Kastamonu

Özet Malazgirt Zaferi'nin ardından Selçuklularla Bizans arasındaki çekişmelere sahne olan Kastamonu bölgesinin fethi, Çobanoğulları Uc Beyliği zamanında tamamlanmıştır. Anlaşıldığı üzere, bu bölgede Bizans'ın son direniş merkezi Gideros kalesi olmuştur. Bugünkü Cide ilçesinin Karadeniz kıyılarında bulunan Gideros koyu üzerinde yükselen bu kale, o zamanlar Kastamonu sahillerindeki önemli bir limanı kontrol altında tutmaktaydı. Yürüttüğümüz araştırmalar sonucunda, Gideros kalesinin 683 senesinin Recep / 1284 yılının Eylül-Ekim ayları içinde Çobanoğulları Uc beyi Muzaffereddin Yavlak Arslan tarafından fethini konu alan bir fetihnâmeye ulaşmış bulunuyoruz. Adı geçen yöneticinin hizmetinde münşî görevini yürüten Hüsameddin Hasan b. Abdülmü'min el-Hôyî tarafından kaleme alınmış olan bu belge, makalemiz kapsamında Farsçadan Türkçeye çevrilmiş ve değerlendirilmiştir. Ele aldığımız bu belge, öncelikle Kastamonu bölgesinin fethini konu ederek günümüze ulaşmış olan tek fetihnâme olması ve Çobanoğulları Beyliği tarihine ışık tutması açısından dikkat çekmektedir. Bunun yanı sıra bahsi geçen vesika, XIII. yüzyılda Selçuklu – Bizans ilişkilerinin, o dönem kale kuşatma tekniklerinin ve Selçuklularda fetihnâme yazma geleneğinin incelenmesi bakımından da önem arz etmektedir.
Anahtar kelimeler: Selçuklular, Sultan II. Mesud, Yavlak Arslan, Kastamonu, Cide, Hasan el-Hôyî, Bizans
Abstract
The conquest of Kastamonu region, which is became a scene of tensions between the Seljuqs and the Byzantines after the Malazgirt Victory, was completed at the time of the Chobanoghlu Border Emirate. As it turns out, Gideros fortress was the last center of Byzantium resistance in this area. Rising above Gideros Cove on the Black Sea coast of today's Cide district, this fortress took in its control a important port of Kastamonu region.
As a result of our researches, we have reached a victory announcement about the conquest of Gideros in Rajab of 683 / September-October of 1284 by Muzaffar al-Din Yavlak Arslan, the ruler of Chobanoghlu Border Emirate. The announcement, which was writen by his secretary Husam al-Din Hassan b. Abd al-Mumin al-Khoyi, has been translated from Persian to Turkish and evaluated within the scope of current article.
This document, which we deal with, draws attention first of all from these view points: it is the only conquest announcement on Kastamonu region, that has reached to our days and it sheds light on the history of the Chobanoghlu Principality. In addition to these, the betting document is also important for the investigation of Seljuq - Byzantine relations in the XIII century, the fortress siege techniques of that period and the tradition of victory announcement writing among the Seljuqs.
Key words: Seljuqs, Sultan II. Mesud, Yavlak Arslan, Kastamonu, Cide, Hassan al-Khoyi, Byzantine

Bu çalışmada keten yetiştiriciliğinde ve dokumacılığında kadim bir geçmişe sahip olan Sinop, Kastamonu ve Kocaeli illeri ele alınmıştır. Keten lifinin ekiminden, elyaf ve iplik haline gelene kadar geçirdiği işlem basamakları araştırılmıştır. Ayrıca Sinop, Kastamonu ve Kocaeli illerinde keten el dokumacılığında kullanılan araçlar, dokumaya hazırlık aşamaları, dokuma işlemi, dokumaların eni, boyu, çözgü ve atkı sıklığı, eski dokuma örneklerinin kullanım alanları ile yöresel adları ele alınmıştır. Bu illerde yapılan keten dokumacılığı hakkında bilgi verilmiş ve keten dokumacılığını canlandırmak için günümüzde yapılan çalışmalar da başlıklar altında aktarılmıştır.

Problems of rural areas in Turkey manifest themselves in planning field as well however means of intervention is limited. As a result of process growing organically, the first village design guide in Turkey was produced for the village of Ersizlerdere. The preparation process of the guide started when actors such as Mimar Sinan Fine Arts University, North Anatolian Development Agency (NADA) and Governorship of Küre looking for new methods in rural development encountered. With the will of the actors, village design guide became one of the key projects that were proposed in the local development workshop held in Küre. Depending upon this proposal and the agreement of cooperation between Governorship of Kastamonu, NADA and MSGSU, Ersizlerdere Village Design Guide was prepared. It was aimed to raise the low level of participation in the planning efforts in rural areas and the level of participation was raised thanks to extensive field work. Village people were included in the process through questionnaires conducted and focus group meetings held and thus primary data were collected. With the settlement analyses it was aimed to determine the elements of rural identity. In this context, spatial analyses examining topography , landscape, silhouette and settlement fabric; analyses about parcel structure and usage and architectural survey were made. In the light of findings obtained through the work and basic information about village, the content and construct of the guide were determined. The guide consists of three main chapters: Settlement Fabric, Parcel Formation and Rural Architectural Character. In the chapter of Settlement Fabric, there are proposals about silhouette, aspect, altitude, vegetation and land cover, common public spaces, roads/paths. In the chapter of Parcel Formation some proposals about parcel size and lot coverage are developed. Rural Architectural Character, there are proposals about building/parcel layout, spatial organization, materials and new buildings. Consequently, it was remarked that in Turkey village design guide studies must be interrelated with rural development initiatives and that sense of ownership of the institutions, academic contribution and local participation are important. It was emphasized that the content of the guide might differentiate according to the locality and that is why more studies and implementation are required in Turkey. ÖZ Türkiye'de kırsal alan sorunları planlama alanında da kendini gös-termekte, ancak müdahale yöntemleri kısıtlı kalmaktadır. Organik biçimde gelişen bir sürecin sonucunda Türkiye'nin ilk köy tasa-rım rehberi Ersizlerdere köyü için üretilmiştir. Rehber hazırlama süreci Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ), Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı (KUZKA), Küre Kaymakamlığı gibi kırsal kalkınmada yeni yöntem arayışlarında olan aktörlerin karşılaşması ile başlamıştır. Aktörlerin ortaya koyduğu irade ile Küre'de yapılan yerel kalkınma çalıştayında önerilen birçok kilit proje içinde köy tasarım rehberi de bulunmaktadır. Bu önerilerden yola çıkarak ve Kastamonu Valiliği, KUZKA ve MSGSÜ arasında imzalanan iş birliği protokolüne dayanarak Ersizlerdere Köy Tasarım Rehberi hazırlan-mıştır. Kırsal alandaki planlama çabalarında görülen düşük katılım düzeyinin artırılması hedeflenmiş ve saha çalışmalarının yaygın bi-çimde yapılması katılım düzeyini artırmıştır. Köyde anketler, odak grup görüşmeleri yapılarak köy halkının sürece dâhil edilmesi sağ-lanmış ve böylelikle birincil veri toplanmıştır. Yerleşime dair yapılan analizlerde kırsal kimlik ögelerinin tespit edilmesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda, topoğrafya, peyzaj, silüet ve yerleşme dokusunun incelendiği mekânsal analizler, parsel yapısı-kullanımı ve mimari öl-çekte rölöve ve yapı elemanlarına dair analizler yapılmıştır. Çalışma kapsamında elde edilen bulgular ve köye dair temel bilgiler ışığında rehberin içeriği ve kurgusu belirlenmiştir. Rehber üç ana bölüm-den oluşmaktadır: Yerleşme Dokusu, Parsel Biçimlenişi ve Kırsal Mimari Karakter. Yerleşme Dokusu başlığında silüet, bakı, rakım, bitki ve arazi örtüsü, ortak kamusal mekânlar, yollar ve patikalar hakkında öneriler yer almıştır. Parsel Biçimlenişi başlığında yapılaş-ma konusu ele alınmıştır. Kırsal Mimari Karakter başlığında ise yapı/ parsel düzeni, mekân organizasyonu, malzeme ve yeni yapılar için öneriler yer almıştır. Sonuç olarak Türkiye'de köy tasarım rehberi çalışmalarının kırsal kalkınma girişimleri ile bağlantılı olması gerekti-ği, süreçte kurumsal sahiplenme, akademik katkı ve yerel katılımın önemi belirtilmiş, rehberin içeriğinin yerele özgü şekilde farklıla-şabileceği ve bunun için Türkiye'de daha fazla örnek çalışmanın ve uygulamanın yapılması gerektiği vurgulanmıştır. Anahtar sözcükler: Köy Tasarım Rehberi, Kırsal planlama, Küre-Ersizlerdere. 1 " Makalenin konusu olan calisma ile ilgili yayin ve proje bilgileri su sekildedir; OGDUL, H., OLGUN, I., CALISKAN, C.O. (eds.) (2015). Kastamonu-Kure, Ersizlerdere Koy Tasarim Rehberi, Kuzey Anadolu Kalkinma Ajansi (KUZKA) yayini. Proje Koordinatorleri: Guzin KONUK, Mustafa GUL; Proje Yurutucusu: Hurriyet OGDUL; Proje Danismani: A Erdem ERBAS; Proje Ekibi: (soyadi alfabetik sirasi ile) Meral ABAKLIOGLU, Ahmetcan ALPAN, Burcu BUKEN CANTIMUR, Care Olgun CALISKAN, Kumru CILGIN, Esin HASGUL, Basak INCEKARA, Inci OLGUN, Tugba ORMAN, Esra TURGUT, Seher Demet YUCEL.