Spiš

A feltárt történeti, néprajzi, régészeti, ikonográfiai és irodalmi források alapján bizonyítható, hogy a magyarországi harci -fegyvertáncokat a Balkánról jött hajdúk közvetítették hazánkba. Ezeket a táncokat megőrizte számunkra a pásztorság és a cigányság, amit a cigány botoló és a pásztorbotoló táncainkban ismerhetők fel. Ezek a táncok az ókori pirchikus harci táncok ismérveit hordozzák. A magyar, cigány, szlovák, gorál, ruszin és román folklórban több olyan harci jellegű tánc is feltűnik (a botoló; a szlovák, hajduch, odzemok, zbójnicki, az Erdélyi Román De bota, haidău), amelyek formai és zenei vonásaikban, olykor névleg is kapcsolódnak e történetileg fontos s a Kárpát-medencei népek tánckincsébe az összefonódását tanúsító hajdú táncfajtához.

Where was the Spiš estate of Hnojník (Gnaynik/terra Gnaynyk) situated?

The author of the paper, based on the analysis of medieval delimitation of boundaries and historical maps from the Spišské Tomášovce vicinity, situates the Hnojník estate, mentioned in written sources from the 13th and 14th centuries, westward of the territory of the perished medieval village of Matiašovce. The paper responds to the localization of this estate eastward of Matiašovce, published in the literature in 2008 and 2017. The author of the paper considers the term Gnojník as the name of Tomášovský Stream, which this body of water acquired in the early medieval period. The estate was named in the 13th century according to the name of the stream, which was presented from the original territory of
Spišské Tomášovce by Belo IV to the Rubert family in the middle of the 13th century.

Bronisław Piłsudski was the first to initiate comprehensive ethnographic research in the
Podhale region. In 1911, he established the Folklore Section at the Tatra Society and drafted
the memorandum In the Matter of the Tatra Museum (On the Organisation of a Folklore Section). A key figure in the Section’s activities was Bronisława Giżycka, who conducted both
ethnographic fieldwork and collection efforts, as well as handled administrative tasks
during Piłsudski’s absences. She shared her findings with Piłsudski through letters, which
he later used to guide his own research in the areas she had explored. Giżycka’s contributions to the ethnography of the Podtatrze region were significant, though they have often
been unfairly overshadowed by Piłsudski’s achievements. Without her determination, the
Folklore Section might have ceased to exist. Piłsudski also encouraged Juliusz Zborowski,
a linguistics graduate from Jagiellonian University and then a gymnasium teacher in Nowy
Targ, to get involved in the Section. Zborowski, who later became the first director of the
Tatra Museum in 1922, gradually shifted his focus to ethnography, a field he pursued with
great dedication. He referred to the recommendations of Piłsudski, whom he regarded as
“the first modern ethnographer and museologist in Podhale, a pioneer of modern folklore
and museum work in and for Podhale”. Zborowski became a leading expert and scientific
authority on highland culture, and his efforts helped transform the Tatra Museum into an
important hub for the exchange of scientific ideas. The museum became a key institution
for collecting, field exploration, and the dissemination of knowledge about the region.

At the beginning of the 20th century, Alfonsyna Dzieduszycka supported the Tatra Museum in Zakopane with the sum of 600 crowns to purchase ethnographic specimens. She transferred the subsidy in installments and thus significantly contributed to the development of the museum collection. She stipulated that purchases should be made in consultation with Stanisław Witkiewicz. Witkiewicz appointed his deputies, Zygmunt Gnatowski and Bronisław Piłsudski, whom he authorized to decide on how to spend the fund, and he went to Lovran on the Adriatic Sea, where he went for several months of treatment. In the years 1904–1907, numerous objects were purchased from Podhale, and in the years 1912–1914 also from other regions of the broadly understood Podtatrze region. The variety of the collected items is consistent with the assumptions of Piłsudski, who was the first to draw attention to the need to document objects showing the everyday life of local highlanders. All objects are currently kept in the collections of the Tatra Museum, and some of them are presented at an exhibition in the main building at no. 10 Krupówki Street in Zakopane.

From approximately the second half of the 13th century, historical sources from the northeastern Hungarian Kingdom regularly mention priests from Sárospatak (Hungary). These clergy members appear in various property-related matters, either independently or as envoys of the king. At first glance, this situation may not seem unusual, however, its uniqueness lies in the fact that other priests in the vicinity are not mentioned in these sources in similar roles or with the same frequency, or are not mentioned at all. This contribution seeks to elucidate the singularity of this parish and delineates the diverse non-pastoral activities of the first trio of priests from Sárospatak – John, Achilles, and Itemer – in this region.

Autorka artykułu prezentuje teksty tradycyjnego słownego folkloru dziecięcego, zebrane podczas badań terenowych w okolicach Dukli w woj. podkarpackim. Omówione zostają zabawianki paluszkowe (zwłaszcza reprezentowana przez największą liczbę wariantów zabawianka Tu sroczka kaszkę warzyła…) oraz husianki-oba gatunki tekstów są prawdopodobnie pierwszą formą zabawy, z jaką styka się dziecko. W artykule poświęcono uwagę również pozytywnemu wpływowi tego typu tekstów na rozwój werbalny, fizyczny i emocjonalny dziecka. Na końcu omówiono rymowanki uczące, za pomocą których uczono dzieci wykonywanych dawniej na wsi prac, np. czynności związanych z sianokosami. W zakończeniu autorka podkreśla, że nie tylko folklor muzyczny i pieśni, ale również teksty sytuacyjne używane na co dzień podczas zabawy są pomocnym narzędziem w budowaniu i umacnianiu tożsamości regionalnej.

The study explores the life trajectory of a police detective, Dénes Várkoly who during the terror of the Hungarian pro-Nazi Arrow Cross Party in 1944–1945 was responsible for hundreds of deaths of his fellow citizens in Košice. Born into a prominent burgher family, later dubbed “the bloody murderer of Košice”, Várkoly started his career in interwar Czechoslovakia as a young talented jazz pianist. After the first Vienna Arbitration in
November 1938, when Košice was ceded to Hungary, he entered the political department of the Hungarian Royal Police Captaincy. In October 1944, after the takeover of the Arrow Cross Party remained in his position and took part in most of the mass executions organized by the Hungarian police and the paramilitary forces of the Nyilas. Even though Várkoly has undoubtedly played a key role in the Nyilas terror of Košice, his biography
is completely missing in the pre-1989 and modern research concerning the Hungarian Arrow Cross movement in the reannexed territories. The main aim of this investigation is to provide a better understanding of the dramatic transformation from upright burgher to brutal killer in the context of the Slovak-Hungarian border region. In the chapter, it is argued that the motives of the non-German perpetrators of the Holocaust, such as the  members of the Hungarian Arrow Cross Party can be explained by a varying of circumstances influenced by the family background and education, but also by the political and border changes that took place during the lifetime of the investigated police detective.

The study analyses the only three preserved modern-age uncertified copies of the King Sigismund’s missing original confirmation of the King Louis I’s lost town charter for the burghers of Bojnice in order to determine the charter’s correct issue date, finding the year 1362 to be correct instead of the year 1366 which erroneously occurs in the copies in question. The study also deals with the content of the Bojnice town charter (the town privilege), by which King Louis I of Hungary granted so-called Krupina Law to the denizens (populi) and free newcomers (hospites) of Bojnice. The edition of the King Louis I’s town charter and its confirmation by King Sigismund is published in the appendix of the paper.

The present study has been based on Vatican archive resources, which have not been used yet -namely Sacra Congregazione de Propaganda Fide. The author presents an analysis of the activities of an outstanding missionary in the Upper Hungarian territory and in Transylvania. Ján Vanoviczi was the first missionary of the Paulist order in Hungary and he played an extremely important role in the Catholic Reform in the territory round Kosice. J. Vanoviczi studied in Trnava and in Rome and in 1642 he received missionary authorization. Being an extremely ambitious and very active figure of the Counterreformation period, J. Vanoviczi lived in Rome and in Hungary. He was a writer, preacher, a bishop and above all an intinerant missionary. History. Hungaria. Recatholization in the East Slovakia in the 17th century and Paulist order Ján Vanoviczi. Ján Vanoviczi predstavuje jednu z kľúčových postáv katolíckej obnovy v Hornom Uhorsku v 17. storočí. Stal sa prvým misionárom rádu pavlínov a vykonal veľmi mnoho preto, aby tento jediný pustovnícky rád, založený v Uhorsku, ktorý sa v polovici 17. storočia ocitol v krajnej kríze, prevzal na seba nové úlohy: rád pavlínov sa obrátil k misijnej činnosti a stal sa popri františkánskych a jezuitských misionároch najdôležitejším šíriteľom katolicizmu v Uhorsku v 17. storočí. Životnú dráhu Jána Vanovicziho môžeme rekonštruovať na základe jeho dosiaľ nepublikovaných listov, uchovávaných v archíve Congregazione de Propaganda Fide v Ríme, ako aj listov v archíve Mariánska provincia františkánov v Bratislave.1 Po tridentskom koncile, v období katolíckej obnovy, sa do misijnej práce zapojili staré i novozaložené mníšske rády, avšak ani zďaleka nie v rovnakej miere. Cirkevné dejiny Uhorska sú z tohto hľadiska mimoriadne zaujímavou kapitolou, keďže organizácia rekatolizácie sa tu od ostatných európskych krajín výrazne odlišovala. V Uhorsku, kde bol počet mníchov a mníšok medzi obyvateľstvom oveľa nižší než v západnej Európe už v stredoveku, zostalo aj po víťazstve reformácie v 16. storočí len veľmi málo mníchov a pôsobil tu iba malý počet katolíckych kňazov. Katolícka cirkev preto potrebovala v 17. storočí každého "vojaka, ktorého bolo možné naverbovať".2

Bonus č. 2 K vývinu farskej siete na Spiši v prvej polovici 16. storočia V roku 2016 vyšiel na stránkach zborníka Spišského dejepisného spolku Z minulosti Spiša príspevok s názvom K dejinám stredovekých farností na Spiši. 1 Odborná spisba súpis farností z roku 1520 spravidla cituje z textov publikovaných Karolom Wagnerom 2 a Jozefom Hradským, 3 pričom zároveň preberá aj viaceré nesprávne údaje nielen o výške odvedených súm, ale aj o niektorých farnostiach, ktoré neboli spomínanými autormi správne určené. 4 Z uvedeného dôvodu doporučujeme autorom odbornej spisby čerpať údaje o farnostiach na Spiši, resp. podliehajúcich Spišskému prepoštstvu priamo z rukopisu Matricula Molleriana, ktorý je uložený v Lyceálnej knižnici v Kežmarku. 5 Ďalšie zoznamy farností, ktoré sa zachovali v spomínanom prameni, sa rovnako vzťahujú k 16. storočiu, pričom väčšina z nich je datovaná rokom 1541, 6 jeden rokom 1547. 7 Prameň z roku 1547 sa týkal platieb farárov či laikov spišskému prepoštovi. 8 Prameň z roku 1541 sa týkal platby (tzv. katedratika) zo strany farárov spišskému prepoštovi. Výšku katedratika, ktorý mali zaplatiť jednotlivé fraternity (bratstvá) Spišského prepoštstva spišskému prepoštovi obsahuje tabuľka č. 1.

The old Spiš county was one of the northernmost counties of the medieval Hungarian kingdom, located right on the border of the Polish kingdom. In this paper, I give an overview of the place name system of this area. The organization of the county dates back to the beginning of the 13th century, and although archaeological findings indicate that some parts of the area had been inhabited earlier, our place-name data have only survived from that period. Between the 13th century and the end of the Middle Ages, Spiš was a multilingual area where Slavs, Hungarians and Germans lived side by side and together. Because of this linguistic diversity, place names were created in different languages, and some names have been loaned to other languages. The purpose of this paper is to briefly summarize the linguistic processes that have affected the formation and evolution of place names in the county. For this, I use the methods of etymology, toponym reconstruction and the analysis of toponym system. At the same time, I also pay attention to the characteristics of the sources that preserve the place-name data and try to consider the possibilities and limitations of linguistic-ethnic reconstruction.

Leonard Cox, az erazmiánus angol vándorhumanista közép-európai tevékenységével az utóbbi években számos tanulmány foglalkozott az angol, szlovák és lengyel szakirodalomban. Bár a magyar szakirodalom korábban is megemlékezett róla, alapvető fontosságú pedagógiai értekezése, a De erudienda iuventute (1526) előkerülése és publikálása óta magyarul nem született kísérlet jelentőségének értékelésére. Kulturális szerepe tagadhatatlan, hiszen két olyan magyarországi humanistának is tanára volt, akik nagy hatással voltak a 16. századi magyarországi irodalom és kultúra történetére: Sylvester János és Leonard Stöckel is mellette

Po smrti prvého uhorského kráľa Štefana v roku 1038 nastúpil na trón
jeho synovec Peter Orseolo. Krátka vláda tohto panovníka, prerušená navyše obdobím jeho exilu (1041–1044) a vlády kráľa Samuela Abu, býva väčšinou charakterizovaná ako prechodné krízové obdobie alebo obdobie nestability ranofeudálneho Uhorska, ktoré sa opäť stabilizuje až za vlády Ondreja I. Samotná osoba panovníka Petra Orseola je vo svojej podstate značne kontroverzná. Porovnaním jeho obrazu tak ako nám ho poskytujú nemecké a uhorské pramene sa pokúsime o objektívny pohľad na obdobie jeho vlády, chyby jeho politiky a príčiny jej zlyhania.

Studia Historica Tyrnaviensia XVIII : cirkevné dejiny - súčasť národných dejín / [editor Mária Kohútová] ; [rec. M. Dobrotková, D. Duchoňová, M. Tibenský]. - [1. vyd.]. - Kraków ; Trnava : Towarzystwo Słowaków w Polsce, Filozofická fakulta Trnavskej univerzity v Trnave, 2016. - 154 s. - ISBN 978-83-7490-877-1.

The history of the Arch-deanery of Hradná in the area of the Diocese of Nitra goes back to the 12th century. The study examines how the territory of the Arch-deanery of Hradná changed in the 17th and 18th centuries in the context of major historical events. It also interprets first written evidence about ornamentation and architectural patters of selected churches in the area, based on the earliest visitation protocol by the Nitra canon Ladislav Söréni in 1714, soon after the last uprising of Francis II Rákóczi. Major changes took place especially at the Bánov estate which was owned by the Jesuit collegium in Skalica. Several churches were reconstructed in the Baroque style in the studied period. Keywords: the Diocese of Nitra, the Arch Deanery of Hradná, church architecture, the Nitra Canon Ladislav Söréni abstrakt: ĎURČO, Marek. Architektonické prvky farských a filiálnych kostolov Hradnianskeho archidiakonátu Nitrianskej diecézy začiatkom 18. storočia. Dejiny Hradnianskeho archidiakonátu na území historickej Nitrianskej diecézy siahajú až do obdobia 12. storočia. Štúdia predstavuje rekognoskovanie prostredia Hradnianskeho archidiakonátu na pozadí historických zmien v 17. a 18. storočí. Zároveň prináša interpretáciu prvých písomných správ o výzdobe a architektonických prvkoch jednotlivých kostolov na území skúmaného archidiakonátu podľa najstaršej zachovanej vizitačnej zápisnice nitrianskeho kanonika Ladislava Söréniho z roku 1714, teda krátko po skončení posledného stavovského povstania Františka II. Rákociho. K výrazným zmenám došlo najmä na Bánovskom panstve, ktoré bolo v majetkovej držbe jezuitského kolégia v Skalici. Viaceré kostoly boli v tomto období zbarokizované a zrekonštruované.

Scholars often consider the mid-15th century panel paintings in Lesser Poland as highly conventional. The painterly tradition, which presumably originated from the “beautiful style” around 1400, can be seen as an important, but not an exclusive component of panel paintings in Lesser Poland. This paper focuses on innovative aspects, hitherto insufficiently explored in the literature. Prominent graphic sources, especially engravings of Master ES informed new stylistic approaches. The most notable iconographic novelty was the appearance of the imagery of St. Bernardine of Siena, a saint, who became very popular in Poland soon after his canonisation in 1450. The paper seeks to show these components within their wider artistic and cultural context.

Bu çalışmada, Tapu-Tahrir Defterlerindeki kayıtlardan yararlanılarak, Amik Nahiyesi'nin 1550-1584 yılları arasındaki sosyo-ekonomik yapısı üzerinde durulmuştur. Amik, 1516 tarihinde Osmanlı hâkimiyetine girdikten sonra Haleb sancağına bağlı bir nahiye olarak idare edilmiştir. Bu süreçte Amik nahiyesi, köy ve mezralardan oluşan ve belli bir merkezi olmayan bir idari yapıya sahiptir. Çalışmada, nahiyenin köy ve mezraları, nüfusu, iktisadî durumu, ziraî alanları, hububat üretimi, vergiler, bazı zirai ürünlerin satış fiyatları ve toplam nahiye gelirlerinin bölüşümü ele alınmıştır.

Otwierając granatową okładkę Kroniki KS „Wierchy”, którą spisał i wykonał Henryk Ciepliński, jeden z najaktywniejszych działaczy tego klubu (z zawodu introligator), nie sposób w niej nie zauważyć pasji, zaangażowania oraz miłości do sportu jej autora. Henryk Ciepliński obecny jest w historii rabczańskiego sportu od dawna. Już w czasie II wojny światowej, używając nazwiska Górzyński, organizował nielegalnie rozgrywki piłki nożnej na tzw. Kamieńcu nad rzeką Słonką (teren dzisiejszego marketu „Gazda” oraz siedziby firmy „Wojdyła Budownictwo”), narażając się na represje ze strony niemieckich władz okupacyjnych. Po wojnie przez kilkanaście lat był kapitanem drużyny piłkarskiej. Zakładał, a później kierował sekcją lekkiej atletyki oraz sekcją pływacką. Organizował Letnie Igrzyska Sportowe dla Dzieci. Był sekretarzem klubu od 1953 do 1980 r. oraz nieformalnym kierownikiem przebudowy stadionu w latach 1959-60. Pośród licznych zasług sportowych i organizacyjnych Henryka Cieplińskiego dla rabczańskiego klubu szczególne miejsce zajmuje kronika jego autorstwa z opracowaną historią tej organizacji.

Wirkungen des Calvinismus in Siebenbürgen im 16. und 17. Jahrhundert 1657 scheiterte der calvinistische Fürst Siebenbürgens, Georg II. Rákóczi, bei dem abenteuerlichen Versuch, ein im protestantischen Europa diplomatisch abgesichertes Militärprojekt zum Erfolg zu führen. Polen sollte erobert und damit unter veränderten konfessionellen Vorzeichen die unter Matthias Corvinus und nachfolgend von den Jagiellonen und den Báthori betriebene Personalunion über Ostmitteleuropa-von der Ostsee bis zu den Karpaten-wie der hergestellt werden. Die Verkennung und die Selbstüberschätzung eigener machtpolitischer Potenziale sowie die Fragilität der Bündnisoptionen, nicht zuletzt die Fragwürdigkeit theologischer Legitimationskonstrukte innerhalb der von zeitgenössischen ungarisch-calvinistischen Theologen rezipierten und spezifisch national anverwandelten alttestamentarischen Volk-Gottes-Theologie gehörten in das Ensemble von Faktoren, die zum Desaster führten 1. Der Situation der Kurpfalz zu Beginn des 30jährigen 1 Georg Kraus, zeitgenössischer Chronist, bemerkte, dass sich das Bündnis des siebenbürgischen Fürsten mit Schweden, das 1644 nur auf Druck der Osmanen nicht realisiert wurde, langfristig zu Siebenbürgens »Vbelss vndt Verdebniss« (247) ausgewirkt habe, weil-wie seinen Vater-ein »leidiger ehrgeitz« (174) den trunksüchtigen Fürsten Georg II. Rákóczi (246) zum »Vnglückhafftigenn Polnischen herzuch« verleitet habe-»ohne Zulassung der Port, ohne Vorwissen dess landes aus eigenem gutdencken« (254).

Gąsienicową, w skromnym 2-osobowym składzie), kończąc zaś imprezą trwającą od 3 do 6 kwietnia na Babiej Górze (w której wzięło udział również tylko dwóch uczestników). W pozostałych wycieczkach (w tym jednej alpejskiej) brało udział od 2 do 12 osób 9. Koło Krakowskie, dzięki zaangażowaniu Walerego Goetla, zajmowało się prawie wyłącznie turystyką narciarską i to mającą pionierski charakter na polu jej popularyzacji w Beskidach. W dniach 19 i 20 lutego 1909 Goetel szkolił działaczy oddziału "Beskid" Towarzystwa Tatrzańskiego z Nowego sącza. Podczas szkolenia w Ptaszkowej wpierw odbył się pokaz przeźroczy obrazujących techniki narciarskie, w dalszej kolejności 20 osób (w tym 5 pań) odbyło szkolenie praktyczne 10 .

Sekcja Ludoznawcza Towarzystwa Tatrzańskiego powstała w 1911 r. w Zakopanem z inicja- tywy Bronisława Piłsudskiego. Jej działalność przerwana przez wybuch I wojny światowej została wznowiona przez Juliusza Zborowskiego w 1918 r. Korespondencja Bronisławy Giżyckiej z Piłsudskim, dotycząca Sekcji Ludoznawczej jest przechowywana w archiwum Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem pod sygnaturą AR/164. Obejmuje czternaście listów i kartek pocztowych (z zapisanymi adresami kore- spondentów) z lat 1912 i 1913. Ich treść ukazuje duże zasługi Giżyckiej dla kolekcjoner- stwa etnograficznego i jej etnograficzną aktywność na Podtatrzu podczas nieobecności Piłsudskiego.

r [ lak zwany styl międzynarodowy jest jednym z najintensywniej badanych zagadnień w mediewistyce historyczno-artystycznej'. To zainteresowanie przełomem wieków XIV i XV dość długo nie znajdowało zrozumienia wśród badaczy polskich. Chociaż w roku 1995 Stowarzyszenie Historyków Sztuki zorganizowało swoją doroczną konferencję pod tytułem 5z/aka oko Jo 7400 i wydało jej plon w postaci dwóch obszernych tomów, to trudno uznać ten temat za wyczerpany, a stan badań za zadowalający^. Chwalebnym wyjątkiem jest Śląsk, gdzie badacze związani z Wrocławiem stworzyli program systematycznych badań nad sztuką późnego średniowiecza, niedawno zwieńczony wielkimi wystawami w Legnicy i Pradze^. W innych ośrod-' Gerhard SCHMIDT, "Kunst um 1400. Forschungsstand und Forschungsperspektiven", KaaVAA/orAcAe.s daAr-óacA Graz 24, 1990, s. 34-49; przedruk w: A/a/erei der Godk. KApaak/ aadZa-sń/icke, Bd. 2: Afa/ere/ der Godk a? 57'id-aad JJLsdearopa. 5'/ad/ea zaa? Tderr^cAerpor/ra/, hrsg. von Martin ROLAND, Graz 2005, s. 239-250. * óztaka oko/o 7400. Materiały Sesji 57owarzyszeaia 77A-/o ryków 5* *z/ak/ Pozaaa, /A/opad 7995, Warszawa 1996, t. 1-2.

The inter-war period in the history of Poland was a time of rebuilding Poland’s statehood in all dimensions, including identity and axiology, which was to be reflected in new model citizens aware of their duties to their homeland. Discussions about the axiological foundation of educational ventures in the reborn Poland were part, even before the regaining of independence, of broader disputes over ideology, worldview as well as aesthetics. The model citizen was discussed during meetings of various societies or in the press. What is particularly evident in press publications, especially those appearing when the final borders of Poland were being established, is the interpenetration of political,  educational and aesthetic topics. The aim of the article is to present the tools and methods used to idealise the mountains in tourism periodicals and daily press from 1918–1922 as well as the reasons why the mountains were functionalised. This analysis is the basis for an attempt to describe...

Fossil reptile remains are described from the Lower Miocene deposits of the active mine Baňa Dolina in Veľký Krtíš (southern part of central Slovakia). The fossils come from lignite layers dated to the late Ottnangian. The sediments indicate a terrestrial, fl uvial and swampy environments. The material is fragmented, and mostly disarticulated. It consists of several isolated teeth and osteoderms belonging to crocodylians. These fragmentary fossils document the presence of the group in Slovakia during the Early Miocene. The fi nds exhibit some general similarities with, for instance, the taxon Diplocynodon. However, lack of diagnostic features makes precise identifi cation of such limited material impossible. The rest of the material consists of turtle shell fragments. The turtle material is represented by two families-Testudinidae and ?Trionychidae-and represent the oldest occurrence of turtles in Slovakia. The material of Testudinidae includes a partially preserved print of the external surface of the carapace and a fragmentary nuchal. The cervical scute is absent on the external surfaces of the nuchal and the anterior notch is wide but only very shallow. The features indicate that this tortoise may be closely related to the taxon Testudo (or Palaeotestudo) burgenlandica.

1 Fakulta architektúry, Slovenská technická univerzita v Bratislave; Námestie slobody 19, 812 45 Bratislava 1; alex.skrinarova@gmail.com Grant: 1304 Název grantu: Pasportizácia mestských opevnení na Slovensku Oborové zaměření: AL-Umění, architektura, kulturní dědictví © GRANT Journal, MAGNANIMITAS Assn. Abstrakt Stredoveké mestské opevnenia patria k najvýznamnejším a najstarším pamiatkam historických miest. Aj napriek svojmu torzálnemu stavu zachovania sú zdrojom poznania a charakteristickým prvkom stredovekého urbanizmu. Plnia dôležitú úlohu vo fonde nášho kultúrneho dedičstva ale doposiaľ im u nás nebola venovaná systematická pozornosť. Príspevok sa venuje predmetu a cieľom výskumu stredovekých mestských opevnení, súčasnému stavu ich poznania a čiastkovým výsledkom na príklade opevnenia v meste Sabinov. Klíčová slova Mestské opevnenie, stredovek, Slovensko, obnova 1. VÝSKUM STREDOVEKÝCH MESTSKÝCH OPEVNENÍ NA FAKULTE ARCHITEKTÚRY STU V BRATISLAVE V súčasnosti prebiehajú na Fakulte ...

RESCUE EXCAVATIONS OF KOŠICE GATE IN LEVOČA. Levoča (Levoča district), rescue excavation,
High Medieval period, Post-medieval period, pavement, masonry, blacksmith workshop, slag. Deposition
of finds: TRIGLAV Archeologická spoločnosť. Rescue excavation at site Levoča, Košice gate was undertaken in 2017 as part of the reconstruction of the architecture. Ten features and 22 stratigraphical layers were identified and documented during the construction progress. The most important find for dating the site was a large section of pavement dated to 1840. Another pavement was found 40 cm below the first one, roughly dated to 17th century. The layers between these two pavements were mainly created as a result of city fires around the half of 18th century. Finds from these layers mostly consisted of pottery shards, animal
bones, slag and small metallic objects – mainly horseshoes. There were also remains of late medieval or early modern period masonry which was probably part of the construction supporting the drawbridge. The findings of slag and small metallic objects indicate a location of one or more blacksmith workshops in the vicinity of the gate.

This article summarizes a few years of research on the Jewish-Highland smuggling networks which operated at the Polish-Slovakian border, particularly in Podhale and Spiš. It briefly presents the principles of their operation during the interwar period and the importance of the border for the inhabitants of the borderland. It describes the changes that occurred in the functioning and the role of the smuggling networks during World War II, when
that illegal activity became the basis of the survival of Jews living in Podhale. The main part of the article reconstructs the network of relations and events during 1943–1944 which made it possible to use contacts with the smugglers and their paths in Podhale, Spiš, Orava, and Liptov
so as to rescue hundreds of Jews from the General Government.