡ｫ＠ ve ｡ｹｲ＠ bir can ve ｡ｫｬ＠ ｶ｡ｲ､Ｎ＠ Hayvani canlarda olan ｫｩ､･＠ birlik yoktur... sen bu ｢ｩｲｬ＠ ｲｺｧ｡ｮ＠ ruhunda arama! Bu hayvani can, ekmek yese insani ruhun ｫ｡ｲｮ＠ doymaz; bu yük çekse o, ｳｫｮｴ＠ çekmez! Hatta onun ölümüyle bu hayvani ruh, ｮ･ｬｩｲＬ＠ sevinir.. insani ruhun bir ･ｹ＠ elde ･ｴｩｮ＠ görünce de hasedinden ölür! ｋｵｲｴｬ｡ｮＬ＠ köpeklerin ｣｡ｮＬ＠ hep ｡ｹｲ＠ ｡ｹｲ､Ｎ＠ Bir olan ｔ｡ｮｲ＠ ｡ｳｬｮｲ＠ ｣｡ｮｬｲ､Ｎ＠ " 32 Bir ｢｡ｫ＠ yerde bu husus ｵ＠ ･ｫｩｬ､＠ ｶｵｲｧｬ｡ｮｭｫｴ､Ｎ＠ Ｂｈ｡ｹｶｮ＠ ｢ｯ｡ｺ＠ kesilince ｩｮｳ｡＠ ｢ｯ｡ｺ＠ ｧ･ｬｩｲＮ＠ O hayvan, insan vücuduna girer, insan olur, fazileti artar. ｮｳ｡＠ ｢ｯ｡ｺ＠ kesilirse ne olur, fazileti ne dereceye ｶ｡ｲ＿＠ ａｲｴｫ＠ agah ol da onu bununla ､ｯ｡ｲ＠ ki o, ｔ｡ｮｲ＠ ･ｲ｢ｴｩｹｬＬ＠ ｔ｡ｮｲ＠ ｮｵｲｬ｡ｹ＠ beslenir, ｧ･ｬｩｲＮ＠ "33 mukayese et. Öyle bir üçüncü ｢ｯ｡ｺ＠ biyolojik nitelikleriyle alakah yönünü ｯｬｵｴｲｭ｡ｫ､Ｎ＠ Mevlana metaforik Hayvani nefs ｩｮｳ｡＠ ｡ｮｬｴｭｲｹ＠ insani nefsin sürekli olarak bu yönüyle bir mücadele içersinde ｯｬ､ｵｮ＠ ｶｵｲｧｬ｡ｭｫｴ､Ｎ＠ Ona göre " ... hayvani ruha sahip olan ｫｩｮＬ＠ ｨｵｹｬ｡ｲｮ＠ ､･ｩｴｲｭｹＬ＠ nefsiyle ｳ｡ｶ＠ ｧｩｲｭ･ｹＬ＠ ｡ｬｫｴｮ＠ kurtulmaya ｩｳｴ､｡＠ ｶ｡ｲ､＠ ama o ｩｳｴ､｡＠ fevtetti! Halbuki hayvanda istidat özrü ｡ｰ￧ｫｴｲＡ＠ ｮｳ｡､＠ yol gösteren bu istidat gitti mi ne yerse yesin ･ｫ＠ yoktur... ｨ｡ｹｶｮｬｫｴｩ＠ beynidir!"34 Mevlana bu ｹ｡ｫｴｮ＠ ile nefsani ｡ｲｺｵｬｮ＠ esiri olan ｩｮｳ｡＠ hayvani nefsinin etkisinde ｫ｡ｬ､ｮ＠ ｩ｡ｲ･ｴ＠ etmektedir. O bu hal içersinde bulunan bir ｩｮｳ｡＠ akll melekelerini ､ｯｲｵ＠ ｫｵｬ｡ｮｭｳ＠ imkan görmemektedir. Bu husus Mesnev!'de ｵ＠ ･ｫｩｬ､＠ dile getirilmektedir: Ｂｮｳ｡ｬｲ＠ bir ｢￶ｬｹｳ･＠ ｳ｡ｶｴ､ｲ＠ .. ｹ｡ｲ＠ hayvan, ､ｯｲｵ＠ yolu bulma ｢｡ｫｭｮ､＠ ｹ｡ｲ＠ ｩｮｳ｡､ｲＮ＠ Gece gündüz 24 Mesnevl, IV, 2202-2203, s. 178 ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ hayvan hikayelerinde ｫｵｬ｡ｮ､＠ örneklerin ｦ｡ｲｫｬ＠ kültür ｯｲｴ｡ｭｬｮ＠ ürünleriyle ｫ｡ｲｬｴｭｳ＠ için bkz. Abdullah Öztürk, "Hayvan Hikayelerinde Mevlana ve La Fantaine", 6. Milli Mevlana Kongresi Ｈｔ･｢ｬｩｲＩＬ＠ 24-25 ｍ｡ｹｳ＠ 1992 Konya, Konya 1993, ss. 139-147 26 Gholam Hosein Yousofi, "Bir Hikayeci Olarak Mevlana", Çev. Ramazan Muslu, TasavvufDergisi ｙｬＺ＠ 6, ｓ｡ｹＺ＠ 14, Ankara 2005, s. 646; Gönül Ayan, "Mesnevl ve ｋｳ｡＠ Mevlana Özel ｓ｡ｹｳＬ＠ Hikayecilik", S.Ü. Milli Mevlana Kongresi ｔ･｢ｬｩｲＬ＠ 3-4 ｍ｡ｹｳ＠ 1991, s. 58-59; ｢ｲ｡ｨｩｭ＠ ｅｭｩｲｯｬｵＬ＠ a.g.e., s. 19 27 ｙ｡ｫｴＬ＠ ｳｭ｡ｩｬ＠ ｂ｡ｴ＠ ｄｮ｣･ｳｩ＠ ve Mevlana, ｳｴ｡ｮ｢ｵｬ＠ 2000, s. 69 28 Mesnevi, III, 3901-3902, s. 319 29 Mesnevi, IV, 1520, S. 124 30 Mesnevi, II, 3776-3777, s. 290 31 Mesnevi, I, 2494-2495, s. 200 32 Mesnevi, IV, 1410-1414, s. 34 33 Mesnevi, I, 3873-3875, s. 308-309 34 Mesnevi, IV,1526-1528, s. 125 25 158 bunlar... sonu yani ｩｮｳ｡ｬＬ＠ önüyle yani ｨ｡ｹｶｮｬ＠ ｳ｡ｶｲ＠ durur. "35 ｍ･ｶｬｦｵ｡ｹ＠ göre hayvani mertebede kalan bir ｩｮｳ｡＠ ｡ｫｮ＠ hakikatleri ｹ｡ｫｬｭｳｮ＠ imkan ｢ｵｬｮｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ "Hayvan duygusu ｰ｡､ｩｨ＠ görseydi öküzle ･ｫ＠ de ｴ｡ｮｲｹ＠ görürdü. Sen de hayvan heva ve hevesten ､｡ｲ＠ bir duygu ｯｬｭ｡ｳｹ､Ｎ＠ Adem ｯｵｬ｡ｲ［＠ ｮ｡ｳｬ＠ o/urda duygusundan ｢｡ｫＬ＠ olur da hayvanla ｭｴ･ｲｫ＠ duygu ile ｳｲ｡＠ mahrem ｯｬｵｲ｡､＠ ?36 ｇ￶ｲｬ､＠ gibi mükerrem, ｮ｡ｳｬ＠ Mevlana ｩｮｳ｡＠ fizik alemle metafizik alem ｡ｲｳｮ､＠ bir konuma ｹ･ｲｬｴｩｭｫ､Ｎ＠ ｮｳ｡＠ fizik olan yönleri onun ｨ｡ｹｶｮｬｫ＠ yönünü ｯｬｵｴｲｭ｡ｫ､Ｎ＠ ｮｳ｡＠ beslenmesi, ･ｨｶ｡ｮ＠ alemle ｢｡ｬｮｴ＠ arzulan hep bu yönüyle ｢｡ｬｮｴ＠ bir konteks içersinde ､･ｲｬｮｩｭｫｴＮ＠ Mevlana insanla hayvan ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ ｦ｡ｲｫｮＬ＠ ｡ｫｬ､＠ nefiste (ruh) ｯｬ､ｵｮ＠ belirtmektedir. 37 Bu niteliklerden yoksun olan benzetmektedir. 38 insanlan metaforik bir ifadeyle, insandan kaçan yaban ｨ｡ｹｶｮ＠ ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ ele ｡ｬ､＠ hikaye ve motiflerde hayvanlar ｢｡ｺ＠ karakteristik nitelikleriyle öne ￧ｫ｡ｮｬｭｴ､ｲＮ＠ Mevlana o ｨ｡ｹｶｮ＠ dilinden kendi ｭ･ｳ｡ｪｮ＠ topluma ｡ｫｴｲｭ､Ｎ＠ Bunlar içerisinde en önem ｴ｡ｹｮｬｲ､＠ biri ｰｨ･ｳｩｺ＠ ｡ｳｬｮ､ｲＮ＠ Mesnevl' de ismi en fazla geçen hayvanlardan biri olan aslan sembolü eski kültürlerde de üzerinde önemle durolan bir motiftir. 39 ｳｬ｡ｭｩｹ･ｴＧｮ＠ kabulünden sonra aslan cesaretin, sembolü olarak bir devlet ｢｡ｫｮ､＠ ｢ｵｬｮｭ｡ｳ＠ gereken erdemleri nitelernek için ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲＮ＠ Hayvaniann ｫｲ｡ｬ＠ olarak betimlenen aslan, metaforik ｡ｮｬｴｭｲ､＠ ｰ｡､ｩｨＬ＠ ､･ｲｶｩｮ＠ gönlünde yatan ve onun rehberi olan ｹ｡ｲｴ｣ｳｮ＠ nitelendirmek için kendisine ｳｫｬ｡＠ ｢｡ｶｵｲｬｮ＠ bir semboldür. Aynca Hz. Ali ve Hz. ｈ｡ｭｺＧｮ＠ ａｬ｡ｨＧｮ＠ ｡ｳｩｮ＠ olarak ｡ｮｬｭｳ＠ bu metaforik ｡ｮｬｴｭ＠ olan ilgiyi ｡ｲｴｭＮ＠ Mevlana Mesnevl'de ｡ｳｩｮ＠ ｰ｡､ｩｨ＠ olarak ｴ｡ｮｭｬｫ､ｲＮ＠ Mesnevl'de yer alan, Kelile ve gitmesinden Dirone'de de geçen bir hikayede; Bir aslan, bir kurt ve bir tilkinin avianmak için ､｡ｬｲ＠ söz edilir. 40 Aslan her ne kadar onlarla beraber ava ￧ｫｭ｡ｴｮ＠ ｨｯｬ｡ｮｭｳ＠ da topluluk rahmet diyerek onlara ｫ｡ｴｬｲＮ＠ Birlikte ｧ･ｲ￧ｫｬｴｩｮ＠ av neticesinde bir ､｡＠ öküzü, bir ､｡＠ keçisi, bir de semiz ｴ｡ｶｮ＠ avlarlar. ｓｲ｡＠ aviann ｰ｡ｹｬｭｮ＠ gelince aslan onlann ｴ｡ｭｨｫｲｬｮ＠ bilmesine ｲ｡ｭ･ｮＬ＠ kurdu tecrübesinden ､ｯｬ｡ｹ＠ avlan adaletli bir ･ｫｩｬ､＠ ｢￶ｬｴｲｭ･ｳｩ＠ için kendisine vekil ｫｬ｡ｲＮ＠ Kurt avlan tilkiye pay eder. Aslan bu rasyonel bir biçimde, en büyük olan öküzü aslana, keçi yi kendine ve ｴ｡ｶｭ＠ ｰ｡ｹｩｴｲｭ､ｮ＠ memnun olmaz ve onu ｡ｫｬｳｺ＠ ､｡ｶｲｮｫｬ＠ itharn ederek, bir pençe darbesiyle bu öküz ｫｵｬ＠ ｹ･ｭｩｮＬ＠ keçi öldürür. Aslan bu sefer taksirole tilkiyi görevlendirir. Onun ｰ｡､ｩｨｭ＠ ｹ･ｭｩｮＬ＠ ｴ｡ｶｮ､＠ ｡ｫｭ＠ ｹ･ｭｩｮ＠ demesi üzerine, tilkiye adaleti ｰ｡ｲｩｴｮ＠ söyleyerek senin ￶ｬ･＠ bütün avlan ona hediye eder. bir çok tasavvufi mesaj Kahramanlan bu üç hayvan olan bu hikayede metaforik bir ｡ｮｬｴｭ＠ Hükümdarlara ｹ｡ｫｮ＠ ｯｬｭ｡ｮ＠ dost ｯｬｭ｡ｮ＠ tehlikelerinden bahsedilmekte ve okura ｡ｫｴｲｬｭ､Ｎ＠ benlik duygusunun öne ￧ｫ｡ｮｬｭｳＬ＠ dünya ｭ｡ｬｮ＠ ｴ｡ｭｬ＠ etmenin zararlan ｶｵｲｧｬ｡ｮｭｫｴ､Ｎ＠ Dikkat edilirse Mevlana bu hikayede ｡ｳｬｮＬ＠ ilahi bir güce sahip olan ｔ｡ｮｲｹ＠ temsil etmek üzere ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲＮ＠ Hikayede geçen: Ｂｓｲｬ｡ｮ＠ ｡ｳｩｮ＠ ve beyi olan, kalpten geçenleri bilir"; Ｂａｳｬ｡ｮ＠ gülümsemelerine emin olma, dünya ｭ｡ｬＬ＠ ｔ｡ｮ＠ gülümsemeleridir"; "Kurt, ... benim gibi misli, huzurunda kendisini görüyor, vanm ｳ｡ｮｹｯｲＢ＠ gibi ifadeler ile bu naziri bulunmayan bir ｡ｳｬｮ＠ hususun ｡ｬｴ＠ çizilmektedir. Kurdun son derece ｡ｫｬ｣＠ bir ｰ｡ｹｩｴｲｭ＠ ｹ｡ｰｭｳｮ＠ ｲ｡ｭ･ｮ＠ aslan ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｡ｫｬｳｺ＠ itharn edilmesi ve "Kim, bu gizli ｡ｳｬｮ＠ önünde kurt gibi ｡ｺ＠ ｡￧ｰ＠ edepten ､｡ｮ＠ konursa, aslan, kurdu ｮ｡ｳｬ＠ ｰ｡ｲｬ､ｹｳ＠ onu da paralar"; "onun huzurunda hileye az ｳ｡ｰｮＮ＠ Huzurunda bütün bizi, beni terk edin ... Mülk, onun mülküdür; mülkü ona teslim edin. ｄｯｲｵ＠ yola ｡ｶｬ､＠ av da sizin." gibi ifadelerle, ｡ｳｬｮ､＠ edeb, terk, yoksulca gelirseniz aslan da sizindir, ｡ｳｬｮ＠ ｩ｡ｲ･ｴ＠ edilmektedir. Mevlana, tasavvufi teslim, tevbe, tevekkül, tevfik, zühd, gibi tasavvufi ､･ｲｬ＠ konu ve kavramlan hayvan metaforlanndan faydalanarak hikayeler ｡ｲ｣ｬｹ＠ okuruna ｳ｡ｶｴＬ＠ ￧･ｫｩｴ､ｲ＠ ｡ｫｴｲｭ､Ｎ＠ Mevlana, Mesnevl'nin ｢｡ｫ＠ bir yerinde ｡ｳｩｮ＠ mürnin bir kul olarak göstermektedir. "Ben köpek ､･ｩｬｭＬ＠ Tann ｡ｳｬｮｹｭＮ＠ Tann ｡ｳｩｮ＠ suretten ｫｵｲｴｬ｡ｮ､Ｎ＠ Dünya ｡ｳｩｮ＠ av ve nzk arar, Tann ｡ｳｩｮ＠ hürlük ve ￶ｬｭＡＧＮ＠ Yukanda ｩ｡ｲ･ｴ＠ ･､ｩｬ＠ gibi ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ metafor metodunu ｫｵｬ｡ｮｭｳ､＠ ｰｨ･ｳｩｺ＠ Kur'an ｯｬｭ｡ｳｮ＠ büyük etkisi ｢ｵｬｮｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ ve Hz. Peygamberin hadislerinde bu yönternin ｫｵｬ｡ｮｭ＠ 35 Mesnevi, IV,1531-1532, s. 125 Mesnevi, II, 65-67, s. 5 37 ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ insan telakkisi konusundaki ｧ￶ｲｬ･ｩ＠ 38 Mesnevi, I, 3311-3314, s. 265 39 bilgi için bkz. ｙ｡ｲ＠ ￇｯｮｨｬｵＬ＠ Bu konuda daha ｧ･ｮｩ＠ Kitap, ｳｴ｡ｮ｢ｵｬＱＹＵＬ＠ s. 113vd. 40 Mesnevi, I, 3013-3138, s. 242-252 41 Mesnevi, 1,3964-3965, s. 316 36 için bkz. ｳｭ｡ｩｬ＠ Türk ｓ｡ｮｴ､＠ 159 ｙ｡ｫｴＬ＠ a.g.e., s. 32-49 Hayvan Sembolizmi, Seyran ＴＲ＠ Daha ｡￧ｫ＠ bir ifadeyle MevHl.na ｩｬｨ｡ｭｮ＠ bu iki ana kaynaktan esinlenerek ｯｬｵｴｲｭＮ Bunun en ｡￧ｫ＠ örneklerinden birini Bakara suresi 260. ayette geçen ａｬ｡ｨＧｮ＠ Hz. ｢ｲ｡ｨｩｭＧ･＠ hitaben: Ｂｋｵｬ｡ｲ､ｮ＠ dördünü al, ｯｮｬ｡ｲ＠ kendine ｡ｬｴｲＢ＠ ayetini ｹｯｲｵｭｬ｡ｳｮ､＠ görmekteyiz. Mevlana ｩｮｳ｡＠ ｴ｡｢ｩｮ､＠ ｦｴｲ｡･ｮ＠ kuvve halinde var ｯｬ､ｵｮ＠ ､ｮ＠ ve kötü fiilierinin ｫ｡ｹｮ＠ olarak ｴ｡ｮｭｬ､＠ dört tabii huydan bahsederken ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ metaforik bir ｡ｮｬｴｲｵ＠ dört ｫｵｬ｡＠ karakterize etmektedir. Yol kesici manevf dört ｫｵ＠ olarak ｴ｡ｮｭｬ､＠ bu ｫｵｬ｡ｲ＠ ｵ＠ ifadelerle ｴ｡ｮｭｬｲＺ＠ "Bu ｫｵｬ｡ｲＬ＠ kaz, tavus, kuzgun ve horozdur. ｂｵｮｬ｡ｲ＠ içlerdeki benzerleri de dört huydur. Kaz ｨｲｳｴＬ＠ horoz ･ｨｶｴＮ＠ Makam tavusa benzer, kuzgun ､ｩｬ･Ｎ＠ Kuzgunun ､ｩｬ･Ｌ＠ ebedi olmak, yahut uzun bir ömre ｫ｡ｶｵｭｴｲＬ＠ bunu umar durur. ｈｲｳ＠ ｫ｡ｺＬ＠ kuru ｹ｡＠ ne bulursa yere gömer. Bir an bile ｫｵｲｳ｡＠ durmaz ｔ｡ｮｲ＠ ｢ｵｹｲｮ､｡＠ ｹ｡ｬｮｺ＠ "Yiyin" hükmünü ､ｵｹｭ＠ tur. ｙ｡ｭ｣ｹ＠ benzer, evini kazar, çabuk çabuk ､｡ｲ｣ｮ＠ doldurmaya bakar. ｹｩ＠ kötü ne olursa ､｡ｲ｣ｮ＠ ｴｫ｡ｲＮ＠ ｮ｣ｩ＠ tanelerini de oraya ｴｫｲＬ＠ nohut tanelerini de. "43 ｫｵｲｴｬｭ｡ｳ＠ için ｹ｡ｰｭｳ＠ gerekeni yine metaforik bir Mevlana, bu dört kötü huydan ｩｮｳ｡＠ ｡ｮｬｴｭ＠ göstermektedir: "Bu yol kesen dört ｫｵ＠ öldür/" 44 Bu ｩｮｳ｡＠ kötü eylemiere sürükleyen ･ｨｶｴＬ＠ kibir, ｨｲｳＬ＠ çok ｹ｡ｭ＠ arzusu gibi kötü ｨｵｹｬ｡ｲｮ＠ kontrol ｡ｬｴｮ＠ ｡ｬｮｭｳｹ＠ insanda kanaat, ｳ｡｢ｲＬ＠ alçak gönüllük gibi erdemierin ortaya ￧ｫ｡｣ｮ＠ söylemektedir. Ona göre, ｩｮｳ｡＠ ahlaki erdemleri kazanabilmesi bu dört kötü huyun kontrol ｡ｬｴｮ＠ ｡ｬｮｭｳ＠ ile mümkün ｯｬ｡｣ｫｴｲＮ＠ Mevlana ｺ｡ｲｬ＠ etkilerden Mesnevi'de oldukça ｡ｹｮｴｬ＠ olarak insan için bu dört huyun ortaya ￧ｫ｡ｲ｣＠ gibi tasavvufun temel ￶ｲ･ｴｩｬｮ､＠ biri ｩｮｳ｡＠ kötü ｨｵｹｬ｡ｲｮ＠ terk edip bahsetmektedir. 4s ｂｩｬｮ､＠ ｧ･ｬｩｴｲｰ＠ ｡ｲｴｭｳ､Ｎ＠ iyi ｨｵｹｬ｡ｲ＠ ｋｵｬ｡ｲｮ＠ ｫｵｬ｡ｮｲ＠ ｹ｡ｰｬ､＠ metaforik ｡ｮｬｴｲ＠ Mesnevl' nin pek çok yerinde ｲ｡ｳｴｬｭｫｹｺＮ＠ ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ Mesnevl'de metaforik ｡ｮｬｴｭｲ＠ için ｫｵｬ｡ｮ､＠ hayvanlar ｡ｹｮ＠ zamanda ＴＶ＠ bir ｡ｲ｣＠ ｫｯｮｵｭ､｡ｲＮ Hindistan'a giden tacir ve ｰ｡ｮ＠ hikayesinde bunu onun ､ｮ｣･ｬｲｩ＠ ＴＷ＠ ｵ＠ cümlelerle ifade etmektedir. " ... benim ｡ｮｬｹ＠ ｫｵｭＬ＠ ､ｮ｣･ｬｲｩｭＬ＠ ｳｲｴ｡ｭｮ＠ ｴ･ｲ｣ｭ｡ｮＮＢ Mevlana, ｩｮｳ｡＠ elde etmesi güç hayaller, ｢ｯ＠ hevesler ｰ･ｩｮ､＠ ｡ｫｬｳｺ｣＠ ｫｯｭ｡ｳｮ＠ ｫｵ＠ gölgesi ｰ･ｩｮ､Ｌ＠ gölgeyi aviarnaya ￧｡ｬｮ＠ bir ｡ｶ｣ｹ＠ benzetmektedir.48 Mevlana bu dünyada kendi heva ve hevesleri ｰ･ｩｮ､＠ ｫｯｵｰ＠ manevi ､･ｲｬｮ＠ habersiz kalan ｩｮｳ｡ｬｲ＠ ｫｵ＠ gölgesi ｰ･ｩｮ､＠ ömür tüketen sembolünden hareketle ｡ｮｬｴｭｫ､ｲＮ＠ Oysa insan yeryüzünde ａｬ｡ｨＧｮ＠ halifesi olarak bir ｡ｶ｣＠ ｹ｡ｲｴｬｭＮ＠ Bundan ､ｯｬ｡ｹ＠ kendi ideal ､･ｲｩｮ＠ ｫ･ｦ､ｩｰ＠ ona göre amel etmesi beklenmektedir. Özellikle Mesnevl'nin ｢｡ｮ､＠ yer ｶ･ｲ､ｩ＠ ney metaforu ile ｩｮｳ｡＠ ve onun ideal mahiyetini ｡ｮｬｴｭｫ､ｲＮ＠ ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ metaforik ｡ｮｬｴｭｲ､＠ kendisinden ｦ｡ｹ､ｬｮ＠ bir ､ｩ･ｲ＠ ｫｵ＠ figürü ise daha ziyade ｩｮｳ｡＠ olumsuz nefsani ｡ｲｺｵｬｮＬ＠ dünya ｭ｡ｬｮ＠ ｫ｡ｲ＠ gösterilen ｩｮｳ｡＠ ｴ｡ｭｨＬ＠ ahlaki: ｧ･ｬｩｭｮ＠ zarar verici eylemleri betimlemek için ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲＮ＠ Bu "Çünkü ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ her biri de karga gibi ｡ｫｬｲｮ＠ ｡ｫｬ＠ gözlerini konuda sözü Mevlana'ya ｢ｲ｡ｫｬｭＮ＠ oyar, ￧ｫ｡ｲＮ＠ "49 "Karga, ｡ｲ､ｮ｣＠ uçan ｣｡ｮ＠ nihayet ｭ･ｺ｡ｲｬ＠ götürür! Kendine gel de kargaya benzeyen nefsin ｡ｲ､ｮ＠ ｫｯｭ｡＠ .. çünkü o, seni ｭ･ｺ｡ｲｬ＠ götürür, ｢｡Ｌ＠ bahçeye ､･ｩｬＡＢｳｯ＠ Ｂｅ･ｲ＠ karga kendi ￧ｩｲｫｮｬ＠ ｡ｮｬｳｹ､Ｌ＠ derdinden kar gibi erirdi. Ｌｳ＠ ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ Mesnevl'de ｫｵｬ｡ｮ､＠ hayvan motiflerinden bir ､ｩ･ｲ＠ de ･ｫｴｩｲＮ＠ ｅ･ｫ＠ metaforu Mevlana ｴ｡ｲｦｮ､＠ kendini tamamen dünya ｨ｡ｺｩｲｮ＠ ｫ｡ｰｴｲｮＬ＠ maddi: niteliklerle gönül ､ｮｹ｡ｳ＠ ､ｯｬｵｲｭＬ＠ manevi: duygulardan yoksun, ｦ｡ｹ､ｳｺ＠ ilgilere kendisini ｹ￶ｮ･ｬｴｭｩ＠ ｫｩｬ･ｲ＠ simgelemek için ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲＮ＠ ｮｳ｡＠ kötü ｡ｲｺｵｬ＠ ve ､ｵｹｧｬ｡ｲ＠ ･ｫ＠ metaforuyla ｡ｮｬｴｭｫ､ｲＮ＠ Mevlana bu hususu ｵ＠ ･ｫｩｬ､＠ ｶｵｲｧｬ｡ｭｫｴ､Ｎ＠ "Bil ki bu hayvan nefs bir erkek ･ｫｴｩｲＮ＠ Onun ｡ｬｴｮ＠ ､ｭ･ｫｳ＠ ondan daha kötü ve ｡ｹｰ＠ bir ･ｹ､ｩｲ＠ ... ｔ｡ｮｲＬ＠ nefsimize ･ｫ＠ sureti ｶ･ｲｭｩｴＮ＠ Çünkü suretler, huyZara uygundur. ｋｹ｡ｭ･ｴ＠ ｳｲｬ｡ｮ＠ ｡￧＠ ￧ｫｭ｡ｳ＠ budur. ｔ｡ｮｲ＠ ｨ｡ｫ＠ için ･＠ benzeyen nefisten kaç. Ｌｳ＠ insani niteliklerden ｵｺ｡ｫｬｭＬ＠ ｫｩｮ＠ nefsinin dünyevi: arzulanna esir ｯｬｭ｡ｳＬ＠ akli: melekelerini ､ｯｲｵ＠ olarak ｫｵｬ｡ｮｭｳ＠ engellemektedir. Bu konuda Mevlana ｵｮｬ｡ｲ＠ söylemektedir: ｫ｡ｲｧ､Ｎ＠ Mevlana ｫ｡ｲｧｹ＠ 42 Hasan Çiçek, a.g.m., s. 296 Mesnevi, V, 43-49, s. 8 44 Mesnevi:, V, 31, s. 7 4S . • ｉｳｭ｡ｬ＠ ｙ｡ｫｴＬ＠ a.g.e., s. 134-135 46 Mesnevisinde Hayvan Hikayeleri", Erdem Atatürk Kültür Merkezi Özgün Baykal, Ｂｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ Dergisi, C.l, S. 3, Eylül 1985, ss. 601-614, s. 607 47 Mesnevi, I, 1715, s. 137 48 Mesnevi, I, 417-427, s. 33-34 49 Mesnevi, V, 32, s.7 so Mesnevi, IV, 1311-1312, s. 108 51 Mesnevi:, I, 2332, s. 187 ｳ＠ Mesnevi:, V, 1392-1395, s. 116 43 160 Ｂｅ･ｫ＠ ｫｵｬ｡ｮ＠ sat, ｢｡ｫ＠ bir kulak al ki bu sözü ･ｫ＠ ｫｵｬ｡＠ anlayamaz! ,s 3 "Ama bu ｡ｬｫ＠ ｡ｫｬ＠ da 4 ･ｫｬ＠ ｡ｹｮ＠ mizaçta. "s MevHina'ya göre ｫｩｮ＠ kalbinin dünyaya meyletmesi onun felaketine neden ｯｬ｡｣ｫｴｲＺ＠ "Fakat sen ｳ｡Ｇｹ＠ ｢ｲ｡ｫｴｮ＠ da ･ｩ＠ besledin. Hulasa ･ｫ＠ gibi perdenin ｡ｲ､ｮ＠ ｫ｡ｬ､ｮ＠ gittil Bilgi ve iifan, ｳ｡Ｇｮ＠ talihidir, ey ･ｫ＠ ｳｦ｡ｴｬＬ＠ ･ｩｮ＠ talihi ､･ｩｬＡ＠ ｅ･ｩｮ＠ ｡ｮｲｭｳ＠ duyar, ｡｣ｲｳｮＮ＠ Halbuki bilmezsin ki ･ｫＬ＠ sana ･ｫｬｩ＠ telkin ediyor. ｳ｡Ｇ＠ ya ｡｣＠ ･＠ ､･ｩｬ＠ ｴ｡｢ｩ＠ ｡ｫｬｮ＠ ｢｡＠ etme. ｂｲ｡ｫ＠ ｴ｡｢ｩｮ＠ ｡ｩｹ＠ dursun sen ondan al, ｣｡ｮ＠ borcunu öde! Yeter ｡ｲｴｫ＠ ｹｬ｡ｲ｣＠ ･＠ kul oldun. Çünkü ･＠ kul olan, ･ｩｮ＠ ｡ｲ､ｮ＠ gider. ,ss Mesnevl' de maddi haziara ､ｫｮｬ＠ ･ｫ＠ metaforu Ｖ＠ yerde ｵ＠ ･ｫｩｬ､＠ ｧ￶ｳｴ･ｲｩｬｭＺ＠ Ｂｅ･ｫ＠ nefsin ｫ｡￧ｹｯｲＬ＠ onu bir ｫ｡ｺ＠ ｢｡ｬＮＢｳ içersinde bir ｢｡ｫ＠ ＢＨｩｮｳ｡ｬｲＩ＠ ｅ･ｫ＠ olan ｹ｡ｲＯＬ＠ ｡ｬ＠ meyleder, öbür ｹ｡ｲｬ＠ da akla meyleder!... ｫｩｮ｣＠ ｫｳｭ＠ ･ｫｚｲ＠ ｫ｡ｴｬｭ＠ ｯｬ｡ｮｲ､Ｎ＠ Bunlar ｫｺｧｮｬ＠ ta kendisi ｯｬｭｵ｡ｲＬ＠ tepeden ｴｭ｡＠ kadar ･ｨｶｴ＠ ｫ･ｳｩｬｭｲ､Ｎ＠ ,s? Bu hal içersinde yer alan bir ｩｮｳ｡＠ kendi ｹ｡ｲｴ｣ｳｮ､＠ bile habersiz ｫ｡ｬ｣ｮＬ＠ Ｘ＠ manevi ､ｵｹｧｬ｡ｲｮ＠ ｹｩｴｲ･｣ｮ＠ belirten MevHl.na, Ｂｔ｡ｮｲ＠ ｨ｡ｫｮ＠ bilmeyen ･ｫｴｩｲＢｳ demektedir. ｇ￶ｲｬ､＠ gibi kendini ｡ｲｺｵｬｮＬ＠ ･ｨｶ｡ｮｩ＠ duygulara ｫ｡ｰｴｲｮ＠ bir ｩｮｳ｡＠ Mevlana metaforik bir ｡ｮｬｴｲｯ＠ ･ｫｬ＠ ￶ｺ､･ｬｴｩｲｭｫＮ＠ Ona göre ｡ｫｬ＠ nefsin hilelerini tam olarak bilememektedir. burada bir garip olarak yer ｡ｬｭｫｴ､ｲＮ＠ Çünkü nefs kendi evinde bulunmakta, ｡ｫｬ＠ Mevlana Mesnevi'de yer alan ｅ･ｫＬ＠ Tilki ve Aslan Hikayesis 9 içersinde hayvan motiflerini tahlil etmekte, ｯｮｬ｡ｲ＠ karakterlerini, ｴ｡｢ｩｬｮＬ＠ hayat ｴ｡ｲｺｬｮ＠ metaforik bir üslup içersinde ｹ｡ｲｬＬ＠ ｫ｡ｲｮ＠ aç, otsuz ｫ｡ｹｬｲ､＠ koruyucusu olmadan vermektedir. Bu hikayede bir çiftçinin, ｳｲｴ＠ ､ｯｬ｡ｮ＠ bir ･ｩ＠ ｢ｵｬｮｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ ｙ｡ｫｮ､ｩ＠ bir ormanda ise bir fiile mücadele eden ve bu nedenle bir aslan ｢ｵｬｮｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ ａｳｬ｡ｮ＠ ｡ｶｬｮｭｳＬ＠ ondan geçinen ､ｩ･ｲ＠ yaralanan, ava ￧ｫ｡ｭｹｮ＠ ｨ｡ｹｶｮｬｲ＠ da aç ｫ｡ｬｭｳｮ＠ neden olur. Aslan, tilkiye kendisine ￧｡ｹｲ､＠ otlayan bir ･ｩ＠ ｫ｡ｮ､ｲ＠ getirmesini, böylece kuvvedenerek tekrar ava ￧ｫ｡｢ｩｬ･｣ｮ＠ ve kendisinden geçinen ｨ｡ｹｶｮｬｲ＠ aç ｫ｡ｬｭｹ｣ｮ＠ söyler. Bunun üzerine tilki kendi görevinin masallar düzerek ｨ｡ｬｫ＠ yoldan ￧ｫ｡ｲｭ＠ ｯｬ､ｵｮ＠ söyleyerek yola ､･ｲ＠ ve ｺ｡ｹｦＬ＠ ｫｯｲｵｭ｡ｳｺ＠ olan ･ｩ＠ bulur. ｅ･ｫ＠ ｢｡ｬｮｧ￧ｴ＠ kanaatkar ve vaatlerine kanarak ｡ｳｬｮ＠ ｹ｡ｮ＠ kadar tevekkül sahibi bir kimlik içersinde bulunurken, tilkinin ｴ｡ｬ＠ fakat aceleci ｴ｡ｶｲ＠ ･ｩｮ＠ ｫ｡￧ｭｳｮ＠ neden olur. Tilki, aslana ･ｩ＠ gider. Aslan kükreyerek ｳ｡ｬ､ｭ＠ ｫ｡ｮ､ｲｭ＠ için yeni bir denemede daha ｢ｵｬｮ｡｣＠ fakat bu sefer acele etmemesini söyler. Tekrar ･ｩｮ＠ ｹ｡ｮ＠ giden tilki, türlü hilelerle, ｧ￶ｲ､ｮ＠ bir büyü ve ｴｬｳｭ＠ ｯｬ､ｵｮ｡＠ onu ｩｮ｡､ｲｫ＠ tekrar ｡ｳｬｮ＠ ｹ｡ｮ＠ getirir ve aslan ･ｩ＠ öldürür. ｅ･ｩ＠ öldüren ｡ｳｬｮ＠ bir ara ｡ｹｲｬｭｳｮ＠ ｦｲｳ｡ｴ＠ bilen tilki ･ｩｮ＠ ｣ｩ･ｲ＠ ve ｹｲ･ｩｮ＠ yer. Geri dönen aslan ･ｩｮ＠ ｣ｩ･ｲ＠ ve ｹｲ･ｩｮ＠ ｢ｵｬ｡ｭｹｮ｣＠ tilkiye ve yürek ｢ｵｬｮｳ｡ｹ､＠ bin bir güçlükle ｫｵｲｴ｡､＠ ｣｡ｮ＠ tekrar tehlikeye sorar. Tilki ise onda ｣ｩ･ｲ＠ söyler. atarak buraya ｧ･ｬｭｹ｣ｩｮ＠ bu hikayede ｰｩｭ｡ｮ＠ olup tövbe ettikten sonra Mevlana, üç hayvan karakterine yer ｶ･ｲ､ｩ＠ ｡ｹｮ＠ ｨ｡ｴｹ＠ tekrar eden ｩｮｳ｡ｬｲ＠ hüsrana ｵｲ｡ｹ｣ｮＬ＠ ｨｲｳｮＬ＠ kendini nefsin ｡ｲｺｵｬｮ＠ ｫ｡ｰｴｲｭｮ＠ ve ｴ｡ｭｨｫｲｬｮ＠ ｺ｡ｲｬｮ＠ ･ｫ＠ metaforu kullanarak ｡ｮｬｴｭｫ､ｲＮ＠ Hikayenin ｢｡ｬｮｧ｣､＠ oldukça ｹ｡ｭｳｮ＠ ｲ｡ｭ･ｮ＠ ･ｫ＠ tevekkül sahibi bir mürnin ｫｩｭｬｹ･＠ tasvir edilmektedir. Tilki güç ｡ｲｴｬ､＠ ise türlü hilelerle onu ｫ｡ｮ､ｲ＠ bir ･ｹｴ｡ｮ＠ ｫｩｭｬｹ･＠ betimlenmektedir. Bu hikayede ･ｫ＠ ｨ･ｲｹ＠ ｲ｡ｭ･ｮ＠ kendi ｢･ｮｬｩ＠ terk edemeyen, ｡ｫｬｮ＠ ､ｯｲｵ＠ kullanamayan bir kimse gibidir. ｅ､ｩｮ＠ ｡｣＠ tecrübelere ｲ｡ｭ･ｮＬ＠ tövbesini ｢ｯｺｭｵＬ＠ ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ bir vehim olarak gösteren hilekara ｩｮ｡ｭ＠ .ve neticesinde ilahi ｫ｡ｨｲ＠ ｡ｳｬｮ＠ lanetine ｵｲ｡ｭｴＮ＠ Mevlana sonuçta kanaatkar kimsenin ｲｺｫｮ＠ Allah'tan beklernesi ｧ･ｲｫｴｩｮ＠ vurgulayarak, ･ｩ＠ tevekkül, kanaat, fakr veriyazet ｨ｡ｫｮ､＠ bilgisi dünya nimetlerinin ￧･ｫｩ｣ｬｮ＠ ｫ｡ｰｬｭ＠ ve bundan ､ｯｬ｡ｹ＠ ｭ｡ｬｶｯｵ＠ bir mukallit olmasma ｲ｡ｭ･ｮ＠ ｫｩｬ＠ olarak ｴ｡ｮｭｬｫ､ｲＮ＠ Hikaye dikkatli incelenirse, Mevlana metafor ｳ｡ｮｴ＠ kullanarak, her üç hayvana ｳ￶ｹｬ･ｴｩ＠ sözlerle ｳ｡｢ｲＬ＠ tevekkül, ｫｲＬ＠ kesb, ｫｳｭ･ｴ＠ gibi ｫ｡ｶｲｭｬ［＠ tasavvufi, felsefi, 60 ｡ｫｴｲｭ､Ｎ＠ dini ve ahlaki konulan ele almakta ve bu konudaki ｧ￶ｲｬ･ｩｮ＠ 61 Mesnevi' de yer alan bir ｢｡ｫ＠ hikayede av ｨ｡ｹｶｮｬｲＬ＠ ｡ｳｬｮ＠ korkusundan ｳｴｲ｡ｰ＠ ､ｵｹｭ｡ｫｴｲｬＮ＠ Çünkü aslan, daima pusudan ￧ｫｰ＠ birisini ｫ｡ｰｭｴ､ｲＮ＠ Av ｨ｡ｹｶｮｬｲ＠ hileye ｢｡＠ vururlar ve ｡ｳｬｮ＠ huzuruna ￧ｫｰＬ＠ ona gündelik yiyeceklerini verme ｫ｡ｲｬｮ､＠ onun hiçbir av ｰ･ｩｮ＠ ､ｭ･ｳｩｮ＠ isterler. Aslan hileye ｵｲ｡ｭｫｴｮ＠ ve ｶ･ｦ｡ｳｺｬｫ＠ görmekten çekinip bu teklifi kabul erdeminden söz etmez. Fakat av hayvanlan ondan tevekkül göstermesini isterler. Aslan ￧｡ｬｭｮ＠ s3 Mesnevi, I, 1028, s. 83 s4 Mesnevi, II, 1857, s. 142 55 Mesnevi, II, 1850-1855, s. 142 56 Mesnevi, II, 729, s. 56, ｡ｹｲ｣＠ bkz. Mesnevi, Il, 1855, s. 142 57 Mesnevi, IV, 1503-1509, S. 123-124 58 Mesnevi, III, 329, s. 26 59 Mesnevi, V, 2326-2878, s. 191-236 60 •• .. Ozgun Baykal, a.g.m., s. 609-611 61 Mesnevi, I, 900-1370, s. 72-llO 161 eder. Sonunda av ｨ｡ｹｶｮｬｲ＠ ikna edici sözleri neticesinde ｯｮｬ｡ｲ＠ teklifini kabul eder. ｓｲ｡ｳ＠ gelen hayvan aslana gitmektedir. Fakat ｳｲ｡＠ ｴ｡ｶｮ＠ gelince ｨｩｬ･ｫ｡ｲ＠ ｶ｡ｳｦｹｬ＠ nitelendirilen ｴ｡ｶｮ＠ aslana ､･ｲＮ＠ Mevlana, zalimlerin zulmünü ｫ｡ｲｮｬ＠ bir kuyuya bir tuzak kurar ve neticede aslan ｴｵｺ｡＠ kendi eliyle kendisini tehlikeye ｡ｴｮ＠ ｩ｡ｲ･ｴ＠ etmekte ve insaniann yüzyüze benzeterek, ｩｮｳ｡＠ ｫ｡ｬ､＠ ￧ｯｵ＠ zulümleri, onun kendi nefsine ､ｫｮｬ･＠ ｫ｡ｹｮｬ､＠ belirtmektedir. ｮｳ｡Ｌ＠ hikayede geçen aslan gibi kendine ｳ｡ｬ､ｮｰ＠ zarar ｶ･ｲ､ｩｮ＠ belirten Mevlana, bu metaforik ｡ｮｬｴｭ､＠ hareketle ahlaki ￶ｲ･ｴｩｳｮ＠ ｡ｫｴｲｭ､Ｎ＠ ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ ､ｮ｣･ｬｲｩ＠ ifade etmekte için önemli rol oynayan hayvanlardan biri de neden ｫ｡ｹｮｬ､＠ göstermek köpektir. Köpek metaforoyla Mevlana insandaki kötü ｨｵｹｬ｡ｲｮ＠ istemektedir. Köpek ｹ｡ｲｴ｣ｳｮ＠ ｴ｡ｮｭｹＬ＠ nefsinin heva ve hevesine ｴ｡ｫｬｰ＠ ｫ｡ｬｭＬ＠ dini ve manevi ､･ｲｬ＠ ｳ｡ｬ､ｲｮ＠ bir insan tipini karakterize etmektedir. Hücvin'ye göre nefs bir köpektir ve onun ＶＲ＠ ･ｹｬｲｩｮ＠｡ｶ､ mubah ｯｬｭ｡ｳ＠ için ･ｩｴｬｭｳ＠ ｡ｲｴＮ Ｂａ｣ｫｮ｡＠ ｫｺｧｮ＠ geçimsiz, ｡ｳｬ＠ kötü bir köpek oluyorsun. ｋ｡ｲｮ＠ doyunca ｭｵｲ､｡ｬｹｯＬ＠ ayak üstünde duran ve hiçbir ･ｹ､ｮ＠ haberi olmayan bir duvar kesiliyorsun. ｵ＠ halde sen bir zaman pis, murdar bir hale geliyor, bir zaman ｫ￶ｰ･ｬｩｹｯｲｳｵｮ＠ .... ｫ｡ｲｮ＠ dayarsa daha ziyade ｳ･ｲｫｬｩＮ＠ Bu ｳ･ｲｫｬｩ＠ ava ｩｳｴ･､ｮ＠ gibi gider mi ?"63 Çünkü ｫ￶ｰ･ｩｮ＠ ｇ￶ｲｬ､＠ gibi Mevlana, nefsinin arzu ve isteklerine kendini ｫ｡ｰｴｲｭ＠ bir kimsenin sürekli bu ｳｴ･ｫｩｲｮ＠ ｰ･ｩｮ､＠ ｫｯ｡｣ｮＬ＠ nefsinin esiri ｯｬ｡｣ｮ＠ metaforik bir uslup içersinde vermektedir. "Kalk, ＶＴ＠ yaban ･ｩ＠ avZayan ｔ｡ｮｲ＠ ｡ｳｬｮｲ＠ gör... sen, neden köpek gibi hileyle kör ｡ｶｬｭ､ｳｮ＿Ｂ Mevlana'ya göre ｩｮｳ｡＠ dünya nimetleri ｰ･ｩｮ､＠ ｫｯｭ｡ｳＬ＠ nefsini öne ￧ｫ｡ｲｭｳＬ＠ onun manevi veçhesine zarar vermektedir. Mevlana'ya göre kamil insan olmak için ｩｮｳ｡＠ aslanla simgelenen kendi üzerinde ｴｯｰｬ｡ｭｳ＠ gereklidir. Mevlana'ya göre, ｫｩｮ＠ kalbinin dünyaya Tann ｶ｡ｳｦｬｲｮ＠ meyletmesi onun felaketine neden ｯｬ｡｣ｫｴｲＮ＠ Bu hususu Mevlana ｵ＠ ･ｫｩｬ､＠ dile getirmektedir. "Üstündeki aslan ｮ｡ｫ＠ gitti, ｫ￶ｰ･ｬｩｮ＠ meydana ￧ｫｴＮ＠ A uyuz çirkin köpek, ｨｲｳｮ､｡Ｌ＠ ｫｺｧｮｬ､｡＠ aslan postuna bürünme. Aslan kükrer de seni ｳｮ｡ｲＮ＠ O vakit üstünde aslan, sureti ｯｬ､ｵＬ＠ fakat hakikatte köpekterin ｨｵｹｬ｡ｲｮ＠ sahip ｯｬ､ｵｮ＠ ｡ｮｬｲＮ＠ "65 "Köpek gibi ｢｡ｹ＠ olan ｫｩ､･＠ ｰ｡､ｩｨｬｫ＠ ｨｲｳ＠ ne gezer?" 66 Mesnevl' de ｫｩｮ＠ ｯｬ｡ｹｲ＠ ve olgulan olumsuz niteliklerle ､･ｮｩｲｬｰ＠ ele ｡ｬｭｳ＠ yine köpek metaforu ｫｵｬ｡ｮｲ＠ ｡ｮｬｴｭｫ､ｲＺ＠ "Babanla aranda bir ･ｹ＠ geçti mi ｢｡ｮ＠ köpek gibi görürsün, gözüne böyle görünür! Baban köpek ､･ｩｬｲ＠ senin; o ｣･ｦ｡ｮ＠ tesiri ile öyledir; Yusufa haset ediyorlar ｫｺｹｯｲｬ｡､＠ ... öyle bir merhametli adam bile sana köpek görünür! ｋ｡ｲ､･ｬｩ＠ gördüler. Fakat babanla ｢｡ｲｴｮ＠ da ｫｺｧｮｬ＠ gitti mi köpek ortadan bu yüzden onu kurt ･ｫｬｩｮ､＠ bir dost olur. "67 kalkar, baban, sana ｡ｴ･ｬｩ＠ içersinde okuruna sunmaz. Bunun en Mevlana hayvan motiflerini standart bir karakter ｹ｡ｰｳ＠ ｡￧ｫ＠ ￶ｲｮ･ｩ＠ köpek ￶ｲｮ･ｩ､＠ gözlemlemekteyiz. ｋｩｮ＠ nefsani ｡ｲｺｵｬｮ＠ ｳ｡ｰｬｮ＠ ｫ｡ｬｭｳ＠ onu olumsuz, ｡ｬｫ＠ bir köpek olarak nitelendirilmesine neden olurken, köpek ｡ｹｮ＠ zamanda sadakatin, ｢｡ｬｮＬ＠ bir simgesi olarak da ｴ｡ｮｭｬ｢ｩ･ｫ､ｲＺ＠ "Bilgili köpek yaban ･ｩ＠ avlar, bilgisiz ｡ｺｧｮｬｫｴ＠ kurtulur, ormanlarda helal hayvanlar köpekse köre kasteder. Köpek bile, ilim ￶ｲ･ｮｩ｣＠ av lar. Köpek bile alim olunca ｳ｡ｶｴ＠ ￧･ｶｩｫｬｲＮ＠ Köpek bile arif olunca ｅｳｨ｡｢Ｍ＠ Kehiften olur. Köpek ＶＸ＠ kimdir, anlar, ｴ｡ｮｲＮＢ Ｂｋ￶ｰ･＠ ｩｮｳ｡＠ huyu geçer, nihayet çoban olur, av, avlar yahut bile ｡ｶ｣ｬｮ＠ Kehfin ｫ￶ｰ･ｩｮ＠ onlardan öyle bir huy sirayet etti ki sonunda ｔ｡ｮｹ＠ aramaya sürüyü korur. ｅｳｨ｡｢＠ koyuldu."69 ｇ￶ｲｬ､＠ gibi Mevlana ｅｳｨ｡｢＠ Kehfin ｫ￶ｰ･ｩ＠ metaforundan hareketle ｫｩｮ＠ ｹ｡ｲｴ｣ｳｮ＠ fark edip onun emir ve isteklerine ｢｡ｬ＠ bir ruh hali ｫ｡ｺｮ｢ｩｬ･｣Ｌ＠ ahlaki erdemlerle ､ｯｮ｡｢ｩｬ･｣＠ ｶｵｲｧｬ｡ｭｫｴ､Ｎ＠ Mevlana'ya göre ｩｮｳ｡＠ kötü huylanndan ｫｵｲｴｬｭ｡ｳ＠ ve kamil bir için ｔ｡ｮ＠ inayeri gereklidir. Bu hususu yine köpek ｭ･ｴｯｦｮ＠ kullanarak ｡￧ｫｬｲＺ＠ Müslüman ｯｬｭ｡ｳ＠ Ｂｅ･ｲ＠ ｩ＠ ｴ｡ｮｲ＠ ｩｬｨ｡ｭ＠ ｯｬｭ｡ｳｹ､＠ o, ｹｲｴ｣＠ bir köpek olurdu, ｰ｡､ｩｨ＠ ｯｬｭ｡ｺ､Ｎ＠ ･ｨｶｴｮ＠ de tertemizdi, ｨｲｳｴ｡ｮ＠ da, nefis ｩｳｴ･ｮ､＠ de." 10 ｮｳ｡＠ kul olarak görevlerini yerine getirmesi, ｹ｡ｲｴ｣ｳｮ＠ ｫ｡ｲ＠ ｳｯｲｵｭｬｫ｡＠ yine bu ｢｡ｬｭ､＠ köpek metaforundan hareketle ele ｡ｬｮｭｫｴ､ｲＮ＠ "A ｡ｺｧｮ＠ köpek, velinimetine isyan etme. Halka gibi o ｫ｡ｰｹ＠ ｢｡ｬｮＮ＠ O ｫ｡ｰ､＠ bekçilik et. O ｫ｡ｰ､＠ çevik davran, o ｫ｡ｰ､＠ ｳ￧ｲ｡Ｎ＠ ｖ･ｦ｡ｳｺｬｮ＠ ｡ｰ￧ｫ＠ gösterme, beyhude yere ｶ･ｦ｡ｳｺｬ＠ ｦ｡＠ etme. Köpek/erin adeti ｶ･ｦ｡ｫｲｬｴＮ＠ "11 Süleyman ｕｬｵ､｡Ｌ＠ TasavvufTerimleri ｓ￶ｺｬＬ＠ Marifet ｙ｡ｹｮｬｲＬ＠ ｳｴ｡ｮ｢ｵｬ＠ 1991, s. 400 Mesnevi, I, 2873-2877, s. 231 64 Mesnevi, IV, 1052, s. 87 65 Mesnevl, III, 788-789, s. 63 66 Mesnevl, V, 831, s. 70 67 Mesnevi, IV, 3255-3258, s. 260-261 68 Mesnevi, II, 2362-2365, s. 181 69 Mesnevi, II, 1424-1425, s. 109 70 Mesnevi, I, 234, s. 19 71 Mesnevi, III, 318-321, s. 25-26; ayr. bkz. Mesnevl, III, 315-316, s. 25; 285-290, s. 23 62 63 162 Mevlil.na'ya göre, insandaki kötü huylan karakterize eden bir ､ｩ･ｲ＠ hayvan kurttur. Kurt daha ziyade nefsin insana zarar verici kötü yönlerini simgelemek için ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲＺ＠ Ｂｈｵｹｬ｡ｲｮ＠ birer ｵｺｶｬ｡ｲｮ＠ paralar senin/"72 "Hasetten ｍｳｲ＠ Yusufunun ｢｡ｮ＠ neler birer kurt olur da ｫｺｧｮｬ｡＠ büyük bir kurttur. "73 "Kurt ｨｵｹｬ｡ｲ＠ ｨｵｹｬ｡ｮｭ＠ olan ruh, Yusufun geldi? Bu haset, ｰｵｳｹ｡ｴｭ＠ 74 görebilir, söyle!" "Vücudumuzda binlerce kurt, binlerce domuz, temiz, pis, güzel, çirkin yüzünü ｮ｡ｳｬ＠ var. Herhangi huy galipse hüküm onundur... Vücudunda hangi huy galipse o huyun binlerce ｳｦ｡ｴ＠ gerekir. ｮｳ｡＠ da bir an olur, kurtluk zuhur eder, bir an olur, ay gibi Yusuf suretine göre ｨ｡ｲ･､ｩｬｭｮ＠ yüzlü bir güzel haline gelir. "75 Mevlana'ya göre insan bedeni itibariyle ､･ｲｳｩｺ＠ bir ｶ｡ｲｬｫｴＮ＠ Fakat unsurudur. Bundan ､ｯｬ｡ｹ＠ ona göre ｨ｡ｹｴｮ＠ ｡ｮｬｭ＠ mana yönü itibariyle bu alemin en ｫｹｭ･ｴｬｩ＠ kavramak için ･ｫｩｬ＠ ve suretin ötesine geçmek gereklidir. Mesnevf' de metaforik ｡ｮｬｴｭｲ､＠ ｫｵｬ｡ｮ＠ bir ､ｩ･ｲ＠ hayvan karakteri horozdur. Horoz ｴｰｫ＠ köpekte ｯｬ､ｵ＠ gibi ｦ｡ｲｫｬ＠ karakter ｹ｡ｰｬｮ＠ ｳｵｮｬｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ Mesnevi'nin üçüncü cildinde ｔ｡ｮｲ＠ ｴ｡ｲｦｮ､＠ namaz vakitlerini bildirmek gibi ilahi bir görev ｡ｬ､＠ söylenen horoz yukanda ､･ｩｮｬ＠ ＷＶ＠ gibi ･ｨｶｴ＠ ､ｫｮｬ＠ bir simgesi olarak da ｧ￶ｳｴ･ｲｩｬｭＮ Bu ｍ･ｶｬ｡ｮＧ＠ hikaye ve ｫｵｬ｡ｮｭ､＠ göstermektedir. ｆ｡ｲｫｬ＠ konularda motiflerdeki hayvanlar için standart bir ｫ｡ｬｰ＠ ､ｮ｣･ｬｲｩ＠ ｡ｫｴｲ･ｮ＠ onlan uygun bir kimlik içersinde okurlann ｫ｡ｲｳｮ＠ ￧ｫ｡ｲｭｴ､Ｎ＠ Bu husus ｰｨ･ｳｩｺ＠ onun ｡ｮｬｴ｣＠ konuyu, vermek ｩｳｴ･､＠ ｭ･ｳ｡ｪ＠ öne ￧ｫ｡ｲｭ＠ ｩｳｴ･ｮ､＠ ｫ｡ｹｮｬｭｴ､ｲＮ＠ Mevlana ￧･ｩｴｬ＠ tasavvufi ve felsefi ｫ｡ｶｲｭｬ＠ ifade etmek için yine metaforik ｡ｮｬｴｭｲ＠ ve hayvanlan ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲＮ＠ Özellikle soyut ｫ｡ｶｲｭｬｮ＠ ifadesinde bu metodu çok ｢｡ｲｬ＠ bir ･ｫｩｬ､＠ ｵｹｧｬ｡､ｮ＠ belirtmeliyiz. Mesela ｡ｫｬ＠ konusunda ｵ＠ ifadelere yer vermektedir: "insanda öküzün Ｗ＠ ･ｩｮ＠ ｡ｮｬｹ､＠ ve ｣｡ｮ､＠ ｢｡ｫ＠ bir ｡ｫｬＬ＠ ｢｡ｫ＠ bir can ｶ｡ｲ､ＮＢ ＢａｫｬｮＬ＠ insanlara ayak ｫ￶ｳｴ･ｩ＠ 78 olunca o ｡ｫｬＬ＠ ｡ｫｬ＠ ､･ｩｬｲＬ＠ ｹｬ｡ｮ＠ ve akreptir." insanla hayvan ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ temel ｦ｡ｲｫｮ＠ ｡ｫｬ＠ ｯｬ､ｵｮ＠ söyleyen Mevlana ｡ｫｬ＠ metaforik bir ifadeyle ￶ｹｬ･＠ dile getirmektedir. "Senin ｡ｫｬｮ＠ deveciye benzer, sen de devesin, ａｫｬＬ＠ seni ister istemez hükmünce çekip ､ｵｲｭ｡ｫｴＮ＠ Veliler ｡ｫｬｲｮ＠ ｡ｫｬ､ｲＮ＠ ａｫｬ｡ｲ＠ da ta en sonuncusuna kadar devele re benzer. "19 Ｂａｲｴｫ＠ bir ｡ｫｬＬ＠ ｡ｫｬｮ＠ ｡ｫｬｮ､＠ kaçarsa ｡ｫｬｲ＠ ＸＰ＠ taifesinden hayvanat zümresine ｧ･￧ｭｩｴｲＮＢ Mevlana bir ｢｡ｫ＠ yerde, ｩｮｳ｡＠ ､ｮ｣･ｳｩ＠ anya benzetmekte, ｴｰｫ＠ ｡ｮｬｲ＠ ｫ｡ｲｳｺ｣＠ ｳ｡＠ sola ｵ￧ｭ｡ｳ＠ gibi ｩｮｳ｡＠ ｦ｡ｲｫｬ＠ ､ｮ｣･ｬｲｩ＠ etkisinde ｫ｡ｬ､ｮ＠ belirtmektedir. 81 Mesnevi'de gerçek ､ｯｳｴｬｵｮ＠ mahiyetini ｡ｲｴｮ＠ Mevlana, ｡ｹｬ＠ dost ＸＳ＠ sevgisini ｡ｹｮ＠ sevgisine benzetmekte, fare ve ｫｵｲ｢｡ olan adam 82 hikayesinde, ｡ｰｴｬｮ＠ hikayesinde ｯｬ､ｵ＠ gibi her cinsin kendi cinsiyle uyum içinde ｯｬ｡｣ｮ＠ yine metaforik ｡ｮｬｴｭｲ＠ ortaya ｫｯｹｭ｡ｴ､ｲＺ＠ Ｂｋｵ＠ ancak kendi cinsinden olan ｫｵｴ｡ｲｬ＠ uçar. Kendi cinsinden olmayanla ｨ｡ｲ｣､Ｎ＠ ｙｬ｡ｮ＠ nereden ｢｡ｬｫ＠ sohbet adeta mezara girmedir. " 84 "Daima suda kalmak ｢｡ｬｮ＠ ｹｯｬ､｡ｫ＠ edebilecek? Fakat ､｡ｬｲ＠ öyle düzenbaz ｹｬ｡ｮｲ＠ ｶ｡ｲ､＠ ki bu denizde ｢｡ｬｫ＠ etmeye ｫ｡ｬｲＮ＠ " 85 ｇ￶ｲｬ､＠ gibi Mevlana, bu metaforik ｡ｮｬｴｭｹ＠ gerçek ､ｯｳｴｬｵｮ＠ ne ｯｬ､ｵｮＬ＠ hakikat denizinin velisi ｢｡ｬｫ＠ ｫ｡ｲｳｮ､Ｌ＠ bu denizde ､ｯｬ｡ｭｫ＠ isteyecek ｹｬ｡ｮｩ＠ her zaman ｯｬ｡｣ｮ＠ söylemektedir. ｦ｡ｲｫｬ＠ kabiliyet ve yeteneklerini metaforik ｡ｮｬｴｲ＠ ､･ｳｴｩｹｬ＠ dile getirir: "Her Mevlana, ｩｮｳ｡ｬｲ＠ iki ￧･ｩｴ＠ ｡ｲＬ＠ bir yerden yedi. Fakat bundan zehir ｨ｡ｳｬ＠ oldu, ondan bal. "86 ; "Her iki ￧･ｩｴ＠ geyik ｯｴｬ｡､Ｌ＠ su içti. Birinden ｦｩ＠ ｫ＠ zuhur etti, öbüründen halis misk. " 87 Bu metafordan hareketle ｡ｹｮ＠ zamanda iyi ve kötünün süjenin ｴ｡｢ｩｮＬ＠ ｭｩｺ｡｣ｮＬ＠ ､･ｲ＠ ｹ｡ｲｧｬｮ＠ göre izafi ､･ｲｬｮｩ｢｣＠ ｡ｮｬｭｫｴ､ｲＮ＠ 88 72 Mesnevi, IV, 3663, s. 292 Mesnevi, II, 1407, s. 107 74 Mesnevi, III, 2831, s. 230 75 Mesnevi, II, 1417-1420, s. 108 76 Mesnevi, III, 3330-3337, s. 272; Mesnevi, V, 44; s. 8, 940, s. 79 77 Mesnevi, IV, 409, s. 34 78 Mesnevi', I, 2329, s. 187 79 Mesnevi, I, 2497-2498, s. 200 80 Mesnevi, I, 3320, s. 265 81 Mesnevi, V, 731-732, s. 63 82 Mesnevi', II, 1932-2010, s. 148-153 83 Mesnevi, VI, 2632-2949, s. 208-233 84 Mesnevi, Il, 2102, s. 160 85 Mesnevf, III, 3595-3596, s. 293 86 Mesnevi, I, 268, s. 22 87 Mesnevi, I, 269, s. 22 88 • • ｉｳｭ｡ｬ＠ ｙ｡ｫｴＬ＠ a.g.e., s. 123-125 73 163 hayvanlardan ｡ｹｮｩ､＠ temel ｶ｡ｳｬｲ､ｮ＠ birisi, bilgi sahibi hayvanlardan daha üstündür... çünkü daha fazla biliyoruz" 89 Bilgi ｫｳｲｮｬ｡＠ ｡ｹｲｫ＠ yine metaforik ｡ｮｬｴｭｲ､＠ faydalanarak ､･ｲｬｮｩｭｫｴＺ＠ Ｂｂ｡ｺ＠ adamlar, havas ve avama görünmek için ilim ￶ｲ･ｮｭｫ＠ ister, bu a1emden halas olmak için ､･ｩｬＮ＠ Böyle adam fareye benzer; her ｴ｡ｲｦ＠ de ler ama vuslat ｮｵｲｬ｡､＠ gafildir. " 90 bir taassuptur ki buna tutulanlann ･ｨｩｲｬｮ､＠ kargalar ｯｭＬ＠ ｯｭ＠ ｢｡ｮｲｬＬ＠ "Bilgisizlik, ｡ｫｬ､＠ yerleri yurtlan harabeye döner.'m Mevlana hakiki bilginin mahiyeti nedir? sorusuna ｹ｡ｮｴ＠ ararken ｦ｡ｹ､ｬｮｭｫｴｲＮ＠ "Bilginin iki ｫ｡ｮ､＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ｰｨ･ｮｩｳ＠ tek. Zan ｮｯｫｳ｡､ｲＬ＠ metafor ｳ｡ｮｴ､＠ uçmaz. Tek ｫ｡ｮｴｬ＠ ｫｵＬ＠ çabucak ｢｡＠ ｡＠ ､･ｲＮ＠ Sonra ｵ￧ｭ｡＠ ｳ｡ｶｲ＠ ama ya iki ｡､ｭｬｫ＠ bir yer ｡｢ｩｬｲＬ＠ ya ｢ｩｲ｡ｺ｣ｫ＠ daha fazla. ｰｨ･＠ ｫｵ＠ ､･＠ kalka ümit ｹｵｶ｡ｳｮ＠ tek kanatta ｵ￧ｭ｡＠ ｳ｡ｶｲＮ＠ Fakat ｰｨ･､ｮ＠ kurtuldu da bilgi sahibi oldu mu o tek ｫ｡ｮｴｬ＠ ｫｵＬ＠ iki ｫ｡ｮｴｬ＠ kesilir, ｫ｡ｮｴｬｲ＠ açar. ｢ｲ＠ ､･ｩｬＬ＠ ､ｯｲｵ＠ yolda güzelce uçar gider. "92 Mevlana ｧ￶ｲｬ､＠ gibi Ondan sonra yüzüstü, ･ｲｩ＠ ｯｬ､ｵｮ＠ söyleyerek ｴｰｫ＠ ｫｵｬ｡ｲ､＠ ｯｬ､ｵ＠ gibi bunlardan birinin eksik ｯｬｭ｡ｳｹ＠ bilginin iki ｫ｡ｮｴｬ＠ ｩｬ･ｶｮ＠ yerine ｧ･ｴｩｲｭｹ｣ｮ＠ ve ｵｬ｡ｭｫ＠ ｩｳｴ･､＠ hedefine ｶ｡ｲｭｹ｣ｮ＠ metaforik bir ｡ｮｬｴｲｵ＠ ortaya ｫｯｹｭ｡ｴ､ｲＮ＠ Burada vurgulanmak istenen ｩｮｳ｡＠ sadece duyu verilerinin ｳ｡ｬ､＠ bilgi ile ｹ｡ｮｬｧｲ＠ içersine ､･｣ｩＬ＠ fakat hakikat bilgisi olan kalb ile elde edilecek vahye ､｡ｹｬ＠ olan bilgi ile ｩｮｳ｡＠ hakiki bilgiye ｵｬ｡｣､ｲＮ＠ Böylece insan epistemolojik olarak ｹ｡ｮｬｧｲ＠ ､ｭ･ｫｴｮ＠ ＹＳ＠ ｫｵｲｴｬ｡｣Ｎ Mevlana kesin gerçeklik bilgisinin Hakk'el-Yakin mertebesinde ｫ｡ｺｮｬ｣＠ ｩ｡ｲ･ｴ＠ ederek, Mesnevi'de süje obje ｩｴｨ｡､ｮ＠ metaforik bir ｡ｮｬｴｲｵ＠ ｢･ｬｩｲｧｮｴｭｫ､Ｚ＠ "Seni tavuk ｹ･ｴｩｲ､Ｌ＠ ｫ｡ｮ､＠ ｡ｬｴｮ､＠ büyüttü. Sana ､｡ｬｫ＠ etti ama sen yine kaz ｰ｡ｬｺｳｮＮ＠ Anan o denizin ｫ｡ｺ､ｲＮ＠ Ancak ､｡ｮ＠ ｴｯｰｲ｡＠ mensuptu, ､｡ｮ＠ bu ｫｵｲｬ｡＠ ｴ｡ｰｲ､Ｎ＠ Gönlündeki denize olan meyil yok mu o tabiat, sana anandan ｭｩｲ｡ｳｴＮ＠ Fakat ｫｵｲｬ｡＠ olan meylin de ､｡ｮ＠ geçme. ｂｲ｡ｫ＠ ､｡ｹＬ＠ onun reyi kötü isabetsizi ｄ｡､ｹ＠ karada ｢ｲ｡ｫＬ＠ yürü kazlar gibi mana denizine ｫｯＬ＠ dal denize! " 94 Fakat Mevlana'ya göre bu herkesin ｵｬ｡｢ｩ･｣＠ bir mertebe ､･ｩｬｲＺ＠ "Tavus ｫｵＬ＠ ｮ｡ｳｬ＠ köylü evinde olmaz!"95 olmazsa, hakikat ilmi de her aceminin ｭ｡ｬ＠ Mevlana ｩｮｳ｡＠ ideal mahiyetini can olarak ｴ｡ｮｭｬ､＠ ruh ve kalbden hareketle ｴ｡ｮｭｬｫ､ｲＮ＠ Mevlana'ya göre ｩｮｳ｡＠ gerçek mahiyeti ruhta belirginlik ｫ｡ｺｮｭｴ､ｲＮ＠ "Sen de tez öküz nefsi tepele de gizli ruh dirilsin, ｡ｫｬｮｳＮ＠ "96 "Ruh, Salih gibidir, ten de deveye benzer. Ruh ｶｵｳｬ｡ｴ､ｲ＠ ten ihtiyaç içindedir.'m "... ruhu da Simurg gibi çok yükseklerde uçmakta, yücelerde ､ｯｬ｡ｭｫｴＮ＠ "98 Mevlana, bir ｢｡ｫ＠ yerde ruh ve beden ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ ｩｬｫｹ＠ bir ｢ｵ､｡ｹ＠ tanesine "Can, ｫ｡ｲｮ｣ｹ＠ benzer, beden de bir ｢ｵ､｡ｹ＠ sürükleyen kanncaya benzeterek ｡￧ｫｬｭｴ､ｲＮ＠ tanesine. ｋ｡ｲｮ｣＠ o ｢ｵ､｡ｹ＠ tanesini her an çeker durur. "99 Mevlana'ya göre her insanda ａｬ｡ｨＧｮ＠ ilahi nurunun tecellisi olan bir ruh ｶ｡ｲ､＠ ve zikr murakabe ile daha parlak bir hal ｫ｡ｺｮｰ＠ melekleri Süfli nefsani arzulann ｰ･ｩｮ､＠ ｫｯｵｬｭ｡ｳ＠ durumunda bu ruh dahi ｫｳ｡ｮ､ｲ｢ｩｬｭ･ｴＮ＠ ｫ｡ｲｭｴ､Ｎ＠ Mevlana nefsin ･ｩｴｬｭｳｮ＠ ｺｯｲｵｮｬ｡＠ ｩ｡ｲ･ｴ＠ eder bunu at metaforoyla dile binici Hak nuru. Binici ｯｬｭ｡､ｫ￧＠ at, zaten ｩ･＠ yaramaz ki. ｵ＠ halde ata getirir: "Duygu gözü ｡ｴｲＬ＠ terbiye ver, kötü huyunu terk ettir. Yoksa ｰ｡､ｩｨ＠ onu kabul etmez. ａｴｮ＠ gözüne yol gösteren, ｰ｡､ｩｨｮ＠ gözüdür. ｐ｡､ｩｨｮ＠ gözü ｯｬｭ｡､ｫ￧＠ at, bir ･ｹ＠ göremez. ａｴｬ｡ｲｮ＠ gözleri, ottan, otlaktan ｢｡ｫ＠ bir yerde ､･ｩｬｲＮ＠ ｏｮｬ｡ｲ＠ buralardan ｢｡ｫ＠ nereye ￧｡ｲｳｮ＠ "gelmem, niye geleyim" derler. " 100 temel ｫ｡ｶｲｮｬ＠ ￧･ｩｴｬ＠ hayvan metaforlan içersinde Mevlana, tasavvufi ￶ｲ･ｴｩｮ＠ ｡ｫｴｲｭ､Ｚ＠ "Üveyk ｫｵＬ＠ geeeki ｲｺｫ＠ henüz meydanda ｯｬｭ｡､＠ halde ｡￧ｴ＠ ｔ｡ｮｲｹ＠ ｫｲ･､Ｎ＠ Bülbül Ey duaya icabet eden ｔ｡ｮｲＬ＠ ｲｺｫ＠ hususunda ｩｴｭ｡､ｺ＠ sana diye ｔ｡ｮｲｹ＠ hamdeyler. ｄｯ｡ｮＬ＠ ｲｺｫｮ＠ ｰ｡､ｩｨｮ＠ elinden ｵｭ､ｮ｡＠ bütün pis ･ｹｬｲ､ｮ＠ ümidini ｫ･ｳｭｩ＠ tir. Böylece sivrisinekten tut da ｛ｬ･＠ kadar bütün mahlukat ｔ｡ｮｲ＠ ailesidir; Hak da ne güzel aile reisi. " 101 Mevlana'ya göre Ona göre: Ｂｃ｡ｮｭｺ＠ konusunda insanlan ｦ｡ｲｫｬ＠ ｯｬｭ｡ｳ､ｲＮ＠ ｩｮｳ｡＠ 89 Mesnevl, II, 3327, s. 255 Mesnevi, II, 2431-2432, s. 187 91 Mesnevi, III, 395, s. 31 92 Mesnevi, III, 1510-1514, s. 122 93 Hasan Çiçek, a.g.e., s. 305-306 94 Mesnevi, II, 3766-3776, s. 290 95 Mesnevi, II, 322, s. 25 96 Mesnevi, II, 1446, s. ll O 97 Mesnevi, I, 2515, s. 202 98 Mesnevi, I, 2962, s. 238 99 Mesnevi, VI, 2955, s. 233 100 Mesnevi, II, 1286-1289, s. 98 101 Mesnevi, I, 2292-2295, s. 184 90 164 ･ｹ､＠ görmektedir. O, ｩｮｳ｡＠ ･ｩｴｭｬ＠ ahlaki güzellikleri nefsi ona göre ｩｹｬ･＠ ve ｫ￶ｴｬ･＠ yönelmede ･ｩｴ＠ bir ｦｴｲ｡ｬ＠ ｹ｡ｲｴｬｭＮ＠ Bundan ､ｯｬ｡ｹ＠ insan kendisine yasaklanan ･ｹｬｲ＠ ｫ｡ｲ＠ ｩｳｴ､｡ｬ＠ bir ｹ｡ｰｬ＠ dünya ｧ･ｬｭｩｴｲＮ＠ ｮｳ｡＠ nefsinin iyilik ve kötülük yapmaya potansiyel ｹ｡ｲ､ｬｮ＠ ､ｯｬ｡ｹ＠ nefisle mücadele önem ｫ｡ｺｮｭｴ､ｲＺ＠ Ｂｵｮ＠ bil ki ｳ｡ｦｬｲ＠ bozup ､｡ｴｮ＠ aslanla ｳ｡ｶｭｫ＠ ｫｯｬ｡ｹ､ｲＬ＠ ｡ｳｬ＠ aslan nefsini ｭ｡ｬｵｰ＠ edendir. " 102 ｇ￶ｲｬ､＠ gibi bu mücadelenin ｧ￧ｬｮ＠ vurgulamak üzere ｩｮｳ｡＠ bu mücadelesi ｡ｳｬｮｹｰ｣ｫ＠ bir ｳ｡ｶ＠ ｢･ｮｺｴｩｬｭｲＮ＠ Mesnevi' de ｩｮｳ｡＠ nefsani istek ve ｡ｲｺｵｬ＠ ￧･ｩｴｬ＠ ｨ｡ｹｶｮｲ＠ benzetilerek ifade ＱＰＳ＠ benzer, mevkiyse ･ｪ､ｲｨ｡ＮＢ Bir ｢｡ｫ＠ yerde nefs metaforik bir edilmektedir: "Mal ｹｬ｡ｮ＠ ＱＰＴ＠ ｡ｮｩｴｭｬ＠ kanaat ve tevekkülden uzak, doymak bilmeyen bir öküze ｢･ｮｺｴｩｬｭｲＮ Mevlana'ya göre ｢｡＠ ｢ｯ＠ ｢ｲ｡ｫｬｭ＠ ､･ｩｬｲＮ＠ Buna göre, ｴｰｫ＠ hayvanlan gözeten çoban da insan bu alemde tek ｢｡ｮＬ＠ ｯｬ､ｵ＠ gibi ｩｮｳ｡＠ da koruyup gözeten bir ｹ｡ｲｴ｣ｳｮ＠ ｯｬ､ｵｮ＠ söyleyerek; Tann ve insan ｩｬｫｳｮ＠ 105 metaforik bir üslupla ortaya ｫｯｹｭ｡ｴ､ｲＮ＠ Mevlana'ya göre mürnin bu dünyada ￧･ｫｴｩ＠ ｡｣＠ ve ｳｫｮｴｬ｡ｲ＠ ｯｬｧｵｮ｡ｭｫｴＬ＠ kendi ｡ｳｬ＠ ｫｩｭｬｮ＠ ｫ｡ｺｮｭｴ､ｲＮ＠ Bunu porsuk metaforunu kullanarak ｡￧ｫｬｭｴ､ｲＺ＠ "Bir hayvan ｶ｡ｲ､＠ ki ｡､ｮ＠ porsuk derler... dayak yedikçe ｩｭ｡ｮｬｲＬ＠ semirir, semirir. vurdukça ｩｹｬ･ｲＮ＠ Sapa vuruldukça semirir, büyür... ｴ･＠ müminin ｣｡ｮ＠ da hakikatten bir Ona ｳ｡ｰｹ＠ kuvvetfen ir, semirir. Ｌｯ Ｖ＠ ｓＱｦｩｬ･ｲｮ＠ nefs ･ｩｴｭ＠ için çekici ama porsuktur, o da zahmet ve ｭ･｡ｫｴｬｲ＠ ｺ｡ｲｬ＠ ･ｹｬｲ､ｮ＠ uzak kalarak, zor ama kendileri için ｦ｡ｹ､ｬ＠ olan ･ｹｬｲ＠ yönelmeleri, nefsi terbiye için çaba göstermeleri, bir ｢｡ｫ＠ ifadeyle nefs ile ｳ｡ｶ＠ vermeleri bu metaforla çok ￧｡ｲｰ｣＠ bir üslup içersinde ortaya ｫｯｮｵｬｭｴｲＮ＠ MevHina'ya göre insan ｡ｳｬ＠ ait ｯｬ､ｵ＠ ulvi alemin hasretini çekmektedir. ｋ｡ｭｬｫｴｮ＠ kesilerek ｹ｡ｰｬｮ＠ ney, ｡ｳｬｮ､＠ her nefes te ayn ｫ｡ｬ､＠ ｶ｡ｴｮ＠ hasretini, ｳｴｲ｡｢ｮＬ＠ özlemini ｹ｡ｮｳｴｭｫ､ｲＮ＠ Ney metaforu ｩｮｳ｡＠ ontolojik mahiyetini sorgulayan bir ｹ｡ｫｬｭｮ＠ ifadesi dir. 107 Bu dünya ｳｫｮｴ＠ çekilecek olan gurbet ､ｩｹ｡ｲＮ＠ ｮｳ｡＠ ｡ｳｬ＠ ｶ｡ｴｮ＠ ise ahiret yurdudur. ｮｳ｡＠ oraya ｵｬ｡ｭ､ｮ＠ ｹ｡､＠ ｳｫｮｴ＠ ve dertlerden kurtulamaz. Bu husus fil metaforoyla ｵ＠ ･ｫｩｬ､＠ dile ｈｩｮ､ｳｴ｡Ｇ＠ görsün! ｅ･ｫＬ＠ hiç ｈｩｮ､ｳｴ｡Ｇ＠ rüyada getirilmektedir: "Fil gerektir ki uyuyunca ｲｹ｡ｳｮ､＠ görmez... çünkü Hindistan'dan ｡ｹｲｬｭＬ＠ gurbete ､ｭ･ｩｴｲ＠ ki! Fil gibi adam ｡ｫｬ＠ bir can gerek Hindistan'a gitsin! Fil ｈｩｮ､ｳｴ｡Ｇ＠ arar, ister... o yüzden bu istek bu ｡ｮ＠ ki uykusunda ｩｴｹ｡ｫｬ＠ geceleyin bir surete bürünüp ona görünür. Ｇｔ｡ｮｲｹ＠ ｡ｮＧ＠ emrine uymak, bir herzevekilin ｩ＠ ､･ｩｬ＠ ... Ｇｔ｡ｮｲ＠ dön' emrine uymak, her ｫ｡ｬ･ｩｮ＠ ｡ｹｮ＠ ｨ｡ｲ｣＠ ､･ｩｬＮ＠ Fakat sen meyus olma; file benzel FiZ ､･ｩｬｳｮ＠ bile fil olmaya ￧｡ｬＮ＠ " 108 ｇ￶ｲｬ､＠ gibi MevHina'ya göre insan kendi ideal ､･ｲｩｮ＠ arayan, ｡ｳｬ＠ ait ｯｬ､ｵ＠ vatana ､￶ｮ＠ arzusunu duyan bir ｶ｡ｲｬｫｴＮ＠ Sonuç olarak Mevlana Mesnevisinde tasavvufi, felsefi ve dini ｫｯｮｵｬ｡ｲ＠ metafor ｳ｡ｮｴ＠ kullanarak ortaya ｫｯｹｭｵｴｲＮ＠ Onun bu eseri metaforik ｡ｮｬｴｭ＠ ｳ｡ｮｴ＠ en güzel örneklerinden birini ｯｬｵｴｲｭ｡ｫ､Ｎ＠ ｮｳ｡ｬｲ＠ ｭ･ｳ｡ｪｮ＠ aktarma ve ･ｩｴｭ＠ gayesine en uygun ｡ｮｬｴｭ＠ ｴ･ｫｮｩ＠ olarak öne ￧ｫ｡ｮ＠ metaforik ｡ｮｬｴｭ＠ biçimi eserin genelinde temel ｡ｮｬｴｭ＠ ￶ｺ･ｬｩ＠ olarak belirginlik ｫ｡ｺｮｭｴｲＮ＠ Böylelikle birbirinden zor felsefi ve tasavvufi konular basit hikayeler ｡ｲ｣ｬｹ＠ ｳｯｭｵｴｬ｡ｮＬ＠ ｡ｮｬｲ＠ hale ｧ･ｴｩｲｬｭＮ＠ Aynca bu ｡ｮｬｴｭ＠ biçimi oldukça zengin, ｣｡ｮｬＬ＠ ｡ｫ｣＠ bir ifade zeminine de Aynca ｢｡ｺ＠ meselelerin metaforik ｡ｮｬｴｭ＠ biçimiyle ｳｵｮｬｭ｡Ｌ＠ tasavvuf ￶ｲ･ｴｩｳｮ､＠ olanak ｴ｡ｮｭｲＮ＠ ｭｵｨ｡ｴ｢ｮ＠ seviye ve idrakine göre hitap etmeye, bir ｴ｡ｫｭ＠ herkesin ｫｯｬ｡ｹ＠ ｡ｮｩｹｰ＠ ｫ｡ｶｲｹｭ｣＠ meselelerin örtülü ｡ｮｬｴｭ＠ büründürülmesine de olanak ｴ｡ｮｭｲＮ＠ MevHina Mesnevi'de pek çok ｨ｡ｹｶｮ＠ ､ｮ｣･ｬｲｩ＠ ｡￧ｫｬｭ＠ için ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲＮ＠ ｮｳ｡＠ çok iyi kavrayan biçimiyle onun ｺ｡ｦｬｲｮＬ＠ ｴ｡｢ｩｮＬ＠ psikolojisini, erdemlerini ｢｡ｲｬ＠ bir ･ｫｩｬ､＠ metaforik ｡ｮｬｴｭ＠ hayvan karakterleri kullanarak ｳｵｮｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ Onun bu hikayeleri ｡ｳｬｮ､＠ ｩｮｳ｡＠ karakterini ｫ･ｦｴｭ､＠ ne kadar ｢｡ｲｬ＠ ｯｬ､ｵｮ＠ gösteren psikolojik tahlillerdir. Aynca önemle vurgulamak ･ｶｲｮｳｬｭｩ､ｫ＠ en önemli gerek ki bu sembolik hayvan karakterleri onun ￶ｲ･ｴｩｳｮ＠ nedenlerden biridir. Çünkü belli bir döneme, asra ｢｡ｬ＠ ｫ｡ｬｭｳｺｮ＠ insaniann yeniden ｡ｹｮ＠ ilgi ve alakayla yönelebilecekleri bir birikimi bizlere ｳｵｮｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ Mevliina ｫ｡ｺｮ｢ｩ･｣＠ ｩｮｳ｡＠ ､･ｲｩｮ＠ ｧ￶ｲｮ､･ｩＮ＠ ｡ｲ､＠ ｮｳ｡＠ 102 Mesnevi, I, 1388, s. lll Mesnevi, V, 1951, s. 160 104 Mesnevi, V, 2855-2866, s. 234-235 105 Mesnevi, IV, 228-233, s. 19-20 106 Mesnevi, IV, 97-98, s. 8-9 107 ｙ｡ｫｴＬ＠ ｳｭ｡ｩｬ＠ "Mevlana' da Sembolizm ve Ney", s. 82-83 108 Mesnevi, IV, 3068-3072, s. 246; aynca bkz. Mesnevi, III, 4201-4202, s. 343 103 165