Türk Dili Ve Edebiyatı

Ege Üniversitesi) Genel dil biliminde neolojizm; teknoloji, endüstri, politika, kültür veya bilimde yeni bir nesneyi veya bir olguyu ifade etmek üzere bir dil topluluğunun tamamı tarafından değilse bile en azından bir kısmı tarafından kullanılan yeni bir ifade (kelime veya cümle) olarak tanımlanmaktadır (Bussman 1996: 794). Berke Vardar yeni sözcük dediği Alm. Neologismus, Fr. néologisme kavramını "yeni oluşturulmuş ya da bir süre unutulduktan sonra yeniden kullanılmaya başlanmış, bir başka dilden ya da bir ağızdan yeni alınmış anlamlı birimlerle yeni bir anlam edinmiş aynı türden birimlere verilen ad" diye açıklamaktadır (Vardar 2007: 223). Kamile İmer ve eş yazarlar tarafından hazırlanan Dilbilim Sözlüğü de bu kavramı "dildeki türetim kurallarına uygun olarak yaratılmış olan yeni birimlerin adı; yeni olma, ya dilde o güne değin bulunmayan bir göstergenin ortaya çıkışını ya da eski bir göstergenin ortaya çıkışını ya da eski bir gösterenle yeni anlamı birleştirmeyi içerir" diye tanımlamıştır (İmer vd. 2011: 270). Günay Karaağaç Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü'nde yer verdiği bu kavramı şöyle ele almıştır: yenicilik (neologism): 1. Yeni ve henüz yaygınlık kazanmamış sözleri kullanmak veya mevcut sözleri henüz alışılmamış yeni anlamlarda kullanmak. 2. Bir dilin kendi kök ve eklerinden yararlanarak, o dilin yaşayan veya ölü sözlerindeki yapıya bakarak veya ağız ve lehçelerden söz ve yapı alarak gerçekleştirilen dil kullanımı: basın, yayın, basınç, birikim, dergi, durum, göçmen, işlem, kazı, gezi, konut, sözlük, tapınak, yaratık, yargı, yanıt vb. (Karaağaç 2013: 866) F. S. Safiullina da neolojizmlerin sözlüksel ve bireysel-bağlamsal olarak ikiye ayrılabileceğini belirtir; sözlüksel neolojizmlerin oluşumuna bütün konuşurlar katılmaktadır, bunlarda tek bir yazar gösterilemez ve bu neolojizmler herhangi bir bağlamda kullanılabilir.

Aruz vezni Türk edebiyatının uzunca bir dönemine damgasını vurmuş önemli bir ahenk unsurudur. Bu
veznin günümüzde daha iyi anlaşılabilmesi ve hatta yeni metinlere uygulanabilmesi amacıyla
hazırlanan elinizdeki kitap, aruz fobisi olanlara ilaç gibi gelecek, aruzla yazılmış şiirlerdeki ahengin
daha görülebilmesini sağlayacaktır. Gereksiz ve işlevsiz bilgilerden arındırılarak sunulan
alıştırmalarda, kişinin aruz veznini kendi kendine geliştirmesi sağlanmış, herkesin aruz vezni ahengine
aşina olması amaçlanmıştır. Verilen bilgiler ve örnekler takip edilerek alıştırmalar yapıldığında, hangi
seviyeden olursa olsun şiirdeki müzikal ahengin peşinde koşanlar umduklarını bulacaklar ve -kim bilir
belki de- aruzla şiir yazma çabası içine gireceklerdir.

Çalışmamızda, Dede Korkut metinlerinde geçen olumsuzluk ve yokluk biçimleriyle diğer Eski Anadolu Türkçesi metinlerinde geçen olumsuzluk ve yokluk şekilleri ele alınmıştır. Bu olumsuzluk ve yokluk biçimleri farklı örneklerle açıklanmış ve farklı yönleriyle ele alınmıştır.
Çalışmamız, giriş ve beş bölümden oluşmaktadır.
Birinci bölüm, Türkçede yer alan olumsuzluk ve yokluk biçimleridir. Bu bölümde, Türkçedeki olumsuzluk ve yokluk biçimleri ele alınmıştır ve örneklerle açıklanmıştır.
İkinci bölümde, Eski Anadolu Türkçesi ve Dede Korkut metinleri hakkında
bilgi verilmiştir. Aynı zamanda Dede Korkut metinlerinde yer alan tüm olumsuzluk ve yokluk biçimleri sınıflandırılmıştır ve farklı yönleriyle açıklanmıştır.
Üçüncü bölümde, diğer Eski Anadolu Türkçesi metinlerinde yer alan olumsuzluk ve yokluk biçimleri incelenmiştir. Konuyla ilgili gerekli örnekler beyitler halinde verilmiştir.
Dördüncü bölümde, bu araştırmalardan çıkan tüm bilgilerin toplanarak, Dede Korkut ve diğer Eski Anadolu Türkçesi metinlerindeki olumsuzluk ve yokluk biçimlerini açıklayan bir sonuç bölümü bulunmaktadır.
Son bölümde, araştırma süresince kullanılan kaynakların listesini içeren bir kaynakça eklenmiştir.

Türk edebiyatında hikâye alanında önemli isimlerden biri olarak kabul edilen Refik Halit Karay, eserlerini fikir, eleştiri ve mizah unsurlarıyla ören bir sanatkârdır. Refik Halit’in “Gurbet Hikâyeleri” sürgünde yaşadığı yılların bir ürünüdür. Gözleme dayalı bu hikâyelerde yazar, taşralı insanın yaşamını, alışkanlıklarını, gelenek ve göreneklerini birçok yönüyle konu edinmiştir. Hikâyelerde sürgündeki bireyin memleketine ve anadiline duyduğu özleme de yer verilmiştir. Hikâyeler “Bedevilik”, “Gurbet”, “Özlem”, “Taşra”, “Savaş” ve “Kadın” temaları altı başlık altında incelenmiştir. Ayrıca yazarın sanat anlayışını besleyen kaynaklara, yaşadığı maddi, manevi zorluklara ve sürgünde geçirdiği yıllara değinilmiştir. Makale, esere bağlı tematik bir çalışmadır ve yazarın “Gurbet Hikâyeleri” eseriyle sınırlandırılmıştır. Alanla ilgili bundan  sonra yapılacak çalışmalara katkı sağlaması amaçlanmıştır. Hikâyelerde öne çıkan temaların zamanın gerçekleriyle paralellik gösterdiği ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler: Gurbet Hikâyeleri, Refik Halit Karay, Modern Türk Edebiyatı, Hikâye.

Aktarma Sözlüğü Abide-mezar: Anıtkurgan Afiyet olsun!: Aşolsun! Artezyen: Yuşuk Atıf: Atav Balina: Alabuğa Beste: Sarın Bisiklet: Tuguy Cin: Yelpin Demokratik: Aratçıl Destan: Üliger Deterjan: Açalga Diyet: Açır Efsane: Anız Ehliyet: Yeterge Ejderha: Evreğen Elektrik: Çakılgağan Elektron: Yalçırak Enfeksiyon: Alız Fal: Bakav Fil: Yağna Gazi: Alpavut Güfte: Koşun Harf: Üsük Hayalet: Yör Helalleşme: Adaldaşma Heykel: Yontav Hipopotam: Araman Hurç: Aşmag İftar: Ağzaçar İthaf: Adav İyon: Yüküt Jokey: Atçapar Kainat: Açan Kanguru: Yepelek Kanunname: Yasarga Kommemerasyon: Anıştay Kongre: Hural Konsey: Keneş Koordinat: Yönter Kutup: Yiğdiz Kurye: Yalavaş Lades: Yeteş Lanet: Yeksek Lif (temizlik): Yunça Mahkeme: Yarganak Manyetizma: Yiğdeme Mersiye: Yuğut Meteorit: Ağmazak Motor: Yörter Muska: Yomdar Mühür: Yuzak Nadas: Ahtar Nüfus: Arat Olimpiyat: Yarıştay Oruç: Baçağ Örümcek adam: Ağalcan Özür dileme: Ağzınma Parlamento: Yasatay Patates: Yumurgan Pelerin: Arkaç Penguen: Ağkarın Petrol: Yakız Planör: Yarkanat Polemik: Ağzalak Polen: Ürleç Polis: Yasavul Radyan: Yayçan Radyo: Sesbeğen Rota: Yöney Reçete: Yorlav Seyis: Atbakar Sörf: Yelder Steril: Arılçak Süvari: Atavul Şarj: Yüklenç Tabir (rüya): Yorav Teselsül: Ardışma Teşekkürler!: Bayartay! Televizyon: Gözbeğen Vaha: Yeşerge Vahiy: Açış Vampir: Vupar Veda: Yolgar Virüs: Yukuz “Y” (bilinmeyen değer): Yiğrek Yakamoz: Yaldırak Yarasa adam: Bavbagay Yılbaşı günü: Yılgayak Zürafa: Anağaş

12 Mart 1921’in İstiklâl Marşı’nın kabul tarihi olması dolayısıyla ülkemizde mart ayları Mehmet Âkif Ersoy ve İstiklâl Marşı ile özdeşleşmiştir. Türk Dili dergisi olarak bizler de bu vesileyle Mehmet Âkif ve İstiklâl Marşı üzerine bir özel sayı hazırlamaya karar verdik ve bu özel sayı için şairimizin torunlarından Selma Argon Hanımefendi ile kısa bir söyleşi gerçekleştirdik

Bu eser, Nazım Hikmet’in ilk şiir kitabıdır. Akbaba Neşriyatı tarafından 1925 yılında Arap harfleriyle yayınlanan Dağların Havası’nda, “İstanbul gibi modern bir şehirde yaşayan ve gelir düzeyi oldukça yüksek bir tüccar kızının Ankara’ya babasını ziyaret etmek için yaptığı bir seyahat ve bu seyahatte karşılaştığı zorluklar” anlatılır. Ayrıca eserde, bir taraftan İstanbul ile Anadolu arasındaki yaşam farkı ortaya konulurken, diğer taraftan iki farklı ortamda yetişen bu tip insanların da birlikte bir hayat kurabileceği mesajı verilir.

Dağların Havası, Seyfettin Özege’nin “Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu”nda Yusuf Ziya Ortaç’ın eseri olarak görüldüğü için yıllarca Nazım Hikmet’in toplu şiirlerinde yer almamıştır. Akbaba Neşriyatından çıkması nedeniyle de Yusuf Ziya Ortaç adına kaydedilmiş olma ihtimali yüksektir.

Ancak Bilim ve Sanat dergisinin 1982 tarihli 18. sayısında Kemal Sülker’in “Nazım Hikmet’in Bilinmeyen Manzum Bir Romanı” başlıklı yazısıyla eserin Nazım Hikmet’e ait olduğu ortaya çıkmış ve şairin şiir kitaplarının daha sonraki toplu basımlarında yer almıştır. Ayrıca söz konusu eser hakkında, NTV Tarih dergisinin 2010 Temmuz sayısında “NTV Tarih Nazım Hikmet’in İlk Şiir Kitabını Buldu!” başlığıyla bir yazı
yayımlanmıştır.

Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi tarafından, 12-14 Kasım 2014’te düzenlenen Türk Kültürü Araştırmaları Sempozyumunda sunduğumuz Uppsala Üniversitesindeki Türk Mirası başlıklı bildirinin bir bölümü olan bu eser, bugün İsveç’te bulunan Uppsala Üniversitesinin Carolina Rediviva Kütüphane’sindeki Prof. Dr. Walter Björkman’ın mirası içinde yer almaktadır.

Günümüzde çok az sayıda nüshası olan bu kitabın tıpkıbasımının şimdiye kadar yapılmamış olması bizi, daha önce sunduğumuz bildiri ve yazdığımız Profesör Walter Björkman’ın Mirası adlı makalenin bir bölümü olan bu eseri ayrı bir çalışma olarak yayınlamaya sevk eden önemli sebeplerden biri oldu.

Diğer taraftan, bu eserin özellikle yurtdışında Türkçe öğrenenlerin Türk edebiyatına dair yazar ve şairleri tanımasına katkı sağlayacağı ve Türkoloji bölümlerinde okutulan Osmanlıca derslerinde kullanılması muhtemel materyallerden biri olacağı kanaati de bu çalışmayı yapmamızda etkili olmuştur.

Son olarak, okuyucuların eseri rahatlıkla takip edebilmeleri için tıpkıbasımı ile çeviri yazı şekli karşılıklı olarak verilmiştir.

ÖZET Öğretim programları, bir dersin okutulması, kitabının hazırlanması, süreç ve kazanımlar açısından en önemli yapı taşıdır. Bir bakıma, ülkelerin milli eğitim politikaları doğrultusunda hazırlanmış "ders anayasalarıdır." Öğretim programlarının güncellenmesi, ihtiyaçtan kaynaklanır. Gelişen ve değişen çağa uygun olarak ders programlarının güncellenmesi bu bağlamda bir zorunluluktur. Programların milli ve manevi değerlere dayalı olmaları, sorun çözmeye odaklanmış, bilgiye ulaşmada yön gösterici olması ve öğrencilerin bilişsel yeterliklerini esas alması önemlidir. Bilgi çağının gereği olarak öğrencide olması gereken donanımın sağlanması noktasında belli öncelliklerin olması programların vazgeçilmez amaçları arasındadır. Dil ve edebiyat programları, milli benlik ve kimlik dikkate alınarak geliştirilir ve dışardan mülhem programlardan uzak durulur. Bu bakımdan programın "özgünlüğü" bir önceliktir. Türkiye ile Azerbaycan; dil, kültür, edebiyat, eğitim… gibi temel konularda birbirine en yakın tek millet iki devlettir. Diğer Türk devletlerine nazaran Azerbaycan ile ilişkiler daha iyi, daha ileri seviyededir. Bu çalışmada özelde Türkiye ve Azerbaycan'daki ortaöğretim kurumlarında okutulan edebiyat dersi programlarının amaç ve yetkinlikleri karşılaştırılmıştır. Türkiye'nin 2005'te başlayıp en son 2018 başında revize ettiği Edebiyat programı ile Azerbaycan'ın 2013'te güncellediği edebiyat programı dikkate alınmış ve karşılaştırılmalı bir değerlendirmeye gidilmiştir. Her iki ülke programında, edebi metinler aracılığıyla öğrencilerin "Türk" edebiyatını ve kültürünü, temel niteliklerini, önemli sanatçılarını ve eserlerini tanımaları, Türk dilinin inceliklerini keşfetmeleri, anlama, anlatma ve eleştirel düşünme becerileri ile estetik zevk düzeylerini geliştirmeleri amaçlanmaktadır.

Şan Kızı Destanı, İtil Bulgarları arasında sözlü olarak aktarılmış ve Bulgarların

İslâmiyet’i kabulünden sonra Mikail Baştu tarafından yazıya geçirilmiştir. Destan,

halk arasında anlatılan parçaların bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. Şan
Kızı Destanı, Şams oğlu Mikail (Baştu) tarafından 865 yılında yazılmaya başlanmıştır.

Destan metninde hem Bulgar boyunun mitolojik özellikleri hem de İslâmiyet’i

kabul ettikleri ilk dönemin özellikleri bulunmaktadır. Destanın başında Tanrı’nın

Alpleri nasıl yarattığını anlatması, Türklerin kadim inançlarını ortaya koyması

bakımından önemlidir. Şan Kızı Destanı’nda görülen Alpler, diğer Türk destanlarında

gördüğümüz özelliklerden çok daha farklı özelliklere sahiptirler. Tabiatüstü

güçleri vardır. Ayrıca dişi ve kahramanlık yapmayan Alpler de vardır. Eski
Bulgar inancı, Tanrı ile beraber “iye”lerin de bulunduğu bir hüviyete sahiptir. Buradaki

‘alplar, dev gibi iri, çirkin ve olağanüstü güçleri olan ölümsüz olduklarına
inanılan “ iye alp tipi”lerdir. Arketip olarak idealize edilmiş “alp tip”ine Oğuz Kağan

Destanı’nda rastlıyoruz. Oğuz’un fiziki özellikleri, göçebe toplumunun sert
doğa koşullarına karşı çizilmiş en ideal özelliklerdir. Dede Korkut’a ve diğer destan

parçalarında geçen, “pazu kuvveti”ne işaret eden alpler ile İslam sonrası metinlerde

ortaya çıkan “alp eren” tipi, toplumun bir olgu olarak yaşadığı döneme ışık
tutan temel kimlik ve kişilikler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma, Şan Kızı
Destanı’nda gördüğümüz “iye alp”lerin yaratılışı ile bunların tekâmülü olarak gördüğümüz

“alp” ve “alp eren”  arketipi üzerine tarihsel ve mitolojik bir değerlendirme
gayretidir.

Abstract: The legend of Shan Girl has been orally told among Itil Bulgarians and it has
been committed to paper by Mikail Baştu after Bulgarians have converted into Islam.
The legend has been composed by joining the parts told among the people. The Leged
of Shan Girl has been started to be written by Şams’ son Mikail (Baştu) in 865. In the
text of the legend there are both the mythological peculiarities of Bulgarian clan (tribe)
and the features of the first period after converting into Islam. In the beginning of the
legend, the narration of how God had created Alps is important from the perspective of
exhibiting the ancient beliefs of Turks. Alps which are seen in the Legend of Shan Girl
have more different characteristics than the features we have seen in other Turkish legends.

It has supernatural powers. Besides there are Alps who are female and not courages.

The ancient Bulgarian belief has an identity of existing “iye” with God, too.
‘Alps’ in here are “the iye types” who are huge and ugly and haaving supernatural
powers  like giant.  We meet “alp type” which are idealized as archetype in Oğuz Khan
Legend. The physical characteristics of Oğuz are the most ideally portarayed features
against the hard natural conditions of a nomadic society. Alps standing for “muscle
power” in Dede Korkut and other legend parts and “the type of Alp Eren” revealing out
in post-Islamic texts have been up before us as main identity and personality which are
enlightening the period in which society have lived as a phenomenon. This study is a
mythological and historical effort of evaluation on the creation of “iye alp” which we
have seen in Shan Girl Legend and the archetype of “alp eren” and “alp” that we see as
the evolution of those.

А.В.Махмудова

ЛИТЕРАТУРНАЯ ШКОЛА ФУЗУЛИ
(XVI-XVIII века)

РЕЗЮМЕ

В монографии «Литературная шко¬ла Фузули (XVI-XVIII века)» исследуется литературная школа Мухаммеда Фузу¬ли, оцениваются роль и заслуги Фузули в азербайджанской лите¬ра¬ту¬ре XVI-XVIII веков на основе научно-теоретических фактов. Иссле¬до¬вательская работа позволяет проследить формирование и путь раз¬ви¬тия литературной школы Фузули как единой системы и расширить научно-теоретические представления по данной проблеме.
В первой главе монографии «Понятие «литературная шко¬ла» и ее характерные особенности в восточной литературе» опре¬де¬ляется сущность понятия литературной школы, делается попытка четко разграничить понятия ли¬те¬ра¬тур¬ной школы, группы, ассоциации и других литературных объеди¬нений в восточной литературе.
Во второй главе монографии под названием «Статус лите¬ра¬тур¬ной школы наследия Фузули» представлен краткий обзор исто¬рии отношения к литературной школе Фузули в Азербайджане. Лите¬ра¬турная школа появляется в результате необходимых для форми¬ро¬ва¬ния литературной школы таких важных факторов, как  исто¬ри¬чес¬кий период, окружающая среда, язык и географическое положение и т.д.
В третьей главе монографии под названием «Роль тво¬рчес¬тва Фузули в развитии азербайджанской литературы конца XVI-XVIII веков» классифицируются этапы литературной школы Фу¬зу¬ли. Отрывки из произведений Амани, Рухи Багдади, Говси Теб¬ри¬зи, Саиб Тебризи, Месихи, Муртезакулу хан Шамлу, Садик бей Аф¬шар, Рахмети, Мухсин Насири, Молла Вели Видади, Молла Панах Вагиф и др. сопос¬тав¬лены с соответствующими образцами из творчества Фузули и сде¬ла¬ны соответствующие научные заключения.
В заключении подводятся итоги всему исследованию и обобщаются научно-теоретические выводы.

A.V.Mahmudova

THE LITERARY SCHOOL OF FUZULI
(XVI-XVIII centuries)

SUMMARY

The monograph “The Literary School of Fuzuli (XVI-XVIII centuries)” studies the literary school of Mohammed Fuzuli, and appraises the role and merits of Fuzuli in the XVI-XVIII-centuries Azerbaijani literature on the basis of the scientific-theoretical facts. The research work allows to follow the formation and the way of development of the literary school of Fuzuli as a consistent system and to expand the scientific-theoretical views on the given problem.
The first chapter of the monograph “The Concept of a Literary School and Its Characteristic Features in Oriental Literature” defines the essence of the concept of a literary school and its boundaries. It also attempts to clearly demarcate the concepts of a literary school, group, association and other literary institutions in Oriental literature.
The second chapter of the monograph “The Status of the Literary School of Fuzuli’s Legacy” presents the brief review of the history of the attitudes towards the literary school of Fuzuli in Azerbaijan. Since, a literary school appears as a result of such important factors as a historical period, environment, language and geographical position which are necessary for the formation of a literary school.
The third monograph “The Role of Fuzuli’s Works in the Development of the Azerbaijani literature of the Late XVI and XVIII Centuries” classifies the stages of the literary school of Fuzuli. The excerpts from the works of Amani, Ruhi Baghdadi, Govsi Tabrizi, Saeb Tabrizi, Masihi, Murtezakulu Khan Shamlu, Sadiq bey Afshar, Rahmeti, Mohsun Nasiri, Molla Veli Vidadi, Molla Panah Vagif and others are compared with the corresponding samples from Fuzuli`s works in the last chapter which provides relevant science opinions as well.
“Conclusion” reviews the results of the entire research and generalizes the findings soundly based on theory.

Toplumların önemli fikir ve kültür miraslarından biri olan atasözleri gerek verdikleri öğüt ve öneriler gerekse onlar oluşturulurken kullanılan sözcük tercihlerinin bir sonucu olarak ait oldukları milletin dünya görüşleri ve geçmiş tecrübeleri hakkında bilgi sağlarlar. Türkçenin atasözlerinde, Türk milletinin tarih sürecinde edindiği deneyimleri, maddi ve manevi yaşadığı sorunları, bunlardan çıkardığı dersleri ve bu dersleri gelecek kuşaklara aktarmak üzere "öz" hale getirdiği söylemleri görmekteyiz. Atasözleri aynı zamanda yazıda ve konuşmada verilmek istenen mesajı kuvvetlendirmek için de kullanılırlar. Toplumun ve dilin geçmişine ayna tutan ve aynı zamanda geleceğini şekillendirme görevini üstlenen bu kıymetli sözlerin satırları arasında tamamen ortaya çıkarılıp işlenmemiş bir alan daha vardır. Kavram alanı olarak adlandırılan bu alanın detaylı bir biçimde incelenmesi, atasözlerinin hem taşıdıkları görevi daha iyi anlamamızı hem de tarihsel bilgiyi daha detaylı bir biçimde görmemizi sağlayacaktır. Bu çalışmada atasözlerinin verdiği mesajın yanında işaret ettiği kavramlar açısından da ilk bakışta görünmeyen birtakım detayları açığa çıkarılmaya çalışılmıştır. Zihinsel bir bilgi işleme süreci olan "anlama"nın Türkçenin atasözlerinde hangi koşullara, duyulara, duygulara, deneyimlere bağlandığı ve anlama süreci gerçekleşmediğinde neler olabileceği gibi hususlar Ömer Asım Aksoy'un Atasözleri Sözlüğü bağlamında incelenip açıklanmıştır. A B S T R A C T Proverbs, one of the important ideal and cultural heritage of societies, provide information about the world views and past experiences of the nation which they belong as a result of both their advice and suggestions and the word preferences used when they were created. In proverbs of Turkish, we see the experiences that the Turkish nation has gained in the history process, the material and sentimental problems it has experienced, the lessons it draws from it, and the discourses it has made these lessons "essential" to pass on to future generations. Proverbs are also used to strengthen the message to be given in writing and speaking. There is another unprocessed area between the lines of these precious words that reflect the past of the society and language and also take the task of shaping its future. A detailed examination of this area, which is called the conceptual area, will enable us to better understand the task of the proverbs and to see the historical information in more detail. In this study, it has been tried to reveal some details that are not visible at first glance in terms of the concepts pointed out by the message of the proverbs. "Comprehension" which is a mental information processing process, its relevance and dependency to conditions, senses, emotions, experiences and also what happens when this process does not occur are examined and explained in the context of Ömer Asım Aksoy's Atasözleri Sözlüğü.

Mustafa Kutlu (1947 Erzincan-) who has been studying as a Turkish-literature teacher, director of literature magazine, writer of encyclopedia, journalist and television programmer has published his firs story “O” on the magazine named Hareket in 1968. Kutlu has been publishing his long-stories hitherto. In addition he has been publishing essays and reviews.  He has been publishing a long-story every year since 1999. Kutlu has published Tirende Bir Keman (A Violin in Train) in 2015. There is word “Story” on the cover of that book. However this book can accept a novel because it has been edited as a ballad-novel. Kutlu has taken hand social truths both in terms of Islamic sensitivity and particularly in social realism. 
Story-teller Mustafa Kutlu who writes on İslamic sentiment has maintained searching novel kind in Oriental narrative tradition at his work named Tirende Bir Keman. Kutlu has benefited from songs and folk-songs both in fiction and the content in his text. Therefore his text Tirende Bir Keman could be named as “ballad novel” in terms of its gender.
Kutlu has partially deviated from storytellers between 1950-1980 had wrote in Islamic sentiment as Necip Fazıl Kısakürek, Sezai Karakoç, Şevket Bulut, Rasim Özdenören, Cahit Zarifoğlu, İsmail Kıllıoğlu, Durali Yılmaz, Ali Haydar Haksal, Hüseyin Su and Ramazan Dikmen. Kutlu has brought a new perspective to the traditional comprehension that had glorified Anatolian / provincial human contrary to the life of the city people. Author has confronted his readers to the truths in the context of both Istanbul and provincials as Adana, Mersin, Gaziantep and a no-named small town, taking three generations of a family of musicians to the center of theirs narration.
Mustafa Kutlu’s approach to Turkish novel history likes Ahmet Hamdi Tanpnınar’s approach. Kutlu accepts Turkish novel history as a journey to westernization. He takes hand this issue in regard to changing civilization.  However he believes that a forced changing like this is impossible in context of Islamic tradition. Kutlu warns us that nowadays the literature has become consumption merchandise on all over the world in which the capitalism had become unique ruling except from some real reader end writer.  (Kutlu, 2002: 736, 737)
Kutlu has continued his novel render search in the oriental narrative context with his new book Tirende Bir Keman which we introduced it as a ballad-novel.  The narrator of this book gives information about each song and composer in question by every suite situation or folk-songs that come remind. The first  song said in the story is “Canımın yoldaşı ol gönlüme bin neş’e bırak/ Be my soul’s fellow traveler; leave in my heart a merriment” (Uşşak melody-by Şükrü Tunar), the second song is belongs Hacı Arif Bey that begins with words “Olmaz ilaç sine-i sad-pâreme / Çare bulunmaz bilirim yâreme—There is no any medicine for my chest divided hundred pieces / I know no-one can find a treatment for my love  injury”. In this context the last approach gives a folk-song. One person of the story Sadullah has look for his wife Şefika. A few troublesome men has kidnapped Şefika. Sadullah comes across Şefika in a train car when singing “Keklik gibi kanadımı süzmedim / I didn’t behave coquettishly like partridge”. In this ballad-novel there are also many oriental music terms like “taksim / improvisation, buğulu ses / steamy sound, hüzzam, suzinak, mahur, Hüseyni, Hicaz / Hijaz, Nihavent, notaya basmak / pressing on note”. 
Mustafa Kutlu’s works known as story different from recently “event history” and “case history”. His works show diversities from concept of long-story also.  Kutlu has been wanting to carry todays literature his main literal sources like religious and national traditions, the oral literature, ancient and Sufi literature’s narrative approaches.
The story-teller Kutlu wants to capture the readers’ hearts by his word-worlds established with language and emotions to the contrary described events in story. He has carried out giving patterns of oriental-traditional novels in the effect of Tanpınar who had said our novels are our folk-songs. Kutlu has realized Tanpınar’s opinion. 
Writer who wants to understand human has benefited from songs intensively at first and from folk-songs secondary.  Technique differences between song and folk-song genders have disputed to present in context of İstanbul-the provinces, “aruz-hece / poetic structure”, the old aristocrat literature and folk literature. Kutlu has been showing us that each gender of poetry is same with his new ballad-novel. Two type of poem has similar speech, problems, ones spoken to and performers. 
Most of speakers of Mustafa Kutlu have been emphasizing that his stories are different stories assert the villages are places of virtue and the big countries are spaces of alienation (Çoşkun, 2010: 405, 406). Yet Kutlu doesn’t exalt village-life and run down city-life in his work Tirende Bir Keman. He changes traditional comprehension in this topic. He also put forward a new sensitivity on the contrary of social realists. He confronts his readers to other un pleasant truths of rural society.
We cannot explain the situation of comparison, mistaking for and transition the genders novel and story merely with not knowing of these gender’s limits and today’s postmodernist attitude that claim the genders have no-border. The postmodernist practices of Mustafa Kutlu in this ballad-novel virtually based on traditional oriental narrate. The narrator has undertaken important functions in this ballad-novel. It has confronted us with society who is totality of positive sensitivities and negative insensitivities. The writer has been allowed the narrator who isn’t a person of novel interfering with the text, conversing with reader, asking to reader, giving answers, making decision about people and circumstances. The writer both has used means of modern literature’s expressions and counterfeited narrators like Meddahs, Ahmet Mithat Efendi with his preferences. Thus he has kept on traditional narration. Kutlu has settled tree person father, son and grandchild to the center of novel with their sorrowful wife’s.  Thus he has reflected unspoken truths of slum in Islamic sensitivity.
Kutlu has used very kind of literal humor like “difficult situation humor, slang, untrained lover humor, comic of name and copying speech of Meddah”. The reader simple has been captured with its heart thanks to best lingual endeavor in novel Tirende Bir Keman. There are many name tricks like Kemani Kenan in the book.

'run, son yıllarda yapılan yayımlan üzerine, Vatikan yazmasmı içeren yeni bir yayımı daha eklendi. 1 Bu çalışma, Vatikan yazmasının bağımsız olarak ele alındığı üçüncü yayımdır. 2 Bu yazımızda bu yayımı tanıtmak istiyoruz. Kitap, genel olarak, altı hikayelik Vatikan yazmasının yazıçevriminden oluşan "Metin'' (27-106), metin bölümiindeki sorunlu sözcüklerin tartışıldığı "Açıklamalar" (108-279), açıklamalar bölümünde tarhşılan dört yüzün üzerinde sözcüğün dizildiği "Dizin" (283-289), Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan Kitapları, numara 1390'da kayıtlı, Yazıcıziide'nin TarTb-i Al-i Selçu'fs adlı eserinin baş tarafında bulunan ve iki yapraktan oluşan Oguz-name parçasının yazıçevriminden oluşan "Metin" (294-. 301), asıl metinde geçen sözcüklerden bir seçki yapılarak hazır]anan "Sözlükçük" (307-331) ve uzunca bir yer tutan "Kaynaklar" (333-406) bölümünden oluşmaktadır. • "Birkaç Söz''den (7-10) öğrendiğimize göre çalışmada, Gökyay'ın 1973'te 3 çıkan kitabından sonraki yayımlar göz önünde bulundurulmuştur. Bu arada, eserin bütünlüklü yapısının 1998'de sona ermesine karşın 2001 'de yayımlanan Tezcan

Özet Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, çocuk edebiyatı, bütün dünyada oluşum hâlindeki bir edebiyat yönelişidir ve yüz yılı aşkın bir süredir gündemde kalmayı başarmıştır. Çocuk klâsiklerinin çocuklar tarafından keşfedilmesinin ardından çocuklar için kitapların yazılmaya başlanmasıyla yeni bir döneme geçilir. Çocukluk çağlarına uygun bir edebiyat yapılması düşüncesi, bu alandaki gelişmelere yeni boyutlar kazandırır. Dünyada meydana gelen bu gelişmeler, Türkiye'de de görülür. Bu çalışmada çocuk edebiyatı alanında birçok eser vermiş ve hâlâ hayatta olan bir yazarımızdan; Aytül Akal'dan bahsedilecektir. Onun hikâye ve masal türlerinde birçok eseri bulunmaktadır. Bunlardan, hikâye kitapları ele alınacak, o hikâye kitaplarındaki gençlik imgesi, eski ve yeni nesil bağlamında değerlendirilecektir. Tespit edilen öykü kitaplarında eski ve yeni nesil çatışmaları şu bağlamlarda incelenecektir: aile ilişkileri, eğitim, sosyal ve kültürel ortam. Bu üç başlıkla ilgili, kitaplarda tespit edilen örnekler sosyolojik ve psikolojik bilgiler ışığında çözümlenecektir. Bu açıklamalar, yaşanan bu tartışmaların sebeplerini ve sonuçlarını belirgin hâle getirecektir. Aynı zamanda gelişim evresini yaşayan gencin profili çizilecektir. Bu belirlemelerin yapılmasındaki amaç, Aytül Akal'ın gözlemlediği "genç" tipinin ortaya konulmasıdır. Anahtar Kelimeler: çocuk edebiyatı, Aytül Akal, çatışma AYTÜL AKAL'IN ÖYKÜLERİNDE ESKİ NESİL-YENİ NESİL ÇATIŞMASI BAĞLAMINDA "GENÇ" İMGESİ Bu bölümde Aytül Akal'ın resmi internet sitesinde yapılan tasniften faydalanılarak tespit edilen öykü kitapları incelenecektir. Sitede verilen listeye göre Aytül Akal'ın basılmış öykü kitapları şunlardır:

Bilindiği üzere folklorik ürünlerin mahiyetine dair işlevler “sözlü olma”, “geleneğe bağlılık”, “çeşitlenme”, “kalıplaşma” ve “anonimlik” şeklinde sıralanabilir. Söz konusu işlevler içerisinde en karakteristik ve baskın olanı “anonimlik”tir. Bütün kültürel uygulamalar içinden çıktıkları milletin özelliklerini yansıtır elbette ancak anonim karakterli olanlar için söz konusu yansıtmanın daha yoğun olduğu söylenebilir. Çünkü ilgili kültürel verimler ferdî olmadıkları için toplumun kolektif zihinsel dünyalarını daha berrak bir biçimde yansıtırlar. Bu bakımdan anonim ürünler üzerinde geçmişten bugüne değin farklı bağlamların konsensüsü ile oluşmuş bir ortak dünya görüşü de bulunmaktadır. Bu da “anonimlik”i diğer işlevlerin bir adım önüne geçirir.
Atasözleri, konuşma esasına dayalı anonim ürünlerden biridir. Bütün anonim halk edebiyatı mahsulleri içerisinde toplumun değer yargılarını, hayat karşısında takındığı tavırları, neleri olumlayıp neleri olumsuzladığını, hayat felsefesini, kısaca ilgili insanların kültürünü en iyi yansıtanlardan biri, belki de en önemlisi atasözleridir. Adı üzerinde ataların yani geçmişte yaşamış insanların tecrübî bilgilerinden süzülmüş bilgi damlaları olarak da tanımlanabilecek atasözleri, esasen sözlü kültür atmosferinde daha yoğun kullanılmaktadır. Çünkü, söz konusu atmosferde hayatını devam ettiren insanlar, atasözleri vasıtasıyla uzun ve yazılı formasyon isteyen dilek, istek, tavsiye, nasihat ve şikâyetlerini tek bir atasözü ile ifade edebilmektedir. Böylelikle metin olarak belki birkaç sayfa sürecek düşüncelerini tek bir atasözü ile zamandan da tasarruf ederek muhatabına iletebilmektedir.
Bu çalışmada,  toplumsal cinsiyet çalışmaları ve bir anonim halk edebiyatı ürünü olan atasözleri bağlamında kadının toplum nazarındaki konumu tartışmaya açılacaktır. Ataerkil aile yapısı sebebiyle doğal olarak erkek egemen bir sistemle şekillenen toplumlarda kadının algılanış biçimi birbirine benzemektedir. Erkek evin reisi, güçlü, iktidar sahibi, koruyucu, karar verici, aktif ve hükmeden konumundayken kadın pasif, korunmaya muhtaç, zayıf ve benzeri negatif sıfatlarla veya erkeğin tahakkümünde bir pozisyonda algılanmaktadır. Bu algılayışın bir tezahürü olarak hem Türk atasözlerinde hem de birçok milletin atasözlerinde kadınla alakalı birbirine benzeyen, kadını olumsuzlayıcı atasözleri mevcuttur. Çalışmanın sınırı, ataerkillik anaerkillik tartışmalarına girmeden kadınla ilgili atasözleri ile sınırlandırılmıştır. Dünyanın farklı coğrafyalarından, farklı dinlerinden milletlerin kadınla alakalı atasözlerinden alınan örnekler incelenmiş ve yapılan inceleme sonucunda milletlerin kadın algısının olumsuz yönde olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada söz konusu durumun sebepleri sorgulanacak ve kadınla ilgili bu negatif algının altında yatan etkenler tartışılacaktır. Ayrıca çalışmanın sonunda üzerinde durulan atasözü metinleri ve söz konusu atasözlerinin hangi millete ait oldukları da verilecektir. Böylece, toplumların yüzyıllardır kadınla ilgili ürettikleri depo bilgi ve düşünceler atasözleri yordamıyla gün ışığına çıkarılmış olacak; kadınla alakalı söz konusu bilgi ve düşüncelerin günümüze ne oranda aktarıldığı üzerine de fikir yürütülebilecektir.

ULUS İNŞA SÜREÇLERİ VE DİL PLANLAMALARI BAĞLAMINDA
TÜRK HARF VE DİL DEVRİMLERİ


Süer Eker, Başkent Üniversitesi, Ankara
Dil Planlamalarının genel ve kavramsal bir bakış
Türkçede 'alfabe/dil devrimi' olarak
adlandırılan köklü toplum-dilbilimsel
değişimler, Batı yazınında 'alfabe/dil
reformu' olarak nitelendirilmektedir. Alfabe
(harf) ve dil reformları, dilbilimsel ihtiyaç
olmaktan çok, büyük siyasal-toplumsal,
kültürel dönüşümlerin, reformların ulus inşa
süreçlerinin dil planlaması ortak başlığının
en önemli bileşenlerindendir.

Türk sözlükçülüğünün kısa bir tarihi olan bu kitap, Elginkan Vakfı 3. Türk Dili ve Edebiyatı Kurultayı kapsamında düzenlenen "Geçmişten Bugüne Türk Sözlükçülüğünden Bir Kesit -Türkiye Türkçesi Sözlükleri- adlı sergiye kılavuz olarak hazırlanmıştır.

Özet Şiir, estetiğe dayalı doğası gereği âdeta çağları aşan bir kudrete sahiptir. Ayrıca bazı şiirler vardır ki içerdiği mesajlar sayesinde günümüzde de "işlevselliği"ni sürdürmektedir. Ahmet Kutsi Tecer'in en sevilen ve en çok bilinen şiirlerinden "Orda Bir Köy Var Uzakta" adlı şiiri de bu tarz şiirlerden biri olarak değerlendirilebilir. Şiir, yazıldığı dönemde bazı aydınların köye karşı müstehzi tavırlarına karşı bir anlamda protesto niteliği taşımaktadır. Aslında şiirde Tecer halkın yüzde seksenin köylü olduğu bir dönemde köyü ve köye ait değerleri idealize ederek aydınlara her alanda kalkınmanın "halka doğru" gitmekle gerçekleşebileceği mesajını vermektedir. Diğer taraftan şiir, sonraki süreçte sinema ve reklam gibi medya endüstrisi araçlarında da kulanılarak işlevsellik alanını bir hayli genişletmiştir. Son dönemde ise bir grup Ermeni'nin 1915 yılından bu yana Akdamar Kilisesi'nde ilk kez yapılan ayine giderken bu şiiri mırıldanmış olması şiiri yeniden gündeme taşımıştır. Dolayısıyla bildiride, bahsedilen bu unsurlardan hareketle şiirin dünden bugüne işlevselliğini hangi alanlarda ve nasıl koruduğu dile getirilmeye çalışılacaktır.

Словообразование в турецком языке является одной из основных тем учебников по грамматике, однако в научной литературе эта тема разработана недостаточно. Книги по грамматике в основном посвящены турецким аффиксам и рассматривают слова, образованные путем их присоединения. Составные слова, получившиеся в результате объединения, заимствования рассматриваются поверхностно и занимают лишь небольшой раздел грамматики. Тем не менее, есть несколько других способов образования слов в турецком языке, которые встречаются сравнительно часто. Один из этих способов, который никогда не упоминался раньше, — обновление. Эта статья впервые рассматривает образование слов в турецком языке путем обновления и демонстрирует теорию и принципы обновления на примерах.