Narew (województwo podlaskie)

Narew
	wieś
	; Ul. Mickiewicza
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	hajnowski
Gmina	Narew
Wysokość	133–142 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	1398
Strefa numeracyjna	85
Kod pocztowy	17-210
Tablice rejestracyjne	BHA
SIMC	0036274
	Położenie na mapie Polski Narew
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Narew
	Położenie na mapie powiatu hajnowskiego Narew
	Położenie na mapie gminy Narew Narew
	52°54′49″N 23°31′09″E/52,913611 23,519167
	Multimedia w Wikimedia Commons

Narew (białorus. Нараў, Naraŭ) – wieś w Polsce, położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Narew^[4]^[5], około 20 km na północ od Hajnówki, 25 km na północny wschód od Bielska Podlaskiego, 35 km na południe od Białegostoku, na lewym brzegu rzeki Narew, przy drodze wojewódzkiej nr 685. Siedziba gminy Narew.

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa białostockiego.

Narew to dawne miasto królewskie, założone na prawie chełmińskim w 1514 roku. Położone było w starostwie narewskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku^[6]. Obecnie Narew nie posiada praw miejskich – utraciła je w 1934 roku w wyniku upadku gospodarczego miasta w XIX wieku.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Narew^[4]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0036280	Glinica	część wsi
0036297	Piaski	część wsi
0036305	Popiele	część wsi

Historia

Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Pomnik upamiętniający powstańców styczniowych

1282 – pierwsza wzmianka o osadzie Narew
1421 – założenie wsi przez mieszczan bielskich jako osady portowej w okolicy istniejących wcześniej osad.
27 czerwca 1514 – nadane zostało prawo chełmińskie na mocy przywileju nadanego przez króla Zygmunta I i tym samym nadano prawa miejskie. Lokacją miał się zająć wojewoda połocki Olbracht Gasztołd.
1529 – Narew otrzymała od starosty bielskiego Olbrachta Gasztołda prawa miejskie na prawie magdeburskim. Miejscowość pełniła również rolę stacji postojowej przeznaczonej dla władców podróżujących między Koroną a Litwą. Miasto rozwijało się dynamicznie aż do końca XVII wieku.
1533 – wykupienie ziemi bielskiej wraz z Narwią przez królową Bonę od Olbrachta Gasztołda
1554 – w mieście przebywał król Zygmunt August
1555 – potwierdzenie przywilejów miejskich
1558 – w mieście przebywała z królewnami królowa Bona. (data do poprawy, Bona zmarła w 1557).
5 grudnia 1576 – potwierdzenie przywilejów przez króla Stefana Batorego. Miasto liczy 178 domów.
1580 – w mieście przebywał król Stefan Batory
1582 – w mieście ponownie przebywał król Stefan Batory
1616 – w mieście było 135 rzemieślników
1650 – wybudowanie trójczłonowego mostu na rzece Narew
1665 – odbudowanie jednego członu mostu na polecenie króla Jana Kazimierza
XVII wiek – potop szwedzki i upadek miasta; do dziś nie odzyskało ono pierwotnego znaczenia
1767 – potwierdzenie przywilejów przez króla Stanisława Augusta
XVIII wiek – zarządzenia Stanisława Augusta o ochronie Puszczy Białowieskiej – załamanie gospodarki miejskiej
1807–1915 – Narew jest pod zaborem rosyjskim
1934 – utrata praw miejskich
1939 – okupacja niemiecka, następnie radziecka
1941 – ponowna okupacja niemiecka; wymordowanie przez Niemców pod Waśkami 43 mieszkańców Narwi (31 lipca)
wrzesień 1941 – utworzenie przez Niemców getta dla ludności żydowskiej^[7]. Przebywało w nim ok. 600 osób^[7]. Getto zostało zlikwidowane 2 listopada 1942, a jego mieszkańców wywieziono do getta w Bielsku Podlaskim^[7].
1944 – Narew zajmuje Armia Czerwona
marzec 1945 – Narew zajmuje oddział V Brygady Wileńskiej AK pod dowództwem mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, starcia z NKWD, KBW, UB i MO.
1974 – spłonęła drewniana synagoga
1989 – rozpoczyna działalność firma Pronar

Zabytki

Cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Świętego

Układ przestrzenny z XVI wieku, nr rej.:510 z 22 grudnia 1981
Cmentarz prawosławny z XVIII wieku
Drewniany parafialny kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława bp. i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z 1775 r. przebudowa fasady 1853–1882, nr rej.: 334 z 18 lutego 1971
Drewniana dzwonnica z 1772 roku, nr rej.:413 z 12 grudnia 1977
Cmentarz rzymskokatolicki z XIX w., nr rej.: A-101 z 29 grudnia 1982
Kaplica cmentarna rzymskokatolicka pw. św. Wincentego, murowana z lat 1840 – 1848
Drewniana parafialna cerkiew prawosławna pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1882 roku, częściowo spalona w 1990, nr rej.:746 z 31 grudnia 1990
Dom parafialny z pocz. XX w.
Drewniana zabudowa z końca XIX i pocz. XX w.
Kaplica cmentarna pw. MB Kazańskiej z 2001, murowana, zbudowana na wzór drewnianej świątyni pounickiej z 1726, przeniesionej na obecne miejsce ze starego cmentarza w 1993 i całkowicie zniszczonej przez pożar (podpalenie) w 2000
Cmentarz żydowski z końca XIX w.

Demografia

Rosyjski komitet statystyczny podawał, że Narew w 1857 roku zamieszkiwały 984 osoby. 533 osoby były wyznania prawosławnego, 309 rzymskokatolickiego, a tylko 152 mojżeszowego^[8]. Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Narwi zamieszkiwały 963 osoby w 174 domach, 568 osób podało narodowość polską, 51 – białoruską, 344 – żydowską^[9]. 307 osób było wyznania rzymskokatolickiego, 237 – wyznania prawosławnego, 419 – mojżeszowego^[9].

Kościoły

Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława Biskupa i Męczennika

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

Znane osoby

W Narwi urodzili się dwaj biskupi Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego: arcybiskup Abel, ordynariusz diecezji lubelsko-chełmskiej i arcybiskup Jakub, ordynariusz diecezji białostocko-gdańskiej.

Zobacz też

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 85947
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 807 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ ^a ^b GUS. Rejestr TERYT
↑ Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795
↑ ^a ^b ^c Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 331. ISBN 83-01-00065-1.
↑ Бобровский Павел Осипович Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Гродненская губерния. Часть 1. Приложения. Санкт-Петербург 1863, nr 60.
↑ ^a ^b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 19.
↑ Dekanat narewski [online], orthodox.pl [dostęp 2024-03-12] .
↑ Narew – Parafia Wniebowzięcia NMP i św. Stanisława Biskupa i Męczennika [online], drohiczynska.pl [dostęp 2024-03-12] .
↑ Zbory [online], baptysci.pl [dostęp 2024-03-12] .

Bibliografia

Dorota Michaluk, Z dziejów Narwi i okolic. W 480 rocznicę nadania prawa chełmińskiego 1514–1994, Białystok-Narew 1996.

Linki zewnętrzne

Strona gminy Narew
Narew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 909 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 85947

[2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05] .

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 807 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[R2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-5] GUS. Rejestr TERYT

[6] Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795

[Pilichowski331-7] Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 331. ISBN 83-01-00065-1.

[bobrovskij-8] Бобровский Павел Осипович Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Гродненская губерния. Часть 1. Приложения. Санкт-Петербург 1863, nr 60.

[biaman-9] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 19.

[10] Dekanat narewski [online], orthodox.pl [dostęp 2024-03-12] .

[11] Narew – Parafia Wniebowzięcia NMP i św. Stanisława Biskupa i Męczennika [online], drohiczynska.pl [dostęp 2024-03-12] .

[12] Zbory [online], baptysci.pl [dostęp 2024-03-12] .

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Wsie	Ancuty Białki Bruszkowszczyzna Chrabostówka Cimochy Cisy Doratynka Gorędy Gorodczyno Gorodzisko Gradoczno Hajdukowszczyzna Istok Iwanki Janowo Kaczały Kotłówka Koweła Koźliki Krzywiec Kutowa Lachy Łopuchówka Łosinka Makówka Narew Nowiny Odrynki Ogrodniki Podborowisko Przybudki Puchły Radźki Rohozy Rybaki Saki Soce Trześcianka Tyniewicze Małe Tyniewicze Duże Waniewo Waśki
Przysiółki	Skaryszewo Usnarszczyzna
Integralne części wsi	Ancuty-Kolonia Borek Chrenowe Chytry Rynek Długi Zakościuk Dziedziniec Ferma Glinica Góra Gramotne Hrudek Kamionka Kątek Kołodczyk Konczlanie Kruhły Las Michałowe Mikołajczykowe Morgi Mostowlanie Naddatki Nowinka Nowosiółka Pasowe Paszkowszczyzna Pawłoczki Piaski Pod Nowiny Pod Rzepiskami Podhorodysko Podłuże Podwaśki Popiele Praha Seredlanie Stawek Supronowe Swój Zakościuk Wyterebek Zabłocie Zamostocze Zapieczyska

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)

Przynależność wojewódzka	Prusy: departament białostocki (1795–1807) Rosja: obwód białostocki (1807–42) gubernia grodzieńska (1842–1915) II RP: woj. białostockie (1919–39) ZSRR: obwód białostocki (1939–40) III Rzesza: okręg białostocki (1941–44) PRL: woj. białostockie (1945–75)
Miasta (1795–75)	Bielsk (Podlaski) Boćki (do 1875 i 1919–34) Brańsk (do 1892 i od 1919) Ciechanowiec (← 1843–92 i 1919–52 →) Drohiczyn (← 1843–92 i 1919–52 →) Hajnówka (1951–53 →) Kleszczele (do 1875 i 1919–50*) Mielnik (← 1843–92 i 1919–34) Narew (do 1892 i 1919–34) Niemirów (← 1843–1875) Orla (do 1875 i 1919) Rudka (1795–1800) Siemiatycze (← 1843–92 i 1919–52 →)
Miasteczka (1795–1934)	Boćki (1875–1919) Brańsk (1892–1919) Ciechanowiec (1892–1919) Drohiczyn (1892–1919) Kleszczele (1892–1919) Mielnik (1892–1919) Milejczyce (← 1919-1934) Narew (1892–1919) Niemirów (1875-1934) Orla (1875-1919 i 1919-34) Siemiatycze (1892–1919)
Gminy wiejskie (1861–1954 i 1973–75)	Augustowo (1952–54) Białowieża (← 1922–53 →) Bielsk (Podlaski) (1934–52 i 1973–75) Boćki (1934–52 i 1973–75) Brańsk (1934–52 i 1973–75) Chraboły (1952–54 i 1973–75) Ciechanowiec (1934–52) Czeremcha (1952–53 →) Czyże (1952–53 →) Dobromil (1952–54) Domanowo (1915–34 i 1952–54) Drohiczyn (1934–52 i 1973–75) Dubiażyn (1861–1934) Dubicze Cerkiewne (1952–53 →) Grodzisk (1861–1952 →) Hajnówka (1929–30 i 1934–53) Holonki (1952–54) Kąty (1915–34) Klejniki (1861–1915 i 1952–53 →) Kleszczele (1915–53 →) Klukowicze (1945–52 →) Łosinka (1861–1934 i 1952–53 →) Łubin (Kościelny) (1915–34 i 1952–54) Malesze (1861–1915) Masiewo (← 1922–44) Mielnik (1934–52 →) Milejczyce (1915–52 →) Narew (1915–53 →) Narewka (1944–53 →) Narojki (1861–1934) Nowoberezowo (1861–1915) Oleksin (1861–1915) Orla (1861–1954 i 1973–75) Pasynki (1861–1934 i 1952–54) Pawły (1861–1915) Policzna (1952–53 →) Radziwiłłówka (Aleksandrówka) (1861–1934) Rajsk (1861–1915) Rudka (1915–34, 1952–54 i 1973–75) Ryboły (1952–54) Siemiatycze (1861–1952) Skórzec (1861–1934) Suchopol (← 1922–26 →) Śnieżki (1952–54) Topczewo (1915–34 i 1952–54) Widowo (1952–54) Widźgowo (1915–34) Wyszki (1915–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)	Andryjanki (1954–72) Augustowo (1954–68) Bielsk Podlaski (1969–72) Boćki (1954–72) Brańsk (1969–72) Chraboły (1959–72) Domanowo (1954–72) Falki (1954–59) Gregorowce (1959–72) Haćki (1954–59) Hodyszewo (1954–68) Holonki (1954–72) Hołody (1959–68) Kalnica (1959–68) Kiersnowo (1954–59) Klichy (1954–59) Kotły (1954–59) Lubieszcze (1954–59) Łubin Kościelny (1954–72) Malesze (1954–59) Malinowo (1954–59) Mokre (1954–59) Moskiewce (1954–59) Mulawicze (1954–61) Nurzec (1954–68) Oleksin (1954–59) Olszewo (1954–59) Orla (1954–72) Parcewo (1954–59) Pasynki (1954–72) Paszkowszczyzna (1954–59) Pawły (1954–59) Pietrzykowo-Gołąbki (1954–59) Piliki (1959–72) Ploski (1954–59) Popławy (1959–68) Rudka (1954–72) Ryboły (1954–72) Strabla (1954–72) Szczyty-Dzięciołowo (1954–57) Śnieżki (1954–72) Świrydy (1954–59) Topczewo (1954–72) Wyszki (1954–72) Zubowo (1954–59)
Legenda	de facto skasowane w 1941, de jure w 1950