Kavafis Constantinos

Küresel emperyalist aktörler, oryantalistlerin yıllardır inşa ettikleri “barbar Müslüman” imgesini diri tutmaya çalışıyorlar. Böylece İslâm’ın, Müslümanların bilime, uygarlığa, ilerlemeye engel olduğu düşüncesini “barbar” imgesiyle birleştirip, İslâm coğrafyasındaki işgal ve katliâmlarını meşrulaştırmayı ve sürdürmeyi amaçlamaktalar. Kuşkusuz bunda dışarıdaki ve içerdeki oryantalist sanat ve edebiyatın büyük rolü var.
Konstantinos Kavafis’in “Barbarları Beklerken”i tam da bu korkuyu, bu vehim politikasını, bu vehmin toplumsal etkisini yansıtan ironik bir şiir.

In their texts Ilse Aichinger and Konstantinos Kavafis adopt a perspective from which the conceptions of identity and otherness can be questioned and their interrelationship reconsidered. The binary opposition between "Us" and the "Other" is thus undermined and its dimension as a discursive construction becomes apparent. Both Aichinger and Kavafis do not focus on the "Other" when writing about "Barbarians"; they rather question the conception of "Us". The subversive value of these texts lies in this very questioning of a homogeneous and clearly drawn conception of identity.

Som a l’inici del segle XXI. Mirem al nostre voltant i descobrim que tota moral és essencialment irracional... Tota? No! Una tradició moral ha estat capaç de superar els embats de la història; la tradició moral aristotèlica es perfila capaç de superar la crítica nietzscheana.

Ithaca, the poem, is not just a story about a fantastic voyage and of a hero overcoming some imaginary or not difficulties on his way back home. It is an inner-self quest for rediscovering who you really are; at the same time it is a celebration of the human nature and the capability of achieving your goals, even if it means that you have to go through the most difficult and unexpected obstacles to reach those goals.

It is the journey not the destination that matters most in ones quest for life, says Cavafis with aesthetism and skepticism! Parabolizing from Homer's Odyssey, Cavafis expresses through myth, allusion and symbolism that most important in life is the experience acquired from the journey of life and not necessarily just reaching the ultimate single goal. If one allows self to ignore those encounters that are only negligible fixations imposed by society's status quo; if one challenges the status quo with wisdom and an open mind; facing life without fear, avoiding the frayed and stereotyped; exploring life to the fullest… then this person will be truly rich… this person would have lived and "tasted" life to the fullest!

Premessa Rileggere gli episodi dell'epica omerica attraverso le pagine di un poeta greco moderno come Kavafis non significa solo studiare la fortuna di un grande classico, ma anche ripercorrere idealmente le fasi complesse e stratificate dell'intera cultura ellenica. In questi due poeti, infatti, troviamo rappresentati i due generi letterari più significativi dell'intera letteratura greca 1 : l'epica e la lirica. La prima iniziata con i poemi omerici e presente ancora oggi nei canti tramandati oralmente dell'Erotocrito, la seconda sviluppatasi in età arcaica in molteplici forme (lirica monodica e corale) e dal fascino così profondo ma allo stesso tempo sfuggente a causa della drammatica frammentarietà dei testi giunti sino a noi 2. Ma se Omero è famoso almeno grazie alla prassi scolastica italiana, il secondo, purtroppo, è conosciuto ed apprezzato solo parzialmente 3. Di Kavafis, infatti, il lettore italiano conosce, prevalentemente, le poesie di argomento erotico, componimenti che, se non scandalizzano le orecchie dei grecisti, abituate alla lettura della lirica greca antica e degli epigrammi erotici dell'Antologia Palatina, possono creare un certo imbarazzo nel lettore comune non abituato a questo genere di testi. Questa osservazione non è il tentativo di far finta di ignorare certe tematiche (che hanno senza alcun dubbio una non trascurabile importanza) per ragioni di natura morale o estetica. Piuttosto, si tratta di far notare come anche altri aspetti della poetica di Kavafis dovrebbero essere evidenziati 4. Mi riferisco, in particolare, al rapporto fra Kavafis ed i modelli letterari da lui studiati, conosciuti ed imitati; al legame, così importante, fra le sue liriche e la poesia europea o l'antica poesia greca e, più in generale, alla personale rilettura del patrimonio culturale e letterario greco (da Omero all'età bizantina). In effetti, uno degli elementi più suggestivi della poesia di Kavafis è proprio quella complessa stratificazione di fasi della storia della civiltà ellenica 5 filtrate e meditate dalla mente di un poeta che 1 Per letteratura greca intendo tutta la produzione letteraria in lingua greca (antica, bizantina e moderna). 2 Merita di essere ricordata la citazione del famoso notturno di Alcmane nel film Mediterraneo di Gabriele Salvatores (1991). 3 Si ricordi che la prima edizione italiana delle 154 poesie del corpus di Kavafis risale al 1961: cfr. F. M. Pontani, Costantino Kavafis, Poesie, Milano 1961. La prima edizione greca completa delle poesie, invece, è del 1935 (due anni dopo la morte del poeta): cfr Τά Ποιήματα, a cura di R. Sengopùlu, Alessandria 1935. Il primo vero intervento critico sul poeta è di F. M. Pontani, Saggio sulla poesia di Costantino Cavafis, «Rivista di Cultura Greco-Italiana», n. 10, Roma 1940. 4 Va osservato, però, che i componimenti erotici per essere pienamente valutati devono essere messi in relazione ai celebri componimenti erotici dell'Antologia Palatina. In altri termini, ciò che in apparenza è autobiografia in realtà non è altro che una personale rilettura di tematiche proprie della poesia erotica antica. Ciò non significa, ovviamente, che le tematiche trattate da Kavafis siano un semplice raffinato gioco letterario, ma che il poeta per dar voce ad alcune sue esperienze ha usato un linguaggio estremamente preciso e codificato secoli prima. 5 Sull'argomento cfr. C.M. Bowra, «Constantine Cavafy and the Greek past», The Creative Experiment, Macmillan, Londra 1949.

Εξετάζονται οι δυνατότητες απάντησης στο διπλό ερώτημα της δραματικότητας των στίχων αφ’ ενός και αφ’ ετέρου της παραστασιμότητας των καβαφικών ποιημάτων. Υποστηρίζεται ότι ο ποιητής πολύ συχνά στήνει σκηνικά και ύστερα τα καταστρέφει. Συνθέτει με επιμέλεια σκηνικούς κόσμους, με προσοχή στις λεπτομέρειες (χρώματα, ανεπαίσθητες κινήσεις, ατμόσφαιρα) και ύστερα τους διαγράφει ή τους εγκαταλείπει ώστε να χαθούν στο σκοτεινό μέρος της ποιητικής αφήγησης ή στη λήθη.
Στη συνέχεια παρατίθενται τα παραστασιογραφικά στοιχεία των καβαφικών ποιημάτων και παρέχεται μια κειμενική ανάλυσή τους με έμφαση στις άμεσες αναφορές των ποιημάτων στον κόσμο του θεάτρου, στις έμμεσες αναφορές της θεματολογίας, στα δραματικά στοιχεία των καβαφικών στίχων (έμμεσες σκηνικές οδηγίες, ομιλιακές πράξεις, λειτουργία της δείξης, παροντική χρόνοι της «αφήγησης», σχηματισμός διαλογικών τμημάτων) και τα μέσα ανοικείωσης (χρήση ηχητικών εφέ, ενσωμάτωση εδαφίων από ξένα έργα, παραθέματα και montage, ςιεωνική χρήση και ανασκευή των παραθεμάτων, χρήση παρένθετου προσωπικού λόγου, παραβατικές εκφράσεις ως coups théâtrals).
Οι αναλύσεις αυτές φιλοδοξούν να συμβάλλουν τόσο στην ευχερέστερη ανθολόγηση των καβαφικών ποιημάτων (εντοπίζοντας τα «δραματικά» έργα, τα καλύτερα «σκηνοθετημένα», τα πιο παραστατικά στην εικονική τους διάσταση ή ακόμα και τα πιο δυναμικά ως προς την πιθανή σκηνική τους εκτέλεση) και στην καλύτερη προσέγγιση ορισμένων κεντρικών ζητημάτων της καβαφικής ποίησης (ισορροπία του αισθησιασμού και της της ειρωνείας, της δωρικότητας και της αμφισημίας, της ρεαλιστικής δραματικότητας και της υφέρπουσας συγκίνησης) όσο και στην εμπεριστατωμένη προετοιμασία θεατρικών παραστάσεων των ποιημάτων, οι οποίες θα ενεργοποιήσουν τις πιθανές εστίες παραστασιμότητάς τους.

A oggi la letteratura su Pasolini e i classici antichi parla di cinema, teatro, traduzioni: studiose e studiosi non si sono dimenticati di guardare anche ai due Meridiani poetici, ma l'hanno fatto sempre marginalmente; la mia ricerca dottorale non si è però premurata solo di studiare le poesie, bensì di mettere a fuoco per la prima volta 'tutto' il corpus "greco" e "latino" di Pasolini, dai primi versi incerti fino a Petrolio/Vas; e accanto agli autori già noti (Eschilo, Sofocle, Euripide, Plauto, Petronio, Saffo) è riemersa una folta schiera di poeti antichi ispiratori di 'poesie' (in senso cocteauiano) più e meno note: da Lucilio a Virgilio, da Ecateo a Luciano, da Alceo a Pindaro, da Ibico a Orazio, etc. More or less all the scholars have pointed out Pasolini's approach to Greek tragedy, but the Italian poet was inspired by many other ancient colleagues; my PhD thesis tries to shed light on all these Greek and Roman 'poets' – poets in the cocteauean sense – hitherto omitted: namely Homer, Alcaeus, Sappho, Hecataeus, Ibycus, Pindar, Lucilius, Virgil, Horace, Petronius, Martial, Lucian, etc. Obviously, since I have studied the complete works of Pasolini (movies, dramas, novels, etc.), Aeschylus, Sophocles and Euripides are included.

Pessoa Plural—A Journal of Fernando Pessoa Studies, No. 15. Brown University, Warwick University, Universidad de los Andes, Spring 2019.
Pessoa Plural – Revista de Estudos Pessoanos, No. 15. Brown University, Warwick University, Universidad de los Andes, Primavera de 2019.

Número 15, primavera de 2019
Issue 15, Spring 2019
https://doi.org/10.26300/3hpz-3053

ARTIGOS / ARTICLES

Tatiana Faia
https://doi.org/10.26300/ms30-6c94
“The Importance of Being Long Dead”: Ancient Characters and Modern Desire in Fernando Pessoa and C.P. Cavafy
[“A Importância de Estar Morto Há Tempos”: Personagens Antigas e Desejo Moderno em Fernando Pessoa e C. P. Cavafy]

John Pedro Schwartz
https://doi.org/10.26300/6868-c194
Pessoa, Concrete Poet, Influence, Muse
[Pessoa, Poeta Concreto, Influência, Musa]

Ricardo Vasconcelos
https://doi.org/10.26300/5x32-6v48
“Depois de Amanhã”– Um poema de Billy Collins sobre um Sensacionista Cansado
[“The Day after Tomorrow”: —A poem by Billy Collins about a Jaded Sensationist]

George Monteiro
https://doi.org/10.26300/zf79-xg79
Engaging with Pessoa
[Interagindo com Pessoa]

DOCUMENTOS / DOCUMENTS

Teresa Filipe
https://doi.org/10.26300/m854-ps31
Ainda A Tormenta: Adenda a Pessoa, tradutor sucessivo de Shakespeare
[Still The Tempest: Addenda to Pessoa, successive translator of Shakespeare]

CRÍTICAS / REVIEWS

Jorge Forjaz
https://doi.org/10.26300/sagk-7383
Dos Pinheiros da Galiza à Terceira – até Pessoa
[From the Galician pines to the Terceira Island—to Pessoa]

Antonio Sáez Delgado
https://doi.org/10.26300/q1vd-ft89
Caeiro y Orpheu en clave gallega
[Caeiro and Orpheu in Galician key]

Anna M. Klobucka
https://doi.org/10.26300/msqy-1419
Pessoa queer antologizado
[Queer Pessoa anthologized]

Stefan Helgesson
https://doi.org/10.26300/fb1p-5w87
The Englishing of Fernando Pessoa
[A Anglicização de Fernando Pessoa]

Vincenzo Russo
https://doi.org/10.26300/a7mr-mf12
The poet with many faces de Jennings ou um exercício crítico de restituição pessoana
[The Poet with Many Faces by Jennings or a critical exercise of Pessoan restitution]

Enrico Martines
https://doi.org/10.26300/fhbz-zw57
A síntese da multiplicidade: Uma chave pequena para abrir um grande portão
[The synthesis of multiplicity: A small key to open a great gate]

SPECIAL ISSUE / DOSSIER ESPECIAL

José António Miranda
https://doi.org/10.26300/ghcj-e641
Sobre o meu Pai: um homem livre
[About my Father: a free man]

Fernanda Vizcaíno & Rui Sousa
https://doi.org/10.26300/v656-5b04
António J. Miranda: o colecionador por excelência. 1921-2013
[António J. Miranda: the collector par excellence. 1921-2013]

Jerónimo Pizarro & Rui Sousa
https://doi.org/10.26300/ya99-dq40
A colecção pessoana de Santo Tirso
[The Santo Tirso Pessoan collection]

INHALT

Emmanouil Roidis: ÜBER DIE ZEITGENÖSSISCHE GRIECHISCHE DICHTUNG

Kostis Palamas: KALVOS AUS ZAKYNTHOS

Grigorios Xenopoulos: EIN DICHTER

Tellos Agras: KARYOTAKIS UND DIE SATIREN

Giorgos Seferis: EROTOKRITOS

Takis Sinopoulos: WENDE 1931-1961. GEDANKEN ZUR POETISCHEN TUGEND

Odysseas Elytis: DIE MAGIE VON PAPADIAMANTIS. WER IN WEISS GEWANDET IST

Nachwort von Maria Oikonomou: ECCE POETA! MECHANISMEN UND MOMENTE DES NEUGRIECHISCHEN KANONS

""9ο Συνέδριο «Ελληνική Γλώσσα και Ορολογία»
Θεματική Ενότητα: 3
Αθήνα, 7-9 Νοεμβρίου 2013

Η ορολογία και οριοθέτηση της καβαφικής εσωτερικότητας

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Λίγοι ποιητές είχαν και θα έχουν την τύχη να έχουν διαβαστεί και μελετηθεί όσο ο Καβάφης, πέρα από χρονικά και γεωγραφικά όρια. Η ήδη πλούσια βιβλιογραφία που υπάρχει γύρω από την ποίησή του, αφήνει λίγα περιθώρια για κάποια πρόσθετη – πόσο μάλλον πρωτότυπη – μελέτη. Με την ευκαιρία, ωστόσο, που δίνεται με τη συγκεκριμένη περίσταση, τη διοργάνωση Συνεδρίου για την ελληνική Γλώσσα και Ορολογία και μάλιστα αφιερωμένου στον Καβάφη, θα επιχειρήσουμε να σταθούμε λίγο πιο λεπτομερειακά – και φιλολογικά, αν μας επιτρέπεται – σε ένα ζήτημα που φαίνεται ότι συγκεντρώνει την ομοφωνία των μελετητών, την εμμονή του στον εσωτερικό κόσμο.
Εξετάζοντας το καβαφικό corpus άμεσα αντιλαμβάνεται κάποιος ότι ο Καβάφης είναι ένας ποιητής που εμπνέεται από εσωτερικούς χώρους και σε αυτούς τοποθετεί ως επί το πλείστον το δραματικό σκηνικό του. Εν προκειμένω, συνεπώς, θα εστιάσουμε ακριβώς σε αυτό το θέμα, στην ορολογία που χρησιμοποιεί ο αλεξανδρινός ποιητής προκειμένου να ορίσει και οριοθετήσει τον εσωτερικό χώρο στον οποίο κάθε φορά αναφέρεται και ποιες ερμηνευτικές προεκτάσεις είναι δυνατό και θεμιτό να προσδοθούν σε αυτή. Για μεθοδολογικούς λόγους, θα κάνουμε μια πρώτη βασική οριοθέτηση, σύμφωνα με την οποία οι εσωτερικοί χώροι αναφοράς του Καβάφη διακρίνονται σε δημόσιους και ιδιωτικούς. Μελετώντας την ορολογία που μετέρχεται ο ποιητής, αποκτούμε και μια εικόνα για τους λόγους που τον οδήγησαν σε αυτές τις επιλογές, μέσα από τους οποίους διαφαίνεται ότι η προτίμησή του στην εσωτερικότητα προεκτείνεται πολύ πέραν του χώρου, στον ίδιο τον άνθρωπο.""

Στις ελληνικές βιβλιοθήκες υπάρχουν οι ακόλουθες ποιητικές συλλογές του Άγγελου Σταματίου:
1) "Χατσεψούτ: η βασίλισσα της Ειρήνης". Βιβλιοπωλείο Αντ. Ιωάννου. Αλεξάντρεια, 1957.
2) "Επίκληση". Βιβλιοπωλείο Αντ. Ιωάννου. Αλεξάντρεια, 1957.
3) "Αποχαιρετισμός". Αλεξάντρεια, 1962. [Το αντίτυπο που διαθέτει το Πανεπιστήμιο Κρήτης είναι της Συλλογής του Άρη Δικταίου, και φέρει ιδιόχειρη αφιέρωση του Άγγελου Σταματίου.]

The presence of the "old poet of the City", C. P. Cavafy, in Lawrence Durrell’s The Alexandria Quartet, is not the presence of a conventional character of the book, but rather an inscription (and a very significant one), on those that compose the palimpsest-novel of the Irish writer. This inscription consists of direct and indirect quotations and other references to Cavafy, and is related with the "second degree literature”, which, according to Genette, «is written by reading". Other properties are related to narrative processes. For eg. the Aristotelian peripeteia: reversal of an already formed narrative situation. Or the Gideian mise en abyme: representation of the plot in "miniature" and at a different structural level. Or even the intertextuality: interaction between cavafian 'hypo - text' and the whole palimpsest as 'hyper - text' (in terms of G. Genette).

VICTOR IVANOVICI, Professor, Aristotelian University of Thessaloniki. Hellas

Antologia de les primeres traduccions catalanes i castellanes de la poesia de K. P. Kavafis i selecció de versions posteriors / Antología de las primeras traducciones catalanas y castellanas de la poesía de C. P. Cavafis y selección de versiones posteriores

«Το επτανησιακό θέατρο. Μια σύντομη επισκόπηση»
«Μορφές του λαϊκού γέλιου και της καρναβαλικής παράδοσης  στον Χάση του Γουζέλη»
«Οι θεατές του Καβάφη»
«Οι σκηνικές οδηγίες και οι πρόλογοι στη δραματουργία του Γρηγορίου Ξενόπουλου» 
«Το θέατρο του Κώστα Μουρσελά»
«Ματ σε μία κίνηση» (τα μονόπρακτα έργα του Kώστα Mουρσελά)
«Ο πόθος και η εκλογίκευση στο θέατρο του Μουρσελά»
«Tρεις εν Kλειστώ. H Kυρία δεν πενθεί  του Kώστα Mουρσελά». 
«Απόδημοι και αποσυνάγωγοι. Αναπαραστάσεις του ξένου στο ελληνικό μεταπολεμικό δράμα»
«Θεατρικά τοπία της νύχτας. Νυχτερινές περιηγήσεις σε ιστορίες παράβασης και υπέρβασης της ελληνικής δραματουργίας: 1975-2007»
«Μεταξύ λευκής σελίδας και παλκοσένικου. Η παρουσία του Παναγιώτη Μέντη στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο»
«Οι δικοί μας ξένοι. Για τους Ξένους του Παναγιώτη Μέντη»
«Η άμμος του κειμένου. Με αφορμή τους νέους έλληνες δραματουργούς»
«Επιστημολογικά θέματα μιας θεατρολογικής επιθεώρησης κατά την όψιμη νεωτερικότητα. Η περίπτωση της Παράβασης»

Το βιβλίο ολοκληρώνεται με βιβλιογραφία 43 σελίδων και με ευρετήρια ονομάτων, και θεατρικών έργων.

Σχολιάζεται διάλεξη του Δημήτρη Παπανικολάου όπου ο «επιστημονικός σύμβουλος» του Αρχείο Καβάφη στο Ίδρυμα Ωνάση ανακοίνωσε δημόσια ανέκδοτο κειμενικό υλικό προερχόμενο από το Αρχείο Καβάφη. Το κείμενο αυτό λειτουργεί ως συνέχεια των κειμένων «Το αρχείο Καβάφη ως φετίχ εξουσίας;», The Athens Review of Books Αθηναϊκή Επιθεώρηση του Βιβλίου, τχ. 78, Νοέμβριος 2016, σ. 36-37, και «Το αρχείο Καβάφη ως μοχλός άσκησης εξουσίας», The Athens Review of Books Αθηναϊκή Επιθεώρηση του Βιβλίου, τχ. 81, Φεβρουάριος 2017, σ. 10, και εντάσσεται στη δημόσια συζήτηση για τη διαχείριση του Αρχείου Καβάφη από το Ίδρυμα Ωνάση και τον «επιστημονικό σύμβουλο» του Αρχείου.

Duff, T. E. (2021), ‘“Our mind went to the Platonic Charmides”: the reception of Plato’s Charmides in Wilde, Cavafy and Plutarch’. In M. Fantuzzi, H. Morales, T. Whitmarsh (edd.), Reception in the Greco-Roman world: literary studies in theory and practice 167-193. Cambridge: Cambridge University Press.

Plato’s Charmides is notable as being the only Platonic text in which Socrates admits to feeling sexual desire for a young man. This paper examines three different receptions of this text: Oscar Wilde’s 666-line poem 'Charmides', C. P. Cavafy’s 8-line poem 'In a town of Osroene' (Ἐν πόλει τῆς Ὀσροηνῆς), and Plutarch’s much earlier 'Life of Alcibiades'. It focus on how the three authors respond to the erotic and philosophical element in the Charmides. It argues that:

Wilde’s 1881 'Charmides' provides an example of minimal textual engagement: the name Charmides is invoked solely for its connotations of young, male beauty; the tone is erotically charged but the homoerotic content is muted, and the philosophical element entirely absent.

In Cavafy’s 'In a town of Osroene', first printed in 1917, explicit allusion to ‘the Platonic Charmides’ in the last line recasts the poem an expression of homoerotic desire, and endows its group of young men with the prestige of a Platonic gathering and Platonic love.

In contrast, Plutarch’s engagement with the 'Charmides' in his 'Life of Alcibiades' is implicit, and depends entirely on the reader’s ability to recognise a series of detailed verbal echoes. Furthermore, while calling to mind the educational conversation with which Socrates engaged Charmides, Plutarch denies that Socrates’ motivation was sexual, and integrates allusion to the Charmides into a broader network of allusions to other passages in which Plato describes Socrates’ encounters with beautiful young men, or the ideal relationship of a mature man with a younger beloved, in which the sexual element is entirely absent. In so doing, Plutarch “corrects” Plato with Plato, and removes what had become an embarrassment in his period.

Ο Ιόλας γνωρίζει τον Κ. Καβάφη με την μεσολάβηση του Γλαύκου Αλιθέρση (καθηγητής του στο φουτμπόλ στο σχολείο της κυρίας Σιμότα στην Αλεξάνδρεια)  και του ποιητή Νίκου Νικολαΐδη.
Πηγή: ΣΤΑΘΟΥΛΗΣ ΝΙΚΟΣ, Αλέξανδρος Ιόλας. Νέα Σύνορα - Α.Α. Λιβάνη, 1994.

Το 1932, ο Κ. Καβάφης έρχεται στην Αθήνα για θεραπεία του σοβαρού προβλήματος υγείας που αντιμετώπιζε. Νοσηλεύεται στο νοσοκομείο Ερυθρός Σταυρός. Σε ένα άλλο δωμάτιο του ίδιου νοσοκομείου η Κατίνα Παξινού δίνει μάχη να κρατηθεί στη ζωή για να μην έχει την ίδια "τύχη" με την συνάδελφό της Μαίρη Σαγιάνου-Κατσέλη.