Azerbaycan Dili

Aynı dil ve gruba girmesine rağmen Türkiyeli öğrencilere Azerbaycan Türkçesi gramerinin öğretiminde bazı sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlar genel olarak morfoloji ve sentaks gibi dilbilgisi dallarının öğretimi sırasında görülür. Dolayısıyla, Türkçenin gramer bilgisine sahip olan öğrenciler Azerbaycan Türkçesi morfolojisinin ve sentaksisinin farklı prensip ve yöntemlerle öğretilmesi ile karşı karşıya olduğu için bazı konuları kavramakta zorlanıyorlar. Bununla beraber, sentaks konularını öğrenmek isteyen bir öğrencinin önünə çıkan sorunlar Azerbaycan Türkçesi sentaksisinin daha ayrıntılı bir biçimde araştırılmış olması ve yahut detaylı incelenmiş vaziyette bulunmasıdır. Türkçenin sentaks konuları Türkiye bilim adamları tarafından diğer Türk Lehçelerine kıyasla yeterince incelenmemiştir, elimizde bulunan bilimsel  raştırmalara göre, Türkçenin cümle yapısının tam olarak araştırılmadığı düşüncesindeyik. Oysa ki her iki dilde de cümlenin yapı, anlam, işleyiş bakımından çeşitlerinin mevcut olmasına rağmen, sorunun hala güncel olduğu kanaatindeyiz. Bu güncelllik Azerbaycan ve Türkiye dilbilimcilerinin bir araya toplanıp sorunların giderilmesi ve çözülmesi hususunda birlikte ortak çalışmalar yapılmasını gerektirir. Her iki dilin gramerini (morfoloji ve sentaks) açıklayan uygulamalı kitapların hazırlanmasına büyük ihtiyaç vardır.

Xülasə: Türk dilləri ailəsinin oğuz qrupuna daxil olan dillər leksik,morfoloji,sintaktik quruluşuna görə bir-birinə çox yaxındır. Türkiyə respublika elan olunduqdan sonra dilin leksik tərkibi alınma sözlərdən əsaslı surətdə təmizlənmişdir. Azərbaycan dilinin dialektlərində və türk ədəbi dilində işlədilən leksik vahidlərin böyük əksəriyyəti türk mənşəlidir. Azərbaycan və türk dillərinin lüğət tərkibində ad bildirən ortaq sözlər mühüm yer tutur. Azərbaycan dili dialektlərində və türk ədəbi dilində ortaq işlənən bəzi əlamət və keyfiyyət bildirən sözlər Azərbaycan ədəbi dilində fərqli məna ifadə edə bilir. Türk dilində özləşmə hərəkatı nəticəsində alınma sözlərin əksəriyyəti yeni sözlərlə əvəz olunub. Açar sözlər: Türk dilləri,dialekt,ortaq sözlər,lüğət.

1930’lu yıllarda başlayan, SSCB’de bulunan Türk halklarına uygulanan baskı, şiddet ve yıldırmayla yürütülen “yeniden kimliklendirme” süreci, o coğrafyada konuşulan Türk lehçelerinin adlandırılmasında çeşitli farklılıkların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu farklı adlandırmalar, hem Türk halkları arasında hem de halkların kendi tarihi içerisinde görülebilmektedir. Bu durum, günümüzde de Türk dünyasındaki farklı siyasi ve psikolojik yaklaşımlar nedeniyle tartışılmaya devam etmektedir.
Azerbaycan Türklerinin farklı kimliklere sokulma çabasının en somut göstergesi konuştukları dilin adlandırılmasında görülmektedir. Bu dilin resmî adı, sadece yüz yıl içerisinde beş değişiklik yaşamıştır. Bu değişikliklerin en kısa süreni ve en tartışmalı olanı 1992-1995 arasında gerçekleşmiştir. 1937-1992 yılları arasında Azerbaycan Dili ve Azerbaycanca olarak kullanılan dilin adı, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin 18 Ekim 1991’de ikinci defa bağımsızlığını ilan etmesinin ardından, Ebülfez Elçibey’in cumhurbaşkanlığı döneminde “Türk Dili” olarak belirlenmiştir. Böylece, Türk ve İslam dünyasının ilk cumhuriyeti olarak 28 Mayıs 1918’de Mehmet Emin Resulzade önderliğinde kurulan Azerbaycan Cumhuriyeti’nin resmî dili olan “Türk Dili” yeniden resmî dil olarak kabul edilmiştir. Ancak bu durum 1995’e kadar sürmüş, 12 Kasım 1995’te referandum yoluyla kabul edilen Azerbaycan Anayasası’nın dille ilgili 21. Maddesi’nde devlet dilinin adı Azerbaycan Dili olarak yazılmıştır.
Bu çalışmada, “Azerbaycan Türklerinin konuştuğu dilin adı”nın 1992’ye kadar olan süreç içerisindeki adlandırılma farklılıkları ana hatlarıyla ve dönemler halinde gösterilmiş, ardından, 1992-1995 sürecinde yayımlanan ders kitaplarıyla Türk dili adının Azerbaycan’da 74 yıl sonra adeta diriltilerek yeniden resmî dil haline getirilme süreci hakkında bilgi verilmiştir

Xülasə: Məqalədə Azərbaycan dilinin Naxçıvan qrupu şivələrində bitki adları araşdırılmışdır. Burada bölgədə işlənən bitki adları M. Kaşğarinin “Divanü lüğat-it-türk” və XVII əsrdə Osmanlı türkçəsində yazılmış tibb terminləri lüğəti “Lügat-i Müşkilat-ı Ecza” abidələri ilə müqayisə edilmişdir. Bitki adları üç prinsip əsasında- istifadə üsuluna, strukturuna
və semantikasına görə təsnif edilmişdir. İstifadə üsuluna görə bu qruplara bölünür: qida bitkiləri, dərman bitkiləri, yem bitkiləri, məişətdə istifadə olunan bitkilər, istifadəyə yararsız bitkilər. Strukturuna görə sadə, düzəltmə və mürəkkəb şəklində qruplaşdırılmışdır. Sadə bitki adlarının bir çoxunda diffuziya hadisəsinin baş verdiyi və bəzilərində isə kökün
asemantikləşdiyi izah olunmuşdur. Düzəltmə adlar şəkilçilərə görə qruplaşdırılır: -ca, -li, -lix’, -lıx, -u, -ü, -ıx, -kan, -qan və s. Mürəkkəb adlar başlıca olaraq “söz birləşməsi şəklində olanlar” və “təkrarlar vasitəsilə yarananlar” olmaqla iki qrupa bölünür. Bu şivələrdə II növ təyini söz birləşməsi şəklində olanlar xüsusilə çoxluq təşkil edir. Daha sonra bitki adları leksik-semantik baxımdan qruplara ayırır: tərkibində insanla bağlı
sözlər olan bitki adları, tərkibində heyvan adları olan bitki adları, tərkibində orqan adları olan bitki adları, tərkibində rəng adları olan bitki adları, tərkibində dad bildirən sözlərin olduğu bitki adları, tərkibində yer bildirən sözlər olan bitki adları. Sonda Naxçıvan qrupu şivələrində mövcud olan bitki adlarının əksəriyyətinin türk mənşəli olması əsaslandırılır və bu istiqamətdə tədqiqatların genişlənməsinin müasir türk dilləri arasında ortaq leksikanın müəyyənləşməsində rolu qeyd olunur.

Açar sözlər: Naxçıvan qrupu şivələri, dialekt leksikası, bitki terminləri, struktur, semantika

The XXIII International Scientific Symposium “Integration of cultures and
multiculturalism” was held in Kars/Turkey on the 27th of February 2022. Scientists from 7 different countries (Azerbaijan – 56, Turkey – 11, Ukraine – 1, Uzbekistan – 1, Kazakhstan – 3, Georgia – 1, Kırgızistan – 1) submitted their articles.

Bu kitap, Nizamî Gencevî “Hamse”sinin son kitabıdır. Türk edebiyatında, müstakil bir mesnevi olarak ilk defa Nizamî tarafından yazılmış ve daha sonraki çağlarda kaleme alınan İskendernâmeleri büyük oranda etkilemiştir. Hatta bazı şairler Nizamî’nin beyitlerinden yaptıkları çevirileri doğrudan eserlerine koymuştur. Şerefnâme ve İkbalnâme adları altında iki bölümden oluşan kitap İskender’in tarihî ve efsanevî yönlerini ele aldığı için “İskendernâme olarak adlandırılmaktadır. Nizamî bu eserinde; hamsenin diğer mesnevilerinde olduğu gibi ideal devlet, ideal millet, ideal hükümdar arzularını net bir biçimde ifade etmiştir. İskender'in felsefî düşünceleri ile ona öğütlerde bulunan Sokrat, Eâtun ve Aristo’nun hikmetli sözleri de bu manzumede öne çıkmaktadır. Şark edebiyatı geleneği üzere klasik bir üslupla yazılan methiyelerde bile Nizamî yaptığı övgünün yanı sıra yüksek idealleri doğrultusunda hükümdarlara nasihatlerde bulunmuştur. Azerbaycan ve aynı zamanda genel itibariyle tüm Türk dünyasında felsefî manzumenin en görkemli temsilcisi olan, Şarkı ve Garbı asırlar boyunca meftun eden Nizamî Gencevî’deki insan sevgisi diğer eserlerinde olduğu gibi İskendernâme’de de hususi yer tutmaktadır.

https://www.zenginyayincilik.com.tr/urun/iskendername/

ÖZET Son dönemlerde çağdaş Türk dillerinin gramerlerinin karşılaştırmalı şekilde öğrenilmesi ve sözdizimsel unsurlar ile ilgili gereken tesbitlerin yapılması yaygınlaşmıştır. Azerbaycan dilbilgisi kitaplarında sözdizimine ilişkin belirli konularda dilbilimciler arasında birlik sağlandığı halde, Türkiye Türkçesi dilbilgisinde dilbilimcilerin belirli konularda ortak bir noktada buluşamamaları, kendi görüşlerini kabul ettirme istekleri, sınıflandırma ve anlatımlarda bireysel ve farklı yaklaşım şekilleri, sözdizimsel unsurların adlandırılması sırasında terim karmaşasına yol açmaları, aynı kavramların dilbilimciler tarafından farklı adlandırılması bazı sorunların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Şunlardan bazılarını aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:-Azerbaycan Türkçesi dilbilgisine göre sözdizimi kelime grupları, cümle ve metinden bahsetmektedir, Türkiye Türkçesi dilbilgisine göre sadece ilk ikisinden bahseder;-Azerbaycan Türkçesi dilbilgisine göre, kelime öbekleri serbest ve sabit söz birleşmelerine ayrılır. Sentaksta ise sadece serbest söz birleşmeleri (ad tamlamaları, sıfat tamlamaları, fiilimsi öbekleri) ve onların tarafları arasındaki gramatik ilişkilerinden bahsedilir. Türkiye Türkçesi dil bilgisinde ise kelime öbekleri "kelime grupları" adı altında incelenmektedir. Ad tamlamaları ve fiilimsi öbekleri ile birlikte, morfolojide bahsedilmesi gereken konular: birleşik sözcükler, sayı grubu, edat grubu, unvan grubu, ünlem grubu, tekrar grubu, bağlama grubu da bu bahse dahil edilirken kelimeler arasındaki sözdizimsel ilişkilerden kesinlikle bahsedilmemektedir.-Azerbaycan Türkçesi dil bilgisine göre, cümle ögelerinin sayısı beş olup, söz dizimi kitaplarının basit cümle bölümünde incelenmekte, adları ve işlevleri genel kabul görmektedir. Türkiye Türkçesi dil bilgisinde ise cümle ögeleri ile ilgili fikir ayrılıklarının olduğu görülmektedir. Sorun sadece dilbilimcilerin cümle ögelerinin sayısının dört, beş veya altı olduğunu iddia etmeleri ile bitmemektedir. Bununla birlikte onların adlandırılmasında ve cümle içindeki görevlerinin belirlenmesinde karşılaşılan sorunların sayısı da oldukça fazladır. Azerbaycan Türkçesi dilbilgisine göre birleşik cümleler; bağımsız birleşik cümle ve bağımlı birleşik cümle olmak üzere ikiye ayrılır. Bağımsız birleşik cümleler onu oluşturan basit cümleler arasındaki anlam ilişkisine, bağımlı birleşik cümleler ise yan cümlenin türüne göre sınıflandırılırken beş farklı türü olduğu bilinir. Burada yan cümle ile ana cümlenin yeri ve yapı özellikleri de dikkate alınır. Türkiye Türkçesi dil bilgisine göre, birleşik cümlenin "şartlı birleşik cümle", "ki'li birleşik cümle" ve "iç içe birleşik cümle"den oluşan üç türü vardır. Ancak bu sınıflandırma Türkiye Türkçesi'ndeki tüm cümle türlerini kapsamamaktadır. Bu konuda da dilbilimciler arasında görüş ayrılıkları oluşmuş ve bu da birleşik cümle türlerinin belirlenmesi zamanı kavram karmaşasına yol açmaktadır.

Öz
Kalıp sözler, kullanıldığı toplumun kültürünün en önemli göstergelerindendir. Bu sözlerin iletişimi kolaylaştırma, yanlış anlaşılmanın önünü geçme, dilde en az çaba yasasını yerine getirme, konuşmayı süsleme gibi birçok işlevi vardır. İyi dilek sözleri olan alkışlar ve kötü dilek sözleri olan kargışlar da belirli durumlarda söylenen kalıplaşmış sözler olduğu için dilin zenginliği içinde kalıp sözler çerçevesinde değerlendirilir.
Türk kültüründe önemli bir yere sahip olan alkış ve kargışlar, Şamanizm'den İslâmiyet'e Türk toplumlarının çeşitli kültür dairelerinde kullanılagelmiştir. Azerbaycan Türkçesinde günlük yaşam içerisinde alkış ve kargış ifadelerinin oldukça geniş bir yeri vardır. Söz konusu ifadeler cenaze, düğün, sünnet gibi törenlerde sıkça kullanılmaktadır. Bu törenlerde halk, tören sahibine iyi dileklerini bildirmek için alkışlara başvurmaktadır. Yine bu törenlerin yanında yağmur duası, ev yapma gibi çeşitli uygulamalarda da alkış ve kargışlara yer verilir. Günlük yaşam dışında, Azerbaycan destanlarında da alkış ve kargışların önemli bir yeri vardır. Destan anlatıcısının, anlatıya başlamadan önce söylediği ustadnameler buna örnektir. Ustadnamelerde dostlara, yiğitlere dua edilirken namertlere, düşmanlara beddua edilmektedir.
Bu çalışmada kalıp sözler, alkışlar ve kargışlar ile bu sözlerin Azerbaycan Türkçesi ve Azerbaycan folklorundaki yeri hakkında bilgi verilecektir. Ardından bu ifadelerin tasnifi yapılacaktır.

Anahtar Sözcükler: Kalıp sözler, alkışlar, kargışlar, Azerbaycan Türkçesi, Azerbaycan folkloru
PRAYERS AND CURSES IN AZERBAIJANI TURKISH Abstract
Stereotypes are one of the most important indicators of the culture of the society in which they are used. These words have many functions such as facilitating communication, preventing misunderstanding, fulfilling the law of least effort in language and embellishing speech. Prayers with good wish words and curses words with bad wishes are also considered as stereotyped in certain situations, as they are words that remain in the richness of the language. Applause and confusion, which have an important place in Turkish culture, have been used in various cultural circles of Turkish societies from Shamanism to Islam. In Azerbaijani Turkish, expressions of applause and chaos have a large place in daily life. These expressions are frequently used in ceremonies such as funeral weddings and circumcision. In these ceremonies, the public applauds to express their good wishes to the ceremony owner. In addition to these ceremonies, various practices such as prayer for rain and house building are also included in applause and ruffles. Apart from daily life, applause and commotion have an important place in Azerbaijani epics. The ustadnames that the epic narrator says before starting the narrative are examples to this. While praying to friends and braves in the masters, defeats and enemies are cursed.
In this study, information about the molded words, prayers and curses and the place of these words in Azerbaijani Turkish and culture will be given. Then, these expressions will be classified.

“Neden ve kime karşı isyan etmek gerek? Bu tür fikirler kargaşayı daha da artırır, memleketin yabancıların eline geçmesini sağlar. Şu anda bize isyan değil, bilakis sağlam bir teşkilat lazım. Ancak bu teşkilat sayesinde güney ile kuzeyi birleştirebilir ve bağımsızlık fikrini öne sürebiliriz.
            Geçmişteki isyanlar bizler için ibret olmalıdır. Bir daha o yanlışları tekrar etmemeliyiz. Azerbaycan halkı isyankârdır. Buna diyecek söz yok. Lakin teşkilatsız olan her isyan bir mağlubiyetin başlangıcıdır. Azerbaycan halkı, Tuğrul Bey hükümete geçtiği zaman bu acı tecrübenin neticelerini görmüştür.
            Kuzey Azerbaycan’ın tümü halifeyi tanımadığı bir zamanda, halife on üç yaşındaki kızını altmış beş yaşındaki Tuğrul Bey’e vererek meseleyi kendi nezdinde halletti. O, Güney Azerbaycan’da seferberlik ilan etti, çünkü kuzeyin güneyle olan kardeşlik münasebetleri sağlam değildi.
            Bu acı tecrübeleri Alparslan, Sultan Melikşah, onun oğlu Muhammed ile kardeşi Berkyaruk’un arasında yaşanan çekişmeler zamanında da gördük. Fahrettin, işte bu yüzden sana diyorum ki; önce birlik, sonra isyan!”
          “Kılıç ve Kalem” tarihi romanında yazar, kılıcın sorumluluğunu ve şerefini, kalemin gücünü ve etkisini romanın başkahramanları üzerinden anlatmıştır. Halkın fiziki gücünü “kılıç” manevi gücünü “kalem” portresinde tanımlamıştır. Toplumsal olayların ilgi çekici bir şekilde tasvir edildiği romanda yazarın kendine has üslubu öne çıkmıştır.
          İki ciltten oluşan eser, Azerbaycan Kültür Bakanlığının katkılarıyla, Azerbaycan Kitaplarının Dünyada Tanıtılması Projesi kapsamında yayınlanarak okuyucuların beğenisine sunulmuştur.

https://www.zenginyayincilik.com.tr/urun/kilic-ve-kalem-1/

Yöneticilerin ve aydınların, yaşadıkları toplumla ilgili düşüncelerini, eleştirilerini, yeni fikirlerini geniş kitlelere ulaştırabilmelerinin ve onları etkileyerek harekete geçirebilmelerinin en önemli yolu gazete ve dergiler olmuştur. Fransız İhtilali sonrasında önem kazanan geniş halk kitlelerinin eğitiminde ve yönlendirilmesinde basının ne kadar etkili olduğunu, Rus hâkimiyeti altında yaşayan Türk topluluklarının 19. yüzyıldan itibaren başlayan yenileşme hareketlerinde ve Sovyet Döneminde görmek mümkündür. Azerbaycan matbuatı, Ekinçi ile başlayan ilk dönemin ardından en verimli dönemini 1905-1920 yılları arasında yaşamıştır. 1917 Sovyet Devrimi sonrasındaki “Bolşevik Matbuat” döneminde çıkan yayınların en önemlisi Komünist gazetesidir. 29 Ağustos 1919’da yayın hayatına başlayan Komünist gazetesinin Türk dili tarihi için de ayrı bir önemi bulunmaktadır. “Türkçe” (Azerbaycan Türkçesi) yayımlanan bu gazete, dönemin “publisist üslubu”nu yansıtan, halk tarafından anlaşılabilir ve yalın olmakla birlikte siyasi ve toplumsal terimlerin de kullanıldığı gelişmiş bir yazı diline sahiptir. Komünist Partisi’nin “Sovyetleştirme” idealini yerine getirmekle görevli Komünist gazetesinin dilinin en dikkat çekici özelliği ise Türkiye Türkçesine çok benzer ses, yazım ve biçim özelliklerine sahip olmasıdır. Bu çalışmada, Komünist gazetesinin 1920-1925 yılları arasındaki sayılarının dili ses, biçim, söz dizimi ve söz varlığı açısından incelenmiş ve bu dilin, dönemin Türkiye Türkçesi ile ortaklıkları tespit edilmiştir. Bu tespitler, Azerbaycan Türkçesi ile Türkiye Türkçesinin yazı dili olarak gelişimi açısından değerlendirilmiştir.

Suna Valiyeva şiirleri modern Azerbaycan Edebiyatının güçlü örneklerindendir. Şairin şiirlerinde Türklük, vatan sevgisi ve doğallık kıvrak ve akıcı bir anlatımla kendine yer bulmuştur. Azerbaycan Türkçesinin zenginliğinden ve şiirselliğinden bolca istifade eden şair en sade duyguları bile okuyucunun yüreğine dokunacak üslupla dile getirmeyi başarmıştır.

İlkte sonum, sonda ilkim,
Tanrı aşkı hak görküyüm,
Gökten gelen Göktürk’üyüm,
Ben seçildim, ben de geldim.

Nesimi nin 1844  yılı  yazılmış orjinal eseridir , harici olarak Divân’ı, İstanbul’da 1260/1844’te iki defa , 1286/1869 ve 1298/1881’de birer defa olmak üzere toplam dört defa basılmıştır.

İmadeddin Nesimî (ö. 1417, Halep), 14. yüzyılda yaşamış Hurûfi  Alevi  olarak 7 ulu ozandan biridir .

It is known that many Turkic languages show more or less dissimilarities due to historical and political reasons. Either at the present day or throughout the different periods of the history, Turkic language has been a predominant language to be spoken in a wide range of geography. However, not all the Turkic languages have been analyzed correlatively. In this respect, there are many common words used in both the dialects of Azerbaijani Turkish and the literary Turkish spoken in Turkey. Analyzing of above-mentioned languages would be beneficial for demonstration of the existing etymological and literal proximity in their vocabulary.

Al köklü sözlərin semantikası. Tanınmış türkoloq alim Məhəbbət Mirzəliyevanın 70 illik yubileyinə həsr olunmuş “Azərbaycan dilçiliyinin aktual problemləri” mövzusunda respublika elmi konfransının materiallar toplusu (AMEA), 2019, səh.139-144.

İndoneziyada    Buddizm
    İndoneziya – təxminən 17.000 adadan təşkil olunan,  milli şüari olan “çoxluqda birlik” anlayışına uyğun olaraq, yüzlərlə etnik qrupu təşkil edərək, canlı mozaikanı xatırladan və hələ də tam olaraq kəşf olunmamış Asiya xəzinəsidir.  Etnik müxtəlifliyin təzahürünü din aspektində də görmək mümkündür. İndoneziya, əksər əhalisinin müsəlman olması ilə seçilsə də, ölkədə buddizm,hinduizm,xristianlıq və konfutsiçiliyə də rast gəlinir. Ölkə əhalisinin 0,8%-ini buddizmə etiqad edənlər təşkil edir.  Bəs ümumiyyətlə buddizm nədir və İndoneziyada necə yayılmışdır?

Bu eseri yazmaktan maksadım aslı olmayan konuların sıradan Türk halkının kafasında ne derece sağlam bir yer tuttuğunu göstermektir. Medine’nin etrafında peydah olan ejderha ve Âdem ile Havva’nın Hannası (Şeytanın çocuğu) yedikleri hususunda yazılanları okuyanlar diyecekler ki, ‘‘Bu, tasnif eden tarafından atılmış bir iftiradır.’’ Sizi temin ederim ki bu, iftira ise de müçtehitlerin kitaplarında yazılmıştır. Cahil halk arasında şimdi de var olan; bir kısım aslı olmayan adetleri göstermek, mesela, yatırlara inanmak, kuduz köpek ısırınca doktor yerine topal seyit yanına gitmek, böylece halkın içinden kaldırılması farz olan gelenekleri anlatmayı gerekli gördüm. Şüphe yok ki, cehennemin kendisi aslı olmayan bir mekândır. Ama bu eserde “cehennem” sözcüğü “olumsuz tipler” topluluğu anlamında düşünülmelidir.

“Benim yanıma geldiysen, emniyettesin. Benim ocağımdan kimseye zarar gelmez. Başka kim gelmiş, biliyor musun buraya? Mustafa Kemal. Onun yattığı odaya bu güne kadar kimseyi sokmadım. Sizin tarafta onun bir dostu vardı. Abbasgulu Bey. Onun evine Mustafa Kemal’i götürmüştüm. Evi de Büyük Vedi’de çayın önündeydi. Gece gelip gece döndüm. Köyü iyi göremedim. Abbasgulu Bey nasıl?” Kerbelayı pirelendi. Artık bundan sonra, hayatının geçen safhasını unutması gerekiyordu. Geçmişinden hiç söz açmamalı, kendisiyle gelenlere de bunu sıkı sıkıya tembih etmeliydi: “Abbasgulu Bey iyi adamdır. Onunla Mustafa Kemal, nereden dost oluyorlar?” “Çok sağlam biriydi. Mustafa Kemal ona defalarca, gel bizim tarafa geç, sana orduda görev vereyim, demiş, o kabul etmemişti. 'El ile gelen kara gün, düğün dernektir.’ diyordu. Açık sözlü, güler yüzlüydü. Aklından geçenleri sakınmadan söylerdi. Mustafa Kemal onun bu yönünü beğeniyordu. Bana: Abbasgulu Bey akıllı insandır. Lenin gibi birisiyle işbirliği yapmakla akıllı ve doğru davranış sergilemiş. Aras’ın bu tarafında olsa başka, ancak öbür tarafta olduğu için doğru olanı yapıyor. inançlı, ideal sahibi bir insandır." Bolşevik devriminin hayata geçirilmesinde yaşanan ve devrimin en sancılı dönemi olan 1930'lu yıllar, yazar tarafından realist bir üslupla kaleme alınmıştır.


Ferman Kerimzade'nin edebi kaderi ile şahsi kaderi arasında ilginç bir benzerlik vardır. Asırlar boyu halkının başına gelen facialar, onun da peşini bırakmadı. Yirminci yüzyılda Vedi ve Vedililer defalarca Ermenilerin kurbanı oldu. 1984 yılında başlayan tehcirde onun da ailesi, yakınları, sürgünlere ve soykırımlara maruz kaldı. Ferman Kerimzade'de bu felaketi bizzat yaşadı. Fakat yıllar geçse de Vedi'yi unutamadı...

https://www.zenginyayincilik.com.tr/urun/karli-asirim/

Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Türkiye'deki ilk sefiri olan Yusuf Vezir Çemenzeminli'nin Şair Molla Penah Vâkıf'ın hayatı üzerinden yola çıkarak yazdığı bu romanda, 1800'lü yıllarda Kafkasya ve İran'da yaşanan gerilimler, bundan etkilenen Azerbaycan Hanlıkları ve en önemlisi Ermeni meselesinin çıkış noktalarının ip uçları verilmiştir. Azerbaycan klasiklerinden olan bu eser, Azerbaycan Kitaplarının Dünyada Tanıtılması Projesi kapsamında Azerbaycan Medeniyet ve Turizm Bakanlığı'nın katkılarıyla basılmıştır.

https://www.zenginyayincilik.com.tr/urun/kan-icinde-iki-ates-arasinda/

Azerbaycan edebiyatının önemli isimlerinden olan Hüseyin Cavid , şair ve dram yazarı olarak bilinmektedir. Eserlerinde Azerbaycan halkının yanı sıra Türk dünyasının sorunlarını ele alır. Sovyet hükümetinin Azerbaycan'da başa geçmesiyle dayatılan sanat anlayışına karşı çıkmıştır. İstanbul'da aldığı eğitim onun fikir dünyasını geliştirmiş ve bu durum onun eserlerine tesir etmiştir. Yazar modernleşmeyi bir kurtuluş olarak görmekte; fakat bunun millȋ değerler içinde eritilerek yapılmasını istemektedir. Bu doğrultuda kaleme aldığı "Uçurum" piyesinde doğu insanında batı düşüncesi nasıl olmalı, nasıl ele alınmalı sorularının cevabını verir. Onun "Uçurum" adlı eserinde İstanbul hayatı ele alınmakla birlikte arka planda Türk dünyasının bir tehdidi olan yanlış batılılaşmanın ortaya çıkardığı ahlakȋ çöküntü tenkit edilir. Çalışmamızda Batılılaşmayı "Avrupa hayranlığı" olarak gören hatalı bir bakış açısının sonuçları ele alınacak böylece Hüseyin Cavid'in modernleşme konusundaki görüşü ortaya konacaktır.

Azerbaycan sözlü geleneğinin en önemli kolunu oluşturan âşık destanları;atasözleri deyim ve ‎sözlü anlatım geleneğinin tüm ögelerini taşıyan eşsiz bir kültür ürünüdür. İran Azerbaycan’ı ‎yöresinde âşıklar arasında destan söyleme geleneğinin önemli bir yeri vardır. Bölgede ‎kalabalık Türk nüfusunun varlığı, âşıklık geleneğinin köklü bir kültür ögesi olmasına neden ‎olmuştur.İran sahası, Türk kültürünün zengin bir hazinesi görünümündedir. Örneğin Türk ‎dünyası âşıklık geleneğinde anlatılan nazımla nesrin iç içe kullanıldığı en uzun destan olan ‎Şikâri Destanı bu bölgeden derlenmiş ve bilim dünyasına sunulmuştur. Bu destan İran ‎Türklerinin milli benliğin oluşumu ve kavramasında önemli yeri ‎olmuştur. Şikâri Destanı âşıklık ‎geleneği ‎ve edebiyatının İran Türkleri ‎arasında yayılması ve diğer âşıklara ilham kaynağı ‎olması ‎açısından ‎Kırgız Türklerinin Manas Destanı kadar etkili olmuştur. Dolayısıyla ‎Şikâri ‎Destanı ‎İran’da yaşayan Azerbaycan Türklerinin Manas’ı ‎olmuştur. Destanlar milli unsurların ‎yanı sıra tarihi kültürel kodları taşıyan önemli ürünlerdir. Çalışmamızda Azerbaycan ve İran ‎âşık destancılık geleneğinde önemli yeri bulunan Türk dünyasının en uzun manzum ve mensur ‎destanı olan Şikâri Destanı’ndan yola çıkarak İran Türkleri âşıklık geleneğindeki yeri hakkında ‎bilgi vereceğiz. Bu destanın uzunluğundan dolayı sayılı destancı âşık tarafından bilinmektedir. ‎Destanın en kapsamlı şekli 1968-1970 yılları arasında Tebriz’de âşık Yedullah tarafından ‎anlatılmıştır. Destanın kasetleri 1990 yılından beri tarafımızca toplanıp kaybolmaktan ‎kurtarılmıştır. Daha sonra bu destan “Tebriz Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı” adlı yüksek ‎lisans tezimizde yer almıştır. Destan 2013 yılında Türk Dil Kurumunun “Türk Dünyası ‎Destanları Tespiti ve Türkiye Türkçesine Çevrilmesi” projesi çerçevesinde değerlendirilmiştir. ‎Destan, kültürel değer ve öneminin yanı sıra dil malzemesi bakımından da incelenebilir. Bu ‎destanda arkaik Türkçe sözlükler tespit edilmiştir.Yazımızda, İran sahasında Türk dilinin ‎‎(Azerbaycan Türkçesi) yazılıp okunmasının yasak olduğu dönemlerde Şehriyar’ın “Haydar ‎Baba’ya Selam” manzumesi gibi önemi büyük bir eser olan Şikâri Destanı’nın İran Türkleri ‎arasında sözlü gelenekte olan önemi üzerine durulacaktır.‎

Öz Eylemin merkez konumda olduğu istem dilbilgisine göre, fiil nicelik (sayı) ve nitelik (canlı-cansız, hal) olarak isim gerektirir. Bu isimlerin hepsi istem olarak nitelendirilir. Bu açıdan Azerbaycan Türkçesinde fiilin gerektirdiği istemlerin sayısı kadar aldıkları her hal ekleri de önem taşır. Esasen her bir fiilin istem sayısı sınırlıdır. Ancak her bir fiilin istemi konuşur tarafından kullanılmasa bile bir gereklilik mevcuttur ve bu kullanılmayan istemlere de istem boşluğu denir. Azerbaycan Türkçesinde Türkiye Türkçesinde olduğu gibi istem mevzusu sadece sözde kalmış ve herhangi bir kategoriye yerleştirilmemiştir. Bu çalışmada Azerbaycan Türkçesi edebî dilinde kullanılıp Türkiye Türkçesi edebî dilinde kullanılmayan danış-, gayıt-, səlbələ-, başa düş-, danla-, darıx-, qışqır-, döz-fiillerinin isteme göre çekimleri tetkik edilecektir. Abstract According to valency grammar where verb is in the center, a verb requires a noun as a quantity (number) and quality (animated/unanimated).

Azerbaycan edebiyatının genç temsilcilerinden Saida Subhi’nin yazdığı şiirlerde içsel fırtınalar öne çıkmakta, şairin yüreğini dolduran duygu esintileri bahar meltemi gibi okurun yüzüne üflenmektedir. Bu şiirler, yaşanmışlıkların tasviri ve yaşanacak olan duygu yüklü anların öngörüsüdür.

Aydınlatır güneş, 
parıldayarak ve şevkle
pencerenin camından
geçerek içime, 
gömleğin içine,
kotun cebine,
kıvrımlara,
kalbimin içine,
dibe…

The overall assumption concerning the ethnic roots and the language of the Azerbaijani people defended in history textbooks studied in Soviet Azerbaijan between 1960 and 1990 demonstrates the Soviet official point of view on the question the best. According to this point of view, the Azerbaijani people have existed as the same Azerbaijani people today since the earliest periods with no reference to their current
ethnic identities. It also claims that in the historical processes, the nomadic Turks migrated in big masses to Azerbaijan from the North and made settlements and adopted the sedentary life style. That resulted in
the fact that these people came under the civilized influence of the early Azerbaijani people, who were more advanced in civil terms than they were. It went on claiming that although the increase of Turkish immigration to Azerbaijan caused the elements of Turkish language to get dominant in the Azerbaijani language especially in the periods including the Vth-VIIIth and XIth-XIIth centuries, the Azerbaijani people always maintained their early original character. Growing number of nomadic Turkmens who came and settled in Azerbaijan in the centuries in question increased the role of the Turkish language in the region. This language has, in turn, increasingly become the common language for the entire country, putting pressure on the earlier “Azeri” and “Aran” languages, which were the ancient languages of Azerbaijan. Thus, this emerging language that is called “the Azerbaijani language” however belongs to the Turkish language family.

The main principle in language teaching is to plan to whom, when, in which level, why and how to learn the language. In this projection, the main target is student. One factor that affects the process of upskill of speaking, listening, writing and reading skills to student is similiriaties and differences between the main and target dialects of student. Relationships among dialects and languages impress the people talking these languages to learn another languages and dialects. Turkish Language divided into 21 different dialects (written languages) from 19th century because of immigration, conquest policy, invasion, exile and various political reasons. After the disintegration of the Soviet Union, Turkish people alienated to each other nearly in a hundred years time started to get closer and the needs of cognates come to Turkey because of various reasons brought out the problem of teaching Turkey Turkish to people belong to various Turkic tribes. Contemporary Turkish Dialects are divided into " SouthWest (Oghuz)", "South-East (Karluk)" "Nort-West (Kipczak)" and "North-East (Siberia)" groups in terms of directions. Dialects belonging to each group have high levels of intelligibility. This level is so high for Turkish (Turkey) and Azerbaijani dialects in SouthWest (Oghuz) group. The most important factor that makes difficult to teach Turkish to Azerbaijani Turks is similarities of these two dialects. This difficulty results from the similarities of "codes" using during the process of communication and the transfer of some features of phonetics, morphology and syntax to the target dialect and it leads to students try to communicate by using mixed dialects. Although the mistakes seen in speaking, listening, reading and writing, communication actualizes substantially and it makes difficult to detect and correct these mistakes. In this study which aimed to exemplify Azerbaijani Turks by acting on the mistakes they made while learning Turkish, the effect of the similarity relation between "mother dialect" and "target dialect" on language skills was examined in language teaching. The mistakes, while using Turkish, made by Azerbaijani students attended Turkish courses in Baku Yunus Emre Institute and study in Turchology Department of Baku State University were detected and examined. Based on this examination, in order to teach Turkey Turkish to Azerbaijani Turks more efficiently, some proposals about programme, course material and method were submitted.

13 Mayıs 1943, Bakü / Azerbaycan doğumlu. Tam adı Elçin İlyasoğlu Efendiyev’dir. Eserlerinde kısaca Elçin adını kullanmaktadır. Elçin, ortaöğrenimini Bakü’de tamamladıktan sonra Azerbaycan Devlet Üniversitesinin Dil ve Edebiyat Fakültesinde öğrenim gördü. Bilim kurulunun kararıyla Azerbaycan İlimler Akademisi Nizami Dil ve Edebiyat Enstitüsüne asistan olarak kabul edildi. 1968’de Sovyet Yazarlar Birliğine üye olan yazar, Azerbaycan Yazarlar Birliği yönetim kurulu sekreterliğinde, Edebiyat ve Güzel Sanatlar gazetesinin redaksiyon heyetinde görev aldı.
İlk hikâyesi 1959’da yayımlandı. 1970’te “Azerbaycan Bedii Nesri Edebî Tenkitte” adlı tez çalışmasıyla filoloji (dil ve edebiyat) doktoru oldu. Aynı zamanda Bakü Devlet Üniversitesinde edebiyat nazariyeleri profesörü olarak dersler veren Elçin’in hikâye ve romanları Rusça Almanca, İngilizce, Fransızca, Macarca, Arapça, İspanyolca, Farsça ve Türkiye Türkçesinde olmak üzere dünyanın belli başlı dillerinde yayımlandı. Kendisi de diğer dillerden çeşitli eserleri anadiline çevirdi.
Elçin, günümüz Azerbaycan edebiyatının önde gelen isimlerinden olup, hikâye, roman, eleştiri, senaryo, tiyatro yazarı olarak büyük ün kazanmıştır.
Bu kitapta Elçin’in, Postanede Hayal adlı trajikomedisi, Ah, Paris, Paris! adlı komedisi ve Katil adlı drama eserleri yer almaktadır.

https://www.zenginyayincilik.com.tr/urun/piyesler/

Azerbaycan'da modern tiyatronun doğuşu Türkiye'de olduğu gibi Avrupaî hayat tarzının etkisiyle gelişme göstermiştir. Bu etki ilk olarak Tiflis'te daha sonra da XIX. yüzyılın sonlarına doğru petrol sanayiinin gelişmesine paralel olarak Bakü'de kendini gösterir. Türk Dünyasının ilk tiyatro yazarı Mirza Fetali Ahundzade, yazdığı tiyatrolarıyla Azerbaycan tiyatrosunda büyük bir atılım gerçekleştirir. Ahundzade'den sonra Azerbaycan tiyatrosunda ikinci büyük isim olan Necef Bey Vezirov da gerek ele aldığı konularla gerekse yeni suretlerle Azerbaycan tiyatrosunun ilerlemesinde çok önemli rol oynamıştır. Azerbaycan'ın ilk tek perdeli piyeslerinin yanında Azerbaycan'ın ilk trajedisi olan "Musibet-i Fahreddin"i de 1896'da o kaleme almıştır. "Musibet-i Fahreddin"in konusu iki zengin aile arasında yaşanan kan davası olarak görülse de yazar piyeste cahilliği ön plana çıkararak içtimaȋ hayatta bunun sonuçlarını gözler önüne serer. Vezirov, eserde eski kanunların getirdiği problemlerden kurtularak medeni hayata kavuşmayı arzular. Bu durumu Fahreddin üzerinden anlatır. Biz çalışmamızda, Azerbaycan tiyatrosunda büyük önem arz eden Musibet-i Fahreddin piyesini ele aldığı içtimaî hususlar ve kişiler bağlamında değerlendirmeye çalışacağız.

Birinci bölümde 19. Yüzyılda yaşanan bir işgal olayında işgalci padişahın psikolojik problemlerinin ülke yöneti...minde ve günlük yaşamındaki yansımaları ile işgal edilen memleketin sosyokültürel yapısı çarpıcı bir dille anlatılmıştır.
İkinci bölümde Sovyetlerin 1937 yılında aydınlara yaptığı kıyımlar saygın bir roman yazarı olan Sadi Efendi karakteri üzerinden dile getirilmiş ve o kıyımın etkilerinin romanın üçüncü tarihi bölümü olan 1980.li yıllarda bile devam ettiği gözler önüne serilmistir.
Yazar üç tarihi devri ustaca kurgulayarak birbirine bağlamış aydınlara ve halka yapılan zulümleri yarattığı karakterler ve o karakterlerin davranış biçimleriyle anlatarak yorumu okuyucusuna bırakmıştır.
Ayrıca hiç bir zulmün sonsuza kadar devam etmeyeceğini, zalimlerin er geç cezasını bulacağı mesajını vermek için Baba Kâhâ isminde rüzgarın yuvalandığı hayali bir mekan oluşturmuş bu mekandan hareket eden rüzgarla masumların intikamının bir şekilde alınabileceğini göstermiştir.

https://www.zenginyayincilik.com.tr/urun/kirim-gunu/

Günümüzden doksan yıl önce, 26 Şubat 1926 günü, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin başkenti Bakü’de Birinci Türkoloji Kurultayı toplanmıştı. Sovyetler Birliği’nin çeşitli cumhuriyetlerinde yaşayan Türklerin dil, edebiyat, tarih alanlarında çalışan temsilcileri, araştırmacılar, yazarlar, şairler bir araya gelerek dillerinin, alfabelerinin geleceği üzerine konuşmak, tartışmak ve geleceğe yönelik kararlar almak istiyorlardı. 
Kurultay’ın hazırlıkları birkaç yıl öncesinden başlamıştı. Sovyetlerdeki Türk soylu halkların yaşadığı cumhuriyetlere gidip bu bölgelerdeki yetkili kişilerin alfabe konusundaki görüşlerini almak üzere oluşturulan heyet 7 Ekim 1924 günü tahsis edilen bir vagonla yola çıkmıştı. Heyetin başkanlığını Semed Ağamalıoğlu yapıyordu. Ağamalıoğlu, Yeni Alfabe Komitesinin de başkanıydı. Azerbaycan’ın yetiştirdiği ünlü yazar, düşünür ve Molla Nesreddin dergisinin yayımcısı Mirza Celil Memmedguluzade de bu heyette yer alıyordu. Yeni Alfabe Komitesi üyesi Veli Huluflu, edebiyat öğretmeni Halid Said Hocayev, Bakü Üniversitesi profesörlerinden Mizirlinski heyetin diğer üyeleriydi. Heyete bir doktor, bir sayman bir de kâtip eklenmişti. Yaklaşık iki yıl boyunca bu heyet âdeta adım adım Türkistan coğrafyasını dolaşarak bir yandan Kurultay hazırlıklarını yürütmüşlerdi. Heyet bir yandan Kurultay hazırlıkları ile ilgileniyor diğer yandan da gittikleri her yerde alfabe, yazı, terim ile ilgili sorunları gündeme getiriyor, ortak alfabe ve ortak dil konusunda görüşleri alıyorlardı.
Bu Kurultay’ın düşünce altyapısını ise XIX. yüzyılın sonlarında Kırım’da Dilde, fikirde, işte birlik ülküsüyle Tercüman gazetesini yayımlamaya başlayan Türk dünyasının ünlü yazarı, düşünürü ve eğitimci Gaspıralı İsmail Bey oluşturmuştu. Nitekim Kurultay’ın ünlü Türkolog Wilhelm Radloff’a adanmasını T. Menzel önerdiğinde Türk üyeler de Gaspıralı İsmail Bey’e adanmasını isteyeceklerdi. Sonunda her iki öneri de kabul edilecek, Birinci Türkoloji Kurultayı Gaspıralı İsmail Bey ile Wilhelm Radloff adlarına düzenlenecekti.
Sovyetler Birliği sınırları içerisindeki Türk soylu halkların temsilcilerinin katıldığı bu ilk Türkoloji Kurultayı’nın adları belirlenebilen yüz otuz bir üyesi vardı. Ancak bu Kurultay’ın bütün katılımcılarının tam bir listesi tutulmamıştı. Bugün bile katılımcıların tamamının adlarının belirlenememesi Kurultay katılımcılarıyla ilgili yorumlar yapılmasına yol açmıştır. Bunlardan en ilgi çekici olanı Kurultay’ın toplanmasından yaklaşık dört yıl önce, 4 Ağustos 1922’de şehit düşen Enver Paşa’nın da Kurultay’a katıldığı bilgisinin verilmesidir.
Kurultay tutanaklarında yer alan bilgilerden Türk dili, edebiyatı, tarihi üzerine çalışan Barthold, Samoyloviç gibi dünyaca ünlü Türkologların, N. Poppe gibi Altayistlerin bu Kurultay’a davetli oldukları anlaşılıyor. Genç Türkiye Cumhuriyeti’nden Birinci Türkoloji Kurultayı’na daha iki yıl önce Gazi Mustafa Kemal’in talimatıyla İstanbul Darülfünunu bünyesinde Türkiyat Enstitüsünü kuran ünlü edebiyat araştırmacımız Köprülüzade Mehmet Fuat Bey ile Azerbaycan’dan Türkiye’ye gelip yerleşen Hüseyinzade Ali Bey genç Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcileri olarak davet edilmişlerdi. Daha genç bir subayken yazı ve dil konusunda düşünceler geliştiren, Latin alfabesinin kabul edilmesi düşüncesini ileri süren Gazi Mustafa Kemal, Türk dünyasında alfabe konusundaki gelişmeleri ve Bakü Türkoloji Kurultayı ile ilgili girişimleri dikkat ve ilgiyle takip ediyordu. Gazi Mustafa Kemal, Köprülüzade Mehmet Fuat ile Hüseyinzade Ali Beylerin de bu Kurultay’a katılmalarını istemişti.
(Yazının tamamı Türk Yurdu dergisinin Şubat 2016 tarihli 342. sayısının 77-82. sayfaları arasındadır)

Avcıların yalan konuşmaları her yerde malumdur. Avcı yalanı darbımeseldir. Bununla birlikte vay o adamın hâline ki avcının hikâyelerine inanmayıp başını sallasın veya omuzlarını silksin veyahut da bıyık altı gülsün; avcı hemen alınıp artık hikâyelerin devamını söylemeyecek ve diyecek:
    “Doğrudur, avcılar çok yalan konuşur ve benim arkadaşlarımın arasında da karmakarışık söyleyen çoktur. Ama ben ömrümde yalan söylemedim.”
    “Hayır efendim, ne buyuruyorsunuz? Biz hiçbir zaman sizin sohbetinizin doğruluğundan şüphe etmiyoruz. Bizde gördüğünüz hâl, hayret alametidir, başka bir şey değil ve olamaz da.”
    Avcı özürleri kabul etmeyip hikâyelerin devamını anlatmayacaktır. Bizim komşumuz avcı Kasım da bu kabil avcılardandır. Kış gecelerinde boş adamlar onun başına toplanıp konuştururlar. O da uzun uzadıya avcılığından, hünerinden, dört ayıyı bir günde öldürdüğünden, gece vakti darı tarlasında atmaca ve bıldırcın avladığından, silahsız giderken yolda yüz tilki gördüğünden bahseder ve bunun gibi sohbetler edip zamanın hoş geçmesini sağlar. Bu da kaydedilmelidir ki avcı Kasım’ın uydurma sohbetleri sadece ava dairdir. Kasım diğer konularda yalan söylemez.

Birinci cildin devamı niteliğinde olan bu eserde yazar, Atabeyler devletinin yıkılış dönemini kaleme almış, önceden anlattığı olaylar silsilesinin neticelerini okuyuculara sunmuştur.
Sovyet Azerbaycan’ının güçlü kalemlerinden Memmed Said Ordubadi, Sovyetler Bloğundaki ülkeleri kasıp kavuran, aydınları idama veya zindana götüren, Sovyet yönetiminin antimilliyetçilik tutumunun en keskin hissedildiği bir dönemde bu eseri kaleme almış ve usta yazarlığı ile satır aralarına Azerbaycan Türklerinin tarihine ve milliyetine dair önemli bilgiler sıkıştırmıştır. 

https://www.zenginyayincilik.com.tr/urun/kilic-ve-kalem-2/