Pałac w Dębicach
51°09′04″N 16°29′12″E/51,151111 16,486667 nr rej. zespół pałacowy i folwarczny A/3748/631/W z 24.04.1990
| |
 Rządcówka przy bramie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny |
neoklasycystyczny |
| Kondygnacje |
2 z użytkowym poddaszem |
| Rozpoczęcie budowy |
1906 |
| Ukończenie budowy |
1907 |
| Pierwszy właściciel |
Karol Wilhelm II Scheibler |
| Kolejni właściciele |
Anna Julia Scheibler (1864-1945) |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu średzkiego  | |
Położenie na mapie gminy Malczyce  | |
| 51°09′04″N 16°29′12″E/51,151111 16,486667
| |
Pałac w Dębicach (niem. Schloss Dambritsch)[1] – zabytkowy[2] pałac w Dębicach – wsi w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie średzkim, w gminie Malczyce.
Obiekt wybudowany w latach 1906-1907 (w tamtym okresie teren zaboru pruskiego, niem. Dambritsch). Obecnie w stanie ruiny, wpisany do rejestru zabytków 24 kwietnia 1990[3].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Obiekt jest częścią zespołu pałacowo-folwarcznego, w skład którego wchodzą także:
- park z XVIII-XX w.;
- spichrze: I z 1795, II z XIX w. i III z początku XX w.;
- obory I i II, wozownia, oficyna, kuźnia, stolarnia, stodoła, wozownia, rządcówka i ogrodzenie z bramą wjazdową z około 1910
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1884 Dębice, wraz ze starym pałacem, kupił Karol Wilhelm II Scheibler, znany fabrykant z Łodzi. W 1930 majątek w dzierżawił Wilhelm Schulze. Po śmierci Karola Wilhelma II właścicielką stała się wdowa Anna Julia (1864-1945), córka Ludwika Grohmana z Kwietna. Pełnomocnikami byli: von Kramsta z Chwalimierza i Franz Hoppe z Dębic. Majątek obejmował 691 ha. Przy folwarku działała gorzelnia i mleczarnia. W latach 30. XX w. naziści przejęli nowy pałac i urządzali w nim obozy szkoleniowe[4][5].
Po II wojnie światowej majątek i pałace przejęła Armia Czerwona i przebywała w nim do 1953. W tym czasie rozebrano stary pałac i na jego miejscu postawiono wiatę z pustaków, która stoi do dziś. Nowy pałac miał więcej szczęścia. Po przejęciu przez Zakład Rolny Dębice podległy PGR-owi w Środzie Śląskiej użytkowany był przez biura zakładu. Budynek nadal był dewastowany, a na przełomie lat 50. i 60. XX w. wybuchł w nim pożar, podczas którego zniszczeniu uległ dach i wieża. W 1994 Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa sprzedała majątek prywatnemu inwestorowi, który planował odbudowę pałacu. Nigdy jej nie rozpoczęto.
Stary pałac
[edytuj | edytuj kod]Wybudowany w 1795 przez hrabiego von Pertkenau w stylu neoklasycystycznym zamykający czworokąt rozległego folwarku. Budowla posadowiona na planie prostokąta, podpiwniczona, dwukondygnacyjna z centralnym trzykondygnacyjnym ryzalitem z głównym wejściem przez wgłębiony portyk. Bryłę pałacu przykryto dachem mansardowym z lukarnami. Po przebudowie w XIX w. nabrała cech neobarokowych. Okna posiadały opaski i drewniane okiennice. Pałac rozebrano w latach 50. XX w.[5].
Nowy pałac
[edytuj | edytuj kod]Pałac wybudował na planie litery „L" na początku XX w. Karol Wilhelm II Scheibler. Budynek murowany z cegły na kamiennym cokole, otynkowany, podpiwniczony, dwukondygnacyjny przykryto dachem czterospadowym z lukarnami. Główne wejście z podjazdem w centralnym, trzykondygnacyjnym ryzalicie zawarte było w dziewięcioosiowej elewacji zachodniej. W części parterowej po obu stronach drzwi wejściowych dwa ślepe okna. Wejście poprzedzał portyk kolumnowy podpierający dwiema podwójnymi kolumnami niewielki balkon z tralkową, kamienną balustradą (obecnie nie zachowany). Ryzalit wieńczył nieistniejący półokrągły fronton. Zachowany jest jego wschodni odpowiednik. W narożu północno-zachodnim nad pałacem dominuje kwadratowa wieża o czterech kondygnacjach z mezzaninem z zachowaną metalową konstrukcją zadaszenia. W elewacji północnej parterowy prostokątny ryzalit. Elewacja wschodnia (ogrodowa) bocznego skrzydła trzyosiowa z parterowym półokrągłym ryzalitem środkowym i dwubiegowymi schodami. Elewacje podzielone są gzymsami i pilastrami. Część pilastrów jest boniowana. Otwory okienne ujęto kamiennymi opaskami, na drugiej kondygnacji opaskami ze zwornikiem[5][6].
Piękno pałacu wraz z wnętrzami ukazują zachowane zdjęcia z około 1912[5], a rozmiar dewastacji zestawienie dawnych obrazów ze zdjęciami stanu dzisiejszego[6].
Najlepiej zachowany z całego założenia pałacowo-parkowego jest zadbany park ze starodrzewem i stadem danieli oraz odnowiony budynek administratora dóbr (zarządcy) z dobrze zachowaną metalową ozdobną bramą[5][6].
-
Nowy pałac. Front (1912) -
Nowy pałac (od parku) (1912) -
Stary pałac wg A. Dunckera -
Nowy pałac. Narożnik z wieżą (2009)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pałac Dębice (nowy) Schloss Dambritsch. [dostęp 2024-10-14].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 154. [dostęp 2015-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Krzysztof Stefański. Pałac Scheiblerów w Kwietnie i jego współczesna renowacja/ The Scheibler Palace in Kwietno and its modern renovation. W: Quart. ,2017. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, 1-2 (43-44), s. 36-57; ISSN 1896-4133 (PDF). www.academia.edu. [dostęp 2022-12-04].
- ↑ a b c d e Dębice. www.palaceslaska.pl. [dostęp 2022-12-08].
- ↑ a b c Hannibal Smoke. Tajemnicze zniknięcie pałacu. podroze.onet.pl. s. 154. [dostęp 2022-12-09].