Mevlana

Bu çalışmada Melamîliğin teşekkülü, gelişimi; dayandığı düşünce, felsefe ve anlayış; Melâmî anlayışına bağlı olanların yaşamlarından özetler, Melâmîlikten doğan fütüvvet anlayışı ve Melâmîliğin tarikat şekillenmesi sorunsalının irdelenmesi işlenecektir. Bu çalışmayı daha anlaşılır kılmak için başlıklandırmalar yapılmış ve konular bu başlıklar altında incelenmiştir.

Genel olarak madeni para anlamındaki kullanımıyla bilinen sikke, tarz, kanun, siret ve
namus gibi anlamlara da sahip olmakla birlikte Mevlevîlikte Mevlevîlerin baslarına giydikleri
baslığa verilen isimdir. Külah-ı Mevlevî’de denilen sikkeler, Mevlevîliğin ilk dönemlerinden
19. yüzyıla gelinceye kadar farklı biçimlere bürünmüstür. Sikkelerin biçimi ve sekilleri
giydirilen kisilerin konumlarına göre değisiklik göstermekteydi. Sikke giymek, baslı basına
bir liyakat, hak ve mazhariyet idi. Sikke, belli asamalardan sabırla ve basarıyla geçenlerin nâil
olabildikleri bir mevkiinin sembolüdür. Bu anlam ve değerinden dolayı, giydirilmesi de,
seyhin eliyle ve düzenlenen özel törenle gerçeklesirdi.
Sultan II. Mahmut döneminde Adana Valisi iken Konya Valiliğine atanan Esat Pasa
Konya’ya geldikten bir kaç gün sonra tebdilen yaptığı çarsı pazar gezilerinde Konya
sokaklarında basına Mevlevî sikkesi giymis bir sürü insanla karsılasmıstır. Esat Pasa’nın
karsılasmıs olduğu bu durum karsısında ne tür tedbirlere basvurduğu, Konya’da Mevlevî
sikkesine gösterilmis olan bu rağbetin sebepleri, Mevlevî olmayanların sikke giymelerinin
yasaklanması ve sikke imal eden ustaların denetim altına alınmasına isteğine kadar giden
sürecin detayları bu çalısmanın konusunu olusturmaktadır.

هذه النصوص المختارة رحلة جد قصيرة في وجدان مولانا المتأجج بالعشق. رحلة في تجواله الشعري بين آمال الإنسان وأحلامه، ومكابداته لتاريخه وشهواته. رحلة لا توفيه حقه في الكم ولا في الكيف. فإذا كان شعره، الذي يتجاوز المئة ألف بيت؛ يستحيل اختزاله في بضع عشرات من الأبيات المقتطعة من سياقها، فإن أي ترجمة لشعره، مهما بلغت براعتها؛ تطوي كذلك قدرًا من خيانة الأصل. إذ هي تحمِل من وجدان المعرِّب بقدر ما تحمِل من وجدان الشاعِر الدرويش. إن لذَّة الشعر وموسيقاه الحية وبهجته الروحية الكاملة لا يُمكن تذوقها إلا في لغته الأصلية، لكننا آثرنا ألا ندع حاجز اللغة يحول بيننا وبين تفيؤ بعض ما أنعم الله به على هذا القلب العظيم. فما لا يُدرك كله لا يُترك جُلُّه.

Bu makalenin amacı Mevlâna’nın, Eş’ârî mezhebine müntesip olduğu yönündeki yaygın kanaati sorgulamak amacıyla, Mevlâna ile İmam Maturîdî’nin fikirleriyle benzeyip benzemediğini tespit etmektir. Bu kaygımızda, Mevlâna ile ilgili yazılmış eserlerin çoğunda varolan Eş’ârî izah tarzlarının varlığı önem kazanmıştır. Tabi ki bunda, itikadî açıdan Eş’ârî ekolün bir temsilcisi olan Gazalî’nün büyük etkisi, kullandığı Arapça’nın zorluğu nedeniyle Maturîdî üzerinde yapılan çalışmaların azlığı, Osmanlı Devleti’nin, medrese sisteminde kelam ilmine XV. yüzyıldan sonra fazla ehemmiyet vermemesi, telif eserler yerine tercüme, şerh ve haşiye geleneğinin ağırlık kazanması ve mesresede uygulanan Eş’ârî eğitim metodunun önemli rol oynadığını  söylemek mümkündür. Fatih Sultan Mehmet döneminden itibaren, Sahn-ı Seman medreselerinde kelam ilmine verilen önem, daha sonraki asırlarda devam etmemiş, tefsir ve hadis ilmi ağırlık kazanmıştır.  Bunun yanı sıra Mevlâna üzerine çalışma yapan kişilerin, onun fikirlerini (Osmanlı medrese sisteminde etik olan) Eş’ârî metodla izah etmeleri de Mevlâna’nın itikadî olarak Eş’ârî’ye yakın olduğuna dair kanaati güçlendirmiştir. Yine sufîlerin Eş’ârî mezhebine mensup olduklarına dair  yaygın kanaat de bunda önemli rol oynamıştır. Bu bize ne kazandırır? Mevlâna’nın itikadî açıdan Eş’ârî ya da Maturîdî olması en anlama gelir?

Ülkemizde ve dünyada Mevlâna’nın etnik anlamda Farisî, itikadî anlamda Eş’ârî olduğu tezinden yola çıkarak Mevlâna’nın Türk-İslam kültüründen ve tarihinden uzak tutma gayretleri bilinen bir gerçektir.  Bu makale, Mevlâna’nın Türk-İslam düşüncesine mensubiyetini güçlendirme amacına katkıda bulunma isteğiyle kaleme alınmıştır. Burada maksat, dünyaya Mevlâna’nın bir Türk âlimi olduğunu göstermekten ziyade, Mevlâna’nın Türk kültürü olmadığını düşünen kimselerin bu düşüncelerini gözden geçirmelerini sağlamaktır. Bunu da büyük Türk âlimi İmam Maturîdî ile Mevlâna arasındaki düşünsel yakınlıkları tespit ederek yapmayı hedeflemektedir. Bu yakınlıkları incelemeye başlamadan önce İmam Maturîdî ve Mevlâna’nın İslam tarihi içerisinde nereye oturduğunu hatırlatmayı faydalı görmekteyiz.

Bu iki temel kavram, insanoğlunu en çok ilgilendiren iki ana konudur. İnsanlarımızın çoğu, bu kelimeleri Batı kültürünün dünyadaki egemenliğinden sonra öğrendi. Bir takım kalemşor yazarlarımız da kavramların gerçek manasını ve kullanılış biçimlerini tam öğrenmeden, Efendim, bu değerler, bizde de var. Mevlana ve Yunus Emre birer hümanisttirler, diye makale ve kitaplar yazıyorlar. Hâlbuki bu değerli zatlar gibi maneviyat ve düşünce büyüklerinin varoluşçuluğu ve hümanizmi ile Batının bu iki kavrama yüklediği manalar arasında dağlar kadar fark var.

Cervantes Ödülü sahibi, çağdaş İspanyol edebiyatının önemli isimlerinden Juan Goytisolo, Batılı olmasına rağmen Doğu’ya büyük bir ilgi ve tutkuyla bağlıdır. Doğu’yu kendi dilleriyle ve içinde yaşayarak tanımaya çalışan Goytisolo, Fransızca ve İngilizcenin dışında Arapça ve Türkçe de bilir. Bosna, Çeçenistan ve Cezayir savaşlarını gazeteci olarak takip eden Goytisolo, 1996’dan ölümüne kadar (2017) Marakeş’te yaşadı. Kapadokya’da Gaudi’nin İzinde isimli eserinde Kapadokya, Konya, Edirne, İstanbul, Kahire ve Marakeş izlenimlerini anlattı. Kitabın kurgu ve gerçeğin iç içe geçtiği ilk bölümünde yazarın Kapadokya’ya dair izlenimleri görülür. Yazar, Kapadokya’nın meşhur İspanyol Mimar Robin Gaudi tarafından inşa edildiği yönündeki bir hayal üzerinden Gaudi’nin mimarlık felsefesini anlatmaya çalışır. Gaudi’nin mimari felsefesi ile Kapadokya’nın tabii güzelliğini yorumlama düşüncesi orijinal bir metnin ortaya çıkmasını sağlar. Konya’nın anlatıldığı bölümde şehrin sosyal yaşantısına da yer verilmekle birlikte özellikle Mevlevilik ve Mevlana hakkında ilginç ayrıntılar dikkat çeker. Yazar, sema ayininin kendi anlamından sıyrılarak folklorik bir dans havasına bürünme ihtimali gibi güncel meseleler yanında, Mevlevilik’in felsefi temelleri konusunda da kayda değer bilgiler verir. “Çileci bir deneyimin salt sanatsal bir olaya indirgenmesi sema’nın dayandığı varsayılan temelleri bir şekilde zedelemez mi? Aşkla yanıp tutuşmanın mistik parıltısını, bilgiyle aşkın baş döndürücü mahrem kaynaşmasını? Dansın, vecdi ateşleyici önemi, gösteride, üstelik turistlerin hizmetine sunulan bir gösteride teşhir edilince, anlamını yitirmez mi acaba?” gibi sorularla okuru düşündürmeye çalışır. Edirne’yi anlattığı satırlarda Kırkpınar güreşlerinin tarihi, felsefesi ve folklorik değeri üzerine yorumlarda bulunur. İstanbul’u anlattığı bölümde ise İstanbul ile New York arasında kurduğu bağlantılar dikkat çekicidir. Şehir ve modern insan arasındaki ilişki, İstanbul’da gördüğü kimi sahnelerin ve insan servetinin romanları için nasıl bir malzeme teşkil ettiği yazarın dikkat çektiği diğer hususlardır. Bu bildiride kendisini “Yeryüzünde Bir Sürgün” olarak tanımlayan Goytisolo’nun hayat felsefesi, Kapadokya’da Gaudi’nin İzinde isimli seyahatnamesi merkeze alınarak değerlendirilecek. Batı’daki sahte Türkiye imajını silmeyi hedeflediğini söyleyen Goytisolo’nun Türkiye anlatımlarında bu söze ne kadar sadık kaldığı konusu tartışılacaktır. Endülüs kültürünün hâlâ hissedildiği İspanya’da doğan yazarın Mısır, Fas, Türkiye üzerinden İslam dünyası ile nasıl bir zihinsel ilişki kurmaya çalıştığı tespit edilmeye çalışılacaktır.

Diyalojik ilişki kurduğu metinlerle yalnızca olay örgüleri ve ideolojik bakış açıları olarak değil, metni yaratan yazar poetikasının temeliyle de güçlü söyleşmeler kurulmuş gibidir. Bahtin’in “Dostoyevski Poetikasının Sorunları” ve diğer yapıtlarında Dostoyevski’nin çoksesli roman yapısı içinde görünür kıldığı çoksesli biçem, bilinçli bir şekilde metne taşınmış gibidir. Mitolojik, tasavvufçu, karnavalesk karışımı Doğulu metinlerinden esinlenilmiş parodik söylem olay örgüsüyle taçlandırılmış, bir tür yeniden doğuşa uğratılarak Rene Gerard’ın metafizik arzunun kaynaklarına yönelmiş “Romantik Yalan, Romansal Hakikat” adlı yapıtına ilişkin ipuçları veren kuramsal bir söyleme dönüştürülmüştür. Ancak, söylemin bir tür tekrar, yineleme sanısının yerleşmeye başladığı anda, bütüne katılma ya da bir başkası olma yöneliminin karşısına, varoluşçuluğun varlığı özden önceye taşımaya çabalayan bireyci öznelciliği, “kendisi olma kaygısı” konmuştur.
Bahtin’in ve Rene Gerard’ın ilgili yapıtları Kara Kitap’ın yayınlandığı 1990 yılından çok daha sonra yayınlanacaklardır. Orhan Pamuk, yaratıcı yazar gözlemciliğiyle, okuduğu, kendi söylemine parodileştrerek kattığı diğer metinlerin ruhuna ulaşmayı başarmış, özel ve özgün bir poetika kurmuştur.

Mevlana, İbn-i Arabi, ve Hallac-ı Mansur tarihteki çok önemli tasavvuf alimlerindendir. Ülkemiz açısından ise Mevlana'nın önemi daha büyüktür. Ancak bu tasavvuf alimlerini "sapkın" düşünceli olarak niteleyen bazı çalışmalar da yapılmaktadır. Çalışmamızda bu düşünceye sahip bir araştırmacının makalesi alıntılanmış, böyle bir düşüncenin karşısında esas ana dil metinlere inilerek tartışma konusu metinlerin anlamlarının ne olduğu ve yazar tarafından ilk anda mı yoksa sonradan başkaları tarafından mı yazıldığı açıklığa kavuşturulmalıdır. Bunun önemi, Müslümanların kafalarındaki soru işaretlerini ortadan kaldırması adına çok mühimdir.

Öz Sema; Allah'a ulaşma yolunun derecelerini sembolize eden, içinde dini öğe ve temalar barındıran ve bu haliyle ayrıntılı kural ve niteliklere sahip bir tören olarak tanımlanmaktadır. "Mevlevi sema törenleri" 2005 yılında UNESCO tarafından korunması gereken Somut Olmayan Kültürel Mirası başyapıtı olarak ilan edilmişitir. Bu tarihten sonra sema gösterilerine yönelik küresel farkındalık artmıştır. Bu çalışmanın temel amacı kültür turizmi kapsamında Sema gösterilerinin yabancı turistlerin bakış açılarına göre değerlendirilmesidir. Bu amaç doğrultusunda İstanbul ve Nevşehir/Kapadokya'da iki işletme ve Konya Mevlâna Gösteri Merkezin'ne ait dijital metinlerden oluşan yabancı turist yorumları Tripadvisor sitesinden toplanmıştır. Toplanan veriler metin madenciliği yöntemlerinden duygu analizi ve kümelenme tekniği kullanılarak değerlendirilmiştir. Duygu analizi sonuçlarına göre, turistlerin gösteriler ile ilgili olumlu bakış açılarının ortalaması kayda değer oranda (%77) yüksek çıkmıştır. Kümeleme analizi sonuçlarına göre her üç gösteri için yabancı turist algıları yüksek oranda "Kültürel" boyutta sonra sırası ile "Dinsel" ve "Turistik şov" boyutlarında oluşmuştur.

Mevlâna Celaleddin Rûmî'nin üstadı Seyyid Burhaneddin Veli'nin  sohbetlerinin toplandığı bu kitab, üstad'ın tek eseridir. Çağdaşları bu eserden istifade etmiş, bazı metinler Mevlana'nın eserlerinde bile hayat bulmuştur. Günümüz Türkçesine uyarlanan bu eser dalında tek çalışmadır.

Khora bir şeyi için alan ve besleyen yapısıyla her şeyi içine alan, besleyip olgun hale gelmesi için geliştiren, onu herhangilikten uzaklaştırarak kendiliğini bulmasını sağlayan mekandır. Birbirinden farklı, zıt özelliklere sahip şeylerin mekan olmadan varoluşsal birliğe ulaşmaları mümkün değildir. Mevlevilikte ise bu faaliyetin hora ile bağlantılı olan (bir mekan olarak matbahta) mutfakta geçiyor olması, dervişlerin orada pişmeleri, olgunlaşmaları mekansallığın ne kadar mühim olduğunu ortaya koymaktadır. Geçilmesi ve aşılması gereken bir sınır olan mutfak sayesinde insan; muteal yönünü ifşa edebilmekte, maddi olan ile manevi olanı bir bütün olarak tecrübe edebilmektedir. Maddi alem ile ilahi alem arasında bir yerde insan-ı kamil olarak var olabilmek için mutfak özelinde mekansallık olmazsa olmazdır.

Adnan Oktar (Harun Yahya)

The name Mevleviyya brings to many people's minds an order that was established in Anatolia, flourished under the leadership of Mawlana Jalal ad-Din Rumi and has influenced millions of people worldwide. Most people are of the opinion that Mevleviyya preaches love, humanity and brotherhood. Their knowledge about the order is only limited to Sheb-i Arus [Wedding Night] ceremonies. However, a closer examination through a discerning eye reveals a different situation.

Mawlana Rumi's books are widely known as Islamic works, but many people are not aware of the fact that these books include immoral parts, which contradict the Qur'an and might lead to serious societal moral degeneration. Here, it should be mentioned that these chapters, which are in contradiction with the Qur'an as we will discuss in detail in the following chapters, might have been added later to Rumi's books, written by someone else, and Rumi might have been completely unaware of all these statements. However, in the end, the books printed, published, distributed and quoted under the name of Rumi includes chapters depicting a philosophy and a lifestyle that is in complete contradiction with the Qur'an.

In fact, it is these parts of Rumi's works in contradiction with the Qur'an that lie at the root of advocacy of Rumi's philosophy by many people who are openly against Islam, who do not believe in God and recognize the prophethood of God's Messenger Muhammad (pbuh). These people are vehemently against Islam, yet they unwisely praise Rumi, adopt what is told in the books that are considered to be Rumi's and propagandize it.

Rumism bears in its essence unethical beliefs that are in complete contradiction with the Qur'an such as Darwinism that rejects God's creation, homosexuality that is decreed in the Qur'an as "an abomination" and rendered unlawful by God, insulting women and regarding them as inferior, disparaging the Turkish Nation by adopting a racist approach, and deeming the unlawful act of drinking wine lawful. Rumi's philosophy is exploited specifically and deliberately by certain circles to create a Muslim conception bereft of Islam and the Qur'an, and it should not be confused with Anatolian Mevleviyya.

Observing the common characteristics of the people who try to replace Islam with Rumism, one will see that the majority of them advocate homosexuality, carry out evolutionist propaganda despite the sheer lack of scientific evidence and hold a view of life that does not befit the Qur'anic moral values. And oblivious to these facts, many people unwittingly contribute to the insidious philosophy that is Rumi's philosophy when they relate and spread quotes -probably in good faith- from the books of Rumi.

Undoubtedly, a person's beliefs and way of life concern no one but the individual himself. In respect to God's commandment in the Qur'an that says, "There is no compulsion where the religion is concerned" [2:256], everyone is free in their choice of belief. However, it is within the right and responsibility of every Muslim to warn and inform other Muslims about Rumi's philosophy.

For centuries, this philosophy has been being consolidated and used calculatedly and deliberately to weaken, influence and manipulate Muslims. In such a critical situation that directly concerns the entire Islamic world, Muslims are naturally obliged to be sensitive, exercise caution against evil and enjoin good.

The following pages feature a collection of the said chapters found in the works attributed to Rumi, especially the Masnavi, which are mostly unknown to the public. These chapters in question also exist in the centuries-old Persian editions of the aforementioned books, as well as the editions printed, published and preserved in the libraries by the Turkish Presidency of Religious Affairs, the Ministry of National Education, the Ministry of Culture and various other Turkish governmental institutions and also in the worldwide recognized English versions of Rumi's books.

It should be reminded here again that not every person who believes in Mevleviyya and abides by the teachings of Mawlana Jalal ad-Din Rumi is a follower of Rumism. Philosophy of Rumi is a completely different system of belief that is in contradiction with the Qur'an and Islam. And the mainstay of Rumi's philosophy is the immoral parts that were probably added later to the books written by Rumi.

Therefore, it is significant that these parts of Rumi's books are made known to the public, as they may have been specifically placed in the books to the advantage of the opponents of Islam. It will then be possible to exclude these degenerate parts from the books and tenets of Rumi, thus purify the Mevleviya. What is even more important is that opponents of Islam will lose one of the crucial weapons they utilize against Muslims to be able to bring down Islam from within and maintain their grip over the Islamic geography.

Accomplishing this will thwart a historical conspiracy that has been set against Muslims, removing a major obstacle before the world reign of the Qur'anic moral values.

Bu çalışma Mevlevîliğin Osmanlı Devleti’nin payitahtındaki kurumsallaşmasını tamamladığı, Mevlevîlerin düşünce ve sanatta görünürlük ve tesirlerini artırdığı bir zaman dilimi olan XVIII. asırda İstanbul Mevlevîhanelerinde meşihat makamında bulunmuş 36 postnişini konu edinmektedir. Amaç Mevlevî şeyhlerinin ilme, sanata yaptıkları katkıları ve muhtelif yönlerden ilişkiler ağını açığa çıkarmaktır.
Çalışmanın ilk bölümünde Mevlevî postnişinlerin ahlaki faziletlerinin yanı sıra İstanbul Mevlevîhanelerinde çile tamamlama, meşhur şeyh ailelerin müntesibi olma ve mesnevihan vasfına sahip olma gibi zahiri hususîyetlerinin post makamına tevcihlerinde önemli bir role sahip olduğu anlaşılmıştır. 
Çalışmanın ikinci bölümünde İstanbul Mevlevî meşâyıhının din, tarih, edebiyat, dil ve mûsikî olmak üzere geniş yelpazede kaleme aldıkları eserlerle ilim ve sanata önemli derecede katkıda bulundukları görülmüştür. Fikrî tartışmalar bağlamında statik geçen bir yüzyılın, Mesnevî’yi anlama ve yaşamaya öncelik veren bir yaklaşımın, kalbin halleri ve manevi tekâmüle odaklanan tavrın Mevlevî postnişinlerin eser yazmaya dönük temayüllerine büyük ölçüde tesir ettiği fark edilmiştir. Bununla birlikte onların genel olarak manzum ifade tercihleri, sufilerin kullandığı işârî dilin, seyr ü sülûkta yaşanan hallerin ve en önemlisi pîr kabul ettikleri Mevlâna’yı örnek ittihaz etmenin bir tezahürü olarak değerlendirilmiştir.
Nesebî bağlantıları, şeyh-mürîd/münîb/muhib ilişkilerini, siyasîler ve diğer ulema ile irtibatları açığa çıkarmayı hedefleyen ve ağ analizine hasredilen çalışmanın son bölümünde, bazı Mevlevî postnişinlerin birkaç asırlık meşhur mevâlî ve şeyh ailelerine mensubiyeti, bazılarının ise Osmanlı’nın son dönemine kadar devletin önemli kademelerinde yer alan bir neslin öncüsü olduğu belirlenmiştir. Yeni sıhriyet bağlarının da tespit edildiği bu bölümde, Mevlevî meşâyıhın gerek siyasîler gerekse de diğer ulema ile olumlu münasebetler içerisinde bulundukları görülmüştür.
Özelde Mevlevîlik genelde ise İslam entelektüel tarihine ilişkin birçok yeni bulgu ve tespitlere ulaşan bu çalışmada birbirinden farklı kategorilerde en fazla eser kaleme alması, meşk usûlüyle mûsikînin ilerlediği bir evrede mûsikî yazımı ve kuramına ilişkin literatür ortaya koyması, diğer bütün ilmî-nesebî bağlantıları bir yana farklı tarikat şeyhlerine Mevlevîlik nisbeti vermesi ve Mi'râciyye’si ile halen günümüz insanıyla irtibatını sürdürmesi gibi açılardan ilişkiler ağı en yoğun olan Nâyî Osman Dede, XVIII. asır Mevlevî meşâyıhı arasında zirve şahsiyet olarak değerlendirilmiştir.

This dissertation deals with the 36 Mevlevi sheikhs who presided over the Mevlevi lodges in Istanbul in the 18th century Istanbul. In this period the Mevlevi order was already fully institutionalized in the Ottoman capital and the Mevlevis have become increasingly more visible and influential in the intellectual and artistic spheres. The main purposes of this study are to determine the factors that contributed to these people’s rise to the post of sheikh in Mevlevi lodges in Istanbul, as well as their scholarly and artistic contributions and various networks that they were connected to. The first chapter presents that besides moral virtues some “external” factors such as completing the obligatory service (çile) in one of the Mevlevi lodges in Istanbul, family connection to an established scholarly or sheikh-family or being a reciter of Mathnawi were consequential for appointment as sheikh in one of the Istanbul lodges. The second chapter demonstrates that the Mevlevi sheikhs in Istanbul have contributed in a significant way to the scholarly and artistic landscape of the time by their works in religious sciences, linguistic sciences, literature and, music. While strictly scholarly discussions were rather stagnant throughout this century, the Mevlevi sheikhs were driven to compile works by an approach that prioritized understanding and observing Mathnawi and by an emphasis on the states of the heart and spiritual perfection. Their general preference for poetical expression can be attributed to the centrality of symbolic language in Sufism, as well as the particularity of experiences during the spiritual journey (sayr wa sulūk) and most importantly emulating Mevlana, the first master of the order. The third and last chapter aims at exploring family connections, the networks among sheiks, disciples and sympathizers, friendships and relations with the political and scholarly establishment. Thus, it is revealed that some of the sheikhs belonged to centuries-old renowned scholarly or sheikh-families, while others themselves started households whose members occupied critical positions in the Ottoman state until the end of the Empire. Some new family and kinship relations have been discovered for the first time and it has been shown that the Mevlevi sheikhs have developed positive relationships with the statesmen and scholars of the Empire.
This dissertation contributes numerous new findings and insights to the history of the Mevlevi order in particular and to the Islamic intellectual history in general. Among all the Mevlevi sheikhs of the period, Nayi Osman Dede was the most prolific author; he wrote works in various genres and subjects including the theory and practice of music, which was mainly transmitted through oral methods. Besides his extensive family and scholarly connections, Nayi Osman Dede still speaks to the modern readership by his Mi'râciyye and as such he can be considered as the most distinguished name and the pinnacle of the century.

Anadolu'da yazılı Türk edebiyatının doğuşunu gerçekleştiren şairlerden biri olan Gülşehri (öl. 1317'den sonra), Mevlâna'nın başyapıtı Mesnevi-yi Maneviyi incelemiş ve kaleme aldığı Mantıku't-Tayr mesnevisine (dikkate aldığımız Fatih nüshasına) ondan üç hikâye (Gramerci ile gemicinin hikâyesi, Atlı ile uyur kişinin hikâyesi ve Aslan ile tavşan destanı) alarak süslemiştir. Gülşehri de tıpkı Mevlâna gibi hikâyeyi anlatmadan önce ortaya meseleyi (konuyu) koymaktadır. Meseleyi açıklayıcı, aydınlatıcı nitelikteki hikâyelerden sonra öğütlerden yararlanarak müritlere ve dinleyicilere ana düşünceyle birlikte kendi felsefesini aktarmaktadır. Tercih edilen diller farklı olmasına rağmen her üç hikâye Mesnevi'deki hikâyelerin ortaya konuluşundan farksızdır. Ayrıca Mantıku'ttayr mesnevisindeki "Altı erenler hikayeti"nde Gülşehri, beslendiği kaynakları vermekte ve etkilendiği şahsiyetler arasında Mevlâna'ya ayrı bir yer vermektedir. Bütün bunlardan Mevlâna'nın dolaylı olarak Anadolu'daki Türk edebiyatının doğuşunda etkili olduğu sonucu çıkmaktadır. ABSTRACT Gulsehri (dead after 1317), one of the poets that realize the birth of written Turkish Literature in Anatolia, researched on Mewlana's masterpiece Mathnavi-e Maanavi and decorated his Mantıku't-Tayr Masnavi (the relevant Fatih edition which we take into consideration) with three stories taken from it (The Story of Grammarian and the * Dr., Dumlupınar Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı. Aziz MERHAN 102 Türk Kültürü, Edebiyatı ve Sanatında Mevlâna ve Mevlevîlik -Bildiriler

6. ciltlik, 25.668 beyit ve ayrıntılı dizinden oluşan bu çeviri, Hazret-i Mevlana’nın torunlarından, Mevlana Dergahı son Postnişini ve eski Milletvekili Veled Çelebi İZBUDAK (1867 – 1953 ) özgün el yazmalarından çevirdi ve Abdülbaki Gölpınarlı yayıma hazırladı.

6. ciltlik, 25.668 beyit ve ayrıntılı dizinden oluşan bu çeviri, Hazret-i Mevlana’nın torunlarından, Mevlana Dergahı son Postnişini ve eski Milletvekili Veled Çelebi İZBUDAK (1867 – 1953 ) özgün el yazmalarından çevirdi ve Abdülbaki Gölpınarlı yayıma hazırladı.

Mevlâna Jalâluddîn Rumi (1207-1273) has been a universal figure for people from diverse religious and cultural backgrounds. He has been recognized as a literary and spiritual figure. Rumi's philosophy is rooted to an understanding of universe and existence through love. Love is the whole thing and we are the pieces. In the last decades, we clearly can observe a deterioration of Rumi, his spiritual philosophy and his traditional, sacred, worship ritual Sema. Love is fundamental in Rumi's philosophy. Popular media constantly dwells upon love, using the deep human feeling and longing for love. However, the media signifies this love not as an understanding of existence, but as a marketing strategy. Rumi and Mevlevism has been the target of secularization attempts cutting its ties with Islam and further packaging it as a secular, cultural phenomenon and a folk dance form. These attempts yielded authenticity issues and further exploitation of the unique Mevlevi heritage. Rumi's concept of love has also become 'à la mode' in the last decades. Sema as a form of Islamic worship is increasingly being commercialized and exploited. Whirling Dervish imposters can be seen whirling publicly in restaurants, bars, at openings, in hotel lobbies, and even in shopping malls in Turkey. These imposters are even hired for children's circumcision ceremonies, as background dancers in music concerts and performances, in engagements and weddings. Another misconception stemming from an Orientalist perspective is seeing Sema as a dance form, although, Sema is a Dhikr (Remembrance of God) and a prayer; it is a form of submission to divine love and unity; it is a form of worship.

Bu çalışmada sayılan mutasavvıflardan birisi olan Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’yi,eserlerini, Mevlevîlik ve Mevlevîhaneleri konu alan eserlerin 2007 Unesco Dünya Mevlânâ Yılı’na özel yayımlanmış bir bibliyografyası haline getirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada Mevlânâ’nın hayatı ve eserlerinin tüm dünyaya yayılmasına vesile olan 2007 yılı temel alınmıştır. Unesco 2007 Dünya Mevlânâ yılında bu yıla özel yayımlanmış tüm eserlere ulaşılmaya çalışılmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin vefâtının üzerinden 800 yıl geçmesine rağmen; Asya, Avrupa, Amerika ve Orta Doğu’da gün geçtikçe daha çok tanındığına müşahade edilmiştir. Bu çalışmada amaç Mevlânâ ve eserleri üzerine 2007 yılına özel başta ülkemizde sonra yurt dışında yapılan çalışmalar hakkında bilgi vermek, araştırmacılara kolay ulaşabileceği listeleri tertip etmek ve bilimsel bilgiye katkı sağlamaktır. Bu çalışmanın 2007 yılı ile sınırlı tutulmasının nedeni, 2007 yılının Unesco tarafından Mevlânâ’yı Anma Yılı olarak ilan edilmesidir. Bu önemli olayın Türkiye’deki yansımalarının ortaya çıkarılması, edinilen bilgilere dayanılarak önceki ve sonraki yıllara oranla bir değerlendirme yapılması olanağının oluşturulmasıdır. 2007 öncesi ve sonrası dönemlere baktığımızda 2007 Dünya Mevlânâ Yılı’nda eser sayısında gözle görülür derecede bir artış yaşanmıştır.

Ab-ı hayat veya ayn’ül-hayat deyimi, edebiyatımızda çok önemli bir manaya sahip bir kavramdır. Bu kavramı bugünkü Türkçeye çevirirsek, ebedî hayat suyu veya ebediyet çeşmesi manasına gelir. Modern Türkçede deyim olarak bunun ismi “bengisu” kelimesidir. Ben, organizma ve canlı nokta manasına geliyor; gi edatı katmerli olma manasını veriyor. Su da bildiğimiz malum kelimedir. Evet, canlılık çok yüksek derecede organize olmayı gerektiren bir olgudur. Hayat kelimesi etimolojik manasıyla hareketli ve kıvrak olgu demektir. Demek yaşamak ve canlılık, şu iki ayak üzere duruyor: Organize olmak ve hareket etmek. Organize olmak ilim ve birliğin tecellisidir; hareket ise, kudretin tecellisidir. Canlı ve hareketli organizmaların kendini yenilemesi ise, iradenin bir tecellisi olan ruh ile oluyor. Bu üç nitelik, Kur’anın en başta gelen temel kavramlarıdır. Modern tabir ile bu üç gerçeği enerji, yazılım ve gelişme süreci ile ifade edebiliriz.

Ansiklopedik manasıyla ab-ı hayat, insanı ebediyen yaşatan bir su demektir. Bu önemli manasıyla bu kavramı tam anlamamız için zincirleme olarak 12 basamak bilgiyi elde etmemiz gerekiyor; şöyle ki:

Düşüncelerini Kur'ân ve Hadis çerçevesinde oluşturan Mevlânâ, Hanefi-Maturidi Fıkıh geleniğini ve Kübrevî tarikatını benimsemiştir. Ahmet Gazzâlî, Hakîm, Senâî, Ferideddin Attâr'ın sevgi ve aşk yolunu takip etmiştir. Vahdet-i Vücud anlayışını eserlerinde yansıtmıştır. Şems-i Tebrizi ile aşk ve cezbenin zirvesine çıkmıştır. Gönlüne yerleştirdiği Allah sevgisi, insanlar ve mahlûkata karşı tevazu ve nezaketle yaklaşmasının kaynağı olmuştur. Anahtar Kelimeler: Mevlânâ, sevgi, cezbe, vecd, kalp.

Öz: Aşk, İslam filozof ve sûfîlerinin önemli bir kısmının hem varlığın kökeni hem de varoluş âleminin nesneleri arasındaki ilişkiyi açıklamada başvurdukları önemli bir konudur. Bu çalışmada aşkın ontolojik ve varoluşsal anlamları, biri 13. yüzyıl Konya'da diğeri 17. yüzyıl Cizre'de ortaya çıkmış iki büyük sûfî olan Mevlânâ Celaleddin Rûmî'nin ve Melâyê Cizîrî'nin eserleri üzerinden ele alınacaktır. Bu iki mutasavvıfın düşüncelerinde ve özellikle varlık felsefelerinde aşk kavramının yeri ortaya konulacaktır. Abstract: Love is an important issue that a significant part of the Muslim philosophers and Sufis refer to in order to explain both the origin of existence and the relationship between the objects of the realm of existence. In this study, the ontological and existential meanings of love will be discussed depending on works of Mawlana Jalal Al-Dîn Al-Rûmî (13th century) lived in Konya and Mullah Ahmad Al-Jazarî (17th century) lived in Cizre. In these Sufis' thoughts and particularly in their philosophy of existence, the place of the concept of love will be revealed.

This article concerns the historical genesis of Rumi's works, prose and poetry.  Using the primary biographical evidence from the poems and discourses, this article analyzes them in the light of the hagiographical tradition, using the hagiographies quite cautiously to tease out further information.  Contrary to the view that the poetry of Mawlana Rumi emerged from a trance or other orphic means, this article shows that Rumi was a careful reader of the literary tradition and responded to it, as we might expect a modern reader or critic to do.  While it may be ultimately impossible to date many of the poems, based on internal evidence and histroical allusions, we can glean some information by attentively readng about the relative dating of many poems.
Publisher's website: http://www.worldwisdom.com/public/products/978-1-936597-42-0_The_Philosophy_of_Ecstasy-Rumi_and_the_Sufi_Tradition.aspx?ID=275

On üçüncü asrın başında Belh'te dünyaya gelen; ancak asıl ününü gençlik yıllarında gelip yerleştiği Konya'da bulan Mevlâna Celaleddin Rumi, önceki sufilerden farklı, kendine özgün bir tasavvuf anlayışı ortaya koymuş; yazdığı şiirlerle ve özellikle Mesnevi'siyle çağları etkilemiş bir tasavvuf büyüğüdür. Sahip olduğu yüksek ilim ve coşkun tasavvuf anlayışıyla soyludan köylüye, zenginden fakire her türden insanın gönlüne girmeyi başarmış, ardında yüzlerce sahifelik eserler ve dünyanın çeşitli bölgelerinde günümüze değin sayısız mürit, muhib ve hayran bırakmıştır. Yaygın kanaate göre hicri 6 Rebiulevvel 604 (m. 30 Eylül 1207) tarihinde doğan Mevlâna; çileli, fırtınalı ve zor bir hayatın ardından hicri 5 Cemaziyelahir 672'de (m. 17 Aralık 1273) Konya'da Hakk'a yürümüştür. Mevlâna'nın son günleri, Hakk'a yürüyüşü, cenaze merasimi ile ilgili bilgilere Mevleviliğin ilk kaynaklarında rastlamak mümkündür. Bunlardan, Veled Çelebi'nin İbtidaname'si, Feridun Sipehsalar'ın Risale'si ve Ahmed Eflaki'nin Menakıbu'l Arifin'inde (Ariflerin Menkıbeleri) Mevlâna'nın son dönemleri, vefatı ve cenaze merasimi yer yer tafsilatlı, bazen de mübalağalı şekilde anlatılmıştır. Mevlâna'nın Son Dönemleri Şems-i Tebrizi ile tanıştıktan sonra fırtınalı bir yaşam sürmeye başlayan Mevlâna, Şems'le beraber olduğu dönemlerde coşkun ve dalgalı bir deniz gibi sürekli kabarmış; rindane bir hayat sürmüştür. Şems'in, Mevlâna'nın gönlündeki aşk fitilini tutuşturması, Mevlâna'yı kabına sığmayan coşkulu bir sufi haline getirmiş, bu coşkunluğu çekemeyen ve Şems'i kıskanan yakınları ve bazı talebeleri Mevlâna'ya zor günler yaşatmıştı. Ancak Şems'in ikinci ve son gaybubetinden sonra Mevlâna biraz olsun dinginleşebilmiş, Şems'in bıraktığı boşluğu önce Selahaddin Zerkubi'yle daha sonra Hüsameddin Çelebi ile doldurmuştur. Özellikle Hüsameddin Çelebi'yi kendisine dost ve halife seçtiği dönemde, yine Hüsameddin'in yönlendirmesiyle Mesnevi-yi Şerif'i yazmaya başlamış, hayatının sonuna kadar Mesnevi ile ve Hüsameddin Çelebi'nin sohbetiyle meşgul olmuştur. Sultan Veled İbtidaname'sinde Mevlâna'nın son on yılını şöyle anlatır: "Şeyh'in çağında, Şeyh'le, Şeyh'in evinde gönüldeşti: onunlu oturup kalkardı. Arılıkta, vefada ikisi de solukdaştı; bütün ashap da gamsız -gussasız sevinçliydi. … Herkes aşk bahçesinde ağaçlara dönmüştü: Şeyh'le naib de o bahçede bahar yeliydi sanki, esip duruyordu. Herkesin fidanı onların suyuyla dirilirdi: herkes hal bakımından kavuşmaya erişmişti, güzelleşmişti. … Her bir ağaca bir başka şekil verilirdi; her birinin meyveleri şekerden de tatlıydı. Birine o ışıkla hurma verirdi, birine cana canlar katan nar. Melek gibi her biri burçları geçer, yücelere ağar, yedi göğü aşardı. Böylece beraber olarak on yıl tertemiz, arı duru su gibi yaşadılar. Ondan sonra Mevlâna, şu yoğun, pis, zahmetli dünyadan göçtü." (Sultan Veled: s. 121) Füruzanfer ise Mevlâna'nın Hüsameddin Çelebi'yle sohbetinin on beş yıl 1 sürdüğünü ve bu süre zarfında kısmen rahat ettiğini şu sözlerle ifade eder: "Mevlâna'nın Çelebi ile sohbeti tam on beş yıl sürdü. Dostlar o kamil şeyh Mevlâna'nın bu iştahlı dostu Çelebi Hüsameddin'in sohbetlerinde faydalı nimetler elde ediyorlardı. … Bu on beş yıl içinde Mevlâna'nın bir derceye kadar aklı eksiklerin fitne ve hücumlarından fikri rahatta idi. Bu düzenlik ebedi rahata, Mevlâna'nın kutsal aleme kavuşmasına kadar devam etti." (Füruzanfer: s. 148) Gölpınarlı da ömrü boyunca çok yıpranan ve yorulan Mevlâna'nın son demlerini daimi bir tefekkürle geçirdiğini söyler. (Gölpınarlı: s. 124) Hastalanması ve Son Günleri Mevlâna Celaleddin, Hakk'a yürüyüşünden önce yakıcı bir hummaya yakalanmıştı. (Füruzanfer: s. 149) Sipehsalar, Mevlâna'nın vefatından önce Konya'da birbiri ardınca kırk güne yakın deprem olduğunu, durumdan korkan halkın felaketlerin sebebini sormak ve dua istemek üzere Mevlâna'ya koştuğunu, Mevlâna'nın ise gelenlere "Gönüllerinizi rahat tutun; zira yer acıkmıştır, yağlı bir lokma istiyor. Ama muradına çabuk ulaşacak ve bu sıkıntı sizden kalkacak" dediğini belirterek, bundan çok kısa bir süre sonra da Mevlâna'nın mizacında 'kırıklık belirdiğini' yazar. (Sipehsalar: s. 133) Eflaki, bu depremlerin Mevlâna hasta yatağında yatıyorken gerçekleştiğini ve yedi gün devam ettiğini söyler. Yedinci günün sonunda halkın Mevlâna'yı ziyarete geldiğini söyleyen Eflaki, Mevlâna'nın da 'Evet, zavallı Hanımı Kira Hatun "Ey alemin canı, ey Adem'in nuru, bizi kime bırakıp nereye gidiyorsun?" diye feryat ettiğinde Mevlâna "Ben nereye gidiyorum? Aranızda olduğumdan şüphe etmeyin" diyerek onu ve etrafındakileri teselli ediyordu. (Eflaki: C. II, s. 154, 155) Can dostu Hüsameddin Çelebi, son demlerinde de Mevlâna'yı yalnız bırakmıyordu. Eflaki'deki bir rivayete göre yine bu günlerde, Mevlâna'nın hasta yatağı başında beklerken ansızın içeride çok güzel surette bir insan peyda olur. Bunun üzerine Mevlâna yerinden kalkar ve yatağı kaldırtır. Çelebi Hüsameddin gencin yanına giderek kim olduğunu sorar. Bunun üzerine genç, "Ben kesin karar verme meleği Azrail'im. Mevlâna hazretleri ne buyuracak diye celil olan Tanrı'nın emriyle geldim. …" deyince Mevlâna "Buyrulanı yap. Tanrı isterse sen beni sabredenlerden bulacaksın." 3 ayetini okur. Sonra bir leğen su isteyerek ayaklarını daldırır, alnını ve göğsünü o suyla mesheder, şiirler okuyarak "Dostlarımız bizi bu tarafa çekiyor, Mevlâna Şems-i Tebrizi hazretleri de o tarafa çağırıyor. 'Tanrı tarafına çağıranın davetine icabet edip iman getiren' 4 ayetinde buyrulduğu veçhile gitmek zaruridir." der ve tercihini beyan eder. (Eflaki: C. II, s. 159 -161) Oğlu Sultan Veled de son günlerinde Mevlâna'nın etrafında pervane olanlardandır. Hastalık günlerinde babasını bir an bile yalnız bırakmamış, gece gündüz durup dinlenmeden başında adeta nöbet tutmuştur. Durumun farkında olan Mevlâna oğluna kıyamayıp dinlenmesini istemiş ve ona teselli veren şu içli ve etkileyici gazeli söylemiştir: "Git, başını yastığa koy, beni yalnız bırak. Geceleri dolaşan ben kalbi harap ve belaya tutkunu bırak. Biz geceleri sabahlara kadar sevda dalgaları içindeyiz. İstersen gel bizi bağışla, istersen cefa et. O güzeller şahına vefa etmek vacip değildir. Ey yüzü sararmış aşık, sen buna sabredip vefa et. Bizim, kalbi kara taş gibi sert ve boş yere âşıkları öldüren bir sevgilimiz vardır. O öldürür ve hiç kimse ona kanın pahasını sormaz. Bu, ölümden başka çaresi olmayan derttir. O halde ben "Bu derde deva bul" nasıl derim? Dün akşam rüyada aşk diyarında dolaşan bir ihtiyar gördüm. O bana 'bizim tarafa gel' diye işaret etti. Eğer yolda ejderha varsa zümrüt gibi de bir aşk vardır. Haydi, bu zümrüdün parıltısıyla ejderhayı def et." 5 (Eflaki: C. II, s. 161, 162) 3 Saffat suresi, 102. ayet. Ayetin tamamı şöyledir: Babasıyla beraber yürüyüp gezecek çağa erişince: "Yavrucuğum! Rüyada seni boğazladığımı görüyorum; bir düşün, ne dersin?" dedi. O da cevaben, "Babacığım, emrolunduğun şeyi yap. İnşaallah beni sabredenlerden bulursun" dedi. (Kur'an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s. 448, Ankara, 2005) 4 Ahkaf suresi, 31. ayet. Ayetin tamamı şöyledir: "Ey kavmimiz! Allah'ın davetçisine uyun, ona iman edin ki, Allah da sizin günahlarınızı kısmen bağışlasın ve sizi acı bir azaptan korusun." (Kur'an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s. 505, Ankara, 2005) 5 Füruzanfer, bu gazelin Mevlana'nın en son gazeli olduğunu belirtir. (Füruzanfer: 152) 5 Gölpınarlı, vefatından bir gün önce, yani cumartesi günü Mevlâna'nın nispeten iyileştiğini, akşama kadar gelenlerle konuştuğunu, oğlu Sultan Veled'den dinlenmesini isteyerek yukarıdaki gazeli okuduğunu söyler. (Gölpınarlı: s. 128) Mevlâna'ya vefatından önce kimi halife bırakacaklarını da sormuşlardı. Mevlâna bu soruya "Hakk'ın halifesi, zamanın Cüneyd'i, bizim Çelebi Hüsameddin'imizdir" diye cevap vermişti. Bu soru üç defa tekrarlanmış, Mevlâna üçünde de aynı cevabı vermişti. Dördüncüsünde "Mevlâna Bahaeddin Veled hakkında ne buyuruyorsun?" diye sorduklarında "O pehlivandır, vasiyete muhtaç değildir" diye cevap vermişti. (Eflaki: C. II, s. 158) Görüldüğü üzere Mevlâna Celaleddin ölüm döşeğinde bile etrafındaki insanlarla ilgileniyor, onlara nasihatler ediyor, suallerini cevaplıyor, bir taraftan da yakın çevresini teselli etmeye çalışıyordu. Bunlar, onun diğerkâmlığının ve çevresindekilere duyduğu şefkatin en bariz göstergesidir. Yine Eflaki'nin anlattığı bir olay vardır ki Mevlâna'nın nasıl bir hayat yaşadığını, dünyaya ve içindekilere önem vermediğini gözler önüne serer: "Yine meşhurdur ki Hüdavendigar'ın, son günlerinde elli iki dirhem borcu vardı. Kendisi alacaklıya birkaç altın kırıntısı verilmesini ve ondan helallik istemelerini emretti. Alacaklı bunu kabul etmeyip Mevlâna'ya bağışladı. Bunun üzerine Mevlâna, 'Âlemlerin Rabbi'ne hamd olsun, bu korkunç beladan kurtuldum.' dedi." (Eflaki: C. II, s. 152) Bu rivayet gösteriyor ki Mevlâna, bir an bile dünyaya ve onun saltanatına yüz çevirmemiş, ömrü boyunca zahidane bir hayat sürmüştür. Özellikle, onu ajanlıkla itham edenler hiçbir 'ajan'ın böyle küçük miktarlarda borçlu kalacak kadar geçim sıkıntısı çekmeyeceğini, o tıynette bir insanın elli iki dirhemlik borcu ölüm döşeğinde bir 'bela' kabul etmeyeceğini fark etmelidir. Hakk'a Yürüyüşü Mevlâna Celaleddin, hicri Cemaziyelahir'in beşinci günü 672 yılında, miladi 17 Aralık 1273'te Pazar gününün akşamına doğru ruhunun ufkuna yürümüş, bir ömür boyu aşk acısı çeken Hak aşığı, o gün maşukuna kavuşmuştu. Söz konusu tarih Sultan Veled'in İbtidaname'sinde, Sipehsalar'ın Risale'sinde ve Ahmed Eflaki'nin Menakıbü'l Arifin'inde açık bir şekilde geçer. (Sultan Veled: 121, Sipehsalar: s. 135, Eflaki: C. II, s. 167) Bu bakımdan Mevlâna'nın vefat ettiği tarihle ilgili bir tereddüt bulunmamaktadır. Sultan Veled, Mevlâna'nın vefat ettiği gün ve gece birçok tabiat hadisesinin gerçekleştiğinden bahseder. O gün şiddetli yağmurlar yağdığını, büyük yıldırımlar düştüğünü, şehirde depremler meydana geldiğini söyler ve o günü Hazreti İsa'nın çarmıha gerildiği güne benzetir. (Sultan Veled: s, 121, 122) 6 O...

Tourists and pilgrims from across Turkey and around the world flock to the tomb of Jalal al-Din Rumi (d. 1273), one of the greatest poets and Sufi masters in Islam. Since 1925, the Turkish government has relentlessly struggled to control Islamic influences in society and to channel people’s devotion to the memory of Kemal Ataturk (d. 1938) and his secular ideology. This article argues that by restructuring the layout and presentation of the tomb complex of Rumi, and putting the sacred space through the process of museumification, the Turkish state has attempted to regulate the place in order to control people’s experience of the sacred. The Museum functions simultaneously as a sacred place and a tourist site and the role of visitors as pilgrims and tourists is ambiguous. This article examines the history and politics of the space in order to illustrate how it functions as a site of contestation and how visitors act as important agents in the construction of the space’s meaning.

Bu tebliğimizde Mevlânâ'nın aileyle ilgili görüşleri aktarılmış, yeni evli oğluna ve gelinine yazdığı mektupları ele alınmıştır. Müellifin aileye yönelik görüş ve tutumu teorik ve pratik boyutta irdelenmiştir. Mevlânâ'nın aileyle ilgili teorik görüşlerini sırasıyla; evlilik ve bekârlık, çok eşlilik (taaddüd-i zevcât), boşanma ve gayr-i meşru ilişkiler konuları oluşturur. Bu konularda Mevlânâ'nın, evlilik-bekârlık meselesine İslâm'ın bakışıyla baktığını, evlilik konusunda eşler arasındaki denkliğe önem verdiğini, çok eşlilikle ilgili lehte ve aleyhte herhangi bir ifadede bulunmaması ve hayatı boyunca da tek eşli yaşaması sebebiyle dinimizin " daha adil " dediği hayatı tercih ettiğini ancak çok eşliliğe verilen ruhsatın da karşısında olmadığını, boşanma konusunda mümkün olan her yolu deneyip boşanmanın önüne geçebilecek tüm alternatiflerin tüketilmesini önerdiğini, eğer bunlardan bir sonuç çıkmazsa en son çare olarak boşanmayı tasvip ettiğini, gençlerin gayr-i meşru yollara sapmamaları için ya nikahlanmalarını ya da yeme-içmeyi azaltmalarını tavsiye ettiğini söyleyebiliriz. Ancak şunu da belirtelim ki Mevlânâ gayr-i meşru yollara sapmış olan kimselere horlayıcı gözle bakmaz ve onları asla dışlamazdı. Pratik boyutta ele aldığımız aile yaşantısında Mevlânâ'nın eşleriyle güzel diyalog içinde ve olumlu ilişkisi olduğunu, kadınların dövülmediği, horlanmadığı bir aile düzeni tasarladığını görmekteyiz. Ayrıca Mevlânâ; tek eşli ve çekirdek bir aileye sahiptir. Dengeli aile yaşantısı vardır. O dönemde birçok ailede olduğunu bildiğimiz cariye ve köle kullanmamıştır. Dolayısıyla ailede, çekirdek aile özelliği taşıyan unsurların dışında geniş aile yapısına gönderme yapabileceğimiz bir veri söz konusu değildir. Kanaatimizce Mevlânâ'nın aile ilişkisi ataerkillikten ziyade karşılıklı sevgi ve saygıya dayanan özellikler taşıyordu. Son olarak Mevlânâ yeni evli oğluna ve gelinine yazdığı mektuplarında bazı tavsiyelerde bulunmaktadır. Mektuplara baktığımızda gelinini oğlunun önünde tuttuğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.

İstanbul Mevleviliği adlı doktora çalışmasında farklı şekil kodlamalarında bulunup yeni ilişki nitelikleri geliştirilmiştir. Bu bağlamda aile bağları, dostluk-tanışıklıklar ve -alanında ilk defa- şeyh-mürîd/münîb/muhib ilişkilerinin de ilave edilmesiyle entelektüel ağ analizine yeni bir boyut kazandırılmış, sadece hoca-talebe ilişkilerinden oluşan bir yapıdan daha fazlasını; sosyal-siyasî-manevî irtibatları da gösteren çok katmanlı bir sosyogram geliştirilmiştir. Çalışmanın son bölümünün hülasası olan bu sosyogramda âlimler, sanatkârlar, bürokratlar, şairlerden oluşan yaklaşık 200 şahsiyetin farklı nitelikteki bağlantıları gösterilmiş ve böylece entelektüel tarihimize yönelik oluşturulacak haritanın bir kesiti belirgin hale getirilmeye çalışılmıştır.

Karaman 150 Yıl Öncesine Bakış 30 Konya Vilayet Salnamesindeki Karaman bilgilerinin bir araya getirilmesi ile hazırlanmıştır. Buna göre Konya Vilayet Salnamesinde bulunan Karaman tarihi, ekonomisi, ticareti, ulaşımı, eğitimi, nüfusu, köy, şehir mekanları vb. birçok bilgi burada derlenmiştirr.

ÖZET
Bu araştırmanın amacı, (ilk 14 cildini Tâhirü’l-Mevlevî ve son 4
cildini Şefik Can’ın yaptığı 18 ciltlik) Şerh-i Mesnevî’de yer alan
tahkiyeye dayalı metinleri ve bu metinler vasıtasıyla aktarılmak
istenilen iletileri tespit etmek ve Mevlana tarafından bilinçli bir şekilde
kurgulanan bu metinlerin bir değer eğitimi yöntemi olarak nasıl
kullanıldığını sorgulayarak metinler vasıtasıyla benimsenmesi ve
sakınılması istenilen temel değerleri tespit etmektir.
Çalışmada betimsel tarama modeli ve yakın okuma yaklaşımı
kullanılarak metin –kısmen toplum ve yazar- merkezli bir okuma
yapılmış ve eserde 370’i ana, 80’i mesel getirme maksatlı ara olmak
üzere toplam 450 metin, eserde yer aldığı beyit numaralarıyla birlikte
tespit edilmiştir. Tespit edilen tahkiyeye dayalı metinler, en küçük
eylem birimi kabul edilen epizotlarına ayrılmış ve her metnin
“aktarılmak istenilen iletiler”i tespit edilmiştir.
Çalışmanın esasını teşkil eden Mesnevî’de Tahkiyeye Dayalı
Metinlerde Değer Eğitimi bölümünde ise verilerin analiz edilmesinde
sistematik tahlil yöntemine başvurulmuş, aynı değeri işleyen tahkiyeye
dayalı metinlerden hareketle o değerin Mevlana’da nasıl işlendiği ve ne
anlama geldiği belirlenmeye çalışılmıştır.
Şerh-i Mesnevî’de dinî ve tasavvufî değerler aşk, çalışkanlık, sır
saklama, bilgi ve akıl, pişman olmak, tevazu ve cömertlik gibi
benimsenmesi istenilen 26 değer ile kibir, dünya malına aldanma,
zulüm, kin ve intikam; hırs, açgözlülük ve hile gibi sakınılması istenilen
43 değer tespit edilmiştir.
Çalışmanın sonunda Şerh-i Mesnevî’deki tahkiyeye dayalı
metinlerin Türkçe Eğitimi’nde dört temel dil becerisi, dilbilgisi ve drama
etkinlikleri ile temel evrensel ve insani değerlerin kazandırılmasında
kullanılması önerilmiştir. Anahtar Kelimeler: Mevlana, Mesnevî, Tahkiye, Epizot, Değer
Eğitimi.
VALUES EDUCATION BASED ON NARRATION IN THE
“MASNAVI” OF MEVLANA
ABSTRACT
The aim of the study, (18 volume Şerh-i Mesnevî, first 14 of which
were done by Tahirü’l Mevlevi and the last 4 volumes by Şefik Can) is to
determine the texts based on narration in Şerh-i Mesnevî and the
messages wanted to be expressed by these texts and finding out the
basic values which are wanted to be avoided and adopted by
scrutinizing how these texts which are consciously assembled by
Mevlânâ, are used as a teaching values method.
In the study by using descriptive scanning model and close
reading aproach, text is read based on –partly society and the authorcentered
and totally 450 texts, as 370 main and the rest 80 of them for
saying parable, are determined with their coupled numbers that placed
in the work. The determined texts based on narrate were parted to
episodes which is accepted as the smallest action unit and ‘the
messages wanted to be expressed’ of each text is found out. In the
Teaching Values in Texts based on Narration in Mesnevî part
constituting the base of the study, for analyzing the data systematic
analyzing method is applied, and by starting out from the texts
discussing the same values based on narration and it is tried to be
determined how this values were taught and what their means were.
In Şerh-i Mesnevî 26 values which are wanted to be adapted as
religious and sufistic values, love, diligence, secrecy, knowledge and
wisdom, regret, modesty and munificence, and 43 values which are
wanted to be avoided as haughtiness, being blind with wordly goods,
cruelty, hate and revenge; greed and trick.
At the end of the study it is suggested to use the texts based on
narration in Şerh-i Mesnevî, for acquisition of the four basic language
skills in Turkish education, grammar, drama activities and basic
universal and humane values.Keywords: Mevlana, Mesnevî, Narration, Episode, Teaching Values.

“Yanlıştır, Mevlitte Ayağa Kalkmak” ve “Şerîat’ı Muhyiddin ibnu’l-‘Arabî’nin Şeytanî Görüşlerinden Korumak”: Osmanlı Medreselerinin En Çok Okunan                                                        Kitaplarının Yazarı Halebî’nin Eleştirileri***“Mevlana da Kâfir Olmuştur, O Sözleri Söylemekle”***“Dervişlerin Kendi Etrafında Dönmesi de, Para                                                            Vakıfları da İslâm’a Aykırıdır”***Doğruyu Söyleyince 2. Selim Tarafından Görevden Alınıyor, Rumeli Kazaskeri Konyalı Hâmid Mahmud Efendi***Mâlikî (Baş)Kadısı Ama, Her Konuda Uymuyor, Mâlikî Mezhebine***Hz. Peygamber’in Ayak Bastığı Yermiş Hindistan’da: İmam Rabbanî’nin Şeyhinin Saçmalıkları***Ağır İşkenceler Sonucu Can Veriyor Hapishanede, İbn  Abdulquddûs: Hindistan’da 16. Yüzyılda Eleştirel                                        DüşünceninYıldız İsmi***Ekber Şah’a Karşı Ölümüne Mücadele***O da Hayatını Veriyor ve Öldürülüyor, Bidatlere Karşı Mücadele Ederken: Gucuratlı Hadis Bilgini Fettenî***“Dervişlerin Kendi Etrafında Dönmesi, Kâfirlerin Horoz Tepmesidir”: Ebussuud***Hem Astronomi, Hem İslâm Hukuku Bilgini: Bâ Mahrame***Sapık Gavsıyye Tarikatını Kuruyor, Muhammed Gavs***“Miraca Çıktım” Diyor, Gavs Muhammed***“Sadece Gavs’ın Kitapları Okunacak”***Tarikatçılar Kitaplarını Yasaklasa da, Elden Ele Dolaşıp Okunuyor, Aliyyu’l-Qârî’nin Kitapları***Hepsi Faizle Borç Veriyor, 1561 Yılında Bursa’daki 159 Para Vakfının***“Korku Ve İman Zayıflığı Sebebiyle Kimse Sesini Çıkarmayınca, Bu İşi Yapmak Bize Düştü”: İmam Birgivî***Şeyhulislâmların Hepsi Artık, % 15 Faizle Kredi Veren Para Vakıflarını Onaylıyor***Yerel Faizli Bankalar=Para Vakıfları ve Birgivî-Ebussuud Kavgası***Tek Başına Muhalefet: 16. Yüzyılda Birgivî’nin Yönetime ve Halka Eleştirileri***“Önce Sultanların (Padişahların) Kötülüklerinden Başlayalım, Sonra da Vezirlerin, Kadıların, Müftülerin, Müderrislerin                                Kötülüklerini ve Camilerdeki ve Çarşılardaki (Halkın Yaptığı) Kötülükleri (Yanlış İşleri) Anlatalım”***“Yöneticilerle Sıkı Fıkı Olmaktan Sakınmalıdır, Âlimler”***Fiyatlara Yönetimin Müdahalesine Karşı, Birgivî “Şarkı ve Türkü, Bayram ve Düğün Dışında Haramdır”***“Sakın Güvenmesin Hiç Kimse, Bu Şeyhulislamın Yazdığı Kitaba”***Sokullu Mehmet Paşa’ya da Gidip Söylüyor, Bürokrasideki Rüşvet ve Diğer Bozuklukları, Birgivî

GİRİŞ Merak, yaradılışından itibaren insanın hayatına bazen iyi bazen kötü yön veren ve insan hayatının içini dolduran önemli bir duygudur. Hem insan hem de insanlık için temel ve vazgeçilmez bir duygu olan merak, beraberinde arayışı, sorgulamayı en nihayetinde bir keşfi meydana getirir. Zira keşfi meydana getiren merak duygusu ilk insandan beri sadece bireyi değil, toplumları, inanışları, tek tanrılı ve çok tanrılı dinleri dahi etkilemiş ve yönlendirmiştir. Merak duygusu, toplumsal, dinsel veya mezhepsel birlikteliği sağlayan keşifler ortaya çıkardığı gibi toplumsal, dinsel veya mezhepsel çatışmaya sebep olan keşifler de ortaya çıkarmıştır. İster düşünsel isterse bilimsel bir keşif meydana çıkarsın, neticede kimi zaman birlikteliğin sağlanmasına katkıda bulunmuş, örgütlenmeyi ve dayanışmayı sağlamış kimi zaman da bu birlikteliğin bozulmasına sebep olan çatışmaya temel sebep olmuştur. Tüm bu gelişmelerin temel yapıtaşı olarak gösterebileceğimiz merak duygusu ve keşfetme olgusu, 7.yy'da ortaya çıkmış olan İslam dininin düşünüşünü de etkilemiş, dinin anlayışını ve emirlerini sorgulatmış, aynı konuda farklı sesler çıkmasına sebep olmuştur. İslam dininin kutsal kitabı olan Kuranı Kerim de bu sorgulama ve düşünmeyi " Hala düşünmeyecek misiniz? " (Nahl-17) gibi ayetlerle teşvik etmiştir. Her ne kadar sorgulamayı, araştırmayı reddedip dogmalarla ve saplantılarla hareket eden zihniyetler olsa da ikinci kesim yani düşünmeyi esas alarak hareket eden bireyler veya toplumlar daha çok etki yaratmıştır. Zira yine Kuran-ı Kerim'de sorgulayanların diğerlerinden farkı şöyle ifade edilmiştir: " Korku ve ümit kaynağı olarak şimşeği size göstermesi, gökten yağmur indirip onunla yeryüzünü ölümden sonra diriltmesi, onun (varlığının ve kudretinin) delillerindendir. Şüphesiz bunda aklını kullanan bir toplum için elbette ibretler vardır " (Nur-30). Hem Müslümanların itaat ettiği İslam dininin kutsal kitabı düşünmeyi emrettiği için hem de sorgulayan, araştıran bireyler ve toplumlar daha farklı keşifler ortaya koyduğu için, geçmişte ve günümüzde sorun teşkil eden, eleştirilen, üzerinde çalışmalar yapılan düşünürler makalede bu perspektifle ele alınacaktır. Bunların yanı sıra, İslam dininin tasavvuf anlayışına temel olmuş, düşünceleri ve eserleriyle kalıcı iz bırakmış bir 13.yy düşünürü vardır ki o da Mevlana Celaleddin-i Rumi'dir. Mevlana'nın öğretisiyle kendisinden önce yaşamış birçok düşünürün öğretisin arasında benzerlikler görülmektedir. Makalede, bu düşünürler gerek düşünceleri açısından gerekse düşüncelerine verilen tepkiler açısından kıyaslanacaktır. Ele alınacak konuların merkezinde ise Mevlana'nın hakikat arayışı ve tasavvuf anlayışı vardır.

ÖZET Herhangi bir fikrin, bir düşüncenin ya da bir akımın önemi, evrenselliği, doğruluğu ya da yanlışlığı, o konuda ortaya konmuş olan diğer fikir, düşünce ve akımlarla yapılacak karşılaştırmalarla daha iyi anlaşılabilir. Bu nedenle; Tanrı, din ve insan hakkında daha doğru bir sonuca ulaşabilmek için Mevlâna'nın Tanrı, din ve insan tasavvuru ile bu konularda ortaya konmuş olan diğer fikir, görüş ve tasavvurları karşılaştırmalı olarak incelemek daha doğru olacaktır. Günümüzde Mevlâna, insanlık ve insan sevgisiyle ilgili söylemlerinden dolayı bazı çevrelerce hümanist olarak tanımlanmaktadır. Batı düşüncesinde hümanizm, insanı evrenin merkezine oturtmakta, onu her şeyin tek ölçüsü olarak kabul etmekte, maneviyattan ve değerlerden soyutlayarak ele aldığı insanı yücelterek bir anlamda ilahlaştırmaktadır. Oysa Mevlâna'nın insana dair görüşlerinin temelinde Tanrı bulunmaktadır. Tanrı merkezli bir inancın ve anlayışın savunucusu olan Mevlâna, yaratılmışların en şereflisi olarak kabul ettiği insanı Tanrı'nın yeryüzündeki bir yansıması olarak görmekte, Tanrı'dan kopuk bir insan tasavvurunu reddetmektedir. İnsanı her şeyin ölçüsü kabul eden Batıdaki tanrısız hümanist akımlar insanın üstünde bir gücü kabul etmezken, Tanrı merkezli bir inancın ve anlayışın savunucusu olan Mevlâna'nın insan sevgisi ve insanı yaratılmışların en üstünü olarak algılaması; hümanizmden değil, ilahi tecellilerin Tanrı'nın yeryüzündeki halifesi olan insanda toplanmış olmasındandır. Bu makalede, Mevlâna'nın ve hümanizmin Tanrı, din ve insan tasavvurları karşılaştırmalı olarak incelenerek Mevlâna'nın dinler-üstü hümanist bir mütefekkir mi, yoksa dini merkeze alan Müslüman bir mutasavvıf mı olduğu sorusuna cevap aranacaktır.

Özet: Mevlânâ'nın manevi oğlu olan Muğlalı İbrahim Şâhidî (1470-1550), Mevlevi terbiyesi alarak büyümüş ve kırk yılı aşkın bir süre Muğla Mevlevihanesi'nde şeyhlik yapmıştır. Tasavvufi, Mevleviyane, hikemî ve âşıkane şiirleri olan Şâhidî Dede'nin Türkçe ve Farsça eserleri mevcuttur. Mevlevilik unsurlarının ustaca kullanıldığı Türkçe ve Farsça Dîvân, Tuhfe-i Şâhidî, Gülşen-i Vahdet, Gülşen-i Esrâr, Mevlid ve Gülşen-i Tevhîd isimli eserlerinden hareketle, kaynaklar Şâhidî'nin arif bir zat ve usta bir şair olduğu hususunda birleşirler. Tasavvuf alanında Şâhidî'yi önemli kılan, pratiğinin yanında teorik olarak da düşüncelerini yansıtan eserlerinde kullandığı dili, ifade biçimi ve anlatım tekniğidir. Öteden beri metaforlar, çeşitli din ve kültürlerde soyut kavramların bir tür ifade aracı olarak kullanılagelmiştir. Mecaz, istiare, teşbih, kıyas, mesel, kinaye ve sembolik imgelem gibi edebî söz sanatlarını da içine alan metafor, daha çok şiir (poetik) ve belagat (retorik) alanlarında kullanılan edebî bir sanat olarak görülmekle birlikte, felsefe ve düşünce alanında kendisine sıkça başvurulan bir anlatım biçimi olarak da karşımıza çıkmaktadır. Şâhidî de şiirlerinde metafor kullanırken, metafor kullanımın esas amacı olan anlaşılır olmayı amaçlamış ve daha geniş kitlelere hitap etmeyi umut etmiştir. Bu çalışmada, Şâhidî'nin Türkçe Dîvân'ında yer alan şiirlerinde dünyaya, insana ve varlık seferine dair değerlendirmelerinde kullandığı " tasavvufi metaforlar " tespit edilerek değerlendirmekte ve böylelikle şairin dünyasının bugünün okurları tarafından daha yakından alımlanması sağlanmaktadır. Abstract: Being Rumi's adopted son, Ibrahim Sahidi of Mugla (1470-1550) was brought up in line with Mevlevi customs and served as the sheikh of Mugla Mevlevi Dervish Lodge for over forty years. Sahidi Dede, who mostly wrote sufistic, mevlevi-oriented, hikemi and amative poems, used both Turkish and Persian in his works. In consideration of his works titled Turkish and Persian Divan, Tuhfe-i Sahidi, Gulsen-i Vahdet, Gulsen-i Esrar, Mevlid and Gulsen-i Tevhid, sources agree that Sahidi was an enlightened individual and a master poet. The characteristics that render Sahidi important in the sufistic field are the language, way of expression, and narration technique he uses in his works that reflect his thoughts not only in practice but also in theory. Metaphors have been a tool of expressing abstract concepts in various religions and cultures. Also including several literary language arts such as simile, figure of speech, similitude, comparison, adage, allusion, and symbolic imagination, metaphor is mostly used in poetic and rhetoric areas, but also can be found as a way of expression frequently used in the areas of philosophy and thoughts. Sahidi aimed to improve the comprehensibility of his poems with metaphors and hoped to reach wider masses. This study examines the " sufistic metaphors " of Sahidi as part of his interpretations of the world, human and reason of existence in the poems of his Turkish Divan.

Abdullah Farukî el-Müceddidî (1936-
1999), tasavvufi eğitimini zahirde Halidi şeyhi Alaaddin Fersafi'den ve manevi olarak da
Ehlibeyt ve Abdülkadir~i Geylani'den almış
son devrin Üveysîmeşrep sûfîlerindendir.
Hem Fersafi, hem de Çin Türkistanı'ndan hicret
ederek Türkiye'ye yerleşmiş bir Müceddidî
şeyhi olan Halil Müceddidî'den de icazet
almıştır. Eserlerinde ve yazılarında kullandığı
"el-Müceddidî" nisbesi bu son icazete dayanmaktadır.