Oğuz Atay

Oğuz Atay, dil ile kurduğu ilişki bağlamında Yusuf Atılgan, Bilge Karasu gibi Türk edebiyatının geleneksel çizgisinde kırılma yaratmış isimlerin takipçisidir. Atay,
klasik metinlerin “yalınkat gerçekçilik” arayışına, bireyden çok cemaati önceleyen tek sesli/monolitik yapısına muhalif bir duruş sergileyerek metinlerinde “gerçek(lik)”
kavramını derinlemesine irdeler; “birey” merkezli, karnavalesk ögelerle yüklü, polifonik bir anlatımı yeğler. Yazarın, bu söylem biçimiyle Türk edebiyatının modernist nitelikler
kazanmasında önemli bir rol oynadığını söylemek mümkündür. İlk olarak 1975 yılında yayımlanan Korkuyu Beklerken, Atay’ın modernist bir üslupla kaleme aldığı öykülerinin
toplandığı kitap olma özelliği taşır. Bu çalışmada içerik ve üslup özellikleri bağlamında analiz edilecek “Demiryolu hikâyecileri-bir rüya” adlı öykü ise bu kitabın kapanış
öyküsü konumundadır.

Hikâyede, karakter yaratmada mekân kullanımı belirleyici bir role sahiptir. Mekân, kişiyi yaratan, onun varoluş sınırlarını çizen ve varlığını dünya üzerinde bir yere konumlandırmasını sağlayan kurucu bir değerdir. Karakterin mekânla olan ilişkisi onun hayatla olan ilişkisini de belirler. Samsun Sigarası, Tütün Balyaları, Tamaron adlı hikâyede mekân, geçmişin kötücül anılarını yüklenerek içinde yaşayan kimselere hüzün ve mutsuzluk veren, onların geçmişin karanlık tortularını ruhlarında taşımalarına sebep olan ve kişilerin varoluşların engelleyerek onları geçmişe hapseden bir yer olarak, hikâye atmosferini yaratır ve hikâye kişilerinin karakter özelliklerini yansıtarak kişileşir. Korkuyu Beklerken adlı hikâyede ise mekân, hikâye kişisinin hayatla olan hastalıklı ilişkisinin birebir yansıdığı bir yerdir. Dış dünyaya ait mekânların bir bunaltı imgesine dönüştüğü hikâyede ev ise, bir aidiyet mekânı olarak yüceltilir. Ev, hikâye kişisinin dış dünyanın yok ediciliğine karşılık kendini güvende hissettiği ancak bu duyguyu zamanla derinleştirerek, dış dünyayla tüm ilişkisini kestiği, kendi varoluşunu ancak yaşadığı evde gerçekleştirebileceği hissine kapılarak benlik algısını yitirdiği, değişen ruh hâline göre her defasında yaniden anlamlandırılan bir mekân olarak kurgulanması bakımından hikâye kişisinin yaratılmasında önemli bir yer tutmaktadır. Her iki hikâyede de karakter yaratmada yadsınamaz bir yere sahip olan mekânın, karakter yaratmadaki etkisi irdelenerek; kişilerin kendileriyle, çevreleriyle ve varoluşlarıyla ilgili meselelerinde tuttuğu yer araştırılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Hikâye, Mekân, İnsan, Varoluş

On dokuzuncu ve yirminci yüzyılda meydana gelen teknik - bilimsel ve toplumsal değişimler sonucunda anlatılan, taklit edilen dış dünya eski
anlamını yitirmiş, giz olmaktan çıkmıştır. Sanatçılar da dış dünyanın taklit
anlatımından uzaklaşarak bireyi ve iç dünyasını anlatmaya yönelmiştir.
İnsanının bireysel ve sosyal ortamda metalarca kuşatılmışlığı, zaman ve uzam aralığına sıkışan bireyin kendini şeyler dünyasında
yitirmesine sebep olmuştur.

İnsan bir günde varamıyor bir yerlere.. Oğuz Atay'ın Korkuyu Beklerken (1973) adlı eserinde yer alan, isimsiz bir kadının tavan arasına çıkışıyla başlayan Unutulan hikâyesinde eski resimlerin, eşyaların karıştırılmasıyla geçmişe ve bilinçdışına yolculuk, modern insanın yalnızlaşması ve iç çatışmalar ilk bakışta dikkati çeken noktalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Atay'ın bu hikâyesi üzerine yazılanlarda söz konusu tema ve metnin görünen anlamı üzerinden bir okumanın gerçekleştirildiği söylenebilir. Yer yer metnin gizil anlamının ortaya konulduğu çalışmaların varlığı da mevcuttur. Ancak bir edebiyat metninin de tıpkı bir rüya gibi tümüyle yorumlandığından emin olmak imkânsızdır. Özellikle modern edebiyat ürünleri için bu daha da zordur. Yorumlamalar ileriye götürüldükçe yoğunlaştırmalarla, metaforlarla metnin gerisine gizlenmiş başka düşüncelere, anlamlara ulaşmak mümkündür. Terry Eagleton, Edebiyat Kuramı adlı eserinde, rüya ile edebiyat yapıtı arasında Freud bağlamında kurulabilecek bir ilişkiden söz eder: Tıpkı rüya gibi, yapıt da bazı hammaddeleri ele alır ve bu hammaddeleri bazı tekniklerle ürüne dönüştürür. Edebiyat yapıtı da rüya metni gibi üretildiği süreçleri açıklayabilecek biçimde analiz edilebilir, çözülebilir ve ayrıştırılabilir der. 1 Bu metinde, Oğuz Atay'ın Unutulan hikâyesine bir rüya metni gibi yaklaşmaya çalışacağız. Bu yaklaşımın eserin merkezinde yer alan kadın karakterin ruhsal çözümlemesini yapabilmek ve metinde anlamlandırılamayan bazı noktaların bir bağlama oturtulabilmesi için gerekli olduğu kanaatindeyiz.

ÖZ
“Korkuyu Beklerken” adlı öykü isimsiz bir kahramanın karanlık bir örgütle savaşımını anlatmaktadır. Kahramanın yalnız yaşadığı evinin önüne bir mektup bırakan bu “gizli mezhep” mektupta ona evden dışarı çıkmaması gerektiğini belirtmiştir. Yani onu herkesten ve her şeyden tecrit etmek ister. O ise cezasını vermek niyetiyle kişisel mahremiyetine dokunarak büyük bir suç işlemiş olan bu çeteyi beklemektedir. Kahraman, üyelerinin kim olduğunu bile bilmediği bu yapıyla özgürlüğünü kazanmak için tek başına, kendi yöntemleriyle ölümü de göze alarak mücadele etmekte kararlıdır. Yapılan zorbalık onda korku, kaygı, yoğun öfke ve stres yaratmıştır. Yaşadığı psikolojik istismar nedeniyle kahraman bunalıma girmiştir.
Bu makalede Oğuz Atay’ın “Korkuyu Beklerken” adlı öyküsü çerçevesinde psikolojik istismar konusu işlenmektedir. “Korkuyu Beklerken” öyküsünde örneğini gördüğümüz psikolojik istismar; insanın akıl ve beden sağlığına zarar verebilen aşağılama, kişisel mahremiyeti ihlal, iftira, hakaret ve tehdit etme, küçük düşürme, alay etme, küfür etme, elektronik ve fiziksel takip, okulda ve iş yerinde zorbalık, kabadayılık, hak ihlali gibi çeşitli baskı kurma ve korkutma taktiklerini içerir. Psikolojik istismar ciddi bir suçtur ve hukuken cezası vardır.
Anahtar Kelimeler: Oğuz Atay, Korkuyu Beklerken, Gizli mezhep, Psikolojik istismar, Öfke

ABSTRACT
The story “Korkuyu Beklerken” tells the story of an anonymous hero fighting a dark organization. The “secret section” which leaves a letter in front of the house where the hero lives alone, stated in the letter that he should not go out the house. So, the section wants to isolate him from everyone and everything. He, with the intention of punishment, is waiting for this gang, which has committed a major crime by touching on personal privacy. The hero is determined to fight with his own methods in order to gain his freedom by this structure which even his members do not even know. Bullying has caused him fear, anxiety, intense anger and stress.
Psychological abuse; humiliation, personal privacy, slander, insult and threatening, humiliation, ridicule, profanity, electronic and physical follow-up, bullying at school and at work, bullying and scare tactics. Psychological abuse is a serious offense and is punishable by law. In this article, Oguz Atay’s story “Korkuyu Beklerken” tells the subject of psychological abuse.
Key Words: Oguz Atay, Korkuyu Beklerken, Secret Section, Psychological Abuse, Anger

Oğuz Atay’ın “Demiryolu hikâyecileri-bir rüya” adlı hikâyesinde, okura alışılan demiryolu istasyonlarından ve anlatılan istasyon-tren hikâyelerinden farklı bir dünya sunulur. Hikâyede mekân ve kişilerin kurgusal bağlamda fiziksel realiteyle ilişkisi kadar yaşananların sıra dışı görüntüsü, hikâyenin okura iletmek istediği mesajı istasyon ve tren bağlamında güçlü bir sosyal ve sanatsal eleştiriye taşır.
Hikâyenin tren, tren istasyonu, seyyar hikâyecilik gibi ana düğümler üzerinden kurgulanması, hikâyede geçen seyyâr hikâyecilerin yazdıkları kısa hikâyeleri geçinebilmek adına tren yolcularına pazarlamaya çalışmaları, bu esnada yolculardan aldıkları geri bildirimler, istasyon şefinin yazılan her hikâyeyi resmi bir belge gibi kaydetmesi gibi meseleler, sanatın sosyal realiteler karşısında bir yandan maruz kaldığı engellere diğer yandan mücadelenin sanatçıda oluşturduğu yabancılaşmaya temas eder. Bu bakımdan tren, yolculukla hayatın akışında kalan toplumun; istasyon, bu akışı sağlayan otoritelerin; üç hikâyeci ise üretim, tüketim ve otorite kaygılarının en derin sancısını yaşayan asıl yolcuların mekânları olarak hikâyeye yerleşir. 
Bir ara durak olan tren istasyonu ve hikâyecilerin sanat pazarını oluşturan trenler-yolcular üçgeni çalışmada, üretim-tüketim mekanizmaları ve sanatsal yaratım süreçleri bakımından incelenecektir. Böylece okuruna beklenilen yol, yolculuk ve yolda olmak nostaljisini yaptıramayan hikâyede, tren ve istasyonun oluşturduğu edebî ve sosyal eleştirinin gerekçeleri tartışılacak, anlatıcının bir sanatçı duyarlılığıyla görmek hatta yaşamak istediği düşün/rüyanın izleri sürülmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Oğuz Atay, Tren, Tren İstasyonu, Sosyal Eleştiri, Sanat.

ÖZET Oğuz Atay'ın modernist romana özgü teknikleri kullanarak kaleme aldığı Tutunamayanlar, bireyin varoluş sorununu merkeze alarak, kişilerin yaşadığı dünyayı anlamlandırma kaygısını, dünya üzerinde kendine bir yer edinme endişesini ve bozulan benlik bütünlüğünü yeniden inşa etme çabasını anlatır. Romanda tutunamayan, içinde yaşadığı topluma uyum sağlayamayan, yalnızlaşmış ve yabancılaşmış aydına karşılık kullanılırken; tutunamamak eylemi, bu aydının hayat karşısında kendi varoluşunu ifade etme biçimine karşılık gelir. Çok katmanlı bir yapıya sahip olan roman, birden fazla anlatım tekniği, söyleyiş özelliği ve dilin farklı kullanımlarından meydana gelir. Tutunamayanlar'da, kişinin dünya üzerindeki yolculuğu, dış dünyanın katı gerçeklerinden bunalan bireyin içinde yaşadığı topluma uyum sağlayamaması, yanlış anlaşılması, kültürüne yabancılaşması ve bunun sonucunda yalnızlaşması anlatılır. Tutunamayanlar'ın yapısal ve izleksel açıdan incelendiği bu çalışmanın, birinci bölümünde romanın yapısını oluşturan öğeler üzerinde durulmuştur. Romanın kimliği, isim-içerik ilişkisi, romanda bakış açısı ve anlatıcı düzlemi, olay örgüsü, kişiler, mekân ve zaman, anlatı merkezli bir bakış açısıyla incelenmiştir. Çalışmada, romanın yapısını oluşturan unsurlar ayrıntılı bir biçimde ele alınarak metni oluşturan temel yapılar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın izleksel açıdan incelendiği ikinci kısımda ise öncelikle kora şeması oluşturulmuştur. Oluşturulan kora şeması doğrultusunda, özellikle kavramsal ve simgesel düzlemde ülkü değerler ve karşı değerler belirlenerek, romanda tespit edilen izlekler aracılığıyla roman açımlanmaya çalışılmıştır.

Oğuz Atay is one of the leading actors of the metamorphosis of Turkish novel in terms of form and content. Having stayed within the traditional patterns before him, Turkish novel found a new path for itself with Oğuz Atay. He introduces a new perspective to Turkish novel, not only in the sense of technique, but also with regards to language. In his works, Atay regards language not only as a tool, but also an objective to be achieved as well as a problem to be solved. In this sense, his novels can be read as an intellectual's evaluation on language. In Oğuz Atay's novels, there is a huge gap between the outer world and the virtues and values of the heroes. His heroes are disconnected from the outer world; they are alone and are at odds with their surroundings. Their pasts are full of failures and they have become alienated to our world. They still possess certain moral features, and today's material world does not offer a place for such characters. They can never attribute any meaning to life. Therefore, they consider it as a game and start playing in it. They live as if they were playing and build a new living space for themselves by playing. Such a game is a way of evading the monotony and irresistibility for Oğuz Atay's heroes, a way of evading a world from which they are disconnected. They balance the irresistibility and pain of discomfort with irony. In their subconscious, Atay's heroes are in a ceaseless and relentless struggle with themselves, the society they live in, the educational system and the culture that shape their lives. Atay seeks to establish the justice he cannot find in real life through the games in his novels. In other words, he facilitates justice through his games. The game, which serves as a sanctuary for Atay's heroes, ridicules pain and gives birth to irony. Pain, pessimism and humor are the main elements in Atay's novels. His novels serve as a stage for the irony between the human being wishing to become a free individual and the social/political power seeking to hinder this ambition.

Hakiki ve her günkü çehresiyle görüp tanıyabileceği bir şeyler aradı: heyhat! Her şey değişik ve yabancıydı; etrafında muvazenesi sarsılmış aklının tutunabileceği hiçbir şey yoktu. Tekrar önünde açılan o büyük boşluğa düşecekti. 1 (1) Tanpınar'ın bahsettiği bu kırılma anını Camus'nün "saçma" kavramı ile açıklayabiliriz. "Saçmalık duygusu, her sokağın dönemecinde, her insanın yüzüne çarpabilir," diyor Camus. 2 Pürüzsüz ilerlermiş gibi görünen hayat akışında bir aksaklık olur, dünyayı saran mantık dizgesinde bir delik açılır, sonra insanı ayakta tutan bütün "uygar" stratejiler, anlam şemaları, dünyayı içinde yaşanabilecek bir "yere" dönüştüren bütün kodlar bu delikten akar gider. Peki geriye ne kalır? Çıplak bir dünya. Anlamsızlığıyla insanın üstüne üstüne gelen bir dünya.

Since the rise of text linguistics, the notion of text has been described from a multi-directional perspective. Text, which was analysed from the level of sentence under general linguistics, has become a field of interest in modern text linguistics, which regards the text as a unity whose elements are interconnected at various capacities. Literature is a realm in which language is recreated in a specific context, which, as an end result makes literature an object for linguistic inquiry. From a text linguistic perspective, a literary text is considered a unified whole, whose units are interconnected at different levels. Among those levels, cohesion and coherence play a crucial role in the perception of literary texts and their holistic processes. The methodological framework proposed by text linguistics provides a more detailed exploration of text producer, text and the receiver. This will contribute to both literary scholars’ and critics’ assessment of the text, by showing them the text in its entirety. In this study, I will first introduce text as an interdisciplinary realm of inquiry and will draw on Dressler and Beaugrande’s seven standards of texuality. I will then elaborate on the text linguistic notions, cohesion and coherence. Finally, I will conduct text linguistic analyses of three literary texts, Atilla İlhan’s poem Boulevard of Mists, Sait Faik’s adapted story An Amazing Train and Oğuz Atay’s novel The Disconnected.

Modernist literature is a universal phenomenon. Many authors throughout the
world deal with similar subject matters and themes in their works with a strong emphasis
on modern individuals’ spiritual paralysis, isolation from society, feeling of ‘nothingness’,
existential questionings, lack of communication and bad consequences of urbanization.
Among these modernist authors, Joyce’s contributions to modernist literature are huge
and he influences many modernist authors from different nations. For instance, being a
passionate reader of Joycean literature, Oğuz Atay reflects the same issues in his modernist
works by making intertextual references to Joyce’s texts and adjusting the subject matters
into Turkish context. Both authors give voice to modern intellectual characters in their
works with an emphasis on their similar breakaway from society and social institutions,
though with different preoccupations.
In this study, the portrayals of modern intellectuals in Joyce’s and Atay’s modernist works
are examined in the light of the two authors’ cultural, social, political and economic
backgrounds during the process of modernization in Europe. With this objective in mind,
the similarities and differences in the portrayals of modern intellectuals in major works
of the two authors are comparatively analyzed to reveal that Atay is highly influenced by
Joyce to some extent and to come to a conclusion that Atay does not simply copy Joycean
concept of ‘intellectual’ in his works; but he comes up with his own concept of intellectual
by adjusting Joycean intellectuals into his own cultural, social and national environments.
The present study focuses on the two authors’ intellectual characters with their distance to
society and social institutions and the reasons and urges behind such isolation.

ÖZET Çalışmamızda Oğuz Atay'ın son yıllarında ülkemizde de bilimsel araştırmalara ilk defa konu olan , korku üzerinde durulacaktır. Korku ve insan ilişkisi hareketiyle , toplumsal korkunun ne olduğu , bu alandaki çalışmaların tarihsel gelişimi , korku kavramlarından yola çıkılarak bu alanın çalışma sahasındaki konular ele alınarak , korku kavramının , hikayedeki kapsam alanı metnin , insanın karanlıkta kalan yanlarını aydınlığa kavuşturarak kendine doğru yürümesini örneklendirebileceğimiz anlam değerleriyle yüklüdür. Makalede bu kapsam anlamı ve değerleri çözümlenmeye çalışılacaktır. GİRİŞ Korku; kendi bütünselliğinde çok geniş alana yayılmakta, yükseklik korkusu, canlı hayvan korkusu, kapalı alan korkusu (aynı zamanda fobi olarak nitelendiriliyor bu korkular) karanlıkta kalmak korkusu derken yaşam alanlarımızı işkence haline çeviriyoruz.Korku, sözlük anlamı ile ifade edildiğinde " Bir tehlike veya tehlike düşüncesi karşısında duyulan kaygı, üzüntü, kötülük gelme ihtimali, tehlike " şeklinde bir tanım ortaya çıkıyor. TDK'nın web sitesinde yer alan korku tanımlamasına ruh bilim açısından yaklaşımı ise bizlerin gerçek hayatta yaşadıklarını tarif ediyor. " Korku, gerçek veya beklenen bir tehlike ile yoğun bir acı karşısında uyanan ve coşku, beniz sararması, ağız kuruması, kalp, solunum hızlanması vb. belirtileri olan veya daha karmaşık fizyolojik değişmelerle kendini gösteren duygu. " Hayatımız boyunca korkular ile yönetilmeye ve terbiye edilmeye çalışılmış bireyleriz. Korkunun ilk olarak ortaya çıkışı, yemek yemediğimiz, çoraplarımızı giymediğimiz, evin içinde başımıza buyruk yaşadığımız çocukluğumuzda başlıyor. 'Yemek yemezsen anne gelir ham yapar, suyunu içmezsen minnoş gelip içer, çoraplarını giymezsen böcekler seni yer , elbiselerini giymezsen doktor amca gelir iğne yapar.' gibi fanteziler ile çocuk aklımıza yerleşmeye başlıyor korkularımız. Çocukluktan ergenliğe geçiş sürecinde ise korkularımızın boyutu da değişiyor, arabalar, uçaklar, gemiler, ölümler, hastalıklar, insan zararlısı insanlar derken çocukken almış olduğumuz terbiyenin üzerine bir de bunlar eklenince korkuların yönettiği kişilik ve " BEN " halleri bambaşka bir boyuta taşınıyor. Öyle ya, elbise giymediğimizde gelip bize iğne yapacak olan doktor amcanın karşısına hasta olarak çıkınca hele bir de iğneyi görünce korkunun asıl hallerini yaşamaya başlamış oluyoruz. Çocukken aşırı sevgi, ilgi, fark edilme, dokunulma ve kabul görmelerin de silinmeye yüz tuttuğu artık büyüdün hallerinde farkında olmadan bunlarla ilgili de korkular su yüzüne çıkmaya başlıyor. Ve sınavlar, ilk okuldan başlayıp üniversite bitene kadar devam eden kabuslar serisi. Dizi yapsalar bundan ömür boyu sürecek bir sürü hikaye üretebilir insan. Sözlü sınav korkusu, çalışmadan gitmişsen derse

Başlarken

Korkuyu Beklerken (1975) kitabının açılış öyküsü olan “Beyaz Mantolu Adam”, etkileyici bir girişle başlar: “KALABALIK bir topluluk içindeydi. Başarısızdı. Parası yoktu. Dileniyordu” (s. 11). Kısa ama vurucu bu cümlelerde, modern toplumun en temel değer ölçütleri (“unvan” ve “maddiyat”) ustaca betimlenir ve ana karakterin kalabalıklar karşısındaki yalnızlığı, ötekiliği, farklılığı sezdirilir. Büyük harflerle vurgulanmış olan “kalabalık”, öyküdeki önemli figürlerden biridir. Toplumsal normların buyruklarına itaat edenlerin, kendilerine çizilen rol ve sınırları ihlâl etmeyenlerin kolektif öznesi konumundadır kalabalık. Onun tam karşısında ise öykünün ana karakteri, beyaz mantolu adam yer alır. Aslında bir bakıma o da kolektif bir kimliğin temsilcisidir: Norm dışı kişilikler.

Toplumda Leke Olmak

Yıldız Ecevit’in belirttiği üzere bu öykünün esin kaynağı, Çiçek Pasajı’nda kemer satan bir adamdır: “Saçı sakalı birbirine karışmış yarı meczup garip bir adamdır bu. Çiçek Pasajı’na her gelişlerinde, meyhanelerin kalabalık/gürültülü dünyasının ortasında, koluna astığı kemerlerle hiçbir canlılık belirtisi göstermeksizin bir portmanto askılığı gibi orada öyle dikilip dur[maktadır]” (2016, s. 478). Atay’ın, bu gördüklerini kurmaca dünyaya aktarmış olma ihtimali oldukça yüksektir. Beyaz mantolu adam, kelimenin tam anlamıyla yersiz yurtsuz bir karakterdir. Ceketi yoktur, gömleği parça parçadır, yırtık pantolonun altındaki çorapsız ayaklarına lastik geçirmiş vaziyette kalabalık sokaklarda savrulup durur: “Yavaş yavaş yürüdü; dar ve kalabalık sokaklardan, dar ve kalabalık sokaklara geçti. […] Sokakların üzerinde yürüyecek yer kalmadı” (s. 14). Bir yandan sokaklar üzerinden yığının baskıcı, bunaltıcı atmosferi sergilenirken öte yandan ondan kaçışın imkânsızlığı ima edilir. Âdeta basacak yer, alacak nefes kalmamış gibidir. Kalabalık herkesi, her yeri yutma arzusundadır; sadece kendine benzeyenlerin, daha doğrusu kendine benzettiklerinin varlığını kabul eder. Farklı olanlara, benzeşmeye yanaşmayanlara karşı acımasız ve tahammülsüzdür; içten içe onları ortadan kaldırma iştiyakı duyar. Farklı olanlar, kalabalıklar için birer “leke” gibidir: “Kucağındaki kundak çocuğuyla karanlık bir kadın çömeldi yanına. Bir süre, iki leke gibi, duvara dayalı durdular” (s. 12). “Leke” metaforu, toplumsal linçe maruz bırakılmış kesimleri anlatmak için özenle seçilmiştir. Bilindiği üzere leke, farklılığa işaret eder; bütünselliği bozup parçalı bir yapı getirir beraberinde. Yani bir anlamda çok seslilikle de ilişkilidir. Oysa kalabalık tek renk, tek ses olmak ister. Bu nedenle lekelerden kurtulmaya heves eder. Bu bağlamda öyküdeki “kenar” metaforu da dikkate değerdir. Farklılar ya da lekeliler toplumsal hayatın merkezinde bulun(a)mazlar. Onların yeri kıyıdır, kenardır, uçtur: “Bir kenarda duruyordu” (s. 11). Beyaz mantolu adamın kenarda durması, naif bir betimlemeden fazlasını ifade eder; bir bakıma ötekilerin toplumsal hiyerarşideki konumunu göstermektedir. Öte yandan farklılığın muhtelif çağrışımlarından biri de garipliktir. Bu durum öyküde şu şekilde karşılık bulur: “Derli toplu insanlar, dinlenmek için başka yerlere gittiklerinden kimseye garip görünmedi kılığı, kimsenin gözüne çarpmadı” (s. 22). Burada “derli toplular” kalabalıktakileri, “garipler” ise ötekileri temsil eder. Bu ikili arasındaki gerilim bazen görünüş, bazen düşünüş, bazen de her iki anlamda sürer gider.

Oğuz Atay’ın özgün edebi dili ve çok katmanlı anlatımıyla, çoğu büyük yazar gibi yaşarken değeri tam olarak anlaşılamasa da, ölümünün ardından geçen zaman içerisinde gerek akademik açıdan gerekse günümüz edebiyat okurunun ilgisinin artmasıyla, Cumhuriyet sonrası Türk edebiyatı kanonundaki önemi anlaşılmaya ve anlatılmaya başlanmıştır. Özetle, Oğuz Atay eseri Tutunamayanlar’da ve hayatında ölüme karşı dururken aynı zamanda ona dost bir tavır sergilemektedir. Bu ruhani gelgitlerin tezahürlerini, romandaki karakterlerde de gözlemleyebiliriz ve bütün olay örgüsü Atay’ın ve karakterlerinin hayatlarının girift bir şekilde iç içe geçmiş olduğu kurgusu üzerine analiz edilebilir.

Bu makalenin amacı postmodernistlerin
ironiyle ne tür bir ilişki içinde olduklarını tartışmak
ve izah etmeye çalışmaktır. Bu bağlamda,
postmodern anlatılarda, ironin iktidar karşıtı bir
araç olarak kullanıldığı ortaya konulmaya
çalışmıştır. Bu iktidar karşıtlığının hem genel
anlamda iktidarı hem de yazarın iktidarını
içerdiğinin altı çizilmiştir. İronin postmodern bireyler
için bir kaçış alanı olduğuna göndermede
bulunulmuştur. Özellikle postmodernistlerin ironi ve
oyundan ne kadar istifade ettiklerine vurgu
yapılmıştır. Bu bağlamda da Oğuz Atay’ın
Tutunamayanlar ve Orhan Pamuk’un Benim Adım
Kırmızı isimli metinlerinden örnekler verilmiştir.
Böylece teorik bilgiler, örneklerle ortaya konmaya
çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Postmodernizm, birey, ironi,
roman, anlatı

ABSTRACT
The purpose of this paper is to discuss and
examine what kind of relationship exists between
postmodernismand irony. In this context, it was aimed to
show that irony was used as an anti-power instrument in
postmodernist narratives. It was also emphasized that
this anti-power contains not only general or political
power but also author’s authority. It was referred that
irony is an asylum area to postmodern individual.
Especially, howpostmodernists benefit from irony and
play was emphasized. In this context, from some texts,
such as OğuzAtay’sTutunamayanlar and Orhan Pamuk’s
Benim Adım Kırmızı, some typical examples were given.
In this way, the theoretical knowledge was supported
with someexamples.
Keywords: Postmodernism, individual, irony,
novel, narration

“Yabancılaşma” kavramının edebiyatımızdaki kullanımı daha çok 20.yüzyılın son yarısında artmıştır. Bahsedilen dönem için Halime Ünaldı (2011) şöyle demiştir: “Bilim ve teknikle temellendirilen modern iddiaların, kuşku çemberiyle kuşatılmaya başlandığı bir dönemdir. Çünkü insan, bilim ve teknikle her şeye hükmedeceğine inanıyordu. Ancak bir süre sonra işlerin kendi kontrolünden çıktığını, ürettiği her şeyin kendi üzerinde hükümranlık kurmaya başladığını görmek zorunda kalmıştır.” (s.1). Bu durum insanların düşüncelerinde bir farklılaşma yaratmıştır. Ünaldı (2011) bu “yabancılaşma” kavramın Melvin Seeman’ın da fikirlerinden yararlanarak beş kategoriye ayırmıştır: aydın ve yabancılaşma, toplumdan tecrit edilme ve topluma yabancılaşma, kendine yabancılaşma, kültürel değerlere yabancılaşma, mekansal yabancılaşma (s.24). Oğuz Atay’ın da kullandığı “yabancılaşma” kavramı genellikle toplumdan tecrit edilme ile topluma yabancılaşma ve kendine yabancılaşma şeklinde ele alınmıştır. Oğuz Atay’ın da farklılığı bu kavramı ele alırken nasıl bir düşünceye sahip olduğudur. Atay, bu tutumunu tek öykü kitabı olan Korkuyu Beklerken’de de göstermiştir.

Oğuz Atay 'ın, Tutunamayanlar (1971-72) ve Tehlikeli Oyunlar (1973) romanlarındaki önemli bir hamlesi, Türkiye'nin entelektüel meselelerini ve yazarlık kurumunun açmazlarını, duygularının çelişkisine kapılan ve bu hâldeyken kendisiyle hesaplaşma içine giren "tutunamayanlar" tipi vasıtasıyla aşmaya yönelmesidir. Bu tezin, Oğuz Atay'ın roman kişilerini kurduğu temelleri soruşturan birinci bölümünde, mikro-sosyolojik düşünceye, yani Émile Durkheim'a karşı Jean-Gabriel de Tarde'ın zihinler-arası hareketlerin belirlenim yasalarını esas alan toplum kavrayışına müracaat edilmiştir. Bu noktada, Oğuz Atay'ın özneyi, birtakım söylem ve ideolojilere bağımlı hâlde üretilen hazır formülasyonların, kanaatlerin veya soyut kavramların temsilleri olarak değil, duygulanabilme kabiliyetine sahip toplumsal tipler olarak yarattığı iddia edilmiştir. Öte yandan, ayrıca "tutunamayanlar" tipinin Türk modernitesinin özgül koşulları etrafında üretilmiş bir özne olduğu düşüncesi de öne sürülecektir. Böylece Oğuz Atay, ülkenin kolektif kimliğinin, toplumsal yapısının çatışmalarını roman kişilerin zihinlerinde gerçekleşen çatışmalar olarak değerlendirmiş ve böylece kişilerine duygusal bir içerik kazandırmıştır.

Öz Türkiye'de modernleşme sürecinin toplumsal ve kültürel sonuçlarına dair pek çok metinde temel temalardan birisini ‚arafta olma‛ hali oluşturmaktadır. Toplumun modernleşmesi sürecinin bir sonucu olan bu durum, Çoğunlukla Doğu ile Batı, gelenekle modernlik arasında bir belirsizliği, bir arada kalma halini ifade etmektedir. Toplum yaşamının farklı alanlarında gözlenen ve çelişkile-rin, bunalımların, çatışmaların bir arada var olduğu bu durum, bireysel ilişkileri de etkilemektedir. Nitekim bireysel kimlikler toplumsal süreçler içinde şekillenmekte ve toplumsal sorunların açtığı yaralardan etkilenmektedirler. Bu bağlamda modernleşme süreçlerine paralel olarak dönüşmekte olan baba-oğul ilişkileri modernleşmenin niteliğinden kaynaklanan toplumsal travmanın en çok deneyimlendiği alanlardan birisidir. Daha çok babanın gelenekçi ve otoriter karakterinin, çocuğun benlik inşasında çeşitli aksaklıklara yol açmasıyla ortaya çıkan arafta kalma hali, özelikle erkek ço-cuğun bir özne olarak kendini inşa edememesi sonucunu doğurmaktadır. Toplumsal ve bireysel ya-şamları etkileyen bu durumun izlerine müzik, edebi metinler, sinema eserleri gibi pek çok kültür ürününde de rastlamak mümkündür. Bu çalışma baba-oğul ilişkisi temelindeki arafta kalma halinin edebiyat ve sinemadaki sembolik karşılıklarının yorumlanmasına odaklanmaktadır. Çalışmada Oğuz Atay'ın ‚Babama Mek-tup‛ (1975) öyküsü ve Seren Yüce'nin ‚Çoğunluk‛ (2014) filmi örneklerinde baba-oğul ilişkisi, anlatı-larını toplumsal olaylardan esinlenerek oluşturan sanat eserlerinin sosyo-kültürel yapıya dair ipuç-ları sunduğu görüşü saklı tutularak yorumlanmıştır. Hem ‚Babama Mektup‛ öyküsünde hem de ‚Çoğunluk‛ filminde temel problem olarak belirlenen baba-oğul ilişkileri oldukça sorunludur. Anla-tılara yön veren sorunlar, Doğu'yu temsil eden baba ile Batıyı temsil eden oğul arasındaki çatışma-dan kaynaklanmaktadır. Modernleşme sürecinin toplumda açtığı yaralar baba-oğul ilişkisinde, Do-ğu ve Batı arasına sıkışmışlık, arafta kalmışlık şeklinde resmedilmektedir. Bu çerçevede ele alınan eserlerdeki baba-oğul ilişkileri, sosyo-psikolojik bir bakış açısıyla

The stories “Nest” of Franz Kafka and “Korkuyu Beklerken” of O
uz Atay are two works independent from each other, in the literature of different nations. The basic reason for taking into consideration these works by a comparative literature analyze is that both of them are fictionalized around the theme of fear. Both “Home” and “Waiting for the fear” deals with the question of fear originating from the external word, and a paranoia based upon this fear. Another identical aspect calling attention in these stories is that both stories are handled by an ambiguous expression (symbols).
The aim of this article, it is not to demonstrate that these two works are fully identical, but to call attention to similarities and differences between them. By emphasizing upon the symbolic value of the place, it will also be examined the role of the place in the construction and the resolution of the stories

Bu incelemenin amacı, söz konusu iki eserin birebir aynı olduğunu ispat etmek değil, aralarındaki benzerlik ve farklılıklara dikkat çekmektir. Ayrıca mekânın sembolik değeri üzerinde durularak, hikâyelerin kurgusunda ve çözümünde üstlendiği rol irdelenecektir.

Bu makale kapsamında yazar Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar ve Tehlikeli Oyunlar adlı  romanlarında ortaya koyduğu perspektifler ile post-modern düşünce arasındaki ilişkiler ele alınmıştır. Atay,  Tutunamayanlar’da Selim Işık ve Turgut Özben karakterleriyle, Tehlikeli Oyunlar’da ise Hikmet Benol
üzerinden ideolojilere-inançlara tutunamayan, kendisini tek bir hakikate ait hissedemeyen, modern  değerlere ve düşüncelere yabancılaşmış, modern akıl ile sorunlarını çözemeyen bireyi tasvir etmiştir;  Atay’ın roman karakterlerinde var olan post- modern perspektifler bu makalede meta anlatıların  inandırıcılığını kaybetmesi ve modernitede var olan tek bir hakikat anlayışının post-modern dünyada  kaybolması düşünceleri çerçevesinde sosyolojik bir bağlamda ortaya konulmuştur.

Öz: Anlatıcının rolü, romancının metindeki konumunu, roman metnindeki mekân, üslup, zaman algısını belirleyen yapı taşlarından biridir. Geçmiş, bugün, gelecek düzleminde kahramanların ruh hallerini yansıtabilmek için romancının anlatıcı üzerinden yapacağı tercih önemlidir. Anlatıcının romanda üstlendiği rol, edebiyat kuramlarının ayrışmasında da belirleyicidir. Türk edebiyatında anlatıcı, 'kahraman, tanık, Tanrısal ve karma' bakış açılarıyla ele alınmış son dönemlerde de postmodern tekniklerin etkisiyle anlatı unsurunun ya da kurgunun parçası kimi zaman nesnesi biçimine dönüşmüştür. Bütün bunlar Türk romanında yaşanan değişimlerin anlatıcının üstlendiği rol penceresinden de takip edilebileceğini gösterir. Bu çalışmada dönemlerin genel özelliklerine bağlı olarak anlatıcının konumu hakkında çizilecek genel çerçeve, sosyolojik okumanın bir parçası biçiminde edebiyat topluluklarını temsil eden romancılardan örnekleme metoduyla (birkaç örnekle yetinme) somutlaştırılacaktır. Anahtar Kelimeler: Anlatıcı, Türk Romanı, Bakış Açısı, Edebiyat Tarihi, Üslup, Dönem Sosyolojisi.
Abstract: The role of the narrator is a key element identifying the position of the novelist in the text and the space, style and time perception of the novel.The choice of the novelist over the narrator is important in order to reflect the mental states of the characters on a past, present and future platform. The role of the narrator in the novel is also indicative in the distinction of literature theories. The narrator in Turkish literature has been discussed from 'hero, witness, Divine and mixed' perspectives; and recently, with the impacts of Postmodern techniques, it turned into a part of telling element or the fiction and sometimes the object it. All of these indicate that the changes in Turkish novel can be followed from change in the role of the narrator. In this study, the topic, which covers a wide area, will be analyzed according to the classifications in the history of literature, in this article. The general framework to be set regarding the role of the narrator based on the general features of the era will be materialized with examples from novelists representing literature groups. Giriş Anlatıcının rolü, romancının metindeki konumunu, romandaki içerik ve yapısal odaklı bütün nüansları (mekân, üslup, zaman, kurgu vb.) belirleyen yapı taşlarındandır. Geçmiş, bugün, gelecek düzleminde dönem ruhunu ve kahramanların metindeki dünyasını yansıtabilmek için romancının anlatıcı üzerinden yapacağı tercih önemlidir. Anlatıcının romanda üstlendiği ya da anlatıcıya verilen roller birbiriyle bağıntılı kimi zaman birbirine mecbur yapıların bir aradalığına işaret eder: 1-Anlatıcının romanda tarihsel süreç boyunca üstlendiği roller metnin bir parçası olarak teknik-terimsel çözümlemeler, adlandırmalar için yardımcı olduğu kadar romanın tür özelliklerinin nasıl değiştiğini de gözler önüne serer. Tanzimat ile Servet-i Fünûn roman anlayışları arasındaki farklılıklar, anlatıcı odağında görünür hale getirilebilirken Türk romanının değişim hamleleri de takip edilebilir. 2-Anlatıcının rolleri, edebiyat kuramlarının ayrışmasında da belirleyicidir. Kimi kuramlar anlatıcının yazarla ilişkisinin dâhil edildiği çözümleme biçimlerini reddederken 1 kimileri bu ilişkinin metnin çözümlenmesi için asli unsurlardan biri olduğu görüşündedir. 2 Anlatıcının konumu, metinle birlikte yazarın * Yrd. Doç. Dr., Bartın Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 1 Bu görüş Barthes'in " yazarın ölümü " metaforuyla sembolleşmiştir. Barthes'e göre metindeki çok anlamlılığı kaybetmemek, anlam katmanlarını ve derinliği yakalamak adına yazarın metaforik ölümü, metni anlama sürecinde okurun yazarın varlığını kabul etmemesi anlamında kullanılır. " Barthes'a göre, okurun kendisine sunulan tek anlama boyun eğişi ve okuma etkinliği içindeki edilgen tavrı, ancak metnin anlamının sahibi, metnin yaratıcısı " tanrı-yazar " ın yetkesine bir karşı çıkışla aşılabilir. Yazar ölür ve metin sahipsizleştirilir: Söz yazarın olmaktan çıkar. Yazarın egemenliğine, sahipliğine alacağı bir söz olduğuna inanç yıkılmıştır artık. Her söz daha önceden söylenmiş, her metin daha önceden yazılmıştır. Okur, birer birer düğümleri çözüp " son söze " varmaya yönelik okuma alışkanlığını bırakır ve bu sonsuz alıntılar ağında istediği yerden başlar, istediği yerde durur ve istediği yerde bitirir. Artık anlamın egemenliği okura geçmiştir. " (Göksel 2006 : 11) 2 Berna Moran Sanatçıya Dönük Eleştiri kuramının temelinde metinle okur arasındaki bağı yazar biyografisinin kurduğunu dile getirir: " Bizi ilgilendiren 'yazara dönük' biyografik eleştiri ise sanatçının kişiliği ile eserleri arasında sıkı bir bağ olduğu ilkesine dayanır. Bu ilke başlıca iki amaçla kullanılabilir. 1-serleri aydınlatmak için sanatçının hayatını kişiliğini incelemek, 2-sanatçının psikolojisini, kişiliğini aydınlatmak için eserlerini bir belge gibi kullanmak. " (Moran 1994: 118) Eleştiri tarihinin önemli isimlerinden Sante-Beuve de yazar merkezli bir anlama ve eleştiri sürecini önemser: " Sainte-Beuve ele aldığı yazar hakkında bazı küçük tarihi olaylar toplamakla işe başlar; bazen yazarın kişiliğinin 'kilit noktasını' bulmak ve ilk şaheserini yarattığı anda onu yakalayabilmek için onun menşeini ve hangi şartlar içinde yetişmiş olduğunu araştırır; bazen de biyografiye ait birkaç manalı ayrıntıyla onun olgunluk çağını gözeriminizin önünde canlandırır. " (Carlau-Fillox, 1985: 29).

Bu çalışmada Yusuf Atılgan'ın "Bodur Minareden Öte" ve Oğuz Atay'ın "Demiryolu hikâyecileri-bir rüya" öykülerinde merkezin uzağında/dışında olmanın, taşrada var olmanın izi sürülecek ve her iki öyküde taşrada var olma deneyiminin sunumuna değinilecektir. Taşrada "var" olmanın belli "yokluklar" üzerinden kurulduğu görülecek, bu yoklukların öykünün gerçekliğini, anlatımını belirleyen bir özellikte olduğu üzerinde durulacaktır. Yusuf Atılgan'ın öyküsünde birey, taşra kasabasının tekdüzeliği, sıkıntısı içinde verilirken, Oğuz Atay'ın öyküsü merkezden uzak olanların yaşamlarını, gerçekle-zamanla olan temaslarını yoğun bir anlatımla dile getirmiştir. Her iki metinde de taşrada yaşama ve var olma deneyiminin bir yoksunluklar üzerinden olduğu sezdirilmiştir. "Bodur Minareden Öte" öyküsünde taşra terk edilen/ aşılan/ geride bırakılan bir yer olarak sunulmuş; ancak öykü kahramanın "büyük şehirde"ki tek başınalığı, yalnızlığı ve acemiliği gösterilerek onun "taşra"nın zamanından ve gerçekliğinden kopamamışlığı anlatılmıştır. "Demiryolu hikâyecileri-bir rüya" öyküsünde ise Oğuz Atay büyük şehirlere uzak bir kasabadaki günlük yaşamın kurulmasında ve algılanmasında taşranın bir boşlukta olduğu ve bu boşluğun "trenin gelme"siyle oluştuğu, zamanın, günün, yaşamın ve uykunun trenin gelişleriyle hareketlendiği, belirlendiği görülmektedir. Atay'ın öyküsünde "taşra" bir temsil üzerinde yorumlanabildiği, "merkez"in taşra karşısında konumlanabildiği gösterilmiştir.Bu noktada, merkez-taşra ikiliğine/ayrımına dikkat çekilmek istenmiştir. Merkezin "gerçeğin-asılın" temsili olduğu taşranın ise merkezin gölgesinde yer alarak onun "sureti", "kopyası" olarak varlığını inşa ettiği özelliğinde durulmuştur. Dolayısıyla her iki öyküye taşranın arkasından/ taşranın içinden bakmak öyküleri okumada ve yorumlamada okuyucuya geniş olanaklar sunmaktadır.

Tanzimat döneminde askeri alanda farkındalıkla başlayan geride kalmışlık fikri, modernleşme kavramıyla ileride olana yetişme olarak düşünülüp, uzun yıllardan beri bu kavrama Türk Edebiyatında geniş ölçüde yer verilmiştir. Bu konu hakkındaki fikir ayrılıkları ve yanılgılarla, birçok yazarın konuyu anlamakta ve modernleşme sürecini yorumlamakta başarısız olduğu gözlemlenebilir. Oğuz Atay'ın modernleşmeye yaklaşımının yeni bir edebiyat anlayışıyla sunulduğu Tutunamayanlar (2017) romanında bir küçük burjuva aydını olarak Oğuz Atay'ın kendini arayış, modernleşmeyi kabulleniş ve modernleşmeye başkaldırı arasındaki kalıplardan çıkmış yorumları yer alır. Bu metinde romanda gözlemlenen modernleşme yorumları birey-toplum ilişkisi çerçevesinde ele alınacaktır.

Hasan Ali Yücel’in de bir parçası olduğu, Köy Enstitüleri’nde yaşama geçmiş kültürel çabalar ile Batı ve Doğu kültürleri arasında Anadolu’da kurulmaya çalışılmış kimi köprüler  ve ne yazık ki soğukkanlı bilirkişiler tarafından yakılıp yıkılmıştır.
Yücel, yalnızca bir eğitimci, bir yönetici değil, aynı zamanda bir kültür devrimcisidir. Mantık ve felsefe kitapları yazarıdır. Bu kitaplar da birtakım yerlerden çevrilmiş, derlenmiş yapıtlar olmayıp Yücel’e özgü bulgu ve usyürütmelerle örülmüştür. Sözgelimi, 1926’da ilk kez yayınlanan “Surî ve Takbikî Mantık” adlı ders kitabında, tarihi, “mekânı zamanlaştıran ilim” olarak tanımlamaktadır. Burada yalnızca biçimsel dizgeci, mantıkçı bir tutum değil, aynı zamanda özdeksel, ontolojik bir yaklaşım da söz konusudur. 1939 yılı basımı yapılan mantık kitabında da İbnî Haldun’u, “Müslümanlık âleminde ilk olarak hikâyeci tarihten olgucu tarihe yükselip olayları nedensellik yönünden gören ilk tarihçi” olarak tanımlar. İbn-Haldun’la ilgili bu yaklaşım Osmanlı çöküş döneminden başlayarak ilerici, devrimci sayılan kimi düşün adamlarının Doğu ve İslâm tarihindeki değerlere sırtlarını dönüp bir Batı taklitçiliği içinde, geç kalmış olmanın telaşıyla taklitçi bir çizgi izlemelerine karşı atılmış çok önemli bir adımdır.

Kesin olarak sınırları çizilmese de postmodernizm gerçeği genel olarak edebiyat ve sanat çevrelerince kabul görmüştür. Türk romanında bilinçli olarak ilk postmodernist roman denemesini Oğuz Atay, Tutunamayanlar adlı romanıyla yapmıştır. Yazar, postmodernist yapının kendisine verdiği özgürlükle roman anlayışında sıkça kullanılan metafiction ve metinlerarasılık gibi teknikleri farklı şekillerde ve roman estetiğini bozmadan kullanır. Bu yazıda Tutunamayanlar adlı romanı postmodern kılan kimi özellik ve tekniklerin izleri sürülmeye çalışıldı.

Bu çalışmada Oğuz Atay’ın kurmacaya dayalı anlatılarından hareketle oyun, öykü ve romanlarının belli başlı özellikleri tespit edilecek, bu ortak özelliklerin günümüz edebiyatına uzantıları tartışılacak ve kendi çağının çok ötesine seslenmiş Atay’ın günümüzdeki yankıları üzerinde durulacaktır. Oğuz Atay’ı aforizmaların ötesine taşıyabilmek ve daha iyi anlayabilmek için öncelikle kendi eserlerinin dünyasına girebilmek gerekir. Atay’ın en önemli eseri diyebileceğimiz Tutunamayanlar’ı 1973’te ikinci romanı Tehlikeli Oyunlar izler. Öykülerinin toplandığı Korkuyu Beklerken ve tiyatro eseri olsa da kurmacanın sınırlarında dolaşan Oyunlarla Yaşayanlar bu çalışmanın temel kaynaklarını oluşturmuştur. Bir Bilim Adamının Romanı Atay’ın hocası Mustafa İnan’ın hayatını anlatan, aslında yazarın çok da içine sinmeyen, sürekli müdahalelere maruz kalan “ısmarlama” bir romandır; dolayısıyla Atay kurmacasından, dil ve anlatımından oldukça uzak olan bu kitap çalışmanın dışında tutulmuştur. Tamamlanmadığı için Eylembilim ve kurmaca olmadığı için Günlük de bu araştırmaya dâhil edilmemiştir.

İnsanoğlunun içinde bulunduğu dünyanın çelişkilerine yönelen ironinin en önemli işlevlerinden biri şüphesiz “farkındalık” sağlamaktır. Bu farkındalığın insanın insan oluşunun önemli anlam alanların içine alması bir yana dünyayı anlamlandırma çabası ile ayrı bir önem kazanmaktadır. Ontolojik yönüne dikkat çekilen bu haliyle çift katmanlı bir “olgu” olan ironi, daha ziyade edebî metinlerde karşımıza çıkan bir kavram olarak durur. Kimi edebî metinlerde kendisi de aslında bir kurgusal metin iken başka bir kurguya dikkat çeken parodi ile iç içe geçmiş durumdadır. Başlangıcını tarih öncesi dönemlerde gördüğümüz ironi ve parodi zaman içerisinde pek çok değişikliğe uğrayarak günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Üstelik bu değişiklikler edebî metnin kimi zaman iç yapısı ile ilgili olduğu kadar kimi zaman da metnin formu ile yakından ilgilidir.
Oğuz Atay da yukarıda kısaca işaret edilen şekliyle ironi ve parodiyi eserlerinde ustaca kullanan sanatkârlarımızdandır. Oğuz Atay’ın içinde bulunduğu toplum ve zamanla dünyaya doğmuş olan bir sanatkâr olarak şahit olduğu dönem içerisinde ortaya çıkan pek çok durum, onun bahse çalışılan sanatkâr duyarlılığına sahip bir kalemin ironi ve parodi penceresinden okuyucuya sunulur. Tahkiyeli bir metnin imkânları dâhilinde insanın farkındalığına dair pek çok husus bu şekilde çözümlenir. Bu makalede Atay’ın Korkuyu Beklerken adlı kitabında bulunan “Ne Evet Ne Hayır” adlı hikâyesi ironi ve parodinin sağladığı bakış açısıyla çözümlenmeye çalışılacaktır.

One of the most important functions of irony, which is directed towards the contradictions of the world in which human beings are, is undoubtedly to provide “awareness". This awareness gains importance as a result of the effort to make sense of the world aside from the inclusion of the human being into important meaning areas. The irony, which is a double-layered “phenomenology in this form, which draws attention to its ontological aspect, rather stands as a concept encountered in literary texts. In some literary texts, while it is actually a fictional text, it is intertwined with the parody that draws attention to another fiction. The irony and parody of which we saw the beginning of prehistoric times have undergone many changes and have survived until today. Moreover, these changes are related to the internal structure of the literary text as well as the form of the text.
Oğuz Atay is one of the craftsmen who use irony and parody skillfully in his works. The society that Oğuz Atay is in and many situations that arise during the period he witnessed as an artist born to the world is presented to the reader from the irony and parody window of a pen with artistic sensitivity. Many aspects of human awareness within the possibilities of an arbitrary text are resolved in this way. In this article, Atay's named “Ne Evet Ne Hayır in his book Korkuyu Beklerken Beklerken (The Waiting for Fear) will be analyzed from the perspective of irony and parody.