Inny

Więcej w książce: https://tiny.pl/ddqr8
Artykuł przedstawia etyczny wymiar refleksji filozoficznej Gabriela Marcela. Na tle szeregu obecnych w niej kategorii (m.in. próba, zdrada, wspólnota, ofiara, obecność, rozporządzalność, intersubiektywność, miłość) zostaje ona określona mianem heterocentrycznej. Pojęcie to, zaczerpnięte z pism samego Marcela, znajduje tu zastosowanie w celu odróżnienia od ugruntowanych już w literaturze przedmiotu, ale dotyczących zwłaszcza koncepcji późniejszych, nazw w rodzaju „filozofia innego” czy „dialektyka tożsamości i różnicy”; w ogólności dotyczy postawy zwrócenia się ku temu, co inne, które zarazem prowadzi do wewnętrznego samoodzyskania. Przed znajdującym się w drodze człowiekiem stoi zadanie odpowiedzi na wezwanie płynące zarówno z jego wnętrza, jak i z czegoś poza; ostatecznie jego celem staje się, by umocować własne istnienie w głębi rzeczywistości, która je przekracza. Wskazane przy tym zostaje, że etyka Marcela nie unika ontologii, a odpowiedź na pytanie o to, jak żyć, jest nierozerwalnie złączona z refleksją nad byciem.

(słowa kluczowe pod tekstem pochodzą od redakcji)

W książce zostały przedstawione w przystępnej formie ideowe i historyczne podstawy edukacji międzykulturowej oraz wypowiedzi uczniów, rodziców i nauczycieli na co dzień uczestniczących w jej procesie w środowisku szkoły integracyjnej. Opracowanie może służyć jako minipodręcznik edukacji międzykulturowej. Ma charakter poglądowy i kronikarski, zawiera bowiem teksty będące wyrazem idei, postaw i opinii o edukacji na kulturowych pograniczach oraz okolicznościach budowania wspólnoty ponad podziałami. Pierwszą część stanowi esej popularnonaukowy, w którym zostały przedstawione podstawowe pojęcia oraz informacje historyczne dotyczące edukacji w środowiskach zróżnicowanych kulturowo. Część druga to zbiór wypowiedzi uczniów, rodziców i nauczycieli związanych ze Szkołą Podstawową nr 12 im. Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury z Oddziałami Integracyjnymi w Bydgoszczy oraz Gimnazjum nr 37 Integracyjnym w Bydgoszczy. Zostali oni poproszeni o opowiedzenie o Inności oraz sprawach, które się z nią wiążą z ich perspektywy. Ich wypowiedzi składają się na wieloautorski opis społeczności szkoły pełnej różnic. Celem ułatwienia Czytelnikom pogłębiania wiadomości i poszukiwania lektur z dziedziny edukacji międzykulturowej, w części trzeciej został zamieszczony wykaz monografii, artykułów oraz lektur dla dzieci i młodzieży dostępnych w języku polskim. Na suplement złożyły się prace uczniów z klas szóstych i siódmych uczestniczących w konkursie plastycznym " Każdy Inny – każdy fajny ".

Z recenzji wydawniczej dr hab. Anny Szafrańskiej: "Przedłożona do recenzji książka jest bardzo cenną, wartą opublikowania i szerokiej dystrybucji pozycją. Jej atutem jest rozpatrywanie problematyki z perspektywy teoretycznej i praktycznej, przy czym dzięki przystępnemu i niezwykle dobrze trafiającemu do Czytelnika językowi (...) książka ta dostarcza również niewprawionym w czytaniu tekstów naukowych, tak potrzebnej wiedzy dotyczącej środowiska zróżnicowanego kulturowo i założeń edukacji międzykulturowej. Sadzę, że książka będzie przyjęta z dużym zainteresowaniem i życzliwością zarówno przez uczniów i ich rodziców, nauczycieli, kandydatów na nauczycieli, jak i praktyków i teoretyków zajmujących się edukacją międzykulturową. (...) Uważam jednocześnie, że publikacja jest niemal gotowym materiałem pomocniczym dla nauczycieli do realizowania zajęć w szkołach z zakresu edukacji międzykulturowej. Takie tematy, jak Swoi, Inni, Obcy, bądź też Indywidualizm czy wspólnota w szkole mogą być kanwą do realizowania całych cykli zajęć budujących poczucie własnej wartości, tożsamości, okrywania różnic, kształtowania postaw tolerancji i akceptacji. Wydaje się to być ważne zwłaszcza dziś, gdy zróżnicowanie kulturowe stało się elementem codzienności, a jednocześnie tak mocno widoczne są przejawy zachowań wskazujących na brak wiedzy i chęci poznania Innego.
P.P.Grzybowski, G.Idzikowski: Inni, Obcy - ale Swoi. O edukacji międzykulturowej i wspólnocie w szkole integracyjnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2018, 170 s. ISBN 978-83-8018-206-6

P.P.Grzybowski (oprac.): Lektury dla dzieci do edukacji antydyskryminacyjnej, międzykulturowej i równościowej (przewodnik bibliograficzny). [w:] M.Obrycka, G.Piekarski, M.A.Sałapata (red.): Inny. Edukacja równościowa. Tworzenie przestrzeni i warunków dla Innego. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2020, s.645-652. ISBN 978-83-8095-588-2

streszczenie: Zestawienie lektur dla dzieci do edukacji antydyskryminacyjnej, międzykulturowej i równościowej, opracowane we współpracy z nauczycielkami i nauczycielami na co dzień zajmującymi realizacją zajęć na temat Innych i Obcych, zarówno w szkołach, jak i w działalności organizacji pozarządowych.

słowa kluczowe: Inny; Obcy; dziecko; lektura; literatura dziecięca; zróżnicowanie kulturowe; wielokulturowość; międzykulturowość; edukacja międzykulturowa; edukacja równościowa; edukacja antydyskryminacyjna; pedagogika międzykulturowa

R. Włodarczyk, Postulat i uzasadnienie Korczakowskiego prawa dziecka do szacunku. Szkic z deontologii pedagogicznej i pedagogii azylu „Kultura i Wychowanie” 2012, nr 4, s. 63-73
The aim of this paper is to analyze the ethical grounds of the norm of respect owed to children because of their particular social situation proposed by Janusz Korczak in his famous essay The Child's Right to Respect. Recognition and proper application of the this norm requires reviewing and understanding of its basics.

Książka jest zbiorem analiz form reprezentacji Innego w reportażu. Składa się z części teoretycznej, gdzie  omawiana jest etnopoetyka gatunku, jego ambicje translacyjne (kategoria "tłumaczenia kultur") oraz rola emocji w pracy reportera. W szkicach interpretacyjnych autorka bada twórczość Kapuścińskiego, Aleksijewicz, Tochmana, Góreckiego, Kuźniak, Ostałowskiej, Kalwasa i Marczewskiego.

Tekst, z jednej strony, odsłania kulisy badań terenowych zrealizowanych z udziałem studentów i doktorantów w ramach projektu poświęconego kulturowemu krajobrazowi terenów poobozowych KL Stutthof, na podstawie których powstała książka będąca zbiorem reportaży antropologicznych pt. „Sztutowo/Stutthof. Gdzieś pomiędzy plażą a obozem”. Z drugiej strony, w rozdziale definiuję i omawiam siedem grzechów głównych, jakie zdarza nam się popełniać, gdy opowiadamy o światach innych ludzi. Mowa o: generalizacji, egzotyzacji, esencjalizacji, ahistoryzacji, patologizacji, idealizacji i dyskursywnym uprzedmiatawianiu.

P.P.Grzybowski: Lektury do edukacji międzykulturowej dla dzieci. Przewodnik bibliograficzny. [w:] E.Ogrodzka-Mazur, U.Szuścik, A.Szafrańska (red.): Edukacja małego dziecka. Tom 14. Konteksty społeczne i międzykulturowe. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2019, s.189-203.


Ten przewodnik bibliograficzny zawiera listę współczesnych lektur dla dzieci, możliwych do wykorzystania w formalnej i nieformalnej edukacji międzykulturowej. We wstępie autor przedstawia podstawowe cechy tego rodzaju lektur oraz zasady pracy z nimi zarówno w domu, jak i w szkole.

Tożsamość kształtowana dziś nie tylko pod wpływem najbliższego środowiska, ale dzięki bodźcom czerpanym z powszechnych środków masowego komunikowania, zdaje się uzyskiwać specyficzny charakter. Odmienne kulturowo grupy spotyka się nie tylko w ramach bezpośrednich kontaktów przedstawicieli różnych społeczeństw, ale wystarczy włączyć telewizor, czy odwiedzić internetową kawiarenkę, by już trafić za kulturową granicę. Wobec zalewu informacji o błyskawicznie ewoluujących modach, trendach, odkryciach; wskutek wirujących jak w kalejdoskopie ofert marketingowych, zmiany zachodzące w sferze czynników kształtujących tożsamość człowieka zdają się wymykać ocenie, czy nawet systematycznej konstatacji. Powstającą w takich okolicznościach tożsamość globalna, charakteryzuje rozedrganie, stałe niedookreślenie, wręcz chimeryczność - stan zmienny, pełen wahań i rozterek, przy których kryzysy wyróżniane w koncepcji tożsamości Erika Ericksona to kamienie milowe ustawione niekiedy daleko od środka drogi, niekiedy wręcz niewidoczne zza zakrętu. Tożsamość globalna to tożsamość w permanentnym kryzysie, gnana przemianami rzeczywistości dokonującymi się na pograniczu kultur: na styku tradycji z nowością, historii z perspektywą, intelektualnego getta konserwatystów z multimedialnym targowiskiem umysłów będącym we władaniu pokolenia gików i użytkowników Internetu.

Tanatopedagogika to poddyscyplina pedagogiczna zajmująca się edukacją w aspekcie chorowania i umierania. Wyrosła z ruchu hospicyjnego i wolontaryjnego, którego celem jest poprawianie jakości życia cierpiących, oraz przygotowanie ich bliskich, przyjaciół i znajomych do współuczestniczenia w niekiedy ostatecznych zjawiskach. Rozpatrywanie osób chorych i cierpiących postrzeganych przez środowisko jako Obcy, umożliwia poszukiwanie wspólnych obszarów zainteresowań pedagogiki międzykulturowej i tanatopedagogiki, oraz wspólnych idei leżących u podstaw koncepcji edukacji w warunkach zróżnicowania kulturowego.

R.Włodarczyk, Gościnność wspólnot. W stronę pedagogiki azylu, [w:] Pedagogika. Zakorzenienie i transgresja, red. M.Nowak-Dziemianowicz, P.Rudnicki, Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław 2011, s. 287-299 //
Artykuł ma na celu zaprezentowanie filozoficznych podstaw projektu autora pedagogiki azylu w kontekście wyzwań stawianych przez współczesną kulturę zachodu; zarówno wydarzeń totalitaryzmu, holokaustu i kolonializmu, które to w sposób znaczący wpłynęły na liberalne demokracje, jak i globalno/lokalnych procesów „Wieku migracji”. Teza główna brzmi: stając przed wspomnianymi wyzwaniami w obrębie edukacji międzykulturowej, potrzebujemy spojrzeć na życie społeczne, jednostek i zbiorowości, jako skupiające się w azylach. Stąd też autor adaptuje koncepcje Lévinasa, Steinera, Arendt, Walzera, Margalita i Derridy: gościnności, odpowiedzialności, sprawiedliwości, inności, decyzji, hermeneutyki, przestrzeni publicznej, obietnicy, przyzwoitego społeczeństwa, gęstej i rozcieńczonej moralności.

Część książki współautorskiej, w której zostały przedstawione podstawowe modele zróżnicowania kulturowego oraz założenia edukacji wielokulturowej i międzykulturowej .

P.P.Grzybowski: O multikulti, edukacji i wspólnocie najprościej. Zróżnicowanie kulturowe z perspektywy pedagoga. [w:] P.P.Grzybowski, G.Idzikowski: Inni, Obcy - ale Swoi. O edukacji międzykulturowej i wspólnocie w szkole integracyjnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2018, s.15-55.

P.P.Grzybowski: Inni i Obcy w bezpiecznym miejscu. Poprawność polityczna w zróżnicowanej kulturowo szkolnej przestrzeni publicznej. [w:] [w:] J.Nikitorowicz, J.Muszyńska, A Sadowski (red.): Pogranicze - Studia społeczne tom XXX. Polityka edukacyjna - tożsamość - edukacja międzykulturowa. Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2017, s.130-142.

Przestrzeganie reguł poprawności politycznej w szkołach znajdujących się w środowiskach zróżnicowanych kulturowo jest wyzwaniem nie tylko politycznym ale i metodycznym. Jedną z form realizacji tego zadania są tzw. bezpieczne przestrzenie (ang. safe space) będące wyodrębnionymi w szkolnej rzeczywistości pograniczami terytorialnymi, na których obowiązują zasady dialogu na zasadach poprawności politycznej. W związku z różnym rozumieniem poprawności politycznej oraz z możliwością wywierania nacisków przez przedstawicieli środowisk mniejszości na organizatorów bezpiecznych przestrzeni, mamy do czynienia z nadużyciami ich statusu. Wskutek tego idee poprawności politycznej oraz założenia komunikacji międzykulturowej bywają kwestionowane, podważane lub nadaje im się znaczenia dalekie od pierwotnych. W artykule zostały przedstawione przykłady tego zjawiska.

Abstract
Compliance with the rules of political correctness in schools located in culturally diverse environments is not only political but also methodical challenge. One form of this task is called safe spaces, which are territorial borderlands in the reality of schools which apply the principles of dialogue on the basis of political correctness. Due to the different understanding of political correctness and the possibility of lobbying by representatives of minorities on the organizers of safe space, we have to deal with the abuse of their status. As a result, the ideas of political correctness and the establishment of intercultural communication are often questioned, challenged or it has been give them a meaning far from the original. The article presents examples of this phenomenon.

W większości społeczeństw niepełnosprawni Inni podlegają zwyczajowemu tabu pod względem wyśmiewania ich słabości, niepowodzeń, przywar i rozmaitych sytuacji towarzyszących ich dysfunkcjom. Mimo to, coraz częściej stają się wdzięcznym tematem rozmaitych form kultury masowej (od telewizji po Internet) - interesującym zwłaszcza w sytuacji, gdy śmieją się sami z siebie. W niniejszym artykule zostały przedstawione okoliczności śmiechu z Innych w tym właśnie kontekście wraz z przy-kładami filmów, widowisk i projektów edukacyjnych.

In most societies disabled people are subject to taboo, in terms of laughing at their weaknesses, failures, inadequacies and differnt situations connected with their disability. However, they are becoming a more frequent ligtsome topic of different forms in mass culture (from television to the Internet) – interesting especially when they laugh at themselves. The article deals with the situations of laughing at Other in this context together with the examples of films, shows and educational projects.

P.P.Grzybowski: Świadkowie i sąsiedzi. Ku nowym kategoriom pojęciowym oraz perspektywom praktyki w edukacji międzykulturowej. [w:] E.Ogrodzka-Mazur, G.Błahut, G.Piechaczek-Ogierman (red.): Poznawanie kultur: ku edukacji antropologicznej i międzykulturowej. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2020, s.26-38.
Artykuł zawiera propozycję wzbogacenia dyskursu pedagogiki międzykulturowej o nowe kategorie pojęciowe. Autor za jedną z przesłanek współczesnego kryzysu środowiska pedagogów i edukatorów międzykulturowych (nauczycieli, działaczy organizacji pozarządowych, liderów społeczności lokalnej itp.) uważa brak wspólnej refleksji nad metodami osiągania celów edukacji międzykulturowej w przestrzeni publicznej. Zakłada, że wzbogacenie dyskursu o nowe kategorie może przyczynić się do zbliżenia zainteresowanych podmiotów dzięki wspólnej refleksji nad metodyką edukacji międzykulturowej, którą będzie charakteryzować posługiwanie się tym samym językiem. Proponuje wzbogacenie dyskursu o kategorie „sąsiedzi”, „świadkowie”, „miejsce” i „nie-miejsce”, które w praktyce edukacyjnej pojawiały się dotychczas w wąskich kontekstach Holokaustu, ludobójstwa i religii. Przeglądowi dotychczasowych zastosowań zaproponowanych kategorii towarzyszy autorska propozycja uwzględniających je rozwiązań metodycznych.

Witnesses and neighbours. Towards the new notional categories
and prospects of practice in intercultural education

Summary
The article contains a proposal to enrich the discourse of intercultural pedagogy
with new conceptual categories. The author writes about the contemporary crisis
of the pedagogues and intercultural educators (teachers, activists of non-governmental organizations, leaders of the local community, etc.). In his opinion, one of the premises of the crisis is the lack of common reflection on the methods of achieving the objectives of intercultural education in public space. The author believes that enriching the discourse with new categories can contribute to bringing people together. A joint reflection on the methodology of intercultural education and the use of the same language will help in this. The author proposes to enrich the discourse with the categories “neighbours” and “witnesses”, “place” and “non-place”. In educational practice, these categories have so far appeared in the narrow contexts of the Holocaust, genocide and religion. The review of current applications of the proposed categories is accompanied by propositions of methodological solutions.

P.P.Grzybowski: Barbarzyńcy, sąsiedzi, świadkowie... Przekleństwo „multikulti”, czy nadzieja na rozwój wspólnoty? [w:] K.Rejman, B.Rejman (red.): Problemy i wyzwania edukacji międzykulturowej na wspólnym obszarze pogranicza polsko-słowackiego. Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Techniczno-Ekonomicznej im. ks Bronisława Markiewicza w Jarosławiu, Jarosław 2018, s.75-82.


Autor przedstawia okoliczności zróżnicowania kulturowego we współczesnym systemie oświaty. Po scharakteryzowaniu podstawowych kategorii pojęciowych, zwraca uwagę na trudności związane z obecnością Innych i Obcych w szkołach, takie jak konflikty społeczne, stereotypy, negatywne postawy wobec odmienności i in.
W dalszej części, autor przedstawia propozycje rozwiązań, które mogą być podstawą koncepcji edukacji międzykulturowej realizowanych przez nauczycieli, organizacje pozarządowe i inne podmioty w szkołach i przestrzeni publicznej. Zwraca również uwagę na możliwość wykorzystania w pedagogice międzykulturowej i praktyce edukacyjnej takich kategorii pojęciowych jak „sąsiad” oraz „świadek”.

In his presentation the author presents the circumstances of cultural diversification in the modern educational system. After characterizing the basic conceptual categories, the author draws attention to the difficulties associated with the presence of Others and Strangers in schools such as social conflicts, ste-reotypes, negative attitudes towards differences and others.
The author presents solutions that can be the basis of the concept of intercultural education offered by teachers, NGOs and other actors in schools and public spaces. The author also draws attention to the possibility of using intercultural pedagogy and educational practice in such conceptual categories as „neighbor” and „witness”.

P.P.Grzybowski: Akademia i „reszta świata”. O wyzwaniach dla środowiska pedagogów wobec kryzysu edukacji antydyskryminacyjnej, równościowej i międzykulturowej w Polsce. [w:] M.Obrycka, G.Piekarski, M.A.Sałapata (red.): Inny. Edukacja równościowa. Tworzenie przestrzeni i warunków dla Innego. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2020, s.22-34. ISBN 978-83-8095-588-2

streszczenie: Artykuł ten jest głosem w dyskusji na temat kondycji i perspektyw edukacji w warunkach zróżnicowania kulturowego kulturowej, realizowanej w Polsce w czasach kryzysu społeczno-kulturowego. Autor przedstawia wypowiedzi osób zainteresowanych edukacją międzykulturową, równościową, antydyskryminacyjną i pedagogiką międzykulturową. Wskazuje opracowane na podstawie dyskusji i sondażu przesłanki kryzysu współpracy między środowiskiem nauczycieli akademickich oraz nauczycieli, działaczy organizacji pozarządowych i innych liderów społecznych zajmujących się edukacją w środowiskach zróżnicowanych kulturowo. Przedstawia także propozycje działań oraz współpracy tych środowisk, dzięki którym byłoby możliwe osłabienie negatywnych przejawów kryzysu.

słowa kluczowe: Inny; Obcy; zróżnicowanie kulturowe; wielokulturowość; międzykulturowość; edukacja międzykulturowa; edukacja równościowa; edukacja antydyskryminacyjna; kryzys; pedagogika międzykulturowa