özbekistan

Özbekistan Merkez Asya’da yer alan, yer altı ve üstü zenginliklerine sahip bir ülkedir. Yaklaşık 70 yıl Sovyetler Birliği egemenliği altında kalmıştır. Bulunduğu coğrafi konum ile Merkez Asya’nın tüm ülkelerine komşudur. Yer altı zenginliklere sahip olduğu kadar kültürel zenginliklere de sahiptir. Rusya Federasyonu, Kazakistan, Çin, Güney Kore ve Türkiye gibi büyük ülkeler ticari partnerlerini oluşturmaktadır. Ülke zengin kaynaklara sahip olduğu kadar genç ve dinamik nüfusa da sahiptir. Geleceğin Asya kıtasında büyük ve güçlü ülke olma yolunda ilerlemektedir.

Orta Asya'da Radikal İslami Örgütler.

Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Tacikistan'da toplumsal radikal hareketlerle ilgili güncel ingilizce kaynaklı saha araştırmalarına dayalı özgün ve övgüler almış bir tez çalışmasıdır.

Nitel araştırma yöntemi kullanılan bu çalışmanın temel amacı, Orta Asya devletlerinin Sovyetler Birliği’nin dağılmasından günümüze değin çokça eleştirilen bölgesel işbirliği çabalarını Alman felsefeci Arthur Schopenhauer’un “kirpi ikilemi” ile incelemektir. Schopenhauer’a göre, çok soğuk bir kış gününde ciddi bir ikilem ile karşı karşıya kalmalarına rağmen bir araya gelen yalnız kirpiler: ya birbirilerini ısıtmaya çalışırken birbirilerine dikenlerini batırarak canlarını acıtacak ya da birbirilerinden
uzak durarak tek başlarına soğuktan öleceklerdir. Bu çalışma, Orta Asya devletleri arasındaki kültürel, dilsel, dinsel, tarihsel ve bağımsızlık sonrası kurulan ekonomik bağlar, ulusal çıkar farklılıklarına rağmen
bu devletlerin bol dikenli ilişkileri sürdürmesini sağlayan en önemli motivasyondur hipotezine dayanmaktadır. Hipotezin doğrulanması amacıyla, Orta Asya devletleri Sovyetler Birliği’nin bertaraf
olmasıyla birlikte oluşan güç boşluğunu doldurmak ve olası istikrarsızlıkları engellemek için ne tür çabalar sarf ettiler, kendilerine nasıl bir yol çizdiler, benzer dil, din ve kültürel avantajları değerlendirip
bir arada olabilme iradesini sürdürülebilir şekilde ortaya koyabildiler mi, ya da bir araya geldikçe birbirlerinden daha da mı uzaklaştılar gibi sorulara cevap aranacaktır.

Abdurauf Fıtrat tarafından ilk olarak 1927 yılında Özbekistan Devlet Neşriyatı aracılığıyla 3053 adet olarak yayımlanan bu eser, Özbek klasik müziği tarihinin belirli bir dönemini kapsamaktadır. Yazar, Özbek müziğiyle ilgili çalışmaların yeteri kadar yapılmamasından ve konuyu ele alabilecek musikişinasların da o dönemde olmayışından yakınmıştır. Eser genel anlamda şark musikisinden bahsederek anlatıma başlar. Özbek müzik geleneğindeki halk küyleri, çalgıları, genel Türk musikisi tarihi, on iki makam, şeşmakam küyleri ve şubelerinden bahsetmektedir.

Kitap içerisinde çeşitli konular ele alınmış olup Sefiyüddin Urmevi, Abdulkadir Meragî, Necmeddin Kevkebî ve Rauf Yekta gibi büyük müzikologların çalışmalarından ayrıca bahsedilmiştir. Kitapta sıklıkla müzik kavramı ve terimleri kullanılmış, çeşitli edebî eserlerde yer alan unutulmuş çalgılarımızın isimlerine ve özelliklerine de geniş yer verilmiştir. Bu çalgılardan bazıları ayalğu, işret, küngüre, rühefza isimli çalgılardır. Ayrıca, günümüz Özbek halk çalgılarından tanbur, mızrap, dutar, rübap, kobuz-kovuz, çeng, ğıccek, ney, koşney, sürney, balaban, kerney, daire ve nağara gibi çalgıların; tarifi, tarihi, ölçüsü, icra şekli ve icracıları hakkında geniş bilgiler verilmiştir. Bu özelliğiyle, döneminde organoloji yönünden zengin bir kaynak niteliği taşıdığı görünmektedir.

Elinizde tutmuş olduğunuz “Özbek Klasik Müziği ve Tarihi” adlı bu eser, XX. yüzyıl başlarındaki Türkistan makam musikisini anlamamıza yarayacak en değerli kitaplardan birisidir. Geçmişte Arap ve Kiril harfli olarak yayımlanmış olan bu kitabın her iki nüshası karşılaştırılarak yayıma hazırlanmıştır. Kiril nüshasındaki eksik ve yanlışlar Özbek filolog ve müzikologların görüşleri doğrultusunda düzeltilmiştir. Müzikbilim, dilbilim ve tarih yönünden önemli verilere sahip olan eserin gelecekte yapılması muhtemel yeni çalışmalara ışık tutmasını temenni ediyoruz.

Ushbu tadqiqotda O’zbekistonda 20-asrda amalga oshirilgan yozuv va imlo islohotlari tarixi, bu islohotlarga olib kelgan tarixiy-siyosiy va ijtimoiy shart-sharoitlar sotsiolingvistik nuqtai-nazardan turib tahlil qilinadi. Yozuv va imlo islohotlarining ijtimoiy-iqtisodoy taraqqiyot hamda milliy ongning rivojiga ta’siri masalalari ham ko’rib chiqiladi.

Bu çalışma 20. yüzyılda Özbekistan'daki yazı ve imla reformlarının tarihini, bu reformlara yol açan tarihsel, politik ve sosyal koşulları sosyo-dilbilimsel bir bakış açısıyla analiz etmektedir. Yazı ve imla reformlarının sosyo-ekonomik kalkınma ve ulusal bilincin gelişimi üzerindeki etkisi de tartışılacaktır.

Osmanlı arşiv belgelerinde 18. yüzyılın ikinci yarısından itibaren
Özbekler” adıyla tekkeler geçmeye başlamaktadır. Bu tekkelerin iki temel özelliği dikkat çekicidir. Birincisi bu tekkelerin günümüz Özbekistan halkının adını taşımaları, ikincisi ise II. Bayezid zamanından itibaren Osmanlı yönetim çevrelerince desteklenen ve 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı topraklarında en yaygın tarikat olan “Nakşibendî” meşrep oluşlarıdır.
Özbek Tekkelerinin, Türkistan’dan (Orta Asya’dan) gelen âlimler, şeyhler, dervişler, hacılar ve seyyahlar için kurulmuş olduğu bilinmektedir. Bu tekkeler, Buharalı şeyh Bahauddin Nakşibend’in (Hâce Muhammed bin Muhammed el-Buharî) kurmuş olduğu Nakşibendî tarikatı eksenindedirler. Nakşibendî tarikatı, Osmanlı topraklarında Sultan II. Bayezid (1481-1512) devrinden itibaren, onun da destekleriyle, yayılmaya başlamış, daha sonraki bütün Osmanlı padişahları tarafından da desteklenmeye devam edilmiştir. Esasen Osmanlı Devleti’nde, üç tanesi İstanbul’da, birer tanesi Adana, Antakya, Bağdat, Bursa, Drama, Halep, Kahire, Karahisar-ı Sahip, Kudüs, Medine, Mekke ve Şam’da olan “Özbek tekkeleri”, Osmanlı devlet adamları tarafından inşâ edilmiş ve giderleri için de vakıflar kurulmuştur. Bu çalışmada Osmanlı Devleti'nde kurulmuş olan Özbek adıyla arşivlere yansıyan tekkeler, vakfiyeleri temelli olarak incelenmiştir.

Öz: Müslüman toplumunun İslâmî ilimler konusunda bazı ilerlemeleri yakalaması Arap-Fars-Türk kültür havzalarıyla yakından ilişkilidir. Bunlardan özellikle nass ile akıl dengesini iyi ayarlayabilen Türk ekolü, günümüzde birçok açıdan araştırılmaya devam edilmektedir. Makalemizde bu ekolün Türkistan kolu Hokand Hanlığı üzerinden ele alınmaya çalışılacaktır. Araştırmamıza konu olan Hokand Hanlığı’nın eğitim sistemi henüz yeteri kadar araştırılmamıştır. Bu sebeple de, Türk dünyası için henüz meçhul bir konu olarak kalmaya devam etmektedir. Bu nedenle makalede Hokand Hanlığı’nın tarihçesi, Hanlığın eğitim sistemi ve idarî yapısı içerisinde eğitimin yeri, Çarlık Rusyası bilim adamları tarafından yerli eğitim sisteminin analiz edilişi gibi konular üzerinde durulmuştur. Bu çerçevede elde edilen bilgiler doğrultusunda, Hanlığın oturmuş bir eğitim sistemine sahip olduğu temel tezi işlenmeye çalışılmıştır. Anahtar kelimeler: Hokand Hanlığı, Eğitim, Mektep, Medrese, Kârîhâne, Câmi, Hangâh.

Türk dili konuşan ülkeler, 1990’lı yıllarda Sovyetler Birliği’nin dağılması ile kendi aralarında
Ortak değerler noktasında işbirliğine gitmenin ve ilişkileri geliştirmenin gerekliliğine inandılar.
Bağımsızlıklarını ilan eden Orta Asya Türk cumhuriyetleri, Türkiye’nin de desteğiyle ortak değerler
noktasında ortak işbirliğine gittiler ve düzenledikleri zirvelerle ortak bir irade ortaya koymuşlardır.
Türk dili konuşan ülkeler olan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan
ve Türkiye arasında Sovyetler Birliği’nin dağılıp Asya Türk coğrafyasındaki Türk dili konuşan
ülkelerin 1992 yılında başlayan "Türkçe Konuşan Devletler Devlet Başkanları Zirveleri" sonucunda
ortaya çıkan ortak siyasi irade ve işbirliği üzerine pek çok ortak kuruluş kurulmuş, 25 yılda ilişkiler
ve işbirlikler, aşama aşama geliştirilmiştir.
2000’li yılların başlarından itibaren bugüne dek, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve
Türkiye devlet başkanları düzeyinde zirve toplantılarına devam etmişlerdir. Ortak teşkilatlara üye
Türk cumhuriyetleri, ortak teşkilatlar çerçevesinde bilimsel, kültürel, toplumsal, entelektüel,
ekonomik, diplomatik, siyasî ve hukukî ilişkilerinde, önemli aşamalar kaydetmişler ve önemli bir
tecrübe kazanımı da elde etmişlerdir.
Türk dili konuşan ülkeler arasındaki söz konusu ilişkiler ve işbirlikleri son derece önemli olup,
Türk işbirliği ve ilişkilerinin artık Türk işbirliği teşkilatlarının yaptığı çalışmalar aracılığıyla da
gelişmesi önem arz etmektedir.
20. yüzyılın son on yılında bağımsızlıklarını elde etmiş olan Türk Dili konuşan ülkelerin, ortak
irade, işbirlikleri ve ilişkiler sonucu kurdukları bu ortak kuruluşlar ve gelinen aşamada bu
kuruluşların yapısı, hizmetleri, faaliyet ve etkilerini araştırıp bir rapor halinde yayınlamanın
gerekliliği ve faydalı olacağı yönündeki Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi’nin ortaya koyduğu
irade ve destek sonucu bu küçük eser meydana çıkmıştır.
KTMÜ ORASAM projesi dâhilinde yapılan bu incelemede, 25 yılı aşkın süreçte uluslararası
arenada ve Türk Dünyası’nda ve kamuoyunda yeterince bilinmeyen, tanınmayan ve sesi yeterince
duyulmayan söz konusu 10 adet ortak kuruluş, büyük bir titizlikle özellikle kendi resmî
kaynaklarından incelemiştir.
Daha yaygın bilinmesi, tanınması ve anlaşılması amacıyla, kuruluşların kurumsal yapıları,
yetkileri, işleyişleri, ilkeleri, görevleri, amaçları, 25 yılda geldikleri aşama, misyonları, vizyonları
ve rolleri, ortak ilişkiler ve işbirlikleri çerçevesinde kurumsal resmi belgeler, tek tek ziyaret edilerek
elde edilen materyaller, veriler ve gözlemlere dayalı olarak, eser, Türk Keneşi ve çatısı altındaki
kurumların kurumsal bir el rehberi niteliğinde ortaya konmaya çalışılmıştır.
Huzur iklimi, yenilikçi yaklaşım ve üretkenlik anlayışı içinde akademik teşvik, destek, moral
ve motivasyonu esirgemeyen başta KT Manas Üniversitesi rektörümüz sayın Prof. Dr. Sebahattin
Balcı’ya; kolaylıklar sağlayan KTMÜ İİBF dekanımız sayın Prof. Dr. Hakan Çetintaş ve Uİ
Bölümü başkanımız sayın Dr. Altınbek Coldoşev’e; kurumları ziyaret ve incelemelerim sırasında
zaman ayırıp ilgi, alaka gösteren Türk Keneşi, TÜRKSOY, TÜRKPA, Türk Kültür ve Mirası Vakfı,
Uluslararası Türk Akademisi, Hoca Ahmet Yesevi Türk-Kazak Üniversitesi, Kırgızistan Türkiye
Manas Üniversitesi ilgili personellerine teşekkürü bir borç bilirim. Ortaya koymakla mutluluk
duyduğumuz bu incelemenin, başta söz konusu kuruluşlara, Türk Dili konuşan ülke ve topluluklara
önemli katkılar sağlayacağı inancındayız. Özellikle Türk dili konuşan ülkeler kamuoyunda eserin
okunup gereklerinin yerine getirilmesi, bizim için daha mutluluk verici ve daha teşvik edici
olacaktır.

Türk Dünyası’nın tamamında okutulacak ve böylece ortak tarih şuurunun oluşmasına hizmet edecek bir tarih ders kitabının hazırlanması için çalışmalar 1992 yılında başlatılmışsa da bu ilk teşebbüs başarıyla sonuçlanmamıştır. 1992 yılına 2012 yılında kurulan Uluslararası Türk Akademisi bu konuyu gündemine almış ve yaklaşık dört yıllık bir çalışmanın sonucunda, 2019 yılında Ortak Türk Tarihi 8 ders kitabının yazımını tamamlamıştır. Sekizinci sınıflara yönelik olarak hazırlanan bu ders kitabı Türk tarihinin en eski devirlerinden XV. asrın sonuna kadar olan dönemini kapsamaktadır. Halen Azerbaycan, Kazakistan ve Türkiye’de sekizinci sınıflarda seçmeli ders olarak okutulan bu dersin bir yandan zorunlu ders haline getirilmesi, bir yandan da Kırgızistan başta olmak üzere diğer Türk Cumhuriyetlerinde okutulması için çalışmalar devam etmektedir. Bu araştırmanın amacı Ortak Türk Tarihi ders kitabını yer verilen tarihi şahsiyetler boyutuyla incelemektir. Araştırmada doküman analizi yöntemi ve içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda ders kitabında ismi en fazla geçen siyasi şahsiyetlerin Timur, Cengiz Han ve Fatih Sultan Mehmet; mitolojik/ destani şahsiyetlerin Oğuz Kağan, Alp Er Tunga ve Dede Korkut; ilim ve kültür şahsiyetlerinin ise Kâşgarlı Mahmud, Ali Kuşçu, Uluğ Bey, Ahmed Yesevî, el Hârizmî olduğu anlaşılmıştır. Ders kitabının genel olarak Türk Dünyası’nın ortak tarihi şahsiyetlerini genç nesillere tanıtmaya ve ortak bir şuur oluşturmaya imkân verecek şekilde hazırlandığı ancak hiç yer verilmeyen bazı önemli şahsiyetlerden ismen de olsa bahsedilmesinin öğretmenlere derslerde bu isimler üzerinde durma fırsatı sağlayacağı için yararlı olacağı düşünülmektedir

Konunun uzmanları tarafından II. Dünya Savaşı sırasında Türk Dünyasının durumu ele alınmıştır.
II. Dünya Savaşı, Türk dünyasını siyasî,
ekonomik, sosyo-kültürel ve demografik vs. yönden
doğrudan etkilemiş, Türk halkları bütün boyutlarla
savaşın içerisinde yer almışlardır.II. Dünya Savaşı konusu yeterince
araştırılmış bir konu olmasına rağmen Türk halklarının savaşa katılımı, kayıpları, cephe gerisindeki çabaları, savaş
sonrasında karşılaştıkları sorunlar yeterince ve bir bütün
olarak incelenmediği gibi Türklerin savaş sırasındaki
kahramanlıkları ile savaştan galip gelinmesindeki katkıları
da görmezlikten gelinmektedir. Bu çalışmanın amacı,
konuyla ilgili bu boşluğu kısmî de olsa doldurmak,
Türklerin savaştaki kahramanlıkları ile katkılarını ortaya
koymak, savaşın neticeleri ile günümüze yansımalarını
Türk dünyası açısından değerlendirmektir.
II. Dünya Savaşı geçmişten günümüze bir projeksiyon
yapıldığında savaşın kavramsal boyutlarını da anlamamızı
sağlayacaktır. Savaşların ve buna benzer gayrimedenî
olguların, barışın olağanca yüceltildiği günümüzde
dahi önlenememiş olması ciddiye alınması gereken
bir problemdir ve bunun bir yandan insan tabiatı ve
diğer yandan modernite ve postmodernite ile yakın bir
bağlantısı vardır. Daha yaşanabilir bir dünya için, tüm
dünya milletlerinin gerçek uygarlık anlayışı temelinde
samimi işbirliği şarttır.
Ancak bütün insanlık tarihi
boyunca olduğu gibi, “modern” toplumların hâkim
olduğu günümüzde de savaş maalesef kaçınılmaz bir olgu
olarak karşımıza çıkacaktır. Bu anlamda savaşların çok
yönlü ele alınması, değerlendirilmesi savaş olgusunun
geçmişte ve bugün taşıdığı ve gelecekte taşıyacağı önemle
ilgili soruları daha anlamlı kılacaktır.

Özbekistan Türk edebiyatı, geçmişi çok eskilere dayanan, Türk kültürü
içerisinde edebî ve tarihî hususi hasletlere sahip bir sahadır. Bu çalışmada Özbekistan Türk edebiyatının son dönem ünlü yazarlarından Adil Yakubov’un romanları incelenerek sosyal ve kültürel bir takım meseleler belirlenmiş, yazarın şahsî bakış açısı ortaya konulmaya çalışılarak Özbek Türk edebiyatı içerisindeki yeri ve önemi değerlendirilmiştir.
Araştırılan konunun daha iyi değerlendirilebilmesi için tezin birinci bölümünde, yazarın hayatı ve edebî şahsiyeti ele alınmış, ikinci bölümde incelenen eserlerin vak’ası ve olay örgüsüne yer verilmiştir. Üçüncü bölümde, eserlerde tespit edilen sosyal meseleler değerlendirilmiştir. Dördüncü bölümde, eserlerde kendini gösteren kültürel meseleler incelenmiş, güzel sanatlar, dil, gelenek ve görenekler ile dinî ve tarihî bakımdan değerlendirmeler yapılmıştır. Sonuç bölümünde ise, ele alınan bölümler kısaca değerlendirilmiş, sahaya ve yazara dair bir takım görüşler belirtilmiş teklifler sunulmuştur.


ABSTRACT
Uzbekistan-Turkish Literature is an area dating back to very old times and it contains particular literary and historical characteristics in Turkish culture. In this study, the novels of Adil Yakubov, one of the famous latest Uzbek Turkish Literature authors, have been reviewed, some social and cultural issues are specified and the importance and position of these issues in Uzbek Turkish Literature are evaluated through attempting to present the author's personal aspect.
For the purpose of better evaluation of the searched subject; in the first part of the thesis the life and the literary character of the author is discussed; in the second part the events and the plots of the studied works are considered. In the third part, the social issues specified in the novels are evaluated. In the fourth chapter, the cultural issues stated in the works have been analyzed; and many considerations are made in terms of fine arts, language, customs and traditions and in religious and historical aspects. As for the conclusion part, the subject matters are briefly evaluated, several opinions related to the author and the area are stated and some proposals are offered.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Orta Asya'da beş devlet bağımsızlığını ilan etmiştir. Günümüze kadar otoriter rejimler tarafından yönetilmekte olan bu devletlerde demokrasi, her zaman rejimlere yöneltilen eleştiri konularından birisi olmuştur. 1980'li yıllarda siyasi muhalif olarak sivrilen Muhammed Salih, Özbekistan bağımsızlığını ilan ederken, mücadelesininin hemen başında ülkesini terk etmek zorunda kalmıştır. Siyasi faaliyetlerine yurtdışında devam eden Salih, Özbekistan Halk Hareketi'ni kurmuş ve rejime karşı kamuoyu oluşturmaya çalışmaktadır. Bu çalışmada, bağımsızlığından sonra Özbekistan'da demokrasi varlığı sorgulanacak, siyasi bir muhalif olarak Muhammed Salih'in siyasi hayatı ve faaliyetlerine yer verilecektir. Çalışmanın sonunda ise Özbekistan demokrasisi açısından geleceğe yönelik beklentiler sıralanacaktır.

Deneyimli akademisyen Fahri Türk Tacikistan gezisini bu ülkenin tarihi kimliği ve Türk tarihindeki konumunu içeren dikkat çekici değerlendirmeleri ile okuyucunun zihin dünyasında Türkiye'de hemen hemen hiç tanınmayan bir ilginç ülkeyi harika bir biçimde canlandırmaktadır. Tacikistan'a seyahat ya da yatırım düşünnenlere, Türkistan konuusnda bilimsel araştırma yapmak isteyenlere tavsiye edilir.

Dil ve edebiyat eserlerini incelerken onların beslendiği kaynakları tespit etmek edebî tasnif çalışmaları bakımından son derece önemlidir. Modern Özbek Edebiyatını ele alan çalışmalarda onun ilham aldığı ana kaynaklara belirli bir tasnif ve tavsif olarak yer veren pek az çalışma mevcuttur. XIX. yüzyılın ikinci yarısını başlangıç olarak kabul edebileceğimiz Modern Özbek Edebiyatının ana kaynaklarını ele alırken bu edebiyata ve kaynaklarına tüm cihetlerden bakmak gerekir. Bu çalışmada, Modern Özbek Edebiyatına genel bakışın bir yansıması olarak onun ana kaynakları, çeşitli temel başlıklar altında toplanmış ve öne çıkan eserler bazında irdelenmiştir.
x
It is extremely important in terms of literary classification studies to figure out the sources that they are fed while examining language and literary works. There are very few studies that give a specific classification and description of the main sources of inspiration in the studies dealing with Modern Uzbek Literature. When considering the main sources of Modern Uzbek Literature, which we can accept as the beginning of the second half of the 19th century, it is necessary to look at this literature with all its aspects. In this study, as a reflection of the general view of Modern Uzbek Literature, its main sources were gathered under various main titles and examined on the basis of prominent works.

Özbekistan, tarihi geçmişiyle Orta Asya'da hep merkez ülke olmuştur. Zengin bir kültüre sahip olan bu coğrafyanın daha iyi araştırılması, Türk tarihi açısından önemlidir. Bu kitapta Özbekistan; tarihinden iç ve dış siyasetine, ekonomisinden enerji politikalarına, tarih yazıcılığından anayasasına, din ile ilişkisinden edebi varlığına kadar incelenerek çok yönlü biçimde tanıtılmaya çalışılmıştır.

su apaçık bir fetih ihsan ettik. Böylece Allah, senin geçmiş ve gelecek günahlarını bağışlar. Sana olan nimetini tamamlar ve seni doğru bir yola iletir. Ve sana şanlı bir zaferle yardım eder. .. Allah size elde edeceğiniz birçok ganimet vaat etmiştir. Bu ganimetierden işte şunları hemen vermiş ve insanların ellerini sizden çekmiş tir ki bu, müminlere bir işaret olsun ve sizi doğru yola iletsin."

Türk Cumhuriyetlerinin okullarında okutulacak bir ortak tarih ders kitabının hazırlanmasına ilk olarak 1992 yılında başlanmışsa da bu girişim başarıya ulaşamamıştır. 2012 yılında Uluslararası Türk Akademisi’nin kurulmasından sonra bu konu tekrar gündeme gelmiş ve Akademi bu misyonu üstlenerek, Ortak Türk Tarihi ders kitabının yazımını başarıyla sonuçlandırmıştır. Sekizinci sınıflara yönelik olarak yazılan Ortak Türk Tarihi ders kitabı ilk olarak 2019 yılında Türkiye; Kazakistan ve Azerbaycan okullarında seçmeli ders olarak okutulmaya başlanmıştır. Bu araştırmanın amacı Ortak Türk Tarihi 8 ders kitabı ile Türkiye’de ortaöğretim okullarında okutulmakta olan ve aynı tarihsel dönemi kapsayan Tarih 9 ve Tarih 10 ders kitaplarını Türk tarihi ve medeniyeti ile ilgili konulara yer verilme durumu açısından karşılaştırmaktır. Araştırmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda Ortak Türk tarihi ders kitabının içerdiği Türk devletleri, maddi ve manevi kültür unsurları ve tarihi şahsiyetler bakımından daha
geniş kapsama sahip olduğu anlaşılmıştır. Bu ders kitabının tüm Türk
Cumhuriyetlerinde zorunlu ders olarak okutulmasının ortak tarih bilincinin gelişmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

1944 yılında Kazakistan’ın Almatı İli Uygur bölgesinin Malı Dekhan köyünde doğmuştur. 1964-1971 yılları arasında Almatı’daki Nikolai Gogol Sanat Koleji’nde okumuş, 1971’den 1977’ye kadar Ulusal Kemaleddin Behzad Sanat ve Tasarım Enstitüsü’ne devam etmiş ve 1999 yılında Profesör unvanını elde etmiştir. Özbekistan Sanatçılar Birliği ile Özbekistan Sanatlar Akademisi üyesi ve Rusya Sanatlar Akademisi’nin de onursal üyesi olan ressama 2008’de “Özbekistan Millî Sanatçısı” unvanı verilmiştir.

ÖZBEKİSTAN VE TÜRKMENİSTAN'DA BULUNAN ORTAÇAĞ KERVANSARAYLARI ÜZERİNE GÖZLEMLER înci KUYULU* Anadolu Selçuklu kervansarayları ile Orta Asya kervansaraylarının karşılaştırılmasına yönelik olarak yaptığımız araştırma için, Özbekistan ve Türkmenistan'a bir inceleme gezisi yapılmıştır 1. _. Bu yazımızda, Özbekistan ve Türkmenistan'da bulunan kervansarayları tanıtmayı amaçlıyoruz. Aslında, bu eserleri tanıtmayı amaçlıyoruz demek sanırım yanlış. Çünkü üzerinde duracağımız kervansarayların büyük bir bölümü, bizlerin yayınlardan çok iyi tanıdığı yapılar. Ancak, yapılardan bazılarının sadece kalıntıları mevcut, bazıları ise tamamen ortadan kalkmış durumda. Bu nedenle, bu yazı çerçevesinde, söz konusu kervansarayların bugünkü durumlarına değinmek istiyoruz.

SSCB’nin dağılmasıyla beraber soğuk savaştan sonra dünya tek kutuplu döneme
girmiştir. bu dönemde ABD dünya hakimiyeti iddialarıyla eski sovyet bölgelerinde bağımsızlık
ve kuruluş süreçlerinde sıcak ilişkiler kurarak bölgeyi etkisi altına almak istemektedir. ABD
ve batı ülkelerinin bu yayılmacı politikalarından hoşnut olmayan Çin ve Rusya, bölgedeki
tehditlere karşı aralarında uzun yıllardır devam eden sınır problemlerinin üzerine giderek 1996
yılında güvenlik ve ticari işbirliği tesis etmek adına ve ABD’yi bölgeden uzaklaştırmak için
Şangay 5’lisi örgütünü kurmuştur. 2001 yılında Özbekistan katılımıyla örgütün ismi Şangay
İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) olarak değişmiştir. Son dönemde Türkiye’nin AB üyelik süreci
duraksadığı için Türkiye’de dış politikada Avrasya’ya yöneliş ve bir alternatif olarak Şangay
İşbirliği Örgütüne üyelik tartışılmaya başlamıştır. 2012 yılında ise Türkiye ŞİÖ’de dialog
ülkesi olarak kabul edilerek tam üyelik sürecine henüz girememiştir.
Bu çalışmada, öncelikle Şangay İşbirliği Örgütünün kuruluşu ve yapısı hakkında
değinerek Türkiye’nin mezkur örgüte üyelik süreci, üye olmanın avantajları ve dezavantajları
çerçevesinde Türkiye-ŞİÖ ilişkileri incelenmiştir

Khalfachilik, which forms an important place in Uzbek music tradition, is continuing only among women and a tradition from the past to the present day in accordance with the master-apprentice relationship. It contains important product in terms of content. The word ‘khalfa’, which is pronounced as ‘helfe’ in Uzbek language, is of Arabic origin and means ‘foreman’, ‘headworker’ and ‘apprentice’, in nowadays it is used to women who perform products of oral tradition in Khwarazm region. The performers who called ‘shoira khalfa’ ‘sozi khalfa’ and ‘kitobiy khalfa’ are chose their repertoires from parts of legend named Ashiq Qarib and Shasenem, Asli and Kerem, Ashiq Mahmut, Tahir and Zuhre, Ashiq Alband and Koroghlu. In addition, is located poetry about advice and ballad that formed based on poets, such as Magtymguly Pyragy and Mukhammad Riza Agakhi. From this point of view, ‘khalfachilik’ is in terms of Uzbek literature and music tradition has a very important structure. In this bulletin, we would like to introduce 'khalfachilik' and discuss its significance to Uzbek music.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının
ardından bağımsızlıklarını kazanan
Orta Asya ülkeleri yeni uluslararası
sistemde yerlerini almak için çaba
göstermişlerdir. Bu yer alma mücadelesinde
yalnız olmayan bölge ülkeleri
için ilk büyük ortak yine Rusya’ydı.
Ancak Rusya 1990’lı yıllar boyunca
zayıftı ve bu ülkelere lokomotif olma
rolünü oynayamıyordu. Dolayısıyla SSCB’den
geriye kalan bu boşluğu doldurmak için ABD
kolları sıvamıştır. Çeyrek asırlık dönem boyunca
ABD, bölgeye çeşitli yatırımlarda bulunarak
ve sivil toplum örgütleriyle nüfuz etmiştir.
Özellikle 11 Eylül 2001 terör saldırılarından
sonra bölgede askeri olarak da varlık gösteren
ABD zamanla bölgenin önemli güçlerinden biri
olmuştur. Ancak zamanla kendini toparlayan
Rusya, bölgeye geri dönmüş ve ABD ile rekabet
içine girmiştir. Bu arada yükselen güç Çin,
hem büyüyen sanayisine enerji kaynakları bulmak
hem planladığı İpek Yolu projesini hayata
geçirmek hem de yakın çevresindeki rekabete
kayıtsız kalmamak için bölge üzerinde politika
üretmektedir. İki yüz yıl önce İngiltere ve
Rusya’nın “Büyük Oyun” adı altında rekabet
ettiği Orta Asya’da bugün ABD, Çin ve Rusya
rekabet halindedir. Kasım 2016’da ABD’de
Donald Trump’ın iktidara gelmesinden sonra bu
rekabet daha da alevlenmiştir. Zira daha önceki
Barack Obama yönetimi kendisine en büyük
rakip olarak Rusya’yı görüp Çin ile birlikte hareket
etmiş iken Trump, Rusya ile anlaşıp Çin’e
karşı düşman olma yolunu seçmiştir. Günümüzde
Orta Asya üzerindeki rekabet de bu kapsamda
biçimlenmektedir. Bölge ülkeleri de bu rekabetten
kendilerine pay alma çabası içerisinde oldukları
için herhangi bir tarafa dayanmamaktadır.
Bu yüzden her küresel güç ile masaya oturup
ülkelerinin kalkınmasını sağlamak için büyük
kıymette yatırım anlaşmaları imzalamaktadırlar.
Özellikle Özbekistan’da iktidara gelen reformcu
lider Şavkat Mirziyoyev ve Kazakistan Devlet
Başkanı Nursultan Nazarbayev’in girişimleriyle
bölgede yaratılmaya çalışılan bölgesel entegrasyon
da mevzunun ayrı bir boyutudur.

Batıda Hazar Denizi’nden doğuda bugün Çin Halk Cumhuriyeti sınırları
içinde yer alan Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nin doğu ucundaki Hami (Kumul) şehrine uzanan, kuzeyde Sibirya’dan güneyde Afganistan’ın kuzeyi (Afgan Türkistanı) ile İran’ın kuzeydoğusunu (İran Türkistanı) içine alan Türkistan bölgesinde 16. yüzyılın başından 20. yüzyılın başına kadar hüküm sürmüş devletler “Türkistan Hanlıkları” olarak isimlendirilmiştir. Bu hanlıklardan Buhara Hanlığı (1500-1920), Hive Hanlığı (1511-1920) ve Hokand Hanlığı (1709-1876) halkının büyük bir kısmı Özbeklerden oluştuğu için Özbek hanlıkları olarak da bilinmektedir. Bu Özbek hanlıklarında tarih yazıcılığı ve temsilcileri genel olarak işlenmiştir.

Dünya tarihinde birçok insan “gönülsüz yolculuk” olarak adlandırılan
“sürgün”e maruz kalmıştır. Bunlar arasında Gürcistan’ın Ahıska
Bölgesi’nden 1944 yılında Özbekistan, Kazakistan ve Kırgızistan’a sürgün
edilen Ahıskalı Türkler de yer almaktadır. Dünyanın dört bir yanına dağılan
Türkler, göç yıllarının izlerini hâlâ canlı yaşamaktadırlar. Göçün getirdiği
acıların doğal sonucu olarak ağıtların, şiirlerin ve hüzünlü hikâyelerin
yaşananlara adeta tanıklık etmesi kaçınılmazdır. Günümüzde Ahıska
Türklerinin yaşadıklarına şahitlik eden edebi türlerden birisi de romanlardır.
Bu türde henüz az sayıda eser verilmiş olsa da göçün acılarını canlı bir
şekilde okuyucuya sunma imkânına sahip olan romanların önemli bir açığı
kapattığı yadsınamaz.
Tayfun Atmaca tarafından kaleme alınan Dut Ağacı romanı Ahıska
Türklerinin yaşadığı acıları dile getirmeye çalışan eserlerden birisidir.
Romanda, sürgün yıllarında 7 yaşında olan Şahbender’in Gürcistan’da
başlayan hikâyesi; Özbekistan, Azerbaycan ve Kırgızistan’da devam eder.
Mayevka köyüne ilk geldiği gün tanıştığı ve sonrasında bir ömrü beraber
geçirdiği dut ağacıyla adeta bütünleşen kahramanın hikâyesini sembolik
arka planda işleyen yazar, romanın ön planında ise Ahıska Türklerinin
yaşadığı sürgün hayatına yer verir. Trenle gerçekleşen bu sürgün sırasında
başlarından geçen hüzünlü olayları anlatan bu roman, bu alanda kaleme
alınan diğer eserler gibi tarihi gerçeklerden yola çıkarak yazılmıştır.
Bu makalede, sürgünün 75. yılında Ahıskalı Türklerinin hüzünlü hikâyesini
konu alan Dut Ağacı romanından yola çıkılarak, yaşanan acılara edebi bir
pencereden yaklaşmaya çalışılacaktır. Çalışmada yazarın da dikkat çektiği
gibi, dünya üzerinde Çin’den Yunanistan’a; Tevrat’tan İncil’e pek çok
metinde kutsal kabul edilen dut ağacının sembolik anlamına da
değinilecektir.

27 yaşındaki bağımsız Özbekistan’da madalyonun
iki yüzünü gördüğümüz bu yazıda İslam
Karimov döneminde 25 yılda yapılmayan reformların
15 ay gibi kısa bir sürede yapıldığını
görmekteyiz. Dışa kapalı bir dikta rejiminden
dünyaya ve halkına açılan yeni bir Özbekistan’ı
kimi zaman ülkeyi ziyaret ederek kimi zaman
eşimizden dostumuzdan dinleyerek ve çoğunlukla
yerli yabancı medyayı takip ederek izlediğimiz
bugünlerde Özbek halkının gözlerinde
geleceğe dair umutlu bakışları görebilmekteyiz.
Öyle ki muhalif ERK Partisi’nin lideri Muhammed
Salih dahi Mirziyoyev’in göreve geldiği ilk
aylarda yaptığı bir röportajında «Bence Şavkat
Mirziyoyev son üç dört ay sırasında liberal
adımlar atmaya başladı. Özellikle iktisadi alanda.
Lakin bu adımların hem siyasi alanda hem
de toplumsal demokratikleşme meselesinde atılmaları
da gerek. Bu iktisadi alandan da mühim.
Kerimov'a bu barede 25 yıl anlattık. O kendi
bildiğini okudu. Mirziyoyev bu hataları yapmayacak
diye umuyoruz. Bu hatalara karşı siyaset
yürütmesi gerek. Liberalleşme sadece iktisadi
alanda olmaz. Siyasette de toplumda da gereklidir.
» demiştir. Bu sözler Özbek halkına cesaret
vermektedir. Bu sebeple artık Özbek halkı sosyal
medyada ve diğer birçok mecrada yavaş yavaş
ifade özgürlüğünü kullanmaya başlamış ve
devlet meseleleri hakkında fikir beyan etmeye
başlamıştır. Muhaliflerin bile umutlandığı yeni
Özbekistan’dan biz de umutluyuz. Hala birçok
yapılması gereken reform var. Bu reformların
ileriki zamanlarda gerçekleştirileceğini beklemekteyiz.

Local governments may be considered those that do not possess even theoretical statehood or sovereignty. This category would include the two lower units in the federal structure just discussed, the autonomous province and the autonomous area, as well as the strictly territorial units. The last group includes a confusing array of names and types.Alter decades of central state control, the devolution of political power could be considered as a precondition for proper democratisation of russian society. Russia has always done the unexpected. The Soviet system emerged sudenly after 1917. When it seemed fragile, it thrived. When it seemed invincible, it collopsed. After the demise of communism in 1991, Russia was supposed to go the opposite extreme and old system would give way to Western-style capitalism and parliamentarianism. In the 1990’s in local government in Russia, the dominant trends might be described as neo-Soviet because of their apparent continuity with patterns that prevailed before the end of communist rule in that country. The aim of the this study is to investigate the features of local government in Russia from Zemstvo to Local soviet. Russian local government system with Uzbekistan Case, mentalities and constructions, have been interpreted related to liberal local govenment mentalities.

2015 yılında Özbekistan'a yaptığımız bir seyahatin izlenimleridir. Taşkent, Hive, Buhara, Semerkant, Urgenç, Nukus gibi şehirler başta olmak üzere, Özbekistan'ı baştan başa dolaşırken görüp gözlemlediklerimizi Türkoloji bilgileriyle harmanlayarak yazmaya çalıştık.