Juovlamánu álggus Meahciráđđehus almmuhii, ahte luonddubálvalusain celket eret oktiibuot 39 olbmo, ja 73 olbmo bargguide bohtet nuppástusat. Maid 100 mearreáigásaš bargogaskavuođa nohket.
Nuppástusat gusket ollugiid Anára ja Soađegili guovlluin, dasgo Meahciráđđehus lea stuorra bargoaddi Lappi guovllus ja Sámis.
Luonddubálvalusaid organiserejit ođđasit juo juovlamánus 2023 ja máŋgga olbmos bargu nohká ovddal ođđajagi, muitala vuovde- ja luondduriggodatsuorggi áššedovdiid searvvi, METO ry oaiveluohttámušolmmoš Tapani Pennanen.
– Ollisvuohta lea hirpmástuhtti. Eat bastán váikkuhit bargoaddi plánaide olu, vaikko álgoálggus sii ledje geahpedeamen 55–60 bargogaskavuođa, muitala Pennanen.
Meahciráđđehusa seastindoaimmat čuhcet goit Anárii ja Soađegillái
Eretcealkimat ja bargguid nuppástusat gusket earet eará álbmotmehciid fuolahusa ja áššehasbálvalusa. Urho Kekkonen álbmotmeahcis Anáris ja Soađegilis fuolahusbargit leat fuolahan bosihanbáikkiid ja doallan máđijaid ortnegis. Dát bargit leat maid olbmot, geat leat deaivvadan álbmotmeahci gallededdjiiguin.
Meahciráđđehusa mearrádusa duogážis lea heivehit organisašuvnna ruhtadili ja seammás ođasmahttit doaimmaid.
– Go galledeaddjit leat olu ja jus šaddet váttisvuođat, de sii leat leamašan doppe veahkkin. Mu mielas lea fuones guovlu, masa leat mannamin, ahte doppe eai leat šat báikkálaš olbmot, baicce dán doaimma dikšot olggobeale doaibmit, smiehtada Pennanen.
Álbmotmehciid galledeaddjimearit leat lassánan dássidit jo máŋggaid jagiid. Ovdamearkan Lappi álbmotmehciin galledeaddjimearit lassánedje ođđajagi-suoidnemánus viđain proseanttain jagi 2022 álgojagi ektui.
Pennanen muitala, ahte Meahciráđđehusas leat juo almmuhan olbmuide eretcealkimiin ja heaittihan guhkes bargogaskavuođaid. Máŋgasis barggut nohket ovddal ođđajagi.
– Mis lea ballu das, ahte dál álget válljet dan, guđemuš bosihanbáikkiid fuolahit ja makkár dássi lea ovdamearkan dolastallanbáikkiin ja ávdinstobuin. Daid divvunbálvalusat sirdojuvvojit olggobeale doibmiide, dadjá Pennanen.
Bálvalusat sirdojuvvojit digitála lávddiide
Tapani Pennanen muitala, ahte son lea gullan eretcelkojuvvon áššehasbálvaleddjiin álbmotmehciid hástalusain. Go galledeaddjimearit leat lassánit, álbmotmeahccái vulget máŋggalágan vánddardeaddjit. Sis ii leat buohkain doarvái diehttu máđijain ja mii meahcis sáhttá dáhpáhuvvat. Dán rádjái áššehasbálvaleaddjit leat bastán rávvet ja jearrat, ahte leago gallededdjiin doarvái vásáhus luonddus johtimis.
– Jáhkán, ahte boahtteáiggis gádjunbálvalusas bohtet veahkehit daid olbmuid luonddus eret, namuha Pennanen.
Luonddubálvalusain lea sullii golmma miljovnna euro seastinprográmma, mainna ohcet seasttuid ráhkadusain, bálvalanfierpmis ja gálvvuid goluin. Meahciráđđehusa ulbmilin lea, ahte seastindoaimmat eai vuhtto álbmotmehciin vaikko luonddubálvalusaid bargiid meari geahpedit.
Meahcceráđđehusa luonddubálvalusaid jođiheaddji Henrik Jansson muitala, ahte sii fertejit prioriteret masa geavahit ruđaid go geahpedit goluid. Mearrádusaid dan olis dahket maŋŋelabbos.
– Luondduguovddažiid rabasáiggiid vihkkehallat ođđasit, muhto ulbmilin lea, ahte miige ii loahpahuvvo ollásit. Maiddái buvttadanvugiin ohcat čovdosiid, ahte mo boahtteáiggis bálvalusaid buvttaduvvojit, dadjá Jansson.
Jansson mielde Meahcceráđđehusa luonddubálvalusain háliidit ovddidit olgolihkadanbálvalusaid ja digitála bálvalusaid. Goittotge olbmo ii sáhte ollásit lonuhit dihtoriidda nuba áššehasbálvaleaddjit báhcet muhtin veardde. Janssona mielde ulbmilin lea maid lasihit bargiid johtima luonddus vai áššehasat sáhttet deaivat áššehasbálvaleddjiid máđijaid alde.
– Olbmuid deaivvadeamis lea ain mearkkašupmi min bálvalusain, dadjá Jansson.
Luonddubálvalusaid divvunbargguid leat juo máŋga jagi oastán maid olggobealde doibmiin.
– Dávjá ostojuvvon bálvalusat leat oston báikkálaš fitnodagain, geat dovdet davvi guovllu luonddu. Mii maid figgat dahkat guhkes soahpamušaid, mii dahká vejolažžan dan, ahte báikkálaš luondu šaddá oahpisin, muitala Jansson.